Hollands Maandblad. Jaargang 1986 (458-469)

[p. 18]

Zeven manieren van minnen
Elizabeth Termeer

Even nadat Herman had aangebeld - eenmaal kort, tweemaal lang, eenmaal kort: zes door vocht kromgetrokken naamplaatjes deelden dezelfde bel - kon hij de ruw zoemende deur openduwen. Voor hem lag een smalle gang waarin een kluwen fietsen en daarachter een trap omhoog waarvan de eerste treden bezaaid lagen met advertentieblaadjes en aktieoproepen.

‘Ja?’ klonk het ongeduldig vanuit een zwart gat in de hoogte.

‘Oh, eh..., ik eh...’, Herman zette één voet over de drempel en probeerde degene te zien tot wie hij het woord richtte.

‘Ja?’

‘Ik kom voor Sarie’.

‘Sarie? Niet thuis, goedendag’.

‘Ho, wacht even’, protesteerde Herman. ‘We hebben afgesproken, ze móet er zijn’.

‘Weet iemand waar Sarie uithangt?’ hoorde hij het meisje vragen. Andere stemmen, hoog, vaag, sommige ver weg, gaven onverstaanbare antwoorden. Ergens in huis werd zeer hard en zeer vals een lied ingezet. Herman kreeg kramp in zijn nek.

‘Ben je d'r nog?’

‘Ja’, zei hij.

‘Kom dan maar boven. Je mag op haar wachten. Voeten vegen en de deur achter je sluiten’.

Herman deed zoals hem gezegd was en hij beklom de met grijs zeil bespannen treden, voorzichtig de kranten ontwijkend. Nu kwam hij zelf in het zwarte gat, een schemerige overloop waar een zevental deuren op uitkwamen. Een eindje verder verdween een trap in een onbekend duister. De valse zangeres moest nabij zijn, maar van het meisje dat hem had binnengelaten ontbrak ieder spoor. Een van de deuren stond echter op een kier en geluiden daarvandaan wezen op de aanwezigheid van een keuken.

Herman schraapte zijn keel en klopte bescheiden op de kierende deur. Die werd met een ruk geopend.

‘Ja?’

Dezelfde agressieve stem, behorend bij een meisje met veel te brede mond en onverwacht ondeugend vonkende ogen. Ze wapperde krijgszuchtig met een geruite afdroogdoek.

‘Ja?’

‘Ik kom voor Sarie’.

‘Ik zei je toch dat ze er niet was’, kefte ze, maar ze keek vriendelijker dan haar woorden suggereerden.

Een koperharige dikkerd die stond af te wassen keek Herman met natte ogen aan en zei: ‘je mag gerust op haar wachten hoor’.

Ze gaf een knikje zijwaarts met haar grote bleke hoofd.

‘Hiernaast’, zei ze. ‘Dat is Saries kamer’.

‘Deze kant op’, zei het eerste meisje. Ze duwde Herman opzij en opende een deur. ‘Wel overal afblijven’.

‘Goh, natuurlijk’, zei Herman geschokt, al had hij zijn tong wel kunnen afbijten. Waarom toch was hij altijd zo vernederend serviel? En kwam hij nog ooit van die eigenschap af die hem achtervolgde als een kleverig web? Hij probeerde zich te herstellen, kuchte en zei op forse toon: ‘weet je soms of Sarie nog lang wegblijft?’

De valse zangeres zweeg terstond.

‘Is daar iemand voor mij?’ riep ze, galmend vanachter een van de andere deuren. Daarop volgde een onrustbarende plons, het geluid van iemand die uitglijdt in bad.

Het strenge meisje gaf een roffel op haar deur.

‘Iets bezeerd Dita?’

‘Nee, nee’, klonk het schaterend. ‘Ik oefen de gestrekte salto achterover. Maar hoorde ik geen man boven?’

‘Blijf jij nou maar lekker in je bad en bemoei je nergens mee’, gaf het meisje ten antwoord. ‘Die nymfomanie van jou begint zo langzamerhand pijnlijke vormen aan te nemen’.

De zangeres van zoëven kreeg de slappe lach die tegen alle muren weerkaatste en het meisje op de gang sloeg quasi zuchtend haar ogen ten hemel. Tegelijkertijd duwde ze Herman zacht de kamer van Sarie binnen.

[p. 19]

‘Wacht hier’, zei ze. ‘Ze is zo terug. Ze is naar de bakker’. Ze sloot de deur tamelijk abrupt en liet Herman alleen achter in de hem onbekende meisjeskamer.

Hij keek om zich heen en zag een opgemaakt bed met bruine sprei, een tienerbureau met bijpassende stoel, twee rieten clubjes en een vensterbank vol ongeordend groen. Boven dit alles zweefde de schrale geur van niet ververste potgrond.

Aan de muur naast de deur hing een affiche van het kerstconcert, vorig jaar december door het studentenkoor gegeven: werken van Bach en Britten. Boven Saries bed hing een verkreukeld portret van Gerard van het Reve en beschouwing van dichterbij wees uit dat het om een krantenfoto ging. Sarie moest hem uitgeknipt hebben.

Herman werd er een beetje verlegen van. Hij draaide zich om en zag tot zijn opluchting op Saries bureau het manuscript van Beatrijs van Nazareth liggen, een aanwijzing dat ze zijn komst deze middag niet vergeten was. Hij pakte het manuscript, liet zich in een van de rieten stoeltjes zakken en bekeek de aantekeningen die Sarie zelf in de marge van haar tekst had opgetekend.

‘Seven manieren sijn van minnen die comen uten hoogsten ende werken weder ten oversten’, las hij hardop en vervolgens draaide hij zijn hoofd enigszins om Saries vertaling te kunnen lezen.

‘Er zijn zeven manieren van liefhebben die voortkomen uit het goddelijke en die hun uitwerking hebben op het goddelijke’.

Het waren de eerste twee regels van een van de oudste bewaard gebleven prozateksten uit het Nederlands taalgebied, ‘Van seven manieren van heiliger minnen’. Voor het werkcollege middelnederlandse letterkunde waren Sarie en Herman - o fortuinlijk toeval - door de docent aangewezen deze tekst van Beatrijs, middeleeuws kloostervrouwe, te bestuderen en voor de medestudenten toe te lichten op een A4-tje. In dezelfde context waren reeds een aantal visioenen van Hadewijch aan de beurt geweest, evenals onlangs de amorconceptie van Bernardus van Clairvaux. De oude regels waren niet zonder meer toegankelijk. Herman had ze doorgenomen en was er in eerste instantie niet veel wijzer van geworden. Vervelend genoeg had hij zich niet beter kunnen voorbereiden. Het vooruitzicht een paar uur in de exclusieve nabijheid van Sarie te mogen doorbrengen had zoveel van zijn zenuwen gevergd dat zijn maag erdoor van streek was geraakt. Eigenlijk was hij nog niet helemaal hersteld.

‘Die ierste es ene begerte die comt werkende uter minnen. O, hallo Sarie’. Hij stond schutterig op toen Sarie binnenkwam. Ze hijgde en had een blos op haar wangen.

‘O, ben je d'r al’, zei ze. ‘Ik heb me gehaast’.

‘Ik kon hier wachten, zeiden ze’, zei Herman. Hij legde Saries tekst snel terug op haar bureau. ‘Je was zo terug, zeiden ze’.

‘Nee, prima, het is prima hoor’, zei Sarie. Ze gooide een plastic zak met brood op het bed en hing haar jasje aan een haak aan de deur. ‘Waarom heb jij je jas niet uitgedaan?’

‘Ach ja, laat ik dat doen ja’.

Hij trok zijn jas uit en hing hem over de hare. Ze schoven behoedzaam langs elkaar.

‘Wil je thee of koffie?’ vroeg ze. Haar gezicht stond neutraal. Ze keek in ieder geval niet als iemand die zich bijzonder verheugt op wat komen gaat. Sedert ongeveer een maand was Herman verliefd op haar, maar echt grote verwachtingen had hij niet.

‘Thee graag, als het niet te veel moeite is’.

‘Hier is altijd thee’, zei Sarie nadrukkelijk. Ze opende de deur en riep: ‘Rachel, twee thee’.

Herman grijnsde.

‘Makkelijk’, zei hij. ‘Een eigen dienstbode’.

‘Ik doe het voor haar ook als het moet’, zei Sarie. Ze pakte het manuscript van haar bureau en het bijbehorende annotatievel en ging in het tweede rieten stoeltje zitten. Herman begon druk te rommelen in zijn tas.

‘Vind je het erg als we meteen beginnen?’ vroeg ze. ‘Ik heb namelijk niet zo bar veel tijd’.

‘Geen bezwaar’, zei Herman. ‘Als we er maar uitkomen. Ik vond het een moeilijke tekst’.

‘'t Zal ons wel lukken, denk ik. Heb je de zeven manieren gevonden?’

‘O, dat wel, dat was het probleem niet’, zei hij. ‘Al had ik geen idee wat ze allemaal betekenen. Ik moet je trouwens bekennen dat ik me erg slecht heb voorbereid’. Hij kleurde. ‘Ik ben een paar dagen niet goed geweest, ontzettend gewoon, en ik..., nou ja, vandaar’.

‘O’, zei Sarie.

Ze staarde hem aan.

‘Het spijt me’, zei hij ongemakkelijk.

‘Geen ramp’, zei ze en ze schokte met haar schouders. ‘Het is jouw schuld niet. Ik heb zelf al een hoop uitgezocht. Luister, ik stel voor dat we de zeven manieren uit de tekst lichten en dat we van iedere manier afzonderlijk zo beknopt mogelijk de kenmerken noteren. Akkoord?’

‘Akkoord’.

‘Wie schrijft?’

[p. 20]

‘Ik schrijf wel’.

‘Wie typt? Ik heb geen typemachine’.

Herman bezat er evenmin een maar hij kende zijn plaats.

‘Ik typ het wel’.

‘Goed, dan kunnen we beginnen’.

Sarie ging verzitten, vouwde huiselijk het ene been onder het andere.

‘Die ierste maniere es ene begeerte die comt uter minnen’, las ze hardop. Herman schreef.

‘De eerste maniere van minnen is dus een begeerte die komt uit het minnen’, vertaalde hij al schrijvend.

Sarie keek hem aan.

‘Zoiets dan’, zei ze. ‘Onze opdracht is nu om een begin van inzicht te verkrijgen. Met andere woorden, wat heeft Beatrijs bedoeld toen ze deze regels schreef. Of, zoals je wilt, waar richt deze begeerte zich op?’

‘Op God of zo?’

Sarie negeerde hem. Ze zat kaarsrecht en tuurde op haar blad.

‘Even verderop zien we de volgende regels: te wesene in die puerheit ende in die vriheit ende in die edelheit, daer si in ghemaket es van haren sceppere na sijn beelde ende na sijn ghelikenisse. Volgens mij zijn dit de sleutelzinnen van de eerste maniere. Begeerte naar puurheid, naar vrijheid en edelheid’.

Ze liet het blad zakken.

‘Wat denk jij?’

‘Ik ben het er volkomen mee eens’, zei Herman terwijl hij ijverig schreef. Er kwamen vreemde geluiden uit de richting van zijn buik en hij schoof wat met zijn voeten.

‘Een bescheiden, eenvoudige maniere’, vervolgde Sarie. ‘Iets dergelijks begeren in de liefde lijkt me een honorabele wens. Ik zou deze maniere willen noemen: liefde zonder bedrog. Mee eens?’

De deur ging open en de dikkerd die vijf minuten geleden nog aan de afwas stond, kwam binnen met een dienblad waarop een thermoskan, twee losse kopjes en een suikerpot.

‘De thee’, kondigde ze zangerig aan.

‘Goed Rachel, zet maar neer’, wees Sarie zonder haar aan te kijken en Herman merkte op, niet eens zo verbaasd, dat Sarie ook tegenover haar huisgenote dezelfde afstandelijke toon aansloeg. Of hij zich daarover moest verheugen was hem nog niet geheel duidelijk.

‘Bedankt Rachel’, zei hij zelf extra beleefd.

‘Hebben jullie lang werk Saar?’ vroeg Rachel. ‘Je zou mijn haar nog doen, en dat van Dita trouwens ook’.

‘Dita zit nog minstens een uur in bad’, zei Sarie. ‘En jou roep ik wel als ik klaar ben’.

Ze nam haar papieren weer op en Rachel verliet de kamer.

‘Dander maniere der minnen; dat es, datsi ondersteet onsen here te diene te vergeves, allene met minnen...sonder eneghen loen van gratien ofte van glorien. Wel of geen suiker Herman?’

Het deed hem goed haar zijn naam te horen zeggen. Hij schreef en zei: ‘een klein schepje maar. Wat betekent trouwens “datsi ondersteet”?’

Sarie nam het annotatievel voor zich.

‘Zich tot taak stelt’, las ze op. ‘De tweede maniere van minnen manifesteert zich dus in het dienen, letterlijk tevergeefs, zonder beloning. Beatrijs wijst hier op de belangeloosheid van de liefde: men stelt zich tot taak de geliefde te dienen zonder dat men daarvoor iets terug verwacht. Wat dacht je daarvan?’

‘Heel juist’, zei Herman blozend, want zijn grootste fout was altijd alles te betrekken op zichzelf. ‘Ware liefde vraagt niets. Het mogen liefhebben is alleen al een gunst’.

‘Mm’, zei Sarie. ‘En laat ik het nu typisch een opmerking voor een non vinden. Want die heeft nooit iets terug te verwachten. Ik zelf zou niet van iemand kunnen houden wanneer daar helemaal niets tegenover stond. Maar jij denkt daar dus anders over’.

‘Nou ja’, mompelde Herman. Als hij iets niet wilde, dan was het wel opvallen.

‘Nee, zeg gerust wat je ervan vindt’, hield Sarie aan en er verscheen zowaar een glimlach op haar gezicht. ‘Vergeet je thee niet. We gaan door: die derde maniere van minnen. Daer vele pinen ende weelicheiden ane geleghet. De derde maniere gaat gepaard met veel pijn en ellende. Heb je dat?’

‘Heb ik’, zei hij. ‘Maar waarom? Die pijn?’

‘Dat hare so vele moet ontbliven in der minnen. Duidelijk?’

‘Eh’, zei Herman en hij staarde haar aan.

Het gemak en de snelheid waarmee Sarie de middeleeuwse tekst te lijf ging begon hem op te vallen. Hoe was het mogelijk dat zij het allemaal zo goed wist, zijn vragen beantwoordde zonder een spoor van aarzeling. Aan de voorbereiding alléén kon het toch niet liggen? Bovendien blonk Sarie nooit zo uit door overdreven vertoon van studieijver. Integendeel.

‘Schrijf het toch maar op’, zei ze, een beetje geërgerd.

Háár geheim hoefde hij niet te kennen.

Dat zij op een vrije namiddag had gepraat met de docent middel-Nederlands, een jonge Belg met een sereen voorhoofd en een

[p. 21]

koddige woordkeus, ging niemand wat aan. De man was meer dan een uur door haar bezig gehouden, had de regels onder haar gretige ogen praktisch uitgespéld. Toen ze tenslotte ging had hij een zachte hand in haar hals gevleid, beduidend langer dan voor een gewoon afscheid noodzakelijk. Sarie vond haar Belg veelbelovend. Bovendien had ze hem nodig voor een weddenschap.

‘De essentie van de derde maniere ligt in haar onbereikbaarheid’, doceerde ze. ‘Hoe je ook je best doet, het object van de minne, en in het geval van Beatrijs is dat God of Christus, blijft voor eeuwig onbereikbaar. Met andere woorden: hier stuiten we op de mythe van de hopeloze liefde’.

‘Jezus Sarie’, zuchtte Herman. ‘Hoe wéét jij dat allemaal?’

De deur zwaaide open en een ternauwernood gekleed meisje kwam binnen. Groot formaat handdoek op wonderlijke wijze om het lichaam gewikkeld, benen en schouders bloot en een roze toef op het hoofd. Ze zag er gezond blozend uit en een geur van talkpoeder ging aan haar vooraf. Toen ze Herman zag zitten maakte ze een pirouette en slaakte een bakvisachtige gil die door merg en been ging.

‘O hémel, Sarie! Heb je bezoek! Oeioei!’

Sarie legde haar papieren neer.

‘Wat is er Dita?’

Dita giechelde, gaf Herman een knipoog en zei: ‘Je moet mijn haar knippen lieverd, vanmiddag, want ik ga uit’.

‘Je bent nog lang niet aan de beurt’, zei Sarie koel. ‘Rachel is eerst’.

[p. 22]

‘Aha! Je gunt mij de overwinning zeker niet hè? Nou, pas jij maar op schatje, want dit jaar heb ik wel tien ijzers in het vuur’.

Ze draaide om haar as alsof ze een bruidsjapon showde en glimlachte liefjes naar een starende Herman.

‘Rustig maar’, zei Sarie. ‘En als je me nog langer van het werk houdt kan je het wel helemáál vergeten vandaag’.

‘Maar wel werken hè?’ riep Dita. ‘We houden je in de smiezen meisje’.

Ze draaide zich om en stoof de deur uit. De grote handdoek zat toch niet zo stevig, leek wel.

Herman wendde zich lachend naar Sarie.

‘Ik wist niet dat jij zo'n goeie kapper was’, zei hij. ‘Ze lopen je deur plat’.

Sarie schudde ongeduldig het hoofd.

‘Ik ben de enige in huis die rechte ponnies kan knippen. Maar dat is het niet, sommige meiden hier slaan op hol als ze ergens een man vermoeden. De een is nog erger dan de ander, al heb je de ergste zo juist ontmoet. Maar maak je vooral geen zorgen, als je je er niets van aantrekt, houdt het vanzelf op’.

Ze sprak gehaast, met woedende ogen, alsof ze hem wilde straffen voor zijn blik naar wilde Dita. Herman constateerde dat verrast. Was het werkelijk mogelijk dat zij iets voor hem voelde.

De vernedering kwam meteen.

‘Altijd als ik een man op bezoek heb haalt Dita van die geintjes uit. Ik krijg er genoeg van. Op een goede dag flik ik haar hetzelfde. De vierde maniere!’.

Traag nam Herman zijn pen ter hand.

‘Hier inne ghevuelt si ene grote naheit te gode, ende ene clarheit, ende ene verwentheit, ende ene vriheit, ende ene suetheit, ende ene overvloedeghe volheit van groter genouchten. Heb je dat?’

Natuurlijk zag ze niets in hem. Het was dwaasheid geweest daarop te hopen. Had ze hem ooit de minste aanwijzing gegeven?

Een oogopslag die meer suggereerde dan ze in werkelijkheid was? Had ze haar koele toon ooit verruild voor warmte?

Herman begon zich slap te voelen, maar dat kon ook komen doordat hij de gehele dag nog geen maaltijd tot zich had durven nemen.

‘In de vierde maniere spreekt Beatrijs over alle zaligheden die ze voelt wanneer ze in de nabijheid van de geliefde persoon verkeert. De opsomming van dat heerlijks spreekt voor zich’.

Haar stem klonk van ver, hij schreef als een automaat.

‘In de vijfde maniere blijkt deze nabijheid niet altijd positief. Luister: selcstont gesciet oec dat die minne in der zielen - kun je me bijhouden? - starckeleke verwecket wert ende stormeleke op ersteet met grote gerusen ende met groter verwoetheit. Met veel gedruis en razernij, zegt de toelichting’.

‘Da's een hele mond vol’, zei Herman in een poging zijn eigen spanning te doorbreken. ‘Wat betekent het?’

Sarie zat rechtop, het manuscript in haar handen geklemd, ze sprak met vaste stem.

‘Volgens mij gaat het in deze maniere, en we zijn al bij de vijfde, over de zogenaamde storm der minne, de storm in de ziel die met grote razernij te keer gaat. Als ik het mag vertalen in meer wereldlijke termen, dan stel ik mij voor dat Beatrijs ons hier een omschrijving geeft van de uiterste inspanning die het verlangende lichaam soms op moet kunnen brengen wanneer het in de directe nabijheid van de geliefde verkeert. Je bent er dicht bij en toch mag je er niet aankomen’.

Nochtans zult gij het niet aanraken mogen, had Pieter Lieveman gezegd op diezelfde namiddag en de treffende gelijkenis met haar eigen omstandigheden had Sarie toen bijna flauw doen vallen. Nu liet ze alleen het papier in haar schoot zakken en zuchtte langdurig.

‘Wat een kwelling!’

Herman keek gegeneerd uit het raam.

‘Die arme Beatrijs’, voegde ze er aan toe.

‘Hoe bedoel je?’ vroeg Herman met een stem die ergens vanuit zijn schoenen leek te komen.

‘Ach, is dat niet overduidelijk? Al die intimiteiten die zij over ons uitstrooit! Wat moeten wij daarmee? Haar verlangen naar die zogenaamde geliefde, alles zo machteloos, zo pijnlijk voor ons om te lezen’.

‘Nou, als je het mij vraagt’, begon Herman, hevig blozend, maar een zachte klop op de deur onderbrak zijn poging tot het gevoelig formuleren van zijn verwarde gedachten.

‘Sarie?’

‘Mm? Ja?’

Een smalle muis met een ronde bril gluurde om het hoekje van de kamerdeur.

‘Sarie, heb jij enig idee waar Harriet uithangt?’

‘Harriet? Nee, geen idee, hoezo?’

‘Nou, ik wilde weten of ze..., je weet toch, waar we het gisteren nog over hadden, toen zei ze dat ze vandaag heel misschien...’

Sarie woof haar geïrriteerd weg.

‘Ik weet van niets, wij zijn bezig Ank’.

‘Sorry, ben al weg’.

Even was het doodstil in de kamer.

Herman durfde nauwelijks te ademen. Sarie schikte haar papieren. Ze zuchtte.

‘We moeten opschieten’, zei ze plotseling. ‘De zesde maniere’.

[p. 23]

Herman begon gehoorzaam te schrijven.

‘Die seste minne. Alsi hier in es, soe dunct hare alle dinc wesen clene ende licht te doene ende te latene, te dogene ende te verdragene, dat behort ter werdicheit der minnen. Nog thee Herman?’

Zelf nam ze wel, schonk haar kopje tot de rand toe vol.

Herman bestudeerde zijn aantekeningen.

‘Als ik eens een poging waagde’, zei hij. ‘Want ik heb het geloof ik door. Ben je het met me eens dat we hier zoiets zien als een verzoening? De storm is achter de rug, Beatrijs heeft hem doorstaan en het ogenblik is gekomen om de dingen te accepteren zoals ze zijn. En wie zich verzoent met het leven, die zal bemerken hoe eenvoudig en verdraaglijk alles in feite is’.

Sarie knikte.

‘'t Is een cliché, maar het staat er wel’, zei ze. ‘precies wat ik zelf gedacht had. Schrijf je het ook op?’

Terwijl Herman schreef, meende hij een onderdrukt lachen te horen, direct buiten Saries deur. Hij hief zijn hoofd en luisterde. Toen was hij er zeker van: er stonden meisjes op de gang te fluisteren.

‘In het besef van de liefde is alles vredig en aangenaam’, zei Sarie. ‘Si ghevuelt ene clare purheit, ende ene begerlike vriheit ende ene onderstedege wijsheit, ende ene sachte effenheit te gode’.

Ergens vlak bij klonk harde muziek en het gegiechel op de gang werd luider. Herman kreeg het gevoel dat hij werd gadegeslagen.

Hij werd rood en keek ongemakkelijk.

‘Wat betekent “onderstedege”?’ vroeg hij toen maar.

De deur ging weer open. Het meisje van daarnet stak wederom haar spitse gezicht naar binnen. Ze sprak op luide fluistertoon.

‘Saar!’

Sarie keek op en trok een boos gezicht.

‘Sarie! Het is zo ver! Harriet is terug!’

‘Nou en?’

‘Maar ze heeft iemand bij zich! Volgens Dita is het haar hoogleraar klassieke oudheid!’

Sarie stond abrupt op uit haar stoel.

‘Gódsamme’, zei ze langzaam. ‘Net nu ik bijna... Weet je het wel zeker?’

‘Kom maar kijken’.

Sarie liep naar de deur, bedacht op het laatste moment dat ze een gast had en zei, over haar schouder: ‘Ga jij even door Herman? Ik ben zo terug’.

Ze ging naar buiten maar liet de deur half open staan. Flarden van de Rolling Stones traden in haar plaats.

Herman legde ogenblikkelijk zijn pen

[p. 24]

neer.

Het was beter even naar de wc te gaan nu Sarie toch weg was. Hij ging de gang op en was blij de juiste deur - recht tegenover Saries kamer - meteen in het oog te krijgen. Hij spoedde zich de wc binnen zonder naar het groepje te durven kijken dat in het halfduister van de overloop samenschoolde. Hij hoorde hun stemmen ingehouden sissen terwijl hij zelf zijn uiterste best deed de geluiden die híj noodgedwongen moest maken, zo oirbaar mogelijk te laten verlopen.

‘Kijk dan!’ hoorde hij het meisje zeggen. ‘Ze beginnen’.

‘Godsamme!’ De ingehouden vloek was van Sarie.

‘Ongelooflijk’, zuchtte een stem die hij niet zo snel kon thuisbrengen, of was het de dikkerd misschien?

Herman voelde zich slecht op zijn gemak. Was er iets aan de hand? Had men zijn hulp nodig? Hij bleef iets langer zitten dan nodig was, maar tenslotte moest hij toch naar buiten komen.

Bij de achterste deur was een vreemde opstopping ontstaan. Vier, vijf meisjes, onder wie Sarie, verdrongen elkaar voor een op het oog gesloten deur, gebukt op sleutelgathoogte. Herman stelde vast dat de muziek die hij hoorde, vanachter die deur afkomstig was.

‘'t Is toch wat’, siste het muisje opgewonden.

Herman begreep er niets van. Aarzelend stelde hij zich achter de gebogen meisjes op.

‘Kan ik eh, hebben jullie mijn hulp ergens voor nodig?’, stotterde hij, een fractie luider dan zijn bedoeling was.

De meisjes verstijfden collectief, stonden in een oogwenk allemaal overeind en deinsden uiteen.

‘Ja, je kan ophoepelen’, zei een van hen vijandig en Herman herkende in haar de badende zangeres, nu gekleed in een strakke spijkerbroek en een bleek geel t-shirt.

Sarie kwam sussend tussenbeide.

‘Waarom zou hij het ook niet mogen zien’, zei ze. Ze trok hem tussen de zwijgende meisjes door en wees hem op een - vierkant - gat in de deur, keurig uitgezaagd ter hoogte van de klink.

‘Wij hadden een weddenschap’, zei ze met gedempte stem. ‘Wie van ons er het eerst in zou slagen een wetenschappelijk medewerker te verleiden, die zou gedurende één heel jaar door de anderen worden vrijgesteld van corveetaken. Voorwaarde was dat er getuigen zouden zijn. Logisch niet? Vandaar dit hier’, en ze wees wederom op het gat.

Herman slikte.

‘Het schijnt dat Harriet heeft gewonnen’, vervolgde ze. ‘De identiteit van de verleide, in dit geval een professor in de oudste geschiedenis, is onomstotelijk vastgesteld en méér getuigen dan wij hier, dat lijkt me niet nodig. Wil je ze zien? Dan moet je door de knieën’.

Hij staarde haar aan.

‘Bukken lul’ zei een bekende ruwe stem achter hem.

Haast automatisch bracht hij zijn gezicht voor het gat in de vreemde deur. Met één oog trad hij een onverlichte kamer binnen. Golven opzwepende muziek kwamen op hem af, hard en rauw. Op een laag bed voor het onbedekte raam lag een man met een baard, vijftiger zo te zien, ongekleed. Zijn ogen staarden verbijsterd naar het plafond. Schrijlings op hem zat een lang en roomkleurig meisje met hoog opgestoken haar. Triomf gulpte van haar lippen. Soepel bewoog ze haar lichaam op en neer, de borsten trillend op de maat van de muziek. Haar lachende ogen keken recht in de zijne.

Geschrokken trok Herman zijn hoofd terug.

Meteen werd hij opzij geduwd door de dikkerd met het koperen haar, maar ook de anderen vochten om een plaatsje bij het gat.

Sarie wachtte hem op bij haar eigen deur. Ze leunde tegen de deurstijl en in het licht van hetgeen hij zojuist gezien had, deed ze hem denken aan een hoer die de volgende klant probeert binnen te lokken. Herman aarzelde, wist niet goed wat er van hem verwacht werd. Zijn lippen waren uitgedroogd, en hij voelde zich beroerd.

Sarie knikte hem minzaam tegemoet.

‘Ik vind het niet zo erg dat Harriet ditmaal gewonnen heeft’, zei ze. ‘Je kan niet iedere keer geluk hebben’.

Herman keek haar met open mond aan.

‘Ja’, zei Sarie. ‘Ik heb al twee keer achter elkaar gewonnen. Vorig jaar met Koenen, van historische taalkunde, en het jaar daarvoor met Jack Seffens, die was toen student-assistent van Lieveman, niet geheel volgens de opdracht maar de anderen hebben hem toch goedgekeurd, want ik was pas eerstejaars en zij hadden helemaal niemand kunnen krijgen’.

Herman voelde zich duizelig worden en hij zocht steun tegen de muur.

‘Je krijgt er op een gegeven moment genoeg van’, hoorde hij haar zeggen. ‘Ik was dit jaar dan ook duidelijk minder geïnspireerd dan anders. 'k Heb alleen zo'n gruwelijke hekel aan afwassen. Maar de zevende maniere wacht op ons Herman’.

Ze draaide zich om en liep haar kamer in.

‘Daar heb ik nu alle tijd voor. Alle tijd’.