Hollands Maandblad. Jaargang 1987 (470-481)

Boven het warme land
K. Schippers

Kameleons zijn kleine leeuwtjes
met kleurverveling
hun lijf is mager met hoorntjes
van het takbelopen
hun tong is een verwende
inhaalvinger
hun handjes zijn grijphandjes
tot in hun staart en voeten
alleen hun ogen zijn spitse gokspelen
met arme vlinders

Dick Hillenius leerde ons over 't lichtste, het was of hij ieder onderwerp z'n zwaarte kon ontnemen zonder het tekort te doen.

Had dat iets te maken met kennis of wetenschap?

In een stuk over zijn broer Jaap zegt hij: ‘Hoe meer je van een landschap of een kunstwerk weet, des te langer kan je kijken, verbindingen leggen, interpreteren, op nieuwe gedachten komen, al was het alleen om de bestaande ideeën te ondermijnen.’

Met die kennis zocht hij naar het principe van iets, bijvoorbeeld naar het principe van nieuwsgierigheid of hij probeerde erachter te komen waarom wij houden van de zang van vogels in het voorjaar. Vaak schreef en sprak hij over dat wat jong, vurig en onbekend is, over dat wat door ouderen zou kunnen worden verstikt.

Hij spoorde de jeugd tot kennis aan zoals in het gedicht voor zijn dochter Antje

[p. 26]

het leren van al die verdomde vakken
heeft maar één zin
dat zo min mogelijk bazen
je kunnen dwingen in
richtingen die niet de jouwe zijn
bedenk dat leven bestaat uit ontkomen
aan krachten en wetten
waarvan je de grenzen hebt leren verkennen

Kennis om te ontkomen aan krachten en wetten, kennis die Dick Hillenius omzette in opinies die tot de tegenspraak leidden waarop hij hoopte. En toch waren die meningen, vondsten, ideeën niet het belangrijkste. In alles wat hij zei of schreef kwam nog iets anders tot uitdrukking, iets wat altijd meeklonk, iets wat voor hem misschien het belangrijkste was: een tomeloze sensualiteit.

In zijn eerste boek, Tegen het vegetarisme, staat de zin: ‘zintuigen zijn de voetjes van de ziel’. Op het omslag van zijn eerste dichtbundel, opgedragen aan Florentia, staat dit gedicht:

niets weten
alleen de gegevens der zintuigen
bespringen op eigen kracht
weefsel van eigen lijnen
redden uit de mist

Over die gegevens der zintuigen sprak hij wanneer je hem trof op een feest, als hij even niet aan het dansen was. De gegevens der zintuigen kom je ook altijd tegen als je hem leest; elke bladzijde is sensueel. Dick Hillenius schreef:

De namen verwijderen zich
steeds zachter zijn de echo's uit het dal
de bergen aan weerskanten
hoger, stiller

En over het gezicht:

Ik zie hoe de vloed opkomt,
de zandbank waar we even waren
met dunne golven overspoelt
De kust; de zee het land
inhalend, uitstotend
bedekkend en ontblotend
leven gevend en verdrogend

En er zouden talloze andere voorbeelden gegeven kunnen worden waarbij het altijd weer gaat om kijken, horen, ruiken, proeven, tasten. Steeds zegt Hillenius dat denkbeelden alleen door de zintuigen kunnen ontstaan.

Dick Hillenius was dan ook een minnaar - zoals u allen hebt kunnen lezen in het gedicht De leeuwerik:

Groots is het liedje niet
maar het geluid, het kleine vliegbeeld
de vleugels wijd gespreid om meer nog
van de warmte te ontvangen
de warmte opstijgend boven het koren
en daar een deel van zijn
deel zijn, deel hebben aan
uitstijgend zingen boven het warme land
zo houden van leven is leven
en weten van leven

Vanmiddag worden niet alleen Florrie, Tycho, Brigit, Antje, Tesseltje en wij nu door Dick alleen gelaten. Er verdwijnt nog iets anders, een waardering, een liefde zo verfijnd dat de vertakkingen niet zijn op te tekenen. Dick gebruikte zijn zintuigen gulzig en oplettend. Alles wat kan worden gehoord en gezien, kan worden geroken, geproefd of betast, dat alles blijft in eenzaamheid achter, herkrijgt zijn zwaarte, zal minder licht worden gemaakt, nu hij er niet meer over bericht.

Dick Hillenius schreef in zijn eerste dichtbundel:

Padden zijn de tanden van de tijd
zwarte tranen van stenen
nachtogen op zachte voeten
wakken in het marmer van de nacht
een pad is voor de aarde
wat een blad is voor de plant
een ademhand

Amsterdam, 7/8 mei 1987
(uitgesproken bij de begrafenis)

[p. 27]