Hollands Maandblad. Jaargang 1985 (446-457)

[p. 39]

Technische termen
Pantelejmon Sergejewitsj Romanov

Ter inleiding

Pantelejmon Sergejewitsj Romanov (1884-1938), advocaat van aristocratische afkomst, begon na de revolutie full-time te schrijven en werd al snel een populair Sovjetschrijver van satirisch proza. Hij schreef vooral over het postrevolutionaire alledaagse leven in de Sovjetunie, met speciale aandacht en oog voor misstanden op allerlei gebieden, bijvoorbeeld de morele conflicten die het gevolg waren van de grote seksuele vrijheid in het begin van de jaren twintig (Zonder Krieken, 1926). Hij begon aan een enorme epische roman over het leven in Rusland van voor 1917, maar zijn dood verhinderde de voltooiing. Als zovelen werd Romanov slachtoffer van de Terreur.

Romanov was niet zo uitgekookt als zijn beroemde tijdgenoot Michail Zosjtsjenko, die zich in zijn satires uit veiligheidsoverwegingen van de verteller placht te distantiëren. Hij kreeg dan ook al tijdens zijn leven veelvuldig kritiek van boven: hij beschreef de ‘waarheid der feiten’ in plaats van de ‘waarheid van het leven’. Vandaar ook dat zijn verzamelde werken (12 delen, Moskou 1929-30) onvolledig zijn en tot nog toe niet herdrukt. De Grote Sovjetencyclopedie (3e druk 1975) hierover: ‘Tot de gebreken (van Romanovs proza, R.N.) behoren de niet altijd duidelijke positie van de auteur, en een zekere oppervlakkigheid in observaties en gevolgtrekkingen’.

Romanov construeert bij voorkeur dialogen zoals ze in de omgangstaal werden gesproken. Daardoorheen gooit hij dan flarden officieel Sovjetjargon, zodat het resultaat een grotesk mengsel van sociolecten is.

Op de vergadering van het fabriekscomité trad het hoofd van de afdeling Cultuur naar voren en sprak:

- We hebben een verordening van de secretaris van de Komsomol ontvangen over de noodzaak ten strijde te trekken tegen de diepgewortelde gewoonte om met onbehoorlijke woorden te vloeken. Dit heeft mijn volledige steun. Een en ander heeft met name betrekking op de voorlieden: als ze iets willen gaan uitleggen, hebben ze hun bek nog niet opengetrokken of ze slaan er liederlijke taal uit. Het resultaat is geen uitleg, maar massief gevloek.

Allen zwegen. Alleen een voorman zei ontevreden:

- En hoe leg jij dan wel iets uit? Als iemand ook maar uit een ander dorp komt dan snapt hij verdomme niets zolang hij geen degelijk woord te horen krijgt. Maar als je hem het vuur aan de schenen legt, danst hij meteen naar je pijpen.

- Kameraad, hou toch op! Er zijn zeven jaar revolutie verstreken. In de eerste jaren, toen het leven zwaar was, heeft men jullie niets verboden, maar nu gaat het beter. Nu goed, als jullie er moeite mee hebben, bedenk dan een of ander onschuldig woord en gebruik dat als de nood aan de man komt. Laten we zeggen iets als: ‘gossiemikkie’.

De voorman grinnikte en keek slechts zijn buurman aan, die hem op zijn beurt aankeek.

- Da's meer iets voor de kinderen.

- Ja, ze weten niet meer wat ze moeten bedenken.

- Het zal moeilijk zijn om in de gaten te houden wat je zegt - zei een arbeider met een zilveren kettinkje aan zijn vest. - Zoiets ontglipt je immers voor je er erg in hebt.

- Vraag een kameraad in je buurt te blijven.

- Waarom zou hij je op de voet volgen, die kameraad van jou? Hij kan toch niet van tevoren in je bek kruipen, en dan als je het eruit gegooid hebt, wat kan hij dan nog doen? Het is geen mus die je bij z'n staart kunt pakken.

- Ja, dat klopt van dat ontglippen. Ik was laatst dus met een kameraad in de schouwburg - zei een andere arbeider. - Nou, ze waren aan het praten bij het buffet, en d'r stonden overal dames. Nou ja, ik zei dus een woord of twee; ik zie hoe de dames ergens om giechelen. Eerst was er een gedrang dat je geen adem kon krijgen, en ineens is de lucht opgeklaard, gewoon een genot om naar te kijken. Je kon weer ademhalen zoveel je wou. Alleen de kameraad zei tegen me:

‘Jij, - zegt-ie - zou je een pietsje in moeten houden.’

- ‘Wat dan,’ vraag ik. ‘Je hoeft me niet bij elk woord de menselijke anatomie op te sommen.’

- Ze moeten je gewoon voor elk woord een boete opleggen, dan pas je wel op, - zei het hoofd van de afdeling Cultuur.

- Juist. Dat zou meteen je geheugen ontlasten.

- In ieder geval is het tijd om aan deze zaak

[p. 40]

eens paal en perk te stellen. Dan zijn onze jongens van negen jaar zeg maar ontwikkelde mensen, terwijl wij met z'n allen hoe dan ook niet van het vloeken en tieren af kunnen komen.

- Absoluut niet! Soms sta je zelf verbaasd te kijken: wat is dat verdomme toch, denk je, heb ik dan echt geen andere woorden meer?

- Alleen moeten jullie in het begin overal plakkaten ophangen om daaraan te helpen denken.

- Dan mogen ze heel Moskou wel volplakken, - mopperde de voorman.

- Hoezo, mag het alleen in de fabriek niet of nergens?... - werd er achterin gevraagd.

Het hoofd van de afdeling Cultuur aarzelde...

- Misschien zou het buiten de stad kunnen, als er niemand in de buurt is.

- Dat is het! Ze hebben me laten we zeggen op m'n donder gegeven en ik spring dus meteen op de tram de stad uit. Daar lucht ik mijn hart en dan weer keurig netjes terug.

- Ja, zoek nog een rustiger plekje op waar niemand je kan horen, - zei een spottende stem. - Als ze aan het uitdenken slaan word je er meteen kotsmisselijk van.

- Is aldus besloten, kameraden?

- We kunnen het in ieder geval proberen...

- Stel voor de ambtenaren een boete van een roebel vast, voor de arbeiders een halve roebel.

- Wat, ben je gek geworden? - schreeuwden allen in koor, zelfs het hoofd van de afdeling Cultuur. - Daar heb je het lef niet voor.

- Stel jij de boete op een kopeke of je hebt binnen een week geen broek meer aan je lijf, - zei de voorman en voegde eraan toe: - nou, je wordt gewoon niet goed als je naar ze luistert, net kleine kinderen, veel te surieus (sic) bezig. En wat de fabriek daardoor aan schade lijdt, dat kan ze niks schelen.

- Derhalve kameraden, zal vanaf morgen...

- Hoezo vanaf morgen?... Eerst moeten de feestdagen voorbij zijn, anders kunnen we door die drie dagen ons hele maandsalaris wel vergeten.

- Inderdaad, laten we het christelijk houden, anders zien ze het daarginds.

Na een week kwam de directeur in de werkplaats. Twee mannen zaten in een hoek op een werkbank en voerden niets uit.

- Wat is er met jullie? - vroeg de directeur.

- We zijn net aangenomen... We weten niet hoe hier... het

- En waarom legt de voorman dat niet uit?...

- Hij was daar net mee begonnen, maar spuwde toen om een of andere reden op de grond en ging weg.

- Laat hem hier komen...

De voorman kwam te voorschijn, onder het lopen ontevreden zijn handen aan zijn schort afvegend.

- Bemoei je eens met ze, wil je? De fabriek draait met verlies, het hele land spant zich in en bij jou zitten ze zonder werk. Dat kan zo niet.

- Ik weet zelf dat dat zo niet kan, - zei de voorman somber en liep naar de mannen toe. - Wel, wat willen jullie?... godv...godv... begrijp je dat niet...gossiemikkie!... Je kunt toch Russisch verstaan!...

Hij kwam er niet uit en spuwde.

- Wel? - zei de directeur?

De voorman keek hem aan en zei daarna:

- Ga es een kleinigheidje verderop staan.

- Waarom? - vroeg de directeur verbaasd, maar ging toch een beetje aan de kant.

De voorman keek om zich heen, talmde in de buurt van de mannen, en zei terwijl hij van hen wegliep:

- Als je hun iets wil uitleggen dat ze het begrijpen, kom je er met minder dan een roebeltje niet vanaf.

De directeur keek naar de arbeiders en liep voor een praatje naar hen toe, maar de man met wie hij een gesprek begon brak plotseling af en keek om zich heen.

- Wat zijn jullie toch suf vandaag, - zei de directeur. - Zeker ergens niet tevreden mee?

- Nee, dat niet...

De voorman wierp hem vanonder zijn wenkbrauwen een blik toe en sprak:

- Jawel, en spoedig zal ze zoveel vooruitgang boeken dat niemand meer iets zal uitvoeren.

- Waarom zijn er deze week dan meer absenties?

- Ze hebben elders veel werk verricht, - zei de voorzitter van het fabriekscomité.

- Waarom?

- Ze hadden een beetje teveel erdoor gedraaid en nu wilden ze wat bijverdienen.

- Erdoor gedraaid? Waarmee?

De voorzitter wist niet wat hij moest zeggen en keek om zich heen naar het hoofd van Cultuur, die dichterbij gekomen was.

- Voor culturele... doeleinden.

- Dat kan zo niet, mijn beste. Jullie houden een inzameling voor culturele doeleinden en de materiële kant lijdt verlies. Dan stuur ik die culturele doeleinden van jullie naar de ver... Jullie kennen nergens maat in. Neem alleen al die plakkaten: daar hebben jullie zoveel van opgehangen dat je nergens tegen op kunt lopen of ze steken je in het oog. Pas geleden kwam de vice-minister op bezoek, keek van een afstand de zaal in en zegt: ‘Een lust voor het oog zoveel plakkaten als er bij jullie hangen. Wat zijn het - leuzen? En ik durfde het niet goed uit te leggen en zeg: “ja, leuzen”. En daarna, op welke plakkaten we ook toeliepen, ze gingen allemaal over vuile taal. Ik zie dat mijn vice-minister iets wegslikt. Ik laat hem de grafieken zien, maar hij wuift van verre met zijn hand en zegt: “dat is niet nodig, ik heb ze al gelezen”’...

- Natuurlijk moet je het ook van die kant

[p. 41]

bekijken, omdat deze schandelijke gewoonte zo is ingeburgerd, dat wij er zelf door gedupeerd worden. Kijk, bij ons was er een kameraad, een voortreffelijk arbeider, die mooie lezingen hield over de geschiedenis van de revolutie, maar zijn woorden waren hem de baas. Het gebeurde wel dat alles gesmeerd liep, maar wanneer hij bij de Moskouse opstand was aangekomen, begon hij te vloeken. Ik verklaar dan ook dat ik niets tegen het plan heb en dat ik het zelfs persoonlijk volledig zal steunen. Dit gebrek aan ontwikkeling moet hoe dan ook gelikwideerd worden. Vooral de voorlieden, die kunnen verdomme geen woord zeggen zonder dat ze...

- Ik krijg één kopeke van U, kameraad, - zei de secretaris van de Komsomolafdeling, die op de directeur was toegelopen.

- Hoezo één kopeke?

- Voor een woord. U heeft zojuist gevloekt.

- Wanneer heb ik gevloekt? Wat denk je wel, verd...!

- Vier, voor het herhalen.

- Loop naar de...

- Ja, naar de duivel met ze, weg er mee! - begonnen plotseling allen te schreeuwen. - Ze komen ons de strot uit!

- Die melkmuilen komen nog op het idee dat we op ons hoofd moeten lopen.

- Het lijkt wel een collectieve depressie, - tot wie je je ook richt, iedereen zwijgt. Je vraagt iemand iets en hij kijkt om zich heen alsof hij typhus heeft, daarom hebben ze hem door die ene kopeke tot op de draad uitgekleed.

- Inderdaad! Van de voorlieden krijg je niks gedaan, ze zijn nu helemaal opgehouden met het geven van uitleg.

- Vriendelijk bedankt, - zei de voorman, - ik heb gisteren dus tachtig kopeken voor mijn uitleg betaald.

- Man, ik heb vijf kinderen, ik zwoeg van de vroege ochtend tot de late avond, - zei de arbeider met het kettinkje, - en ik moet ‘gossiemikkie’ vloeken? Jeeme, je schaamt je gewoon als je eraan denkt. Pas op zondag in de buitenlucht kun je wat op verhaal komen.

- Nee, doen jullie alsjeblieft wat jullie willen maar bederf voor ons het werk niet, - zei de directeur. - Jullie hebben een experiment uitgevoerd maar het bedrijf heeft deze week slechts 80% van zijn normale produktie.

- Melkmuilen, - werd er achterin geschreeuwd, - aan het algemeen belang denken ze niet, ze vernielen alleen het land en maken bedelaars van ons.

- Een resolutie, - gebood de directeur.

‘Met het oog op de onmogelijkheid van een snelle ontwenning aan het gebruik van in de omgang onontbeerlijke... technische termen moet de door het hoofd van de afdeling Cultuur genomen maatregel als prematuur en al te ongezond worden beschouwd daar deze een schadelijke invloed heeft op het individuele welzijn en de produktiecapaciteit.’ Wat dat voor maatregel was hoeven we niet in het protocol te zetten. Is dat zo in orde?

- Fantastisch! Morgen halen we de 150%! - schreeuwden allen. En de voorman draaide zich om naar het hoofd van Cultuur, keek hem aan en zei terwijl hij zijn mouwen oprolde:

- Nou, dat hebben we toch mooi gered verd...ha, verdomme - gratis!

(vertaling Richard Nowak)