Hollands Maandblad. Jaargang 1988 (482-493)

[p. 25]

De Tao van Frida
F.A. Muller

In de begrafenis van Fritjof Capra's The Tao of Physics, gepubliceerd in Hollands Maandblad onder de titel ‘De Tao van Capra’, wijdde ik een hoofdstukje aan een artikel uit de Volkskrant van de Amsterdamse taalkundeprofessor Frida Balk-Smit Duyzentkunst, om Capra's kwalijke invloed te tonen in de Hollandse Laagvlakten. In het vorige nummer van Hollands Maandblad krauwt deze ontvleugelde papegaai terug onder de titel ‘De fysicus, de mysticus en de taalkundige’; in dit nummer stel ik mijzelf tot taak ook deze professor tot het Eind der Tijden onze groene polderzoden van de onderkant te laten aanstaren. Waarom? Omdat zij laft, jokkebrokt en wanbegrijpt.

Het bewuste Volkskrant-artikel van Frida Balk-Smit Duyzentkunst is zo'n onbedoeld verslag van hoe iemand hopeloos verdwaalt in het doolhof van haar eigen dolhoofd; daarom was het voor mij ‘heel moeilijk te begrijpen’ dat zoiets uit een professorale typemachine kwam gerold. Dit noemt zij: ‘een weloverwogen deductie’ (ironisch bedoeld). Kennelijk is de Volkskrant voor haar een speelplaats waar hoogleraren zorgeloos hardop kunnen mijmeren zonder daarvoor ter verantwoording te mogen worden geroepen (niet ironisch bedoeld). Dat kan wel, en moet zelfs, in Propria Cures, de krantenpapieren meligheid waarmee Frida Balk af & toe haar gerookte bokkumproza mag inpakken.

Frida Balk-Smit Duyvelskunst lort dat zij ‘brallend, zonder enig argument, dus volkomen onwetenschappelijk, aangevallen en beklad wordt’, en nog wel ‘om duistere redenen’; bovendien zeg ik over haar beweringen ‘geen enkel woord, helemaal niets’. De eerste aantijging is een leugen, want ik heb 7 welomschreven lichtkogels op haar vissekom afgevuurd; en met de scherven in haar halsgat doet zij nu of haar wipneus bloedt. De tweede aantijging is in zoverre onterecht dat ik haar middels 4 citaten zelf aan het woord heb gelaten, en in zoverre terecht dat ik haar artikel niet uitputtend belachelijk heb gemaakt, een verzuim dat dadelijk goedgemaakt zal worden.

Ik geef echter haar artikel en haar reactie op mijn artikel, tesamen haar geestelijk testament, uit handen in handjes van Epie & Hepie, die het, hopelijk met hun befaamde trefzekerheid, zullen doen verschroeien door een spervuurwerk van taalkogels.

Epie, Hepie, Frida en Petra zitten op de praatstoelen; af en toe schuift iemand aan voor een enkele volzin en gaat weer zijns weegs.

hepie - Hier heb ik dat Volkskrant-artikel, het heet: Liefde is wat de atomen bijeenhoudt. Hum. Wat heb ik nou aan mijn staart hangen? Klontjes mesonen uitwisselende protonen en neutronen gehuld in een wolkje electronen onderhouden een liefdesband? Volgens mij schrijft Frida dat om rationalisten als geestelijke papa uit hun ratiotent te lokken.

epie - Ach welnee.

ole - Het is onbegrepen onbegrip.

epie - Wanneer de waterval der onzin maar krachtig genoeg naar beneden stort, richt zich vroeg of laat iemand op en werpt de onzin van zich af voor de hele mensheid, zoals een hond de duizenden waterdruppels uit zijn vacht schudt.

petra - Hoe het komt dat er in de laatste nummers van Hollands Maandblad zo brallerig geschreven wordt, is niet interessant zolang het een spelletje onder jongens blijft die het blijkbaar wel leuk vinden met de taal te rotzooien om zodoende zichzelf te bevredigen.

hepie - Waar ijlt Petra nou op?

epie - Niet alleen op geestelijke papa, maar waarschijnlijk met name op Henkes en Bindervoet.

hepie - Wie zijn dat nou weer?

epie - Twee titanische twintigers in de jaren tachtig, die een injectiespuit met levenselixer ter grootte van een fietspomp aan het leegspuiten zijn in de slagader van de Nederlandse taal. De angst slaat de parasitaire microben in deze bloedbaan om het hart. Ook Frida, de hoogleraar taalkunde behoort hiertoe, en dat is onthullend. De levende taal spoelt om Frida heen als de rivier om

[p. 26]

een paaltje. Voor taalkundige Frida is de taal een doel op zichzelf, een lijk waarop de patholoog-linguïste sectie mag verrichten met haar academisch lancet.

hepie - Wat is de taal dan?

epie - Wat de taal is? Het steen waaruit men gedachten beeldhouwt! De gouden koets waarin de ideeën reizen! Een net van woorden om de wereld in te vangen! Het vlees en bloed van onze denkbeelden! Het wapenarsenaal van de geest op oorlogspad! De borst waaruit de verbeelding drinkt! Ook Petra is niet wezenlijk geïnteresseerd in de wereld, zij speelt haar vrijblijvende taalspelletjes en speelt de o zo redelijke verontwaardiging wanneer iemand zijn laarshak door het speelbord heentrapt.

petra - De vraag is nu welke uitspraak hem heeft bewogen dermate buitenzinnig te reageren.

hepie - Ecce.

ole - De woede wordt verkracht. Het is het meerwaardigheidsgevoel van de redelijkheid als pose die alles wat niet aan de regeltjes voldoet als onredelijk, primitief en onvolwassen beschouwt.

epie - En Frida verschuilt zich achter haar alter egootje Petra Quaedvlieg van de vakgroep Semidiotiek, en reageert zo in de derde persoon enkelvoud. Lafheid kent geen tijd.

hepie - Zullen we het ook nog even hebben over wat zij schrijft?

epie - Nee. We hebben de organisatie van haar geestelijke fabriek behandeld: die levert wanprodukten en is bij deze failliet verklaard. Wend je maar tot de curator.

hepie - Toe nou Eep. Ik wil het zo graag met jou over die wanprodukten hebben. Ik heb toch het een en ander moeten voorbereiden van je.

epie - Het is niet meer nodig.

Epie kijkt boos, Hepie kijkt sip en de tijd rolt verder.

epie - Nou, kom op dan maar. Waar gaat dat Volkskrant-artikel over?

Hepie kijkt blij.

frida - Over de rol van de taalkundige in de crisis der wetenschappen.

petra - Zoals die door natuurkundigen en filosofen wordt gesignaleerd.

hepie - Welke natuurkundigen en filosofen dan wel?

petra - Ehm. Frida?

frida - Capra!

hepie - Oh die.

epie - Crisis der wetenschappen? Modieuze malloterij. Ze zal de permanente crisis in haar hoofd bedoelen.

hepie - Epie!

epie - De natuurkunde, de wetenschap waar we het over hebben, verkeert allerminst in een crisis. Integendeel, zij bruist van het leven als een pas ontkurkte fles champagne. En als in de natuurkunde zich een ‘crisis’ voordoet, dan zullen natuurkundigen haar uiteindelijk oplossen. De rol van de taalkundige in deze is van even weinig belang als die van een filatelist bij een postbodestaking.

petra - Die crisis komt voort uit het feit dat de kloof tussen het mechanistisch en het holistisch (mystiek) wereldbeeld onoverbrugbaar lijkt voor mensen zowel aan de ene als aan de andere kant ervan.

epie - Even een semantische tussenwerping. Omdat de natuurwetenschappen alleen een beeld geven van de natuur, is het beter om in plaats van wereldbeeld te spreken van natuurbeeld. De wereld omvat tenslotte meer dan de natuur.

doorman - En anders kan de onjuiste opvatting ontstaan dat de natuurkunde uitputtend definieert wat reëel is.

epie - Einde semantische tussenwerping.

hepie - Tegenover het mechanistisch natuurbeeld staat het quantummechanisch natuurbeeld, en tegenover het holistisch staat het reductionistisch natuurbeeld. Petra zet de verkeerde begrippen tegenover elkaar.

epie - En dat voor een taalkundeprofessor!

hepie - Het onderscheid reductionismeholisme heeft ten eerste een methodologische betekenis: de reductionist sleutelt een auto voorzichtig, onderdeel voor onderdeel uit elkaar, de holist parkeert hem voor een stoomwals. Ten tweede heeft het een ontologische betekenis, en in dat opzicht is het debat tussen ‘reductionisten’ en ‘holisten’, zoals zij nu genoemd worden, een oud natuurfilosofisch debat dat al eeuwen in het Westen gevoerd wordt, hoewel niet continu. Dit debat begon in de 17de Eeuw tussen Newton en Descartes, die daarmee aan de basis staan van twee geheel verschillende stromingen in de Westerse cultuur. De eerste beschouwt de natuur als een chaos, de mens verzint uit noodzaak beginselen om enige orde te scheppen; tot deze stroming behoren Newton, Pascal, Hume, Mach, Russell, Einstein en het overgrote merendeel van de hedendaagse natuurwetenschappers. De tweede stroming beschouwt de natuur als een orde, de mens ontdekt de ordenende grondbeginselen die de wereld ‘bezielen’ en van waaruit de wereld zich ontvouwt; hiertoe behoren Descartes, Leibniz, Goethe, Schopenhauer, Bohm.

sparnaay - Naar mijn mening heeft Capra niet met voldoende grondigheid gekeken naar de ontstaansgeschiedenis van het wereldbeeld dat ten grondslag ligt aan de huidige natuurwetenschap. Door deze nala-

[p. 27]

tigheid laat hij een schat van gegevens liggen. De invoering van de Oosterse mystiek maakt bovendien de discussie nodeloos ingewikkeld en versluiert zelfs de discussie over de vraag naar de waarde en toekomst van het newtoniaans wereldbeeld.

frida - De natuurkundige gedragscode sluit het aan de orde stellen van wereldbeelden uit.

hepie - Nooit iets gelezen van Newton, Descartes, Pascal, Leibniz, Mach, Hertz, Einstein, Bohr, Schrödinger, Heisenberg of Bohm? Leest u überhaupt wel eens een artikeltje uit, bijvoorbeeld, Foundations of Physics?

frida - Het mechanistisch wereldbeeld, dat door de moderne wetenschap gedicteerd wordt, staat nu in dezelfde wetenschap ter discussie, het felst in de natuurkunde.

hepie - En net zei u nog dat de natuurkundige gedragscode zoiets uitsluit?

epie - Hepie, ga niet op iedere tegenstrijdige slak zout plempen.

hepie - Wel, het mechanistisch natuurbeeld staat volgens Frida ineens nu ter discussie. De Gravitatiewet van Newton, met zijn actio in distans, was al niet mechanistisch meer. Bij de publicatie van de Principia in 1686 kreeg het mechanistisch natuurbeeld daarvan al een gevoelige opdoffer. Gravitatie was in de 17de eeuw een absurditeit.

epie - Absurditeit?!

newton - That gravity should be innate inherent & essential to matter so y one body may act upon another at a distance through a vacuum without the mediation of any thing else by & through which their action or force may be conveyed from one to another is to me so great an absurdity that I believe no man who has in philosophical matters any competent faculty of thinking can ever fall into it.

huygens - Pour ce qui est de la cause du Reflus que donne Mr Newton je ne m'en contente nullement, ni de toutes ses autres Theories qu'il bastit sur son Principe d'attraction, qui me paroit absurde.

hepie - Het quantummechanisch natuurbeeld is nog minder mechanistisch dan het klassieke natuurbeeld. Maar op sommige punten is het juist weer mechanistischer dan het klassieke natuurbeeld. Zo biedt de quantumgravitatietheorie voor de genoemde ‘absurditeit’ een heuse mechanistische oplossing, waar Newton en Huygens vier eeuwen geleden al naar verlangden.

epie - Vertel!

hepie - De quantumgravitatietheorie beschrijft de zwaartekracht als een uitwisseling van deeltjes, gravitonen genaamd. Zij zijn de ‘overbrengers’ waar Newton over sprak. En dit is een mechanistische voorstelling van zaken.

epie - Interessant, helemaal wanneer we bedenken dat het eerste graviton nog gedetecteerd moet worden. Maar wat hebben we nu? Een methodologische en een ontologische holisme-reductionisme tegenstelling, en de mechanicisme-quantum natuurbeeldtegenstelling. Waar wil je heen?

hepie - Waar ik nu ben: Capra klutst alles door elkaar met zijn hutspotproza en Frida eet het op.

frida - In water zijn waterstofatomen bijeen. Wat houdt die atomen bij elkaar?

hepie - In een watermolecuul worden de twee waterstofatomen bijeen gehouden door het zuurstofatoom, de verdeling van de vrije electronen garandeert een stabiele structuur. In water worden de watermoleculen bijeengehouden door de zogenaamde waterstofbruggen.

epie - Laat Frida nou eens uitspreken Hepie.

frida - De fysicus zoekt naar die bijeenhoudende kracht en komt tot de ontdekking dat die voor de zintuigen onwaarneembaar is. De fysicus Capra zegt dat die kracht bovendien goddelijk is. Wat doet het ertoe, de zaak is immers dezelfde? Wat het ertoe doet zal moeten worden onderzocht door de taalkundige, want het woord is beslist niet hetzelfde. ‘Goddelijke kracht’ is een heel ander woord dan bijvoorbeeld ‘zwaartekracht’. Het woord doet er wel degelijk toe. Ik zei het al: spraakverwarring. Spraakverwarring van de eerste orde, even ingrijpend wellicht als de Babylonische.

epie - Wanneer de fysicus Capra de electrische kracht ‘goddelijk’ noemt, maakt hij zich schuldig aan betekenisverminking. Want ‘goddelijk’ is een adjectief dat een betekenis heeft die met de fysica niets van doen heeft, en dat allerlei associaties oproept die eveneens met de fysica niets van doen hebben. Inderdaad, het woord doet er wel degelijk toe. Wie daarom zoals Capra woorden als ‘goddelijk’ binnen de fysica introduceert, is niet alleen krankjorum, maar introduceert tevens problemen die er in werkelijkheid niet zijn, klaarblijkelijk vooral in taalkundige schedelketens.

petra - Frida werpt een aantal ideeën op die sommige mensen angst aanjagen. Dat een fysicus van liefde kan spreken, bijvoorbeeld, als hij het heeft over de voor de zintuigen onwaarneembare kracht die de atomen bijeenhoudt.

epie - Het zou iedereen angst aan moeten jagen wanneer academische kippen zulke rotte eieren leggen.

hepie - De woorden ‘liefde’ en ‘electrische kracht’ hebben niet toevallig totaal verschil-

[p. 28]

lende betekenissen: zij verwijzen naar even totaal verschillende zaken in de werkelijkheid. Wie denkt dat je met (deze) woorden mag jongleren alsof het verwisselbare kegels zijn, is ook krankjorum.

epie - Frida verkeert al vanaf 1972 in een referentiële identiteitscrisis, mede omdat zij grammaticaal al niet meer functioneert sinds 1964.

hepie - Zeg Epie, het is toch wel zo dat fysici en mystici ‘verschillende talen’ spreken? Er bestaat toch een soort ‘taalkloof’?

petra - Er speelt een taalprobleem mee in de crisis der wetenschappen.

epie & hepie (de wanhoop nabij) - Er-is-geen-cri-sis-in-de-we-ten-schap-pen.

epie - Vorige keer hebben we zeer uitvoerig gepraat over de vele fundamentele verschillen tussen natuurkunde en mystiek, die zich zeker niet taalkundig weg laten titatoveren. Dat natuurkundigen en mystici ‘verschillende talen’ spreken, is niets meer en niets minder dan een logisch gevolg van die fundamentele verschillen. Frida beeldt zich echter in dat het de oorzaak van een crisis is. En dat is een loei van een denkfout.

hepie - Maar het is wel de rechtvaardiging van haar bemoeizucht.

epie - Klaar?

hepie - Nee. Capra zegt in The Burning Joint dat alle natuurwetenschappen hun mechanistisch-reductionistisch-causaal wereldbeeld in navolging van de fysica moeten begraven. Dat zal een oplossing van de wereldproblemen pas dichterbij brengen. Op de huidige weg voorthollen is heilloos.

epie - Binnen de wereld van het hele kleine, de microfysica, is een mechanistisch-causaal natuurbeeld ontoereikend gebleken, dus weerlegd door experimentele gegevens afkomstig uit diezelfde microfysische wereld. Buiten de microfysica, dus overal elders, is iedereen die zich niet als rund te kijk wil zetten, verplicht om 17de Eeuws causaal te denken over de natuur en de wereld, inclusief de natuur.

hepie - Wazzeggie?

epie - Ja, wat dacht jij nou? De aantasting van de ozonlaag, de zure regen, de ontbossing, de overbevolking, de hongersnood, de milieuvergiftiging, ziekten, energietekorten,

hepie - Et cetera ad nauseam!

epie - ...zijn allemaal gevolgen van oorzaken. De causaliteit vaarwel wuiven, zoals Capra voorstaat, betekent doodgewoon de wereldproblematiek onopgelost laten. Want hoe kun je in hemelsnaam een verschijnsel wegnemen wanneer je niet langer gelooft dat het een oorzaak heeft?

Het klinkt allemaal zo ondiepzinnig: de scheiding tussen lichaam en geest opheffen, het newtoniaanse wereldbeeld overwinnen, maar wanneer we daar daadwerkelijk toe zouden overgaan in de praktijk, heeft dat ronduit criminele consequenties voor de wereld.

hepie - Dixit. Ik heb nog iets voorbereid over het electron...

epie - Aha! Het natuurkundig toetje. Ga je gang. Frida, Petra, opletten!

Hepie gaat in de weer met viltstiften en grote vellen papier.

hepie - Wij nemen een electron, stoppen het in een vierkante doos en creëren verder een fysisch interessante situatie, welke doet er nu niet toe. Met behulp van de klassieke mechanica, gegeven een voldoende hoeveelheid informatie om, zeg, 11.00 u., genaamd: de begintoestand, zijn we in staat zijn positie en zijn snelheid op een willekeurig tijdstip te berekenen. Bijvoorbeeld: om 12.00 u. precies bevindt het electron zich in positie A in de doos en heeft daar een snelheid a. Dit noemen we gemakshalve toestand 1. Duidelijk?

epie - Stel ik ga om 12.00 u. de snelheid van het electron meten. Hoe groot is dan de kans dat ik daadwerkelijk a meet?

hepie - Als de wetmatigheden van de klassieke mechanica juist zijn, is die kans 100%. Het is dan zeker dat het electron snelheid a heeft. Toestand 1 wordt uniek bepaald door de begintoestand en die wetmatigheden. De kans dat je een andere waarde dan a meet, is nul, dat is volgens de klassieke mechanica onmogelijk.

epie - Wanneer je dit ‘experiment’ honderd keer herhaalt, vind je dus honderd keer a?

hepie - Ja. Nu gaan we de klassieke wetmatigheden vervangen door quantummechanische. Die stellen ons niet in staat met zekerheid de toestand te berekenen waar het electron zich om 12.00 u. in bevindt.

epie - Wat dan wel?

hepie - Bijvoorbeeld dit: om 12.00 u. is de kans 70% het electron aan te treffen in toestand 1, dus in positie A met snelheid a; de kans is 20% om het aan te treffen in toestand 2: in positie B met snelheid b; en de kans is 10% het aan te treffen in toestand 3: in positie C met snelheid c. Dus om 12.00 u. kunnen we het electron volgens de quantummechanica in één van deze drie toestanden aantreffen, we weten echter niet zeker in welke. Met behulp van quantummechanische wetmatigheden legt de begintoestand nu niet langer één eindtoestand uniek vast, maar wel een kansverdeling van drie eindtoestanden.

epie - Hoe controleer je een dergelijke bewering?

hepie - Meten. Wanneer je 100 keer opnieuw

[p. 29]

de snelheid meet, vind je gemiddeld 70 keer snelheid a, 20 keer snelheid b en 10 keer c. Bij elke meting die je nu verricht, is de kans dat je a meet 70%, en niet meer 100%, zoals in het klassieke geval.

epie - Is het electron om 12.00 u. nou in rust of in beweging?

hepie - Stel dat snelheid c = 0. Dan is de kans dat het electron in rust verkeert 10% en de kans dat het beweegt 90%. Ik heb de kansen van de andere twee mogelijkheden bij elkaar opgeteld. De totale som der kansen is 100%, zoals het hoort.

epie - Een essentieel verschil tussen de klassieke mechanica en de quantummechanica is dus dat de eerste unieke toestanden met zekerheid voorspelt, en de tweede een aantallen verschillende toestanden met bijbehorende waarschijnlijkheid voorspelt.

hepie - Uitstekend Eep!

epie - Och, 't was niets.

oppenheimer - Als we vragen of het electron in rust is, moeten we ‘nee’ zeggen, als we vragen of het in beweging is, moeten we ‘nee’ zeggen.

hepie - We kunnen nou juist niet met zekerheid ‘nee’ of ‘ja’ zeggen, dat is in strijd met de quantummechanica. We kunnen het wel met waarschijnlijkheid zeggen: 10% kans dat het in rust is en 90% kans dat het beweegt. Dit is quantummechanisch het enig juiste antwoord.

epie - Iets niet 100% zeker weten, is iets anders dan helemaal niets weten.

capra - Het beweegt en het beweegt niet.

hepie - Dat is helemaal fout. Donder jij nou maar op, met je grafkop.

frida - De woorden van Oppenheimer betreffen hun bloedeigen zelf-ontdekte natuurwetenschappelijk vastgestelde electron, en de waarheid over het electron is een contradictie, niet eens een paradox oftewel schijnbare tegenstrijdigheid, maar een echte, waarbij zelfs de exacte fysicus zich neer moet leggen.

hepie - Helemaal fout. De capreske contradictie is geen natuurkundige uitspraak, maar een parafrase van een onjuiste popularisering van een natuurkundige uitspraak. Derhalve is er geen overeenkomst tussen wat de fysicus zegt en wat de mysticus zegt, maar alleen tussen wat de parafratser van een onjuiste popularisering zegt en wat de mysticus zegt, en daarmee valt het Fridartikel in duigen. Quod errat demonstrandum!

epie - Goed, nu weten we zeker dat Frida evenveel weet van wat zij nakrijst als een dement doodshoofdaapje. Maar zij had deze blunder kunnen voorkomen uitsluitend op grond van kennis die zij als hoogleraar taalkunde moet hebben.

hepie - Hoe dan?

epie - Door even te bedenken wat men twintig eeuwen geleden al wist: uit een contradictie volgt alles.

hepie - Ex falso sequitur quodlibet!

epie - Stel dat een contradictie tot het lichaam der natuurkunde behoort. Dan kan men bewijzen, dat doen we hier niet, dat elke willekeurige uitspraak waar is. Omdat binnen de natuurkunde niet alle denkbare uitspraken waar zijn, is de veronderstelling onjuist. Ergo: de natuurkunde bevat niet één contradictie.

hepie - Reductio ad absurdum.

epie - Toch leuk voor je geweest, hè Heep, zo'n cursus Latijn? Geestelijke papa vuurde deze lichtkogel vorige keer al af, maar Petra hield zich Van den Dommen.

petra - We spreken vanuit onze waarneming van een contradictie. Die contradictie is dus waar zolang we geen zekerheid hebben over het wel of niet bewegen van het electron. Jullie hebben het over de formele logica, Frida over de logica van de taal.

hepie - De logica van welke taal? De ‘taal der natuurkunde’ is de enige taal waarin

[p. 30]

het gedrag van het electron correct kan worden beschreven. En die taal zondigt niet tegen de eisen van de formele logica. Basta!

epie - Contradicties zijn altijd onwaar, begrijp dat nou eens dames, of ze nou staan in de formele logica, in de quantummechanica, in de mystiek of in de taalkunde. Als je buiten een rechtszaal staat waar een proces aan de gang is, zeg je toch ook niet: de verdachte is schuldig en niet schuldig. Want dat is een onwaarheid. Je zegt: ik weet niet of de verdachte schuldig is. Want dat is op dat moment de waarheid. Pas nadat de rechter uitspraak heeft gedaan, weet je of de verdachte schuldig is bevonden, net zoals je pas na een meting weet of het electron beweegt.

hepie - Meten is weten.

epie - Niets weten, noch iets niet met zekerheid weten, zoals in de quantummechanica voorkomt, zijn redenen om onwaarheid te spreken. Punt uit.

hepie - Onwaarheid spreken is altijd onfatsoenlijk. Punt uit.

epie - Heep, ik ga de keuken in want we gaan zo eten. Gooi jij ze dr even uit?

hepie (schuift het raam open) - Lekker, frisse lucht. Dames? Wil nog iemand het laatste woord?

petra - Frida bauwt Capra niet na, ze neemt zijn ideeën mee in een demonstratie van haar eigen visie.

hepie - Elke visie die zich laat demonstreren met nonsens, is een nonsensicale visie. E conspectu abite in perpetuum. Tot nooit meer dames!

michou (rispt op) - Tata. Auguh.

epie (mijmerend) - Wat een gein...

Noot

De uitspraken van FRIDA komen uit de Volkskrant (7 maart 1986); die van PETRA, haar valse naam, uit de vorige Hollands Maandblad; OLE is Ole Bouman, zijn uitspraken staan in het artikel ‘Zorgeloosheid als Byzantijnse ziekte’ uit Hollands Maandblad (september 1986); DOORMAN is S.J. Doorman, zijn uitspraak is te vinden in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde A53 (4) 1987; SPARNAAY is M.J. Sparnaay, zijn uitspraak is te vinden in laatstgenoemde tijdschrift, nummer A52 (3/4) 1986; de uitspraak van Newton komt uit een brief aan Richard Bentley (25 februari 1693); die van Huygens uit een brief aan Leibniz (18 november 1690); het citaat van Oppenheimer komt oorspronkelijk uit zijn Science and the Common Understanding (New York 1954); en MICHOU is Michou Gerits, een baby van 5 maanden die met een intelligenter blik de wereld inkijkt dan die van Capra, Frida en Petra bij elkaar.