Hollands Maandblad. Jaargang 1989 (494-505)

[p. 49]

Ensenada
Guido Lauwaert

Ik ben 44 jaar. De laatste tien jaar heb ik heel wat afgereisd. Noem het dat ik uitgekeken ben op mijn land. Dus niet alleen voor de zon of tegen de regen heb ik gepakt. Vijf jaar geleden voor het eerst Europa verlaten. Ondermeer naar Mexico waarover ik al heb geschreven. Ik wil het nogmaals doen omdat een gebeurtenis - ach, weet u, in sé 'n simpel voorvalletje - door m'n hoofd blijft spoken. Ik vermoed omdat ik het nog niet op papier heb gezet.

Op een avond, het was nog vroeg, het licht was al gebroken, maar wrong nog wat tegen, wandel ik door het zielige haventje van het armzalige stadje waar ik al een week logeer. Het is rustig. Je hebt dagelijks van die momenten dat het vreemd rustig is. Je kent ze, je verwacht ze en toch verrassen ze weer elke dag. Bijvoorbeeld, zo'n moment is als het dagleven stilgevallen is maar het nachtleven nog niet is ontwaakt. Er hangt dan een sfeer alsof iedereen zich klaarmaakt voor de grote inademing. De straten waren leeg. Zelfs de honden doolden vermoedelijk rond de tafels in plaats van over straat. Zometeen zullen de geuren uit de huizen gaan vallen samen met de geluiden zo typisch aan het avondeten van de warme landen. Van de haven kom ik aan de kade en wandel naar een pier. Ik hou ontzettend van wandelhoofden. Deze was rudimentair. Kolossale rotsblokken waren aangevoerd en lukraak uitgestort. In het midden was een breed pad aangelegd middels tonnen kiezelstenen. Eenmaal op het pad overviel mij een stilte en een rust. Ik was een grens gepasseerd. Hier had het water de bovenhand op het land. Twintig meter op het pad bleef ik plotseling geschrokken staan. Rechts van mij zitten drie jongens van ongeveer vijftien jaar te bikkelen. Zij stoppen hun spel, kijken op en staren mij aan. Een gringo, denken ze. Ik voel het, ik ruik het. Ik knik en vervolg mijn weg. Op weg naar hier, naar Mexico, ben ik van alle kanten gewaarschuwd voor kinderbendes. Maar een bende, denk ik, volgens een beschaafde norm, een echte bende, bestaat niet uit drie personen maar uit vijf. Althans, een clubje van vijf mag zich al een bende noemen.

Aan het eind van de pier, als ik werkelijk niet verder kan, hoe ik ook klim of kruip, ga ik zitten op een rotsblok. Ik denk: ik pier op een pier. Gedachten zijn pieren.

Een van mijn gedachten voert mij terug naar Europa, Nederland, Scheveningen, tot bij Wim Kan. Ik trad op met Reis naar het einde van de nacht, van Louis Ferdinand Céline en zoals het mijn gewoonte is, ik kom uren te vroeg toe. Een mens moet wennen aan een omgeving, niet alleen aan de zaal, wil hij overtuigend acteren. Ik wandel naar het strand en zie de schamele pieren. Naar één ervan loop ik en rechts, over de strook nat zand, nadert een trimmer die net als ik de pier opdraait. Hij loopt voor mij uit, ik volg stapvoets en als ik aan het hoofd kom, zeg ik half tegen de man, half tegen de lucht, voilà, het is gedaan met Nederland.

Ja, en dat is maar goed ook, antwoordt de man krachtig maar vrolijk.

Hé, denk ik, ik ken die stem. Ik kijk de man aan, hij kijkt mij aan en ik vraag: Bent u niet Wim Kan?

Dat laat ik in het midden, gooit hij ad rem in mijn gezicht.

Wij praatten. Hij vraagt wat ik als Belg in Nederland verloren heb; ik vertel wat ik 's avonds ga doen en dat ik vroeger, toen ik nog organisator was, menigmaal geprobeerd heb om hem voor een optreden in Vlaanderen te strikken. Telkens ving ik bot. Zijn agent zei dat het zinloos was dat ik aandrong.

Ja, zei Wim Kan. Ik wou het niet. Niet dat ik iets tegen jou had. Lang geleden heb ik enkele malen in Vlaanderen opgetreden. Antwerpen vooral. Hoe heette die schouwburg ook weer? Ja! Arenbergschouwburg. Ik had telkens de indruk alsof ik tegen een muur speelde. Trouwens, dat lag niet aan Vlaanderen hoor. Die muur had je ook al in de Nederlandse provinciesteden. Ik kreeg voortdurend de indruk dat mijn genre in feite alleen voor de Randstad geschikt was.

Toch is het spijtig, zeg ik. Mijn waardering was zo groot, dat ik wel een zaal vol Randverschijnselen bij mekaar had gekregen. Vooral omdat je een niet onaardige kolonie Hollanders in België hebt. Wim Sonneveld, die ik ook waardeerde, heb ik wel kunnen strikken. Op 17 november 1973 is hij in Brussel opgetreden. Het is zijn laatste

[p. 50]

voorstelling geworden. Een paar maanden later was hij dood.

O, zei Kan, dan kom ik zeker niet naar België! Met jou weet je nooit.

Hij gaf mij een hand en wenste mij het allerbeste voor die avond. In zijn wens lag meer dan oppervlakkigheid. Dat voelde ik. Acteurs hebben een derde oor voor timbre.

Als de duisternis haast in alle poriën aanwezig is, kom ik weer tot mezelf, tot een pier ergens in Mexico waarop drie knapen achter mij voorzeker op mij wachten.

Dwaas, denk ik. Dwaas, hoe kon je nu zo dwaas zijn! Nu ga je zeker overvallen worden. De duisternis speelt in hun kaart. Een tikkeltje bang vang ik de terugweg aan. Net voor het einde van de pier verspert het trio mij de weg. Ze staan er bij als musketiers. Maar zonder wapens. Hun handen, leeg, rusten in hun heupen. En toch, en toch komt er niets dreigends van hen los. Ik slenter op hen toe en als ik op hun hoogte kom gaat de poort open. Weer knik ik en als ik enkele meters benauwd maar waardig ben opgeschoten roept één van hen: Hé!

Ik denk, het is gebeurd, ik word gepluimd! maar stop en draai mij om. Het drietal nadert en de grootste stelt, alsof hij zich schaamt, de vraag: Sir, can I wash your car? Ik sta even versteld maar moet antwoorden: I have no car.

Ze kijken mij ongelovig aan. Nu is het zover, denk ik. Ze denken dat ik met hen spot. Een gringo zonder car is als een paus zonder god.

You have no car?

No, no car.

How, how did you come here?

Ik ben hun een woord uitleg verschuldigd, zie ik. Ze nemen mij voor een Amerikaan. Zo zie ik er ook naar uit. Mager kan je mij niet noemen en veel kleur zit er niet op mijn gezicht.

I am not an American. I am from Europe. I arrived with the bus. I mean, plane and bus. I am an hobo.

O, zegt de grootste, I see, en op de drie gezichten verschijnt een blik waarin zowel teleurstelling als begrip schuilt.

Ik zwijg, zij zijn ten einde raad.

Don't you have a job? vraag ik en een lichte verbittering trekt langs hun mond. Zij laten hun blik zakken en staren in de kiezelstenen.

No. No job, no house, no family, fezelt tenslotte de grootste.

Ik overweeg even hen mee te nemen, het stadje in, en hen te trakteren op een warme maaltijd. Al ben ik goedkoop op reis en moet ik elke uitgave tweemaal overwegen, er zijn honderden stootkarren in de straten waaraan het lekker en goedkoop eten is. Maar, is die geste in wezen niet even gruwelijk als het aalmoes dat mijn land in de vorm van ontwikkelingshulp aan de arme landen schenkt en waarvoor ik mij schaam? En dat dit één van de redenen is waardoor ik in den vreemde niet durf te bekennen dat ik een Belg ben, maar mij schuil achter het oppervlakkige Europeaan.

Vanonder een inlegzool haal ik een briefje te voorschijn. Een versleten grauw briefje waarmee betaald kan worden en dat overal ter wereld voor geld doorgaat. Ik kan het missen - zo erg is het met mijn budget nu ook weer niet gesteld - maar voor hen gaat een onbekende wereld open. Dat althans kan ik opmaken aan de grote ogen die ze trekken. Ik leg het briefje op een rotsblok (aan wie moet ik het geven, de grootste, de kleinste? Geld in de hand stoppen vind ik zo vernederend) trek m'n schoen weer aan en vervolg mijn weg.

Ongeveer een etmaal later sta ik op het terras van mijn hotelkamer. Ik logeer aan de achterkant van het goedkoopste propere hotel en kijk uit op een dorre vlakte die aanvangt achter een uitgedroogde rivier waarin struiken welig groeien. Gele struiken die tegen meer bestand zijn dan mensen aankunnen. Schuin links ligt een brug met asfalt. Vanonder de brug stijgt rook op. Als ik nauwer toekijk zie ik dat kinderen onder de brug bij een vuurtje samenklitten. Ze koteren en staren in de vlammen als kinderen overal ter wereld doen. Ik haal er mijn oude verrekijker bij die ik ooit in Gent op de rommelmarkt heb gekocht. Na enig zoeken en instellen vind ik de knapen en ontdek - tot mijn verbazing - dat drie van de vijf kinderen mijn welbekende trio is.

Schielijk trek ik mij terug op m'n kamer. Op bed bekom ik maar niet van mijn ontdekking. In wat voor een wereld leef ik, denk ik, maar vind geen antwoord.

Oostakker, 19 april 1989