Hollands Maandblad. Jaargang 1988 (482-493)

[p. 3]

[490]

Het gaat niet goed met Stella
Hermine de Graaf

We hebben onverwacht bezoek gekregen en ik zou ze er zo uit willen gooien als ik het durfde. In gezelschap weet ik nooit waar ik mijn handen moet houden en wanneer ik wat zeg is er in mijn hoofd altijd een plaaggeest die zeer kritisch meeluistert om in een schaterende lach uit te barsten. Ik schaam me voor mijn gedachten en vind het niet prettig als vreemde mensen een glimp van mijn ogen proberen op te vangen. Als je visite krijgt moet je de binnenkant van je huis laten zien en ik houd niet van opmerkingen over mijn spullen omdat die zelden oprecht zijn. Ze kijken vooral om later rond te kunnen bazuinen dat het bij mij een bende is of knusgezellig, wat ik mogelijk nog erger vind. Mijn woorden en gedrag zijn op zulke momenten vijgebladen; zij moeten iets bedekken, dat niet gezien mag worden. Het bezoek? Het zijn onze oude buren die pardoes voor onze neus stonden. Eerst hun autobanden die op onze oprit knarsten, het dichtslaan van portieren en toen zijn basstem die tegen de gagaredeuren weerkaatste. ‘Jawel, jawel. Als ik het niet dacht, ze wonen hier piekfijn. Dat huis moet een schep geld gekost hebben. Toemaar. Er kunnen twee auto's in de garage. Het kan niet op.’ En tenslotte haar blijdschap, die me de adem benam. Haar enorme ogen keken me onderzoekend aan, nadat ze me had gekust. Gelegenheidsfrases werden afgeraffeld: Zo lang niet gezien, dat het een schande was. Het moest er nu maar eens van komen, want het was belachelijk dat ik niets van me had laten horen. Zelfs een telefoontje had er niet afgekund. Maar nu was alles goed. In het oog, in het hart.

Vincent trekt een boos gezicht en haalt zijn neus op als hij door Alex wordt omarmd. ‘Zomaar de buurt uit sluipen en je ouwe buren vergeten. Maar er is mij wel een licht opgegaan... jawel... jullie durfden gewoon de eerste stap niet te zetten, wilden ons niet de ogen uitsteken met al die weelde. Potverdrie, er kunnen wel twee auto's in die garage...’

‘Dag Alexander. Leuk je weer eens te zien,’ zegt Vincent.

De kinderen laten zich ook niet onbetuigd, ze willen limonade en ik loop meteen de keuken in om aan hun wens tegmoet te komen. Irene volgt me op de voet en roept vol enthousiasme: ‘Wat een beeldige keuken. Een droomkeuken.’

‘Gezellig dat je gekomen bent,’ zeg ik en kijk om me heen of alles wel op zijn plaats staat. De grote ogen in haar bleke gezicht fixeren de afwas, die in het druiprekje op het aanrecht staat. ‘Daar krijg je strepen van. Zal ik de kopjes even met een theedoek af doen?’ vraagt ze gedienstig.

‘Dat hoeft niet Irene, ik doe het altijd zo. Laten we naar buiten gaan en de kinderen limonade en koekjes brengen.’

‘En het huis dan? Ik wil zo graag het huis zien.’

‘Daar hebben we straks nog tijd genoeg voor, eerst wat drinken, vind je niet?’ Ze blijft maar in mijn keuken drentelen en ik besluit niet al te ongeduldig te worden, zelfs niet als ze een keukenkastje opent en op haar tenen gaat staan. ‘We hebben elkaar zolang niet gezien, dat het een regelrechte schande is,’ zegt ze terwijl ze de inhoud van het kastje inspecteert. ‘Mis je de oude buurt niet, want het lijkt me hier behoorlijk stil.’

‘Wel een beetje,’ antwoord ik gul en voeg er vriendelijk aan toe: ‘Het is ook zo'n eind rijden... Draag jij de schaal met koekjes?’ Ik probeer haar mee te tronen, weg van het huis, naar de tuin toe. Het is een erg mooie lentedag. ‘Ze zullen wel dorst hebben na zo'n lange reis.’

‘De lange reis,’ herhaalt ze schamper. ‘Toe nou toch. Was jij je handen maar in onschuld.’

‘Ook goed. As op mijn hoofd en mijn mantel in repen gescheurd...’

‘Gossie, heb jij een inbouwoven. Is het zo'n magnetron-turbo; eentje waarbij je wel bruine korstjes op het vlees krijgt?’

Tijdens onze afwezigheid hebben hun twee kinderen bezit van de tuin genomen. Het grasveld is bezaaid met poppen, beren, viltstiften en kleurboeken. Over de tuinstoelen hangen kledingstukken en Alex sleept plastic

[p. 4]

tassen uit de auto aan. Ze gedragen zich als verloren gewaande vrienden, als aangespoelde drenkelingen die hun have en goed aan de vaste wal brengen. Vincent staat er verbaasd naar te kijken en voert geen klap uit.

‘Help Alex eens een handje,’ adviseer ik hem.

‘Als ik nou maar wist waar die gast mee bezig was, dan zou ik hem best helpen.’ Hij haalt zijn ene schouder op en produceert een glimlach als een maansikkel. De kinderen lopen met kleine pasjes door de tuin, houden halt bij elk bloembed en roepen dan: ‘Mooi, mooi, mooi!’ Vincent gaat in een stoel zitten en heeft een ondoorgrondelijke uitdrukking op zijn gezicht. Hij is geen man die direkt reageert, zijn reacties worden uitgesteld tot later om dan druppelgewijs als gif de sfeer te verpesten. Hij slaat zijn ogen naar me op en vraagt: ‘Ben je blij dat jij je vriendin weer eens ziet?... Al goed, al goed’ voegt hij er zuchtend aan toe en roept: ‘Zeg Alex, als ik je ergens mee kan helpen, dan zeg je het wel, neem ik aan.’

‘Alleen de koelbox nog, dan ben ik klaar.’

‘Waarom heb je in godsnaam een koelbox meegenomen?’

‘Ik dacht, we overvallen ze misschien en dan hebben ze niets in huis. Helemaal niet gezellig. Zeg makker, wat dacht je van een koel biertje?’ Hij werpt een blikje bier in een boog naar Vincent die zo overrompeld is dat hij vergeet te vangen. ‘Stom, stom, stom,’ bromt hij als hij het lipje opentrekt en het bier er schuimend uit spuit. Alex kijkt waardig toe en steekt zijn kin wilskrachtig naar voren.

‘Nee, Maya, nee Dirkje, geen bloemen plukken, dat mag niet van oom Vincent, daar wordt oom Vincent heel kwaad van. Zullen we jullie schoentjes uittrekken, dan mogen jullie de sportspulletjes aan.’ Ze wendt zich tot mij en vraagt: ‘Zeg, het kan toch geen kwaad als ik ze in de tuin omkleed?’

Op dat moment voel ik medelijden en krijg zin om iets vriendelijks te zeggen en dat doe ik ook: ‘Ben je mal, er kraait geen haan naar een paar blote kinderbillen. Doe rustig of je thuis bent en jij ook Alex, want ik word moe van je gedraaf.’

‘Alleen nog even de badmintonrackets, die was ik bijna vergeten.’

Irene pakt een tijdschrift van tafel en bladert er in. ‘Was je aan het lezen? We storen toch hopelijk niet?’

‘Een vaktijdschrift.’ Vincent pakt het uit haar handen. ‘Ik begreep er toch niets van. Een artikel met moeilijke woorden en termen zonder onderling verband.’

Ik kijk toe, volg het verkleden van de kinderen die gewillig de armpjes de lucht insteken als ze dat wordt gevraagd. Nu en dan verdwijnt een kind achter de wijdvallende jurk van Irene. In de tijd dat we buren waren kon ik wel met haar overweg, al nodigden we elkaar niet uit voor verjaardagen en grillavondjes. Als zij uitgingen, werd de babyfoon in onze huiskamer geïnstalleerd zodat we Maja of Dirkje konden horen huilen. Irene en ik praatten bij het tuinhek en dronken weleens koffie bij elkaar. Alex en zij waren vaak op pad, ze bezochten meetings en waren lid van organisaties die bijzonder veel goeds met de mensheid voor hadden. Zij zaten dikwijls geconcentreerd over het een of ander onrecht na te denken, schudden dan het hoofd en riepen dat het een schande was. Dat was eigenlijk alles. De kinderen en Irene zijn verdiept in een Jumbo-puzzel en het levert een zacht gemurmel van stemmen op. Heel vredig. Vincent zat weggedoken in zijn ribfluwelen jasje dat van ouderdom van zijn schouders afhangt en waarvan de kraag aan het vervilten is. Hij kan er maar geen afstand van doen.

‘Ben je nog steeds voorzitter van de buurtvereniging?’ vraagt hij.

‘Wat dacht je dan,’ zegt Alex ernstig.

‘Dus nog steeds bezig de buurt in de vaart der volkeren op te stoten.’

‘We hebben anders heel wat bereikt; zo wilde de gemeente in alle straten bomen langs de weg planten. Daar hebben wij mooi een stokje voor gestoken.’

‘Waarom dat dan?’

‘Vanwege al dat blad in de herfst. Het waait alle kanten op en 't wordt een gladde, natte kliederbende als het regent, waar oude mensen over kunnen uitglijden. Een oud mens heeft voor je het weet een heup gebroken.’

Vincent kijkt hem uitdagend aan en zegt: ‘Ik dacht dat bomen iets natuurlijks waren, die voor zuurstof en schaduw zorgen. En dat blad, dat had toch met het grootste gemak opgeveegd kunnen worden. Dat had jij in een handomdraai kunnen regelen.’

‘Ach jongen, je weet toch hoe mensen zijn; ze beloven alles en komen niets na. Nee, ik zag het al voor me; deze meneer elk najaar met een bezem langs de straten. Nee, het is zo maar het beste. Hebben de oudjes ook hun rust.’

Maya begint woedend te huilen, ze loopt van Irene weg en kruipt bij haar vader op schoot die haar troost. Dirkje is ook naar zijn stoel gewaggeld en staat er beteuterd naar te kijken. Irene die alles weer in goede banen probeert te leiden, roept: ‘Wat een beeldige hazelaar hebben jullie daar staan.’ Waarop Vincent prompt reageert met: ‘Zoals jullie zien, hebben wij niets tegen

[p. 5]

bomen. Ik zou het niet zonder bomen kunnen uithouden. Wij laten alles groeien, bij ons gaat het eenvoudig en gemoedelijk toe.’

‘Net zoals bij die boer zeker, die zondags met de dominee het land af stapt,’ zegt Alex. Hij wacht even, kijkt de kring rond en gaat dan opgewekt verder: ‘Komen ze langs een goed onderhouden akker, zegt die boer: “Kijk dominee, dat is het werk van God en mij.” Komen ze langs een verwilderd veld, zegt die boer: “En hier heb ik God alleen zijn gang laten gaan.”’

Vincent begint onbedaarlijk te lachen, tranen stromen uit zijn ogen en ik vraag om iets aan de plotselinge vreugde bij te dragen: ‘Heeft er iemand nog dorst?’

‘Je loopt elkaar hier niet gauw voor de voeten,’ merkt Irene op terwijl ze een deken over het gras uitspreidt waarop de kinderen moeten spelen.

‘Ga toch zitten, dat grut vermaakt zich wel.’ Vincent wijst naar een lege stoel. Je merkt dat hij een afkeer heeft van kinderen onder de vijftien jaar. Maya en Dirkje laten hem links liggen, maar Irene heft haar hoofd op en zegt scherp: ‘Als de kinderen zich op hun gemak voelen, dan voel ik me ook prettig. Het is de plicht van een moeder dat kinderen zich lekker voelen, daar heb ik voldoende over nagedacht.’

Vincent is verbijsterd door dit staaltje vrouwenlogica en hij zegt zonder een zweem van minachting in zijn stem: ‘Bij het vonnis van een opofferingsgezinde moeder leg ik me neer.’ Tegen zoveel deugdzaamheid en opgewekte gevoelens is hij niet opgewassen. Hij bekijkt de sleedoornbruine schoenen van Alex die niet kleuren bij zijn gele zomerbroek. Irene is een van die vrouwen die er aanspraak op maken de heerschappij te mogen uitoefenen over wat hoort en niet hoort. Zij weet alles beter. In de wijk was zij het die besliste dat we geen bontjassen meer mochten dragen, omdat pelsdieren nu eenmaal zielig waren. Tot wanhoop van de vrouwen wist zij haar zin door te drijven en al die onberispelijke bontjassen gingen de motteballen in. Toch werd ze bewonderd om al die nieuwe ideeën die ze lanceerde. Was zij het niet geweest, die met succes bepleit had dat er een gemeenschappelijke tuin achter de bungalows moest worden aangelegd, waar in het midden een speeltuin voor de kinderen kwam en waar omheen houten banken werden getimmerd voor de volwassenen als ontmoetingsplaats? En met oudjaar was er een gezamenlijk vuurwerk dat Alex op de videofilm vastlegde voor later. Het uitgespaarde geld moest worden overgemaakt om de een of andere waterput in de Sahel te laten slaan. Ze was onweerstaanbaar in haar dadendrang en vaardigde bevelen uit. Zij bemoeide zich met wereldpolitiek. En ik had het hart niet om te weigeren als ze weer eens een petitie ter ondertekening voor mijn neus hield. Haar op zorgelijke toon uitgesproken woorden, haar geestdrift konden eenvoudig niet met welk tegenargument dan ook worden afgekapt.

‘Die schoenen vloeken bij je pantalon,’ merkt Vincent uiteindelijk op.

‘Ach, ik maak me nooit druk over kleren,

[p. 6]

als ze maar lekker zitten.’

‘Ja, dat is een standpunt,’ zegt Vincent terwijl hij nadenkend aan het puntje van zijn neus voelt.

‘God, dat we hier zijn! Ik kan het nauwelijks geloven. We hebben het zo vaak aangekondigd en nu is het ineens zo ver.’ Irene pakt me bij de polsen en trekt me naar de deken waarop de kinderen rustig spelen. ‘Net zo breekbaar en afwezig als altijd.’ Ze schudt haar hoofd. ‘Je bent erg mooi vandaag,’ en ze geeft me een onverschillige kus op mijn voorhoofd. ‘Je eet toch wel voldoende? Je bent volgens mij nog geen onsje aangekomen en waar zijn de blosjes op je wangen?’ Ze pakt me bij mijn kin. Voor ons die ingewijd waren in de geheimen van het vermageren, heeft haar korte blik van verstandhouding meer inhoud dan de ogenschijnlijk onbenullige conversatie. Wat hebben we niet ons best gedaan om elkaar de loef af te steken op het gebied van het vasten als het bikinitijd werd. We vonden het schitterend als de botten van onze bekkens angstaanjagend zichtbaar waren. Moedig waren we als we ons na een week rauwkost bezondigden aan het leegeten van een doos slagroomgebakjes, die zij uit het winkelcentrum had meegebracht. We mochten eventjes over de grenzen van het dieet wandelen.

‘Jij bent dikker geworden.’

‘Wat wil je; moeder van twee kinderen. Ik ben er achter gekomen dat een laagje spek tussen mij en de wereld nog zo gek niet is. Het zijn vooral vrouwen die in overdaad leven die zo slank als dennen willen zijn. Het is niet goed om je eigen beul te zijn en jezelf elk lekker hapje te ontzeggen. De wereld wordt er niet beter van.’ Ze kijkt kritisch naar mijn uitstekende sleutelbeenderen in de boothals van mijn jurk.

We zitten op de witte houten stoelen onder de parasol en de conversatie stokt. Niemand weet nog wat te zeggen. Mij vallen ook geen geestrijke zinnen in. Onze blikken richten zich speels op de kinderen.

‘Wanneer gaan we naar huis,’ roept Maya. ‘Ik vind het hier niks niet leuk.’

Wij lachen.

‘We zijn er net,’ roept Irene terug. ‘Ga maar een mooie tekening voor Stella maken.’

‘Ik wil niet.’ Toch begint ze te tekenen. Er bestaan woorden maar ook gebaren waaraan we gehoorzamen zonder dat we weten dat ons de wil van een sterkere wordt opgelegd. Onverwacht gaat er een luikje in mijn geheugen open, ik kruip er door en zie een tunnel met aan het eind een deur en als ik die open, sta ik in een donker, vochtig bos met bomen. Meer dan een half jaar geleden heeft Irene aan de telefoon gezegd: ‘Het lijkt me beter dat we elkaar een poosje niet zien. Het zal echt heel moeilijk zijn maar er zijn duizenden bewijzen te vinden dat het beter is.’ Ik antwoordde dat ik wel begrip voor haar standpunt kon opbrengen. Ze had me immers niet voor niets onder een stortvloed van woorden bedolven.

Irene die met onverholen misprijzen naar me zit te kijken, zegt: ‘Ik kan er met mijn pet niet bij dat je toen niet beter hebt opgelet.’

‘En ik heb liever dat je het verleden laat rusten,’ antwoordt Vincent voor mij. Hij legt haar het zwijgen op.

‘Wat stinkt die vlierstruik,’ zegt Alex. ‘Als kind holden we een takje uit en maakten er een fluitje van.’

‘Weet je dat ze zo'n handige magnetronoven heeft, pap, zo eentje waar je ook bruine korstjes mee krijgt?’ Irene geeft hem een paar klopjes op zijn hand.

‘Met die fluitjes kon je de wonderlijkste melodieën vormen. Ik vraag me af of ik het nog kan.’

‘Wat?’

‘Zo'n fluitje snijden. Wat denk je?’

‘Dan probeer je het toch gewoon.’ Ze opent de koelbox en haalt er een fruitmesje uit. ‘Hier heb je een mes.’

Zijn weke mond doet afbreuk aan zijn voornemen, hij pakt het beet en speelt er mee. Vincent begint luchtig tegen hem te praten: ‘Ik denk dat het een verkeerde zet zou zijn zo'n fluitje werkelijk te snijden. Het zou de illusie van je kindertijd kunnen verstoren. Voor een kind is het iets bijzonders, maar het geluid zou mogelijk niet tot de geest van een volwassen man spreken en dan ligt er weer een droom in scherven op de grond.’

‘Zou je denken?’

‘Wis en waarachtig; het zou 't op geen stukken na halen bij vroeger.’

‘Nog een keer jong zijn,’ zucht Alex en hij kijkt schuin naar Vincent die zegt: ‘Doe het niet. Het is een welgemeende raad. Ik maak er niet voor niets zoveel woorden aan vuil. Het fluitje is voltooid verleden tijd. Zeg me liever hoe het op je werk is.’

Vincent heeft Alex op zijn praatstoel gezet, zelf kijkt hij de verwilderde tuin in. Er groeit onkruid tussen de bloemen in de perken en het grasveld moet nodig gemaaid. De bloemblaadjes van de sneeuwbalboom zijn op het gras gevallen, maar de seringen staan nog in volle bloei. Eigenlijk houdt hij alleen maar van grote tuinen om er ongestoord in te kunnen zitten en als hij al een schoffel pakt, zet hij eerst zijn walkman op met een, zoals hij zelf zegt ‘vrolijk barokoko muziekje’.

‘Je luistert helemaal niet!’

[p. 7]

‘Jawel, jawel. Je kunt helemaal niet opschieten met die baas van je, maar je hebt goede vooruitzichten om afdelingschef te worden. Ik heb altijd wel gezegd dat er veel pit in je zat.’ Het zonlicht vonkt boosaardig in zijn brilleglazen en zijn dunne lippen vormen de maansikkel-glimlach.

‘Daar sla je de spijker op zijn kop. Wat is het toch prima dat wij weer eens kunnen bijpraten. Jij was de enige verstandige man in onze wijk. Weet je dat wel?’

‘Je vergist je deerlijk.’

‘Doe toch niet zo bescheiden man. Wat dacht je van nog een biertje?’

‘Ach, het is gratis zullen we maar zeggen.’

‘Dat is een goeie zeg!’

‘In tijden niet zo gelachen,’ merkt Irene op. Ze heeft naar de zwaluwnesten zitten kijken die onder de daklijsten van ons huis zijn gebouwd en naar de verveloze kozijnen. De kinderen beginnen te jengelen en ze schenkt appelsap in twee flesjes waar ze bruine spenen overheen stulpt. Daarna veegt ze de kleverige flesjes met een doekje schoon

[p. 8]

en geeft ze aan haar kinderen die tevreden en vooral stilletjes beginnen te lurken.

‘Is het niet uitputtend om dat hele huis schoon te houden?’

‘Ik heb hulp. Het gaat best.’

‘Hoor je dat pap, ze heeft een hulp in de huishouding. Dat is nog eens wat. Je zou er jaloers van worden.’

‘Dacht jij dat ik achter in mijn tuin een geldboom had staan waaraan ik maar hoef te schudden om de guldens van de grond te rapen?’ zegt Alex nijdig.

‘Ik heb toch niets verkeerd gezegd.’

‘Natuurlijk niet. Ik zou alleen willen dat je me niet in vol gezelschap te kakken zet als een man die niet genoeg verdient om een huishoudhulp voor zijn vrouw en twee kinderen te kunnen bekostigen. Dat is alles.’

‘Niet boos zijn, Als je eenmaal promotie hebt gemaakt, dan nemen wij er ook een.’

‘Ik ben niet boos.’

‘Blij dat je weer goed bent.’

Vincent zet zijn tanden in zijn bovenlip, hij werpt me een veelbetekenende blik toe en neemt dan het risico heel vrolijk te zeggen: ‘Niet kibbelen kinderen. Het is veel te mooi weer voor een moeilijk gesprek.’

‘Dat is fijn. Blij dat te weten,’ antwoordt Irene snibbig en zij draait zich naar mij toe: ‘Wat ben je stil?’

‘Ja,’ valt Alex haar bij, ‘en bleek, ik herinner me je als iemand die niet om een woordje verlegen zat.’

‘Het spijt me, ik was er even niet met mijn gedachten bij.’

‘Je moet het verleden laten rusten,’ waarschuwt Alex me.

‘Die boodschap heb ik heus zelf wel ontvangen.’

‘Maak je niet druk,’ zegt Vincent glimlachend. ‘Verspil je intellect niet. Je bent vandaag toch niet in vorm.’

‘Ja, ze is erg intelligent,’ prevelt Irene. ‘Altijd geweest. De intelligentste van ons allemaal, maar als ik er niet was, wel erg somber. Dat is toch waar, dat moet je me nageven, ik verstond de kunst je op te vrolijken. Alleen was je somber, op het morbide af. Ben je blij dat je me nu weer om je heen hebt?’

Ik schenk haar een lieftallige glimlach, die zij met evenveel zoetheid beantwoordt. Het jongste kind zet het op een huilen, gooit zijn halfvolle flesje weg en balt zijn vuistjes. Irene neemt hem op schoot en duwt de speen in zijn geopende mondje. Dirkje zuigt zich aan de fles vast en sluit de ogen. Zijn zusje kijkt er aandachtig naar; ze overweegt ook een keel op te zetten. Ik voel me net een oudbakken paasbrood, niet gevuld met spijs, maar zo een in de vorm van een haas, waar ze een hardgekookt ei in de buik hebben gedrukt. Erg walgelijk. Ik zoek hulp bij Vincent, maar die kijkt naar de kiekendief die hoog in de lucht staat te bidden. Alex, dan maar, want mijn gedachten beginnen gevaarlijk te zweven. ‘Het is een fijn gezicht om jou bier te zien drinken,’ probeer ik.

‘Dat doet me genoegen, maar ik kan het ook heel goed laten hoor,’ zegt hij vertrouwelijk. ‘Eigenlijk zou ik wijn moeten drinken vanwege mijn carrière, maar ik vind 't zo'n onzin dat je alleen maar meetelt in de grote wereld als je verstand van wijn hebt.’ Hij begint geaffekteerd te praten: ‘Deze heeft een ontzettend ondeugende neus. Een hoog taninegehalte, die haalt het jaar tweeduizend wel... Binnenkort zal ik er ook aan moeten geloven,’ zucht hij. ‘Ik denk dat ik eerdaags een boekhandel binnen loop en er een boek over wijn koop. Dan kunnen ze niet van me denken dat ik een kerel zonder smaak ben.’

‘Je kunt beter blijven zoals je bent,’ adviseer ik. ‘Als je jezelf een andere persoonlijkheid wil aanmeten, loopt dat beslist verkeerd af.’

‘Neem je me nou in de maling?’

‘Tot op zekere hoogte neemt ze iedereen in de maling,’ merkt Vincent op. ‘Zij verstaat de kunst geen enkele kwestie echt serieus te nemen, de drinkgewoonten in de betere kringen al helemaal niet. Zij praat vriendelijk met je om haar nieuwsgierigheid te bevredigen.’

‘Tot op welke hoogte?’ vraagt Irene. ‘Ik heb er nooit bij stil gestaan dat Stella zo kon zijn. Volgens mij drijf je de spot met haar, want ik ken Stella als iemand met een gewillig oor. Ze heeft altijd aandacht voor je.’

‘Heb je er wel eens rekening mee gehouden dat het een verkeerd soort aandacht zou kunnen zijn?’ zegt Vincent vijandig.

Het is een uur later, de conversatie sleept zich landerig voort en Vincent is steeds zwijgzamer geworden, terwijl Alex over van alles en nog wat heeft zitten oreren. Zojuist heeft hij de voordelen van de zware motor in zijn nieuwe auto opgesomd. Mijn vragen zijn lafhartig; ik heb hem al die tijd naar de mond gepraat tot Irene plotseling mijn pols beet pakt.

‘Hé, niet zo schrikken!’ En iets zachter voegt ze er aan toe: ‘Beloof je dat je niet kwaad zult worden om wat ik zeggen ga?’ ‘Natuurlijk. Ik beloof het.’

‘Ik vind het wel moeilijk om te zeggen... maar in de buurt vinden wij dat jullie overhaast vertrek - na die zekere gebeurtenis die ik verder niet noemen zal - meer leek op een vlucht. Er gingen de wildste geruchten,

[p. 9]

maar je kent me, ik zal de laatste zijn om roddelpraatjes rond te strooien. Daarvan moet je overtuigd zijn.’

‘Dat ben ik. Waarom zou ik eraan twijfelen?’

‘Zeg eens eerlijk, gaat het wel goed met je?’

‘Als het niet zo was, zou ik het tegen je zeggen.’

Irene neemt mijn handen en trekt me uit de stoel. We lopen de tuin in en de nog vochtige grashalmen aaien langs onze blote benen. Ik leid haar naar het kippenhok, wijs haar op de kippen en de haan. Het is een weinig briljante poging om haar af te leiden van het gevreesde onderwerp.

‘Heb je er bezwaar tegen dat we hier even blijven staan?’

‘Ja, dat is waar ik zin in heb.’ Ik kijk haar recht in haar gezicht en kan haar zomersproeten tellen, ze heeft te veel lippenstift op. We staan tegen over elkaar en ze heeft haar handen op mijn schouders gelegd. Ik maak me los en begin haastig het wonen op het platteland aan te prijzen; dun bevolkt, geen snelwegen en in tegenstelling tot wat men denkt... Ze onderbreekt me. ‘Je bent toch niet geestelijk gestoord of zoiets.’

‘Hoe kom je daar nou toch bij Irene.’ Ik heb een sigaret opgestoken, inhaleer diep en laat de rook uit mijn neusgaten kringelen. Om de zon is een krans van wolken ontstaan, hij heeft de vorm van een tulband aangenomen.

‘Je spreekt met niemand, je belt niet en nodigt niemand uit. Het is alsof je ons vergeten bent. Ik krijg mijn informatie steeds uit de tweede hand en ik weet dat je weer veel met je neus in de boeken zit. Dat lijkt mij helemaal niet gezond.’

‘Dat is toch geen reden om te veronderstellen dat ik psychisch niet in orde zou zijn... Domme mensen denken altijd dat je ongelukkig of geestelijk gestoord moet zijn als je boeken leest. Het ergert me. Er wordt tegenwoordig veel te veel nadruk gelegd op de asociale funktie van lezen. Ik verbind er toch ook geen vergaande conclusies aan dat jij de hele dag naar die televisieseries zit te kijken. Ieder zijn lol wil ik maar zeggen.’

Ze wuift met haar kleine handen mijn woorden weg en gaat op de tuinbank zitten, nadat ze er eerst een zakdoek op gelegd heeft. Ze is bang dat haar cyclaamrode tent-jurk vuil wordt. Met een dwingend gebaar wijst ze op de plaats naast zich en slaat me nauwlettend gade. Ik doe net of ik haar vochtige ogen niet opmerk en kijk naar de kippen die in een lege voerbak pikken. Ik moet een hopeloos nerveuze indruk op haar hebben gemaakt of ze wil eenvoudig niet begrijpen dat mijn leven hier rustig en ordelijk verloopt.

‘Kun je er niets van zeggen?’ fluistert ze.

‘Waarvan?’

‘Dat Vincent zo neerbuigend doet. Het is net alsof hij in elk woord te kennen geeft dat hij meer opleiding genoten heeft dan wij.’

‘Als iemand zich daar niet op voor wil laten staan, Irene, dan is hij het wel.’

‘Hij vindt ons nog te onbenullig om drie zinnen tegen te spreken! Misschien kun jij eens met hem praten; het maakt Alex zo onzeker dat hij heel wat minder met zijn werk verdient.’

‘Geld heeft ons nooit zoveel geinteresseerd, dat weet jij ook wel.’

‘Ja jullie niet, omdat je 't in overvloed hebt. Heb je er wel eens rekening mee gehouden dat zo'n standpunt alleen maar verdedigbaar is als je een comfortabel leventje leidt en nergens om hoeft te sappelen?’

‘Hou nou toch eens op. Ik ben niet over magnetron-ovens en huishoudhulpen begonnen. Of wel.’

Gesprekken met Irene lijken op woningwetbehang; dun, goedkoop en per strekkende meter, maar met een hinderlijk tippeltje erin. En ze weet altijd weer te bewerkstelligen dat je haar hopeloos normaal, standaard en doorsnee vindt, terwijl je een beeld over jezelf krijgt alsof je een ondankbaar, verwend mormel bent, dat er een satanisch genoegen in schept anderen de ogen uit te steken.

‘Je hebt me weten te overtuigen. Wat betekent geld nou helemaal; kinderen hebben dat is pas weelde...’ Ze maakt haar zin niet af maar juist daardoor mist hij zijn uitwerking niet. Ze spreekt met zoveel gezag, dat ik zwijg, luister en haar meningen serieus neem. ‘... Kinderen hebben is geen honinglikken hoor! Voedsel aanslepen. Opruimen. Haasten en rennen. En nu jij niet meer naast ons woont, hebben wij altijd moeite met het vinden van een geschikte oppas. Die mensen aan wie jullie het huis verkocht hebben, daar zou ik mijn kinderen niet aan durven toevertrouwen.’

‘Waarom dat dan niet.’

‘Vooral die man heeft gemene ogen. Helemaal niet betrouwbaar en zij is zo'n opgedirkte totebel. Dan was het vroeger heel anders, toen hoefde ik alleen de babyfoon maar te installeren en jij paste wel op. Ik zou geen betere oppas kunnen bedenken dan jij. Jij hebt zoveel geduld met kinderen.’

‘Dat zou ik wel denken, ja.’

‘Maya vraagt nog dagelijks naar je.’

We lopen gearmd naar de afrastering van de schapenwei achter in de tuin. De beide mannen staan naast de serre onder de geopende motorkap van Alex' auto te kijken.

[p. 10]

‘Ik weet niet waarom, maar Alex ontwijkt me de laatste tijd. Hij is zo carrière-bewust geworden sinds ze hem het vette brokje van de promotie hebben voorgehouden. Helemaal niet gezellig meer. Hij doet een managementleergang van de zaak en is er dolenthousiast over. Mijn interesseert het geen zier, want volgens mij is er niets diepzinnigs aan om te leren hoe je het personeel naar je pijpen kunt laten dansen. Hij blijft er maar over zeuren, terwijl het nergens voor nodig is. Ik zit de hele dag met de kinderen, al doe ik het graag, daar niet van. Maar als je even weg wilt, moet je zoveel regelen en je voelt je ook een beetje schuldig.’

‘Dat hoeft toch niet.’

‘Dat zeg jij! Het punt is dat wij eigenlijk te uithuizig zijn voor kinderen. Nee, vroeger was het heel wat beter, toen jullie nog naast ons woonden. Was het maar nooit gebeurd?’ jammert ze.

‘Jij blijft maar doorzeuren, hè schat, over vroeger.’

‘Het is nergens voor nodig om je druk te maken, wat ik wil zeggen is, dat ik je mis. Aan jou kon ik de kinderen tenminste met een gerust hart overlaten.’

‘Dat had je al gezegd.’

Op Maya heb ik jaren via de ingenieuze schakeling van de babyfoon gepast, Dirkje korter. Nooit is er iets misgegaan, onze burenhulp funktioneerde draadloos en ik zat naar het ruisende ontvangertje te staren en dwong mezelf niet te luisteren naar de stem van het ongeluk, een stem die zachtjes in mijn hoofd zeurde, die een duister fluïdum scheen mee te voeren. Een ruisende stilte in de speaker, op het tikken van de wekker na, die aan de andere kant bij het zendertje op het nachtkastje stond, zodat we wisten dat het apparaat het deed. En ik moest weerstand bieden aan de neiging om mijn hoofd in de kussens te laten zakken. Ik zou zo in slaap gevallen zijn als ik dat had gewild. Maar dan begonnen de knagende geluidjes en in mijn gedachten verscheen de marmot van het buurmeisje Vera - zij paste voor ons op als wij er niet waren - en de stem van Max die riep: ‘Waar is Wollie. Waar is Wollie nou?’ Aan Max denken was beslist niet goed voor me, en omdat Vincent in zijn studeerkamer zat te lezen, probeerde ik me op de slaapgeluidjes van Maya en Dirkje te concentreren. Vincent zegt dat ik mijn herinneringen als blaadjes op de grond moet laten dwarrelen, zodat ze kunnen verteren om een gezonde humuslaag te vormen, die het bos van mijn gedachten weer zal voeden. Langzaam moet mijn beeld van Max teelaarde worden. Geen braak land zonder struiken en bomen, geen kaalslag. Het mag eenvoudig niet gebeuren. Op zijn driewielfiets ging hij naar snelverkeer op zoek. Het was zoiets als zijn karma. En Vincent troostte: ‘Mogelijk is zijn ziel op dit moment al weer herboren in het lichaam van een Amerikaan die later over de highways zoeft in een Ford Mustang.’

‘Geloof je werkelijk in wedergeboorte?’

‘Ik weet het niet, maar misschien zou je ervan kunnen zeggen dat het een wijs denksysteem is.’

Soms worden de dode bladeren door plotselinge rukwinden in beweging gebracht en ik krijg grote moeite mezelf in toom te houden...

‘Een stuiver voor je gedachten.’ Irene brengt haar gezicht wel erg dicht in mijn buurt.

‘Neem me niet kwalijk,’ mompel ik.

‘Je lijkt zo ver weg, dat het akelig is.’

‘Ben ik ook, als je je gedachten laat zweven en ze zomaar in de wilde weg laat gaan, krijg je begrip voor kleine zieltjes. Honderden zieltjes en er is niemand die op ze past. Heel wonderlijk.’

‘Ik vind dat je er maar merkwaardige denkbeelden op na bent gaan houden. Je mist vast de leiding van je goede, ouwe Irene die alles met praktische hand bestiert. Je hebt geen doel meer, dat is je hele probleem in een notedop. Als ik jou was, zou ik de een of andere cursus gaan volgen, dan verenig je het nuttige met het aangename, want hoe kun je anders zo'n intelligente man als Vincent blijven boeien? Je zou 's avonds als hij thuis kwam ook wat te vertellen hebben.’

‘Irene, je weet helemaal niet hoe het is om mij te zijn.’

‘Eerlijk gezegd niet, nee.’

Haar toon heeft bij mij iets in beroering gebracht, dat ik niet kan begrijpen. Ze wekt mijn afschuw en tegelijkertijd kan ik me niet van haar losmaken. Mijn wil om afstand te bewaren of boos te worden is verslapt. Ik blijf aan dode bladeren denken, die opwarrelen, die weggeveegd zouden moeten worden met een bezem.

‘Zeg droomster, wanneer laat je me het huis nou eens zien. Ik popel gewoon.’ Ze geeft me een vriendschappelijk kneepje in mijn wang. We lopen langs de kinderen en Maya drukt me in het voorbijgaan de tekening in de hand die ze speciaal voor mij heeft gemaakt. Ze zegt dat het een sidderaal is die andere vissen schokken van elektriciteit geeft. Een dissonant in het leventje onder water. We staan in de bijkeuken en Irene bewondert de wasautomaat en de droger. ‘Mijn God, wat heb je er goed aan gedaan zulke praktische spullen te kopen en allemaal witte tegels. Zo makkelijk om schoon te houden.’ Arm kleintje dat de onderwaterwereld door

[p. 11]

een sidderaal verpesten laat. Kleine zielen die opnieuw geboren moeten worden, net zolang tot ze wijs genoeg zijn om in de Alziel te worden opgenomen. ‘Een droomkeuken!’ Dat heeft ze al gezegd. ‘Wat auto's voor mannen zijn, zijn keukens voor vrouwen. Keukens, mooie keukens wel te verstaan, geven vrouwen een gevoel van macht. En deze is nog makkelijk schoon te houden ook.’ Ik kan niet zeggen dat ik me erg gevleid voel door haar lofuitingen. Op een gegeven moment gaat denken vanzelf, ik hoef er geen moeite meer voor te doen. Gedachten komen en ik weet niet waar ze blijven. Een bos heeft zuurstof nodig om voort te bestaan. Ik adem diep in. Voor zijn studeerkamer legt ze weinig interesse aan de dag. ‘Al die boeken zijn ook maar stofnesten.’ Ik adem uit. De woonkamer vindt ze veel te modern ingericht, terwijl ze getroffen is door de grote open haard die wij tamelijk walgelijk vinden. De sidderaal geeft alle vissen een stroomstoot, zodat ze verlamd raken en verslonden zullen worden door het hongerige zeedier. ‘En 's avonds zitten jullie hier natuurlijk gezellig saampjes naar de vlammen te kijken met een glaasje wijn erbij. Stemmig plaatje op de draaitafel. Wat zou het toch een goed idee zijn als je zo'n cursus deed, dan zou je hem kunnen vertellen wat je allemaal geleerd hebt en hij zou aandachtig luisteren en denken: dat had ik nou niet achter haar gezocht. Kunstgeschiedenis lijkt me wel wat voor je.’

‘Ach, ik weet niet. Een open haard heeft een zekere realiteit, waar we allebei niet zo van houden.’

‘Je gaat me toch niet vertellen dat je dat prachtige ding nooit gebruikt.’

Nadat ze de badkamer uitgebreid bekeken heeft, steekt ze haar neus in elke kamer. Ik blijf op de overloop staan... terwijl hij de straat afvloog, moet hij een allerliefste aanblik hebben geboden. Wielrenner of autocoureur wilde hij worden. Hij heeft vast plezier gehad op zijn laatste tocht en de auto met de bestuurder niet gezien. Als ik beter had opgelet. Als; de onverbiddelijke rechter in mijn hoofd, die me keer op keer ondervraagt...

‘Dit huis is veel te groot voor twee mensen. Jullie moesten eens beter je best doen.’ Op dat moment begin ik te huilen, ik proef het zout op mijn lippen.... Ongetwijfeld heeft ze niets bijzonders met haar woorden bedoeld. Gelegenheidsfrases, ik moet er verder niets achter zoeken. Ze kijkt me geschrokken aan en pakt me bij mijn schouders. Zo afschrikwekkend achter haar zorgeloze masker. Ik haal uit en geef haar een stomp in haar maag...

Even later sta ik op het balkon en zie tegen de staalblauwe hemel drie hete luchtballonnen. In de mandjes kan ik mensen onderscheiden. Op twee luchtballonnen wordt Martini aangeprezen, maar op de derde, die rood, wit, blauw gestreept is, lees ik: Gas is goed voor meer dan kokkerellen, maak een ballonvaart met Ab Ballon. Beneden hoor ik stemmen. ‘Het gaat helemaal niet goed met Stella,’ verkondigt Irene. De niet opdringerige wind moet zo'n tochtje door de lucht fantastisch maken en omdat deze streek dun bevolkt is, kan er welbeschouwd niet veel gebeuren. Ze kunnen overal landen, als het moet. Soms worden de gasvlammen hoger gezet om nog meer warme lucht in de nylonbollen te blazen... Het maakt een suizend geluid. Ik zie Vincent die Alex en Irene helpt de spullen naar de auto te dragen. In een ommezien hebben ze hun sporen in onze tuin uitgewist.

‘Nou kerel, het beste ermee,’ zegt Alex. ‘We moeten het gauw nog eens overdoen.’ En Irene zegt: ‘Pas maar goed op haar en als je ons nodig mocht hebben dan hoop ik van harte dat je ons weet te vinden.’

Er hangen zandzakken aan de mandjes, die ze weg kunnen gooien als ze aan hoogte willen winnen. Zij drijven op niets anders dan op lucht. Lucht die bijelkaar gehouden wordt in de ziel van de ballon, die warmer is dan de lucht er buiten. Geen stompzinnig, overbodig tijdverdrijf. De essentie van de ballonvaart is elevatie en dat maakt dat ik me opgetogen voel; bijna gelukkig. Hete lucht met zandzakken verzwaard; meer niet.