Hollands Maandblad. Jaargang 1984 (434-445)

[p. 41]

Het huis van vrouw Leiens
Bernard Sijtsma

Het was vrouw Leiens gelukt haar oude huis aan de Dorpsweg in verrassend korte tijd verkocht te krijgen.

Haar oudste dochter had er op aangedrongen een makelaar in te schakelen en haar zoon had over een grote, opvallende advertentie in het provinciale dagblad gesproken.

‘Makelaars zijn zwendelaars’, had ze haar dochter voorgehouden. ‘Allemaal. Dat zou een slimme meid als jij toch moeten weten.’ Dochter àf, want, en dat wist vrouw Leiens, aan Toos haar slimheid mocht niet getwijfeld worden.

‘Kranten, ach jongen toch’, wees ze haar zoon terecht. ‘Alle kranten liegen, en met die leugens willen ze geld verdienen en dan zal ìk ze nog rijker maken door een dure advertentie te zetten? Ik kijk wel mooi uit.’

En haar zoon had gezwegen, want hij was het immers die altijd rondbazuinde dat hij nimmer wat voor krant dan ook las, ‘omdat hij in het dagelijks bestaan al gelieg genoeg moest aanhoren.’ ‘Dan moet moeke het ook zelf maar weten’, had hij alleen nog gezegd. De jongste dochter, Antje, zag geen enkel probleem en was van mening ‘dat moeke oud en wijs genoeg was om te weten wat het beste zou zijn.’

Ze had gelijk.

Vrouw Leiens knipte een stuk karton tot het formaat dertig bij twintig centimeter, en tekende met een viltstift in grote letters de simpele woorden TE KOOP op het stuk karton en plaatste dat in het venster.

Weliswaar was de trek van stedelingen naar het platteland danig afgenomen, wist vrouw Leiens, maar haar dorp had een heel gunstige verbinding met de stad, dus wist je het maar nooit.

Haar oudste dochter had hoofdschuddend naar het stuk karton met de nogal onbeholpen letters gekeken. Maar ze had haar mond gehouden. En dat was het voornaamste.

Wouter had wat gelachen en gezegd: ‘Denkt moeke nou echt dat...’

‘Ja’, had vrouw Leiens hem onderbroken, ‘dat denkt moeke ècht.’

Antje had het prima gevonden. Letterlijk had ze gezegd: ‘Laat dat bordje maar mooi een poosje staan, moeke. Je weet het maar nooit.’

Vrouw Leiens wist dat jaar jongste simpel van aard was. Juist daardoor gaf Antjes opmerking: ‘je weet het maar nooit’, de doorslag. Geen makelaar, geen krant, gewoon het bordje TE KOOP in de vensterbank. En nu wat geluk hebben.

‘Geluk hebben’, bepeinsde vrouw Leiens. Tja, wat is geluk hebben.

De gemeente had twaalf woningen laten bouwen voor mini-huishoudens (zo had het in de krant gestaan) en vrouw Leiens had zich in laten schrijven, want ze wilde haar oude, te grote huis, vol van geschiedenis en herinneringen, uit. Een nieuw, kleiner, makkelijk te onderhouden huis. Reëel en praktisch gesproken was het haar duidelijk waarom ze geen moment had hoeven aarzelen. Ze liet zich inschrijven voor een van de twaalf woningen. Maar, en ze voelde het, en ze wenste er niet over na te denken: het oude huis (jaar na jaar was dat toegenomen) was haar gaan vertellen hoe haar leven was verlopen. Bijna veertig jaar lang hadden wanden en muren, zoldering en dak, vloeren en gebint getuigen kunnen zijn van al het goede en al het slechte, waar vrouw Leiens, nu ze vijfenzestig was, als het ware niet meer mee bézig wenste te zijn.

O ja, het huis kon stil zijn. Zo stil zelfs, dat het haar beangstigde en ze soms midden in de nacht opstond, in alle vertrekken licht maakte en lopende door de kamers een gesprek begon mt haar twee jaar geleden gestorven man.

‘We zijn arm geweest, Dirk. Erg arm. En jij verbeeldde je dat je handig was. Jij zou dit krakkemikkige huis wel in goede staat houden. Ja, ja. En je scharrelde hier eens wat planken op en daar eens een balkje of een stuk glas.’

Ze liep naar het zijraam in de voorkamer, dat overdag, als het licht was, uitkeek over het veld, met dáárachter de verre bosrand. Ze schoof het gordijn opzij. Duisternis. Ze raakte de sponning aan. Het vensterglas rinkelde. Ze glimlachte. Fluisterend bijna: ‘Als het waait, Dirk, en meestal waait het, rinkelt altijd het glas, tot je er haast gek van wordt. Toen je leefde, had ik er geen last van. Toen je dood was wel. Jij had het raam gemaakt en was trots als een schooljongen. En ik durfde niet te zeggen dat volgens mij het glas te los zat.’

Ze liep naar het midden van de kamer, bleef even staan en maakte toen een sprongetje. De vloer golfde. En die golving zette zich voort tot aan de muur, waarachter de lange gang was.

[p. 42]

Theekopjes op een tafeltje rinkelden zachtjes, een staande lamp leek even te wankelen. Weer glimlachte ze.

‘Hoe vaak, beste Dirk, ben je niet onder die vloer gekropen en hoe vaak kwam je niet met een voldaan gezicht weer te voorschijn en zei: ziezo, dat gedonder met die vloer is nu afgelopen.’

Ze maakte weer het sprongetje. Getinkel. En nu kwam ook van de gashaard een metalig geluidje.

‘Wel, je ziet het’, sprak vrouw Leiens, ‘het is alleen maar erger geworden.’

Ze schoof het gordijn dicht, doofde de lichten en betrad de gang. Even dacht ze er aan dat iemand haar misschien door het raam had kunnen zien. ‘Wat maal ik er om. Een vreemd mens vinden ze me al zo lang.’

Ze was nu in de grote slaapkamer, die aan de voorzijde van het huis lag.

‘Wat is het stil, Dirk. In het bos hangt de nevel en geen blaadje beweegt. Maar wat moet ik met het bos? Het huis is doodstil. Als het maar eventjes waait, is alles anders. Al de geluiden die dan komen. Ik ken ze. Het is jouw geluid als het ware.’

Ze stak de duim van haar rechterhand in haar mond en beet er zachtjes op. (Het kind dat ze was.) Ze bedacht dat het niet goed was juist in déze stilte in dit vertrek te zijn. Na de dag van zijn dood had ze er niet meer geslapen. Het brede, ouderwetse bed. De witte, gehaakte sprei. Twee kinderen waren er geboren. Een man gestorven. Ze beet op haar rechterduim tot het pijn deed. ‘Iets meer aandacht toen, Dirk. Iets meer liefde.’ Ze draaide zich resoluut om, knipte het licht uit en sloeg de deur hard achter zich dicht.

Kalk viel ritselend op de gangvloer.

Ze was geschrokken van de klap. Haar hart bonsde. De vallende kalk bracht haar weer terug bij het heden.

‘Een goeie stuclaag’, had Dirk misschien wel honderd keer gezegd, ‘en je bent er van af.’

En hij sloeg weer eens aan het mengen met restjes cement en kalk, die hij wie weet waar had opgescharreld. Maar nooit was de samenstelling goed, nooit werden de gangmuren hecht van oppervlak en altijd viel de kalk ritselend op de vloer.

‘God, al die armoe’, zei ze hardop. En ook dàt verdroeg de stilte niet. Fluisteren, dacht ze. Heel zachtjes met Dirk praten.

Ze liep naar de achterkamer. De huiskamer, die goed en vertrouwd was. Ook in de stilte van de nacht. Ze zette de gaskachel hoog en bleef aarzelend staan. Het suizen van de kachel deed de stilte verdwijnen. Ze keek naar het Mariabeeldje op het lage kastje en sloeg gedachteloos een kruis. Ze was katholiek, ging niet naar de kerk en de pastoors hadden al veertig jaar lang begrepen dat ze niet welkom waren.

Ze zette zich bij de kachel en bekeek de portretten op de schoorsteenmantel. Toos, de oudste, als meisje van veertien. Een heerszuchtig kind. Trots en snel geraakt.

Ze was midden in de oorlog geboren. En er was geen aanwijsbare vader voorhanden geweest. Schande o schande.

Een onderduiker op de boerderij waar ze toen werkte. Toon. Meer wist ze niet. En het was niet eens zijn èchte voornaam geweest. Na drie maanden was hij verdwenen.

Ze had gebiecht en op vergeving, maar vooral ook op troost gehoopt. Dat had wel even anders uitgepakt. Vagevuur en verdoemenis. Diep verontwaardigd was ze de kerk uitgerend. Haar vader had gevloekt en haar moeder gezucht, maar ze hadden geen vinger voor haar uitgestoken.

De pastoor had haar een paar dagen later ‘een slet’ genoemd. Toen was ze opgesprongen en met vlammende ogen (de ogen van een duivelin, had de pastoor gedacht en hij was ook wèrkelijk even bang voor haar geweest) had ze hem de deur gewezen. De lage deur van ruwe planken, die niet op slot kon, maar die haar toch het gevoel had gegeven veilig te zijn in haar hokje naast de grote hooizolder.

Natuurlijk wist binnen een paar dagen het hele dorp dat ze zwanger was en, nog erger, dat ze de pastoor zou hebben aangevallen.

‘Je bent van nu af aan mijn kind niet meer’, had vader geschreeuwd. En moeder had gehuild, met hysterische uithalen.

De boerin, een stugge, zwijgzame vrouw, was de enige die hulp had geboden. Vooral toen ze had begrepen dat die Toon dus de vader was. ‘Wat wil je. Zo'n vrolijke zachtaardige jongen, met z'n blonde krullen en z'n stralende ogen. Die veldboeketten plukte voor z'n meisje en verzaligd glimlachte als ze hem blij en verlegen bedankte. Wie zou niet zwichten voor zo'n jongen.’

En ze had naar haar man gekeken. En voelde niets. Al jaren niet meer. Achter die lage deur van ruwe planken werd Toos geboren.

Vrouw Leiens stond op en zette de kachel af.

Stilte. Het huis. Stilte.

Ik moet zo niet, dacht ze. Láát het verleden. Alles is immers goed gekomen.

Toos (Antonia) was gezond en voorspoedig opgegroeid. Eén maand voor de bevrijding was er weer een onderduiker op de boerderij gekomen. Dirk, een man tien jaar ouder dan zij, die, zo verklaarde hij, ‘kind noch kraai had op deze wereld.’ Antonia bleek op wonderlijke wijze onmiddellijk dol op hem en zodra ze haar kans schoon zag, kroop ze bij hem op schoot. Tegen de moeder was hij vriendelijk en voorkomend.

De boerin zag het een paar dagen aan.

[p. 43]

‘Als je je verstand gebruikt, trouw je met die man.’

Dat leverde gegiechel op. ‘Wat is hij nu vergeleken met mijn Toontje.’

Het was waar. Een veel te groot hoofd op een kort, gedrongen lichaam, hij loensde hevig en was bovendien ruim tien jaar ouder.

‘Jouw Toontje zie je nooit meer terug’, zei de boerin scherp. ‘Die is in het niets verdwenen. Je zou een vader hebben voor het kind en een man die voor je kan zorgen.’

‘Volgens mij is het een armoedzaaier.’

Toen de bevrijding was gekomen, het oorlogsgeweld was Goddank aan hun dorp en streek voorbij gegaan, had de boerin Dirk voorgedaan hoe hij de jonge vrouw ten huwelijk moest vragen.

Voor ze het goed en wel wist, had ze ‘ja’ gezegd.

Ze waren niet in de kerk getrouwd. Dirk verafschuwde zwartrokken en hun hele santekraam. Haar stemde dat tevreden. Alleen de Heilige Maagd. Daar mocht hij niks van zeggen.

Het huis aan de Dorpsweg had hij van een oudoom geërfd. En daar waren ze ingetrokken. Maar mèt hen waren geruchten en laster meegetrokken. De mensen méden hen. En dat werd nog erger toen Dirk de pastoor van dit dorp van de stoep had weggevloekt.

Vrouw Leiens knipte het licht uit en liep naar de grote woonkeuken. Het tochtte er altijd enorm. Hetzelfde liedje. Kieren en reten bij het raam, in de zoldering en bij de deur naar de schuur. Ook nu, terwijl geen zuchtje wind de nachtstilte verstoorde, was er een kille luchtstroom rond haar hoofd en knieën.

Ze bedacht hoe dwaas het was geweest dat hij haar altijd kortaf had verboden ook maar een hamer aan te raken. ‘Het huis is van en voor de man.’ Ze kende zijn vreselijke driftbuien en had zich er strikt aan gehouden. Natuurlijk was het hem niet gelukt die eeuwige tocht uit de keuken te weren.

Ze haalde haar schouders op en schudde het hoofd. Ze had er ineens geen zin meer in tegen hem te praten. Hoe stil de nacht ook zijn mocht.

Ze zette wat melk op. Een beker hete melk met wat honing. En dan naar bed. Geen onzin meer.

Maar de slaap kwam niet. Ze lag in haar donkere slaapkamer. Soms sloot ze haar ogen een poosje. Zichzelf wijs makend dat nu langzaam maar zeker de slaap kwam. Dan weer staarde ze het duister in en luisterde naar de stilte, die, wonder o wonder, even werd verbroken door een voorbijronkende auto, en toen weer des te nadrukkelijker daar was.

Niemand had haar er voor kunnen waarschuwen dat haar bruidegom in feite een zuiplap was. In de zomer van 1945, toen er eigenlijk nog niets was te krijgen, wist Dirk regelmatig aan jenever te komen. Veel geld voor afschuwelijke troep, die clandestien in eenzaam gelegen boerderijen werd gestookt. ‘Mens, maak er niet zo'n toestand van. Neem ook een borrel. Dan word je vanzelf wel vrolijker.’

Ze schudde het hoofd en lachte wat. Voor de alcohol was ze, Maria zij geprezen, niet gezwicht. Maar al te goed wist ze van gezinnen die er aan ten onder waren gegaan. Zij niet. Dwars tegen de verdrukking in, maar zij niet.

Ze schoot overeind en maakte licht. Onder geen voorwaarde mocht ze bitter worden en Dirk nog in zijn dood vervloeken omdat hij met zijn drankzucht schuldig was aan haar levenslange, vernederende armoede. Slecht was hij niet geweest en hij had hard gezwoegd en geploeterd in zijn leven. En van hem was immers Wouter. Haar schat, haar alles, haar jongetje, waar ze zo gelukkig mee was geweest, dat ze het bijna had laten dopen. En van hem was immers Antje. Het lieve, hulpeloze wichtje, dat zoveel tedere aandacht nodig bleek te hebben. En hoe goed was hij niet altijd geweest voor Toos, die zo moeilijk en trots was.

‘Ach nee, Dirk, ik vergeef het je’, fluisterde ze. ‘En wie weet’, zei ze wat luider, ‘duurt het niet lang en dan heb ik het huis verkocht. Misschien beur ik er wel vijfenveertig duizend guldens voor. Nou, wat zou ik dan nog meer willen? Dank zij jou heb ik het huis toch maar.’ Bijkans teder glimlachte ze.

Uit het nachtkastje haalde ze een boek dat haast van ouderdom uit elkaar viel. Heiligenlevens. Daar was vrouw Leiens dol op. Voor wie weet de zoveelste keer begon ze aan de geschiedenis van de H. Bastiaan. Een verhaal dat ze erg aangrijpend vond.

Plotseling luisterde ze scherp. Was er een gerucht? Was er iemand bij het huis? Iemand in de pereboom? Het was een windvlaag. Nog niet veel, maar het was onmiskenbaar de wind. Ze las verder. Niet met veel aandacht. De wind nam toe. En ergens kraakte een balk en klonk er een zwak getik. Het huis leefde weer.

De volgende dag bleek de herfst echt gekomen. De wind waaide met stevige vlagen uit het westen en voerde regenbuien mee. Het was zondagochtend. Vrouw Leiens dronk haar koffie in de voorkamer. Ze keek uit door het zijraam, dat af en toe rammelde en rinkelde als de wind er op aanviel. Soms viel de regen zo dicht en grijs, dat de bosrand niet meer te zien was.

Ze had kort, maar diep geslapen en was verkwikt opgestaan. Ze vond nu dat ze zich dwaas had gedragen, de afgelopen nacht. Het diende nergens toe zo met het verleden bezig te zijn. Oude mensen deden dat. En zij was met haar vijfenzestig jaar nog lang niet oud. Ze had zichzelf altijd voorgehouden dat het nú, het héden,

[p. 44]

belangrijk was. Ze was er ook altijd aardig in geslaagd volgens dat principe te denken en te handelen. En zo als ze er nu voorstond, vond ze, had ze niet te klagen. Haar man was dood. Ze betreurde dat niet of nauwelijks. God weet hoeveel onmisbare guldens hij had verzopen. Duizenden in ieder geval. En dat was dus eindelijk afgelopen. Het huis (‘zijn huis’), daar had hij in bijna veertig lange jaren niet iets fatsoenlijks van kunnen maken. Goed, ze zou het verkopen. Vandaar het bordje TE KOOP.

Ze had drie kinderen. Op de één viel wat meer aan te merken dan op de ander, doch ze waren alle drie behoorlijk terecht gekomen. Er viel niets slechts van hen te zeggen. En ze had vijf schatten van kleinkinderen.

De mensen van het dorp hadden van lieverlee een zeker respect voor haar gekregen, en om kerk en pastoor maakte zich bijna niemand meer druk. Daarmee had ze dus veertig jaar geleden al gelijk gehad, vond ze zelf.

Jammer dat het zo regende. Ze had graag een lange wandeling door het bos willen maken. En de wind nam toe, zodat het huis vol was van krakende en steunende geluiden. Geluiden die haar vertrouwd waren en die haar, vreemd genoeg misschien, het gevoel geven dat het huis van háár was en van niemand anders.

Ze liep naar de keuken om haar middagmaal te bereiden. ‘Het lijkt wel of de wind er dwars doorheen waait.’ Verder negeerde ze het. Die kunst verstond ze uitstekend. Ze haalde wat aardappelen uit het achterhuis. Boven de deur naar de tuin lekte het enorm. Ze had vergeten er een emmer neer te zetten. De gebarsten betonvloer



drééf. Haastig zette ze een emmer onder de bekende plek en het water op de vloer liet ze verder voor wat het was.

Dirk, Dirk, dacht ze nog, volgens mij was heel die lekkerij niet nodig geweest als jij... Maar het deed haar teveel aan haar monoloog van de afgelopen nacht denken, dus negeerde ze ook dat.

Om één uur had ze haar maal genuttigd en was de vaat gedaan. Ze trok haar nieuwste jurk aan, borstelde haar grijze haren, stiftte zelfs haar lippen (het meeste rood haalde ze er weer af), legde haar mantel gereed, pakte haar tas in en ging toen bij het zijraam in de voorkamer zitten. Bladeren wervelden wild rond. De bosrand was weer zichtbaar. Het maakte nu niet veel meer uit, want een groter vreugde dan een boswandeling stond haar te wachten. Wouter zou haar komen halen en ze zou de rest van de zondag bij hem en zijn gezin doorbrengen. Twee engelen van kinderen en zijn vrouw mocht ze graag.

‘Moeke’, zei Wouter, toen ze naast hem in de auto zat, ‘ik heb toch het gevoel dat u enkel met dat bordje in het raam erg weinig kans maakt het huis kwijt te raken.’

De regen viel in stromen. De ruitenwissers konden het nauwelijks aan. Nu zou het ook bij de achterste schoorsteen gaan lekken, wist ze.

‘Als we nu eens een kleine, goedkope advertentie zouden zetten.’

Tot haar eigen verbazing zei ze: ‘Ik weet eigenlijk niet of ik het huis wel ècht wil verkopen.’

De weg maakte een scherpe bocht. Daarom duurde het even eer Wouter haar aan kon kijken.

[p. 45]

Ze was zichzelf weer meester.

‘Het huis heeft veel voor me te betekenen gehad.’

Wouter was lief, maar ook erg nuchter. Dat haar stem had getrild, was hem niet ontgaan. ‘Ik begrijp u wel. U wordt een beetje sentimenteel bij het vooruitzicht er uit te moeten. Maar als u reëel bent, weet u dat het huis voornamelijk een bron van ergernis is geweest. Uw leven lang. Denk maar aan uw nieuwe huisje. Een pracht van een keuken. Centrale verwarming.’

Er is meer aan de hand, wilde ze zeggen. ‘Je hebt gelijk’, zei ze en verder hield ze haar mond. Ze kon hem niets vertellen over de stilte van die nacht.

Toen ze de volgende ochtend de gordijnen openschoof, scheen de zon en was de wind gaan liggen.

Ze ging naar de tuin om wat asters te plukken.

‘Vrouw Leiens.’ Dat was de stem van de buurvrouw. Ze lagen elkaar niet. Ze wisten het allebei, maar ze waren verstandig genoeg om geen ruzie te maken. Nimmer.

Ze liep onwillig naar de heg. ‘Het is heerlijk weer’, zei ze, in een poging vriendelijk te zijn. ‘Je moet weten dat er gisteren mensen voor je huis zijn geweest. Ze zijn er omheen gelopen, door de ramen gegluurd, in de tuin geweest.’

Op het brede gezicht van de vrouw lag een voldane trek. Vrouw Leiens' hart begon luid te slaan. Ze haatte de buurvrouw op dit moment. ‘Zo, zo’, zei ze voorzichtig. ‘Dan had ik dus beter thuis kunnen zijn.’

De buurvrouw knikte.

‘Nou ja, als die lui het willen, komen ze wel weer terug. Ik heb gisteren een heerlijke dag gehad bij de kinderen.’ Die zat. Buurvrouw had er geen.

‘Ze hebben met mijn man gesproken. Ze noemden een prijs van vijftigduizend. Geloof het of niet.’

Vrouw Leiens zei niets.

‘Het was een jong stel. Echte stedelingen. Een beetje artistiek en zo.’

‘Zo, zo’, zei vrouw Leiens. ‘Ik heb melk opstaan’, loog ze. ‘In ieder geval bedankt.’ En ze snelde weg. Het huis in.

Ze legde de bloemen op het gebarsten, granieten aanrecht en beet zachtjes op haar rechterduim. Het huis zou verkocht worden. Ze voorvoelde het. Ze wist het zeker. Zoveel tegenstrijdige gevoelens welden nu in haar op, dat ze besloot krachtig in te grijpen. Ze zette de asters in een vaas en haalde de appels te voorschijn, die ze van Wouter had meegekregen. Ze ging een overheerlijke appelmoes maken. Eén van de weinige dingen die ze echt goed kon. Heel veel appelmoes. Voor de kinderen en haarzelf.

Precies om elf uur ging de bel.

Ze spoelde haar handen af en droogde ze. Rustig liep ze door de gang en rustig maakte ze de deur open.

‘De kopers.’ Onmiskenbaar. Een echtpaar van rond de dertig. De man lang en blond. Keurig netjes gekleed. De vrouw inderdaad artistiek. Lang, donker haar, een knap gezichtje. Ze droeg een zwart-fluwelen jasje, een lila pofbroek en zwarte laarsjes.

[p. 46]

‘Goedemorgen. We zagen het bordje, mevrouw. We waren hier gisteren ook al en...’

‘Komt u gerust verder’, onderbrak ze de jongeman.

‘Graag. Als u het niet lastig vindt.’

‘O nee hoor.’

Hij liet zijn vrouw voorgaan en sloeg nogal hard de deur achter zich dicht. Kalk viel ritselend op de vloer.

‘Het is veel groter dan ik dacht’, hoorde ze de vrouw zeggen.

Ze ging met ze naar de voorkamer.

De vrouw liep naar het zijraam. ‘Wat een énig uitzicht.’

‘Anna’, zei de jongeman zacht.

Ze lachte vrolijk. ‘O ja, we zullen ons nergens enthousiast over tonen.’

Vrouw Leiens glimlachte even. Ze hield van openhartige mensen. Ze toonde hun alle vertrekken. Bij elke deur die ze openmaakte, zei de man beleefd: ‘Dank u.’

In de keuken, waar de enorme pan appelmoes stond te pruttelen, verontschuldigde hij zich weer voor de stoornis.

Vrouw Leiens zei opgewekt dat het niet hinderde.

‘Wat ruikt die moes zalig’, zei de jongevrouw. ‘Ik wed dat u een heel ouderwets recept kent.’

‘Ja. Van mijn overgrootmoeder.’ Het was niet waar. Ze zei het uit pure vriendelijkheid.

In de schuur, achter de keuken, zei de vrouw (enthousiast): ‘Dit kan het atelier worden. Het licht is goed en het is groot genoeg.’

‘Anna’, zei de man.

‘Mijn vrouw is beeldhouwster, ziet u.’

‘Zo, zo’, zei vrouw Leiens.

De tuin, net niet te groot, beviel hun duidelijk.

Ze gingen naar de woonkamer.

‘Gaat u zitten. Zal ik koffie maken?’

Maar dat hoefde niet. De vrouw ging zitten.

‘Neemt u mij niet kwalijk’, zei de jongeman, ‘we hebben ons nog niet eens voorgesteld. Sorry.’

‘Frank en Anna Verwelle.’

‘Zegt u maar vrouw Leiens.’

‘Ik wil alles nog eens goed bekijken, als u het goed vindt. Ook de zolder graag. En het dak en zo.’

‘Al doe je er de hele dag over.’ Vrouw Leiens meende het.

Hij deed er bijna een uur over. Hij klopte op de muren, rukte aan balken, onderzocht sponningen en kozijnen, maakte berekeningen, aantekeningen en mompelde voor zich uit. Zijn kleren vol stof en kalk. In zijn blonde haar zat spinrag. De vrouw rookte sigaretten en zat.

‘Frank gaat nooit over een nacht ijs, weet u.’ Meer zei ze niet.

Vrouw Leiens was maar gewoon verder gegaan in de keuken. Toen hij klaar was, gingen ze rond de hoge tafel zitten.

‘De vloeren zijn niet best’, begon hij.

Ze knikte.

‘En wat er met dat zijraam in de voorkamer aan de hand is, weet ik niet. De muren in de gang, nou ja.’ Hij grinnikte. ‘En de keuken zou je een “open keuken” kunnen noemen. En hier en daar is ernstige lekkage. Over het algeheel is het huis slecht onderhouden.’

Vrouw Leiens glimlachte wat. ‘U moet weten: mijn man deed er aan wat hij kon. Maar hij kon het niet. En geld voor timmerlieden was er niet.’

‘O, alstublieft’, zei de jongeman. ‘Ik bedoel er niets persoonlijks mee.’ Hij kreeg een kleur.

‘Ik heb hier achtendertig jaar gewoond’, zei vrouw Leiens. ‘Mijn kinderen zijn er geboren. Mijn man is er gestorven. Een heel léven, zeg maar. En ik... ik...’ Ze kreeg bijna tranen in haar ogen.

Ze stond op, liep naar de keuken en vroeg zich af of ze soms niet goed wijs aan het worden was. Ze beet hevig op haar duim. Ze vulde twee kommetjes met appelmoes, deed er eierlepeltjes in en ging weer naar de kamer.

‘Ach wat lief van u’, zei de vrouw. ‘Uw ouderwetse appelmoes.’

Ze lepelden het op als twee zoete kinderen.

‘Met de prijs staat of valt alles’, hernam de jongeman. ‘Als we het zouden nemen, moeten we grondig verbouwen. En wel zo grondig, dat u het huis niet meer zou herkennen.’

Bij die laatste woorden voelde ze een vreemd soort opluchting. Bijna dankbaar keek ze hem aan.

‘Dat ik het huis niet meer zou herkennen?’ herhaalde ze.

Hij knikte vastberaden.

‘Wat heeft u daar een allerliefst Mariabeeldje staan’, zei de jongevrouw. Ze lachte vriendelijk. ‘U bent zeker één van de laatste vromen.’

Vrouw Leiens glimlachte terug.

Het is allemaal in orde, dacht ze. Dit huis is mijn huis al niet meer. Het wordt iets onherkenbaars. Vijfenzestig? Het zou wat. Ik ga opnieuw beginnen.

‘Misschien vindt u het leuk om te zien wat we met het huis zouden willen doen.’ Hij haalde een stuk papier en een potlood uit zijn binnenzak en begon lijnen te trekken.

‘Ach Frank toch’, zei de vrouw.

‘Nee’, zei vrouw Leiens vrolijk, ‘laat maar zien.’

Ze begreep er niet veel van. Haar opluchting en dankbaarheid nam met de minuut toe.

...‘En de tuin, rond het atelier...’ zei de jongeman.

Vrouw Leiens stond op. ‘Noem uw prijs maar’, zei ze.