Hollands Maandblad. Jaargang 1987 (470-481)

[p. 40]

Sweet sweet Rose,
my darling rose
E. Daey Ouwens

Als Roosje de mannen ziet komen in de straat weet ze dat alles anders wordt.

Benno trapt op de pijpen van zijn overall die tot ver over zijn schoenen hangen. Dit is zijn derde werkdag en alle spieren in zijn lijf zijn hard en pijnlijk. De straat ligt voor hem in de zon. Niet veel te beleven hier. De huizen hangen moe tegen elkaar.

Jonas kijkt met zijn handen in zijn zakken omhoog naar de verveloze gevels. Zijn schilderspet ligt naast hem op de grond. In de huid van zijn voorhoofd blijft een lichtrose rand. De rand splitst zijn hoofd in tweeën, 'n langwerpig groot onderstuk, het voorhoofd merkwaardig glad. Jonas is de baas. Benno blijft aan zijn zij. De beste manier om te leren, vindt Jonas en hoewel Benno nu al weet dat hij nooit van dit vak zal gaan houden volgt hij aandachtig elke handeling die Jonas verricht. Geboeid kijkt hij toe hoe de logge zware man de schilderskwast in zijn hand neemt en met rustige lange streken het kale hout bedekt met een dunne laag verf. De kwast verdwijnt bijna helemaal in zijn hand en Benno herinnert zich het wonder. De juffrouw staat met haar rug naar de klas, in haar vuist verbergt ze het stuk krijt en met haar vingers lijkt ze de kleuren te trekken over het schoolbord. De juffrouw kan toveren.

In de laatste maand van haar zwangerschap werd Roosjes moeder geschept door een vrachtauto die haar geen voorrang gaf en het duurde uren voordat ze gevonden werd zodat Roosje al die tijd verbonden bleef met de dood.

Haar vader kwam in het ziekenhuis en hij zag haar dode lichaam. Haar vlees was gewoon gesneden en Roosje werd in zijn armen gelegd.

De stilte in de straat is absoluut. Huizen verbergen mensen. Het glas van de eeuwenoude ramen heeft een doorschijnende paarse kleur aangenomen waarachter alle leven zich verschuilt. Jonas maakt met zijn schroevedraaier een gat in het hout van de kozijnen van het eerste huis. Samen lopen ze langs de ramen. De straat loopt schuin naar beneden waardoor het lijkt alsof de huizen voor hen kleiner worden, dichter bij de grond komen om tenslotte weg te zakken in onzichtbare openingen. De ramen en de kozijnen van het laatste huis zijn felblauw geschilderd. Voor dit huis staat een hoge boom. Rond de scheefgegroeide stam liggen stenen in de vorm van een kleine cirkel. Aan de binnenkant van de stenen bloeien enkele bloemen, laag bij de grond, de kleur ervan is nog niet te zien. Benno voelt zich even heel opgewonden bij het onverwachte blauw. Het huis is niet verlaten. Een kleine hand trekt snel de gordijnen dicht maar voordat dat gebeurt vangen ze nog net een glimp op van een meisje met een enorme bos rood-bruine haren.

De weg wordt hier afgesloten door een hoge schutting. Aan de andere kant glinstert het water in de gracht.

De rode haren heeft Roosje van haar moeder en van haar vader heeft ze niets behalve een ansichtkaart die hij haar stuurde toen ze nog heel klein was. Naast het adres van haar grootmoeder staat in lange ongelijke letters: ‘Sweet sweet Rose, my darling rose’. Op de voorkant van de kaart zijn twee handen afgebeeld die elkaar raken en tussen de beide palmen groeit een donkerrode roos waarbij haar vader een kromme pijl tekende en de woorden: ‘this must be the colour of your hair, don't spoil it baby’.

Dat de jongen in de overall naar haar kijkt vindt ze niet zo erg en misschien zou ze de gordijnen niet hebben dichtgetrokken als niet op het moment dat ze de man ziet die bij hem is een gevoel van onbehagen ontstaat.

En ook sluit Roosje het gordijn omdat ze precies op het ogenblik dat de mannen zo dicht langs haar huis lopen voor de grote spiegel staat.

[p. 41]

Roosje houdt ervan naar zichzelf te kijken in de spiegel. Eerst maakt ze hem schoon met een zemen lap. De spiegel is heel oud. Het weer zit er in. Kleine zwarte plekjes vormen een landkaart op haar hals en een gedeelte van haar schouders. Soms, als ze te lang geslapen heeft worden de zwarte schilfers verbonden door scherpe lijnen in haar huid. In de kleine kamer komt de spiegel niet tot zijn recht. Het huis van haar grootmoeder was groot en Roosje was klein en alle geluiden hadden nog een tweede klank.

Haar grootmoeder houdt Roosje zo stevig vast dat het pijn doet. In de spiegel zijn ze bijna even groot. ‘Je lijkt hoe langer hoe meer op je moeder’, zegt ze en streelt even langs haar wang.

Buiten klemt ze opnieuw Roosjes hand in de hare. Ze lopen door het park. Langs het wandelpad groeien hoge struiken met breedbladerige bloemen. Halverwege het pad blijft haar grootmoeder staan. Haar voeten in de korte stevige laarzen hebben strepen achtergelaten in het grind. Uit de grote tas die ze altijd bij zich draagt haalt ze een ijzeren schepje. Ze bukt zich, begint te graven met korte snelle bewegingen en hele stukken groen verdwijnen met hun geknakte bloemen in de tas. Roosje zit op de rand van de schildpaddenkuil. Roerloos liggen de dieren onder kleine platte stenen die dezelfde kleur hebben als hun schild. Haar grootmoeder schuift met haar blote hand enkele stenen opzij en tilt een jonge schildpad op. De oogjes in het eivormige kopje zijn ontstoken. In zijn rechterooghoek zit een vuurrode punt. Zacht pratend streelt haar oma over de ronde rug en legt het diertje boven op de bloembladeren in haar tas.

Jonas neemt het bordje met melk in zijn handen en zet het op de grond naast de poes die ligt te slapen. Zoals altijd moet hij zichzelf geweld aandoen het zachte lijf op te pakken. ‘Kom beest’, zegt hij. Het dier kijkt hem starend aan. De langwerpige pupillen worden smal. Op de melk drijven gele vetcirkels.

Zonder een programma te kiezen drukt hij de knop in van de t.v. Het gezicht van de omroepster verschijnt op het scherm. Als ze praat zijn haar tanden te wit. Langs elk element lijkt een lichtrose rand te zijn gepenseeld. ‘De schade aan de vernielde schilderijen is vrijwel onherstelbaar’, zegt ze.

Jonas was de jongen gevolgd tot binnen het museum. Daarna waagde hij het niet nog dichterbij te komen. De jongen bleef staan bij het portret van een donkere man met een langwerpig bleek gezicht. Tussen twee verdwaalde mensen ligt een leven.

Uit een van de kleine zalen kwam een groep schoolkinderen. Ze droegen allemaal hetzelfde uniform. Jonas keek naar hun blote knieën. In twee rijen gingen ze achter de jongen staan die onbereikbaar werd. Jonas draaide zich om en ging naar buiten.

De jongen en de man zitten op hun hurken naast elkaar. Door een opening in het gordijn volgt Roosje hun bewegingen. De huizen kijken naar de mensen. Stenen zijn onaangetast. Ze ziet hoe Jonas zijn hand legt over die van Benno. Hun hoofden zijn dicht bij elkaar. Benno's hand hapert en Jonas neemt de kwast van hem over. Roosje trekt met haar vingers strepen over het glas. Niemand op de wereld is alleen, denkt ze. Tegen de buitenkant van het raam hangt een spinneweb. Ze volgt met haar hand de rondingen van de gesponnen draden tot binnen in het hart. Dit is het huis van een koningin. Een zwarte ijskoningin. De harde glanzende schil rond haar lijf, lange bevende poten. Roosje heeft geen zin om zich aan te kleden. Ze blijft bij het raam staan en tikt zacht tegen het glazen web dat trillend blijft hangen.

‘U kunt nu afscheid nemen van de overledene’, zei de man. Hij nam Roosje bij haar armen en leidde haar met zich mee naar de kist waarin haar grootmoeder zou zijn. Een handjevol mensen bleef achter haar. Roosje keek naar het kale hout. De kist zag er uit als een lompe boot die te water werd gelaten maar haar grootmoeder had gesteld dat ze terug wilde in de aarde. ‘Ik kom er vandaan en ik wil er weer zijn’, had ze gezegd en verdrietig dacht Roosje aan de kleine handen die zochten in de grond en in de stilte van de begraafplaats sloeg ze met haar beide vuisten tegen de zijkant van de kist.

Het water in de gracht is bedekt met een laag vuilgrijs schuim. Stukken hout drijven in de richting van een kleine brug die naar de overkant voert. In het midden van de gracht lijkt het schuim vager te worden, komen kleine openingen waar het water donker doorheen glinstert. De eerste huizen in de straat zien er keurig uit nu, ze maken geen deel meer uit van hun omgeving, lijken zich af te wenden van de scheefgezakte blokken die nog moeten worden geschilderd. De gordijnen van het blauwe huis zijn nog altijd dicht. Benno gaat op zijn hurken zitten en kijkt omhoog naar de ramen van Roosjes huis. Over de brug loopt een man in een korte leren jas. Onder zijn arm draagt hij twee volle vuilniszakken die hij met een zwaai over de leuning in het schuimende water gooit. Een van de

[p. 42]

plastic zakken scheurt open in het water. Tussen de stukken hout drijft allerlei afval. De man kijkt om zich heen en loopt in de richting van het blauwe huis.

Als hij nu zou blijven staan voor mijn deur, denkt ze, en zou aanbellen, wachtend voor mijn deur en zo lang zou blijven wachten totdat de afstand te groot zou zijn om binnen te kunnen komen, zou ik misschien van hem houden.

Als de man binnenkomt zit Roosje op de grond, haar rug tegen de muur. Haar benen die heel lang zijn in een zwarte maillot liggen gevouwen onder haar lijf op de even zwarte vloer zodat het lijkt alsof alleen haar romp tegen de muur leunt. Hij komt voor haar staan en trekt langzaam zijn broek uit. Boven haar hoofd is zijn geslacht. Op zijn schouder glanst een getatoueerde cirkel die een ellips wordt bij het schokken van zijn lijf in het hare.

Roosje is een nachtbloem.

Ontsla dit ouwe lijf van zijn illusie. Jonas verdeelt het glanzende bolletje haarcrème over de binnenkant van zijn handen en masseert zijn hoofdhuid krachtig. Illusie en verlangen.

Ze trekt opnieuw haar zwarte maillot aan. In de spiegel ziet ze hoe een ladder vanaf haar dij schuin naar beneden loopt. Ik hou niets in mijn handen, denkt ze. Ik hou niets in mijn buik. Misschien ben ik geen binnenkant. Haar vingers tekenen een naam op het glas, een woord. Haar borsten zijn klein, bijna vlak, en met haar haren glad tegen haar hoofd lijkt ze op een smalle jongen.

In het midden van de dansvloer draait een ronde zuil om zijn as. De zijkanten zijn van boven tot beneden bezet met schitterende stukjes spiegelglas. De verstrengelde figuren op de vloer worden in dit glas tot een legpuzzel, traag gelegd, de stukken van elkaar gescheiden door smalle naden. De tonen van de band klinken steeds zachter. ‘I wanna go home’, zingt de man achter de microfoon. Hij volgt de hele avond met zijn ogen een lange negerjongen die in een slepend ritme danst met een kleine man die strak voor zich uit blijft kijken.

Jonas zit op de eerste rij. Zijn kleine benen raken de grond niet. Het gezicht van zijn moeder is bleek geschminkt. Ademloos kijkt hij naar de treurende bewegingen van haar dunne armen in de wijde witte mouwen, langzamer en langzamer totdat tenslotte de vleugels van de zwaan die hij toch duidelijk zag in een slordige hoop tule verandert die leeg op de bühne blijft liggen. Onder het applaus van de mensen in de zaal blijft zijn moeder doodstil staan. Het heeft geen enkele zin te protesteren. De veren van de zwaan zijn gevallen.

Ik ben uitgepraat, denkt Jonas. Hij houdt zijn glas tegen zijn lippen zonder te drinken. Ik ben bijna dronken en ik ben volkomen uitgepraat.

Het schilderbusje staat dichtbij de bar geparkeerd. Jonas legt zijn handen rond het stuur. In het leer van de zitplaats naast hem is de afdruk van Benno's jongensbillen. Jonas streelt over het ruwe oppervlak. Alles gaat door, mompelt hij. De nacht door en daarna de ochtend. En straks komen ze terug, de bezitters van mijn huizen. En hun kinderen schoppen opnieuw tegen de geverfde deuren.

Als vanzelf rijdt hij naar de straat. In het donker vormen de huizen een zwart silhouet waarin de deuren en ramen even oplichten. De smalle brug over de gracht is niet meer dan een schaduw. Alleen bij Roosje brandt licht. Jonas stapt uit en loopt aarzelend naar haar deur.

Roosje verbergt haar borsten niet. Ze zuigt op haar lip en zegt: ‘Je mag hier wel blijven vannacht’.

De kamer wordt verlicht door een rose lamp. Er staat niets dan een laag bed, een tafel zonder stoel. Roosje gaat op de grond zitten. Haar vingers spelen met het elastiek in haar taille. In de spiegel ziet ze de weerkaatsing van Jonas' gestalte. Ze kijkt naar zijn handen. Niemand is alleen. ‘Jonas houdt van die jongen’, zegt ze. Ze rolt langzaam haar maillot naar beneden. Haar benen zijn lang en smal. De lichte driehoek is een nieuw begin. Een meisje, een vrouw, een kleine jongen. Jonas kent haar naam niet. Ze legt zijn handen rond haar borsten die hij ruim kan omvatten.

Benno kijkt naar de schildersbus die scheef geparkeerd staat voor Roosjes huis. Hij loopt naar het raam en veegt met de mouw van zijn overall over het glas. De dunne draden van de ijskoningin blijven liggen op zijn schouder.