Hollands Maandblad. Jaargang 1986 (458-469)

[p. 25]

Vespers voor Maria
Michaël Zeeman

I

De bus naar Krakau, ja ziek was ik er
zieker dan thuis, bezweter mijn kleren
versteender mijn huid - het steen
van tochtige, jichtige grotten,
weerbarstige pijn niet te stillen
dorst die nauwelijks water verlangt.
Bewijzen zijn onaandoenlijke documenten
van mensen die men niet meer horen kan;
dr grond is daar al lang niet zompig meer
de lucht om andere redenen bewolkt.

Er is te veel dat mijn schaamte verwekt,
te veel dat zonder een teken van klacht
mij altoos beschuldigt huiver en vrees
zonder een naam kennis van dreiging
terwijl zij allen ogenschijnlijk sluimeren.

Zij roepen er U aan, Maria, wat doet het
er toe voor wie zo weinig gelooft;
maar als wij aan de poorten zijn geraakt
heb ik meermalen om jou zitten roepen;
een oude stem schrikbarend schor piepend
als die van tortels en een aftandse hond
een lang gesloten deur die na moeite opent.
Ik word een zwaar beschaamde man die zich
onder zijn kleren en achter zijn ogen
wil verbergen om de lucht niet langer te zien.

Namen, Maria, verheven de jouwe als van
verleden geliefden of een gestorven verwant -
heeft niet destijds reeds een profeet onbekend
met Uw naam U schaamteloos geprezen
aan wat de poorten van de morgen heetten?

Zij, zij branden er kaarsen om en dragen
hun beelden de straten door zingen
hun dreunende lied zonder gedachten en
ik, ik raakte vertrouwd met de kracht
van een andere rede, grotere argwaan
vragen, nooit bedoeld om antwoord te krijgen
verzoeken, zonder met inwilliging te rekenen
wie veel heeft gezocht ziet zelfs wat hij vindt
wantrouwend aan betwijfelt zijn herinnering aarzelt
tenslotte te vinden wat zo bezeten werd verbeden.

[p. 26]

II

De kerk in Leuven, ja, ik ben er weer
aan de abdij geweest nog veertien monniken,
wat kippen en een half verlamde haan -
de vijftiende had men er juist begraven.
Het onaanzienlijk sentiment te staren van
het voeteneind (een dode bidder in een doos)
plichtmatig zuchten van de koster de kraai
geen stof rest straks tussen die wortels
noch zal men later dansen bij bazuingeschal
de klok verstomt dan dempt het zand gezang.

Verwelkte nachtgeluiden brengen geen
keerpunt aan van tekens is geen sprake
afwachtend staat men aan het open raam
sterren boven moreel besef van binnen
wijsheid is een ijdel spel dat tijd verdrijft.

Maria zei: je was verdwenen plotseling
en voor wie ver weg was moest gebeden;
wellicht hecht ik doorgaans te min geloof
aan al dat zoets dat men elkander biedt.
Thans weet ik echter niet waar ik U zoek
te goed ken ik het misverstand van plaatsen,
namen noemen en hopen dat geprevel helpt;
armzalig geestesoog, het bleke kinderhoofd
stuntelig verbeeld. Nabijheid legt de nadruk op
verschil, wat eender is vraagt groter afstand.

Een vrijwel naakte man te moe om te gaan
slapen kleren angstvallig bij elkaar gelegd
op doortocht laat men licht een spoor,
een sok, een potlood of wat scheergerei,
onschuldig teken van een afgemat gemoed.

Het gaat zoals het vaker ging en ik,
ik ben alweer die ik reeds eerder was.
Mijn kamer ligt vandaag aan een rivier
spottend gefluister door de hele nacht
een posttrein schuifelt langs de overkant
nog altijd tel ik onbeholpen de wagons
naamloze mensen berichten elkaar
vernemen bestaan in andermans hoofd
troost uit nooit gesproken woorden -
hun gebeden blijven ieder altijd onbekend.

[p. 27]

III

Speel ik piano in de nacht verlies ik
in étude keer op keer mijn houvast zweven
mijn altijd stramme vingers weg verklinkt
een lichte melodie in hoekig bonzen -
nooit hoort men dat bij nachtegalen er
is een veel te helder vergezicht als iets
wat men beleefd heeft of gelezen maar er
zo slecht een beeld bij weet of zo'n haastig
sentiment dat dwingt maar onbenoemd moet
blijven omdat er minder taal dan toestand is.

Het is een mooie juninacht Maria en ik mis je.
Ik mis je zoals je alleen maar iemands warmte
kan missen die zomaar niet je bed beslaapt
een zoom aanwezigheid verwacht die er ontbreekt
te weten dat er naast je niemand zwijgt.

Toen op een namiddag in mei ik langs de grachten
ben gegaan (het weer als altijd hier besluiteloos
loshangende jassen) en heb vermalen de minuten
tot kwartieren de tijd van voorgewende willekeur
komt altijd zo omzichtig een achteloos moment.
Ik heb U toen gevonden aan de smalle trappen
van jouw afgedankte achterhuis een kleine maar
wel ernstig smalle vrouw met een wat viezig kind.
Wat ik voordien aan rituelen had bedacht mocht
toen wel weer vervallen: er is zo weinig dat verandert.

Het is zover: ik schat de vrouwen met wie ik
naar ik meen nog niet geslapen heb ik speel
die dwaze dialogen allemaal lankmoedig uit,
tel dan de uren die ons scheiden van de dag
en zegen wie dezelfde avond nog vertrekt.

Er is niet veel meer over welbeschouwd en ik,
ik schijn nog jong maar toch al veel te oud
mijn straffe metaforen zijn bedoeld om bomen
hun namen uit hun schors te schillen brieven
uit andermans dressoir weer terug te praten
mijn schaamte geldt fossielen van wat leugens
zijn gebleken met terugwerkende kracht.
Muziek in de nacht stoort de mensen hiernaast
en vogels bevuilen de was - hooguit wat orgel
twee keer per week of een meeuw op maandagmorgen.