Hollands Maandblad. Jaargang 1988 (482-493)

[p. 43]

Big Alice
Kreek Daey Ouwens

Met beide handen tilt zijn vader het houten deksel van de grond en legt het boven op de waterput. De put staat midden op het erf. Rondom zijn de stenen dof en uitgesleten. Overal liggen kapotgetrapte sintels, zwartgeblakerde stukken hout. Uit de schoorsteen komt rook. De kachel brandt het hele jaar door. Alice heeft het altijd koud terwijl ze toch heel dik is en veel kleren over elkaar draagt. Op de rand van de schoorsteen balanceert een gestreepte kater. Hij kijkt in het rokende gat en Niekje stelt zich voor dat het beest er in zal vallen en dat Alice het verschroeide lijf met de pook uit de haard trekt en tevreden opmerkt dat er genoeg vlees aan zit.

De ochtendmist houdt de dag nog even tegen. Zijn vader kijkt in zijn richting maar Niek weet niet of hij hem heeft opgemerkt. Tussen de takken van de bomen die druipend naar de grond kruipen ziet hij de figuur van zijn vader als in een kijkdoos. Hij staat rechtop naast de waterput. Achter hem lijken de stenen van het huis geschilderd. Een nog niet helemaal opgedroogd landschap. ‘Man in de mist’, of ‘Vrede’. Niekje weet niet dat zijn vader geen vrede voelt.

De brief kwam op dezelfde ochtend waarop ze zouden gaan vissen. Met een zachte plof viel hij op de stenen vloer. Ze hadden geen voetstappen gehoord. De eerste geluiden van de dag werden gedempt door een dichte nevel die in dit gedeelte van het land heel lang kon blijven hangen. Niekje raapte de brief op van de grond en gaf hem aan zijn vader.

Alice zegt altijd dat ze het gevoel heeft op een eiland te wonen. Volgens de kaart is het huis gebouwd precies op de plek waar de meeste neerslag valt. Het vlakke land vangt alle wind. Er zijn talloze kale plekken waar niets wil groeien. Gras zo ver je kijken kunt, slechts onderbroken door rechte sloten, een platte wereld die genoeg heeft aan zichzelf. ‘Waterland’, zegt Alice. ‘Er is een gat in de lucht. Precies boven de plek waar wij wonen’. De dakpannen zijn groen uitgeslagen en glimmen, ook als het droog is. Ze zitten vol scheuren en barsten. Op verschillende plaatsen in huis staan emmers en teilen. Ze hebben een vaste plek.

Zijn vader stopte de brief ongeopend in de zak van zijn jasje. ‘Tja’, zei hij. Hij stond op en liep naar het raam. Met de brief kwam een vreemde lichte geur de keuken binnen die meteen werd overheerst door de penetrante lucht van vis en modderwater uit hun oliejassen.

‘Wat lees je’, vraagt Alice. Ze gaat naast hem zitten en kijkt mee over zijn schouder. ‘Hi’, lacht ze, ‘ik in Wonderland’. Nog nooit heeft Niek zoveel gelezen als in deze vakantie. En nog nooit heeft hij een boek zo mooi gevonden als Alice, Alice in Wonderland. Hartstochtelijk verlangt hij er naar een meisje te zijn. Een meisje met lang blond haar en ronde ogen als porseleinen schoteltjes. Hardop leest hij de stukken die hij het mooist vindt. Alice ligt op haar buik in het gras, haar hand onder haar kin. Met de andere hand zoekt ze tussen de grassprietjes. Alice zoekt altijd en overal. Ze is ervan overtuigd ooit iets te vinden, iets heel bijzonders dat ze kan bewaren als een schat. Diep onder de grond rennen ze rond, de wezentjes uit het boek, bedillerige, gehaaste onredelijke figuren. Het meisje Alice blijft vragen. Little Alice wordt Big Alice en de boze grote meid die klem is komen te zitten in het konijnehol doet hem nu het meest aan zijn stiefmoeder denken.

‘Klootzak’, zegt Alice hardop. Met haar vingers trekt ze strepen in het zand tussen de halmen. ‘Stomme hufterige klootzak’. De strepen krijgen de vorm van een huis.

‘Hoe vind je haar’, vroeg zijn vader.

Alice stond in het gat van de deur en nam al het licht weg dat van buiten naar binnen viel. Ze zag er uit als iemand die het in de grootste hitte nog koud heeft. Haar huid was bleek en koel. Ze was zo dik dat Niekje meende dat ze overal was opgestopt met zachte wollen watten. ‘Hi’, zei ze en ze glimlachte. Haar mond was breed en de stralende lach die ze Niek toewierp was die van een kind, gretig en nieuwsgierig.

[p. 44]

Waterland Wonderland. Achter de lage nevelflarden is het schijnsel van een bleek licht. De zon wordt zichtbaar. Ronde druppels liggen op de lange grassprieten. Water wordt lucht. De bomen maken een zuchtend geluid. Het begint te waaien. De rook uit de schoorsteen is lichter, minder weemoedig dan daarnet. En de lucht is blauw. De lucht met het gat. Op de rand van de schouw de gestreepte kat. ‘Daar hebben we de Cheshire-Cat’, giechelt Alice. ‘Oh, you can't help that’, zei de Cat, ‘we're all mad here’.

Zijn vader draagt andere kleren. Een jas met een fluwelen kraag. Om zijn middel een leren riem. Een hoed met een rechte rand. Voorbijgangers kijken hem na. Nieuwsgierig. Geïrriteerd. De nieuwsgierigheid is er ook altijd als hij met Alice is. Het imposante van haar verschijning, bewust, een weerbarstige keuze die ze doet. Niet te willen vermageren. Er wordt zo nadrukkelijk naar hen gekeken dat Niek zelf niet meer durft op te zien.

‘Zigeuners jatten’, riep een jongen hardop in de klas. De meester was boos geworden. ‘Misschien wil Niek de mensen die beweren dat zigeuners stelen eens iets vertellen over die zigeuners’, had hij gezegd. Niek moest op de lessenaar zitten. Veel wist hij niet te zeggen. In de hoop dat iemand hem op weg kon helpen vroeg hij of er misschien vragen waren. Iedereen hield zijn mond. Ook de jongen die geroepen had.

Er waren geen straten. Graspaden scheidden de wagens van elkaar. Niekje herinnert zich nog het licht in de kleine ruimte. Kunstlicht. Grote bloemen op de muur. En het geluid van de paarden. Het gerinkel van hun tuig. Ze dronken met veel lawaai hun water. Alsof ze kleine steentjes in hun bek heen en weer schoven. Soms gooide zijn grootvader een muntstuk op de bodem van de emmer. Als het paard klaar was met drinken mocht Niek de munt houden. Hij heeft op zijn kamer nog een glazen jampot vol met Hongaarse geldstukken.

Alice gaat op haar rug liggen. Ze zucht diep. ‘Ik voel druppels’, zegt ze. Niekje kijkt naar boven. Spierwitte wolken drijven in een blauwe lucht. ‘Misschien ligt op de wolken ook wel een muntstuk’, denkt hij. Wie zou dat kunnen geloven. Regen uit een blauwe hemel.

Het is allemaal zijn schuld. Als hij de brief niet aan zijn vader had gegeven zaten ze nu al lang en breed met hun hengels bij de rivier. In het snelle water wemelt het van de zilverbaarzen. En Alice had haar goede humeur bewaard.

‘Je zoekt het maar uit’, schreeuwde ze. De brief lag geopend op de keukentafel. Hun woorden schoten als pingpongballen over en weer en ketsten tegen de muur waarachter Niek probeerde te lezen.

‘How do you know I'm mad?’, said Alice.

‘You must be’, said the Cat, ‘or you wouldn't have come here’.

In de ochtend is er de mist en 's avonds gaat de wind tekeer. Hij duwt tegen het dak, roffelt tegen de ramen. Alice doet de luiken dicht. Buiten maakt de wind het geluid van een trein, een oude stoomlokomotief. De trein rijdt over het gras, blaast zijn waarschuwende signaal, verdwijnt ergens ver weg, woeaaahhh, woeeee...

In het licht van de lamp vliegt een kleine nachtvlinder. Zijn schaduw maakt op de muur het wereldmonster. Alice praat aan een stuk door. Ze knoopt haar rokken los en laat ze liggen op de plek waar ze staat. Met een enkele beweging haalt ze de spelden uit haar haar. Zeker de helft van de in elkaar gevlochten krullen verdwijnt met de haarspelden in de la van de kast. Voordat ze naast hem gaat liggen sluit haar hand zich rond de dunne vleugels. Als een snipper papier dwarrelt grijs naar beneden. Het monster op de muur verdwijnt. Een vlinder verzet zich niet.

Alice legt zijn hoofd tegen haar schouder. Rond haar blijft een lege plek. Ze heeft een droefheidsdrank gedronken vandaag. Haar lijf heeft de geur van appels. Kisten met appels die in de schuur staan opgeslagen. Niek kent niemand die zo ruikt. Gronderig en zoet. ‘Hij komt wel weer terug’, zegt ze. ‘'t Is zijn aard’. Ze huilt. Niekje durft niet te vragen wat een aard is. Hij vermoedt dat het iets is wat koud is en nat. Als de mist van vanochtend. Of de diepte van de waterput. Achter de gesloten deur klinkt het miauwen van de poes. Overal is het warm. De kat in de haard. De huid van Alice. Zijn vader stond in een druipsteengrot.

Het is allemaal zijn schuld. Hij moet ervoor zorgen dat het weer goed komt. Hij mag niet in slaap vallen. Nooit meer. Totdat zijn vader terugkomt. Niek ligt met zijn wang tegen haar borsten. Zacht als wolken zijn ze, big, big Alice. ‘Nu vertel ik een verhaal’, fluistert ze. ‘Er was eens, zo is alle begin, er was eens een hele mooie dikke prinses. Ze is pas drieëntwintig en ze woont in Wonderland

[p. 45]

bij de zigeuners en ze houdt heel veel van hen, oké, oké, ze is te dik ...’ Ze stopt haar gezicht onder de dekens. Niek hoort haar stem gedempt. Hij heeft moeite zijn ogen open te houden.

Hij wordt wakker van het gerammel van potten en pannen. Alice staat bij het fornuis. Ze schenkt koffie uit de koffiepot in een beker en loopt ermee naar het raam. Wit schijnt de maan naar binnen. Haar huid krijgt de kleur van een citroen. Alleen haar brede billen zijn veel lichter. ‘Ik ga hem halen’, zegt ze hardop. ‘Ik ga hem verdomme halen’. Ze draait de lamp een kwartslag. Het licht springt tegen het plafond. Slaperig kijkt Niekje hoe ze zich weer helemaal aankleedt. ‘Ik wil mee’, zegt hij. Alice bijt op haar onderlip. ‘Nou vooruit dan’, zegt ze. Ze gooit hem zijn broek toe, zijn hemd. En een trui. ‘Go to find the Cat’, lacht ze. Als ze de deur opendoet ziet hij de lucht helder en rustig als op een zomerdag.

Het gras piept onder hun schoenen. ‘Waar gaan we heen?’, vraagt Niek. Alice geeft hem een hand. ‘Kom op’, zegt ze. ‘Doorstappen’. Ze slaan de weg in naar het dorp. Het is een lange holle weg. Niekje gaat hem elke dag als hij naar school moet. In de nacht is alles anders. De lucht is lichter dan de grond. Er zijn geen sterren. Of toch. Laag aan de horizon ziet hij enkele lichtjes. Op welk moment wordt nacht weer dag. Het preciese ogenblik. Een stukje van een sekonde, misschien nog minder, een miljoenste triljoenste sekonde. Niekje stopt zijn handen in zijn zakken. Hij knijpt zijn ogen dicht. Opent ze vliegensvlug. Er is niets veranderd. Het gebeurt onopgemerkt. Langzaamaan wordt het donker minder zwart. De geluiden verdwijnen. Vogels zwijgen. Een uil blijft stil op zijn tak. Eenzelfde ongrijpbare verandering vindt plaats als je jarig wordt. Niek herinnert zich de avond voor zijn zevende verjaardag. Doodstil zat hij op de rand van zijn bed. Hij mocht het moment waarop het gebeurde niet missen. De vuile zes zou onder zijn bed vandaan schuiven. Een mooie gloednieuwe zeven nam zijn plaats in.

De auto van zijn vader staat tegen het trottoir geparkeerd. Alice bukt zich en kijkt door de raampjes naar binnen. ‘Klootzak’, zegt ze opnieuw. Weifelend kijkt ze naar het huis aan de overkant van de straat. Het is een hoog smal huis. Beneden zijn de ramen donker. Boven is een venster zwak verlicht. Of is het de weerschijn. Ze opent het tuinhek. Het is niet op slot. Dan draait ze zich om en gaat op de rand van het trottoir zitten. ‘Hoe loopt het af’, vraagt ze. ‘Alice in Wonderland’. Haar stem klinkt verdrietig. Niekje gaat naast haar zitten. De stoep is koud onder zijn benen. ‘Ik weet niet’, zegt hij. Hij weet zelf niet waarom hij liegt. ‘The dream of Wonderland, of long ago; and how she would feel with all their simple sorrows, and find a pleasure in all their simple joys, remembering her own child-life, and the happy summer days’. Hij kent ze helemaal uit zijn hoofd, de laatste zinnen.