Hollands Maandblad. Jaargang 1983 (422-433)

[p. 3]

[427/428]

Je leven
Kees Ouwens

Er is geen ordening vooraf, maar liggen de voorwerpen eenmaal volgens een bepaalde willekeur, dan is die de ordening. Ieder ogenblik kan zich een ramp voltrekken: er wordt wat toegevoegd, maar niet correct, verplaatst, maar niet teruggelegd. Bovendien: ieder extra is een inbreuk, hoe dan ook, in tegenstelling tot een verwijdering, want die ontruimt, lost op. Men legt wat neer, en terstond ontstaat een onderlinge betrekking. Elke verhouding is onwrikbaar, hoe onstabiel deze ook is, iedere verstoring een verlies. Men verplaatst iets, en meteen ontstaat er verleden, men legt het terug, en de afgrond sluit zich, nee, wordt met een vlies afgedekt, onzichtbaar, flinterdun, verraderlijk. Op een dag is er een overmaat aan verleden, nog net niet een teveel, want dat is het zinloze, maar een genoeg, een verzadigingspunt is bereikt, iedere vermeerdering daarna komt tot stand door vernietiging, is nutteloos, wordt ondraaglijk, voert naar het einde. Er is een ruimte ontstaan, ongemerkt, zonder toedoen, in die ruimte heeft alles zijn plaats en die plaats is de ruimte. Men kan niets meer verwerven, want men verzet zich ertegen dat de ruimte uitdijt, het verworvene neemt plaats in, en die is vol. De tijd duurt, maar men bedijkt de stroom, hoe kronkelig deze ook is, men betrapt hem, legt hem vast, dwingt hem tot blijven. Een seconde rekt zich onafzienbaar, een lint van willekeurige loop versteent.

Veel is overbodig, men ruimt het op. Het zijn de dingen die dagelijks in huis komen, men doet ze weg. Ze nemen ruimte in, maar dat is toegestaan, ze zijn er tijdelijk. Ze zijn noodzakelijk maar vluchtig. Men voert ze toe, de motor draait, verbruikt, ontlast zich van het afval, dit wordt opgeruimd. Waar men zich ophoudt mag het andere niet zijn, het is rechteloos, het heeft geen ordening, het kan zich geen betrekking scheppen, het blijft willekeurig, ontwijkend, te veel. Ook al leidt het geen zwervend bestaan, het hindert voortdurend, loopt je voor de voeten, zit je in de weg, je ziet het, eerst zonder er bij stil te staan, maar plotseling is het onmatig door dit gezien worden, het meldt zich aanhoudend, nooit gaat het weg, tenzij je ingrijpt. Doe je dit niet, dan spreekt men van verval.

Je moet begrijpen waartoe de betrekkingen dienen. Ik zal het je zeggen: ze voorkomen angst. Ieder toeval is een noodzakelijkheid door zijn uitwerking. Heeft het zich voorgedaan, houd het gevolg dan vast, want het is een betrekking. Je moet een systeem scheppen, en daarvan een deel zijn. Let op jezelf, en je hebt het geheel onder controle. Je beloning zal duurzaamheid zijn, vergetelheid. Zodra je aandacht verslapt, ontwaakt de angst. Het systeem waarborgt een permanent heden, en jij bent dat. Niets kan je gebeuren zolang je schepper bent en geschapene en zorgt dat te blijven.

Waar ben je bang voor? Niet voor iets in het bijzonder. Je bent bang doordat je leeft. Daarom moet je stilhouden, niet vooruit kijken, niet achterom. Daarbij helpt je het systeem. Van een betrekking kun je het bestaan vaststellen, maar het is geen ding. Zodoende kun je bestaan en toch niet aangeraakt worden. Dat betekent het systeem voor je.

Zeg het maar eerlijk: je bent bang voor de dood. De dood is geen betrekking, en geen ding. Je hebt er geen woord voor. Hij is niets, lijkt het. Is het systeem tegen hem bestand, omdat hij niets is? Denk er niet over na, het heeft geen zin. Je weet het antwoord.

Daarom moet je je een absolute betrekking scheppen. Dat is die tot God. Je lacht. Natuurlijk, wat moet je anders?

Laat God in je leven toe, denk niet om Hem heen, besta niet buiten Hem om, gevoel je niet dan in Hem, bevestig Hem in je woordkeus, druk Hem uit in je lichaamshouding, toon Hem in je oogopslag, ga naar buiten en schaduw Hem af, draag Hem uit in de manier waarop je je kleedt, laat Hem mee optreden in de wijze waarop je je verhoudt, ontwaar Hem in je bouw, en je bent aanvallig, tel Hem uit in je bezit, en je bent rijk, presenteer Hem in een gebaar en je bent een prins. Als enige is Hij niet de Ander, en je begrijpt de betekenis daarvan, je weet hoe belangrijk dat is.

Men wijst zich aan zichzelf toe. Daarmee is de eerste steen voor het systeem gelegd. Alleen het lichaam kan het legitimeren, want beweegt zich op eigen gezag, en dat is het begin. Het is niet verschuldigd, en zodra het dit weet kan het uit zichzelf putten, kan het weggeven. Daardoor is het in observatie, vanaf nu moet elk ding het

[p. 4]

spiegelen. Ieder voorwerp is een bekentenis van het lichaam, het onderwerpt zich. Wat vervaardigd is werpt zich op de knieën, het keert in zijn baan terug, het vormt een stelsel.

Men zit in een stoel, en dat is een volkomen sluitende bewijsvoering. Elke gedachte is nu ontdaan van zijn bijgedachte. Men is tastbaar, alleen dat. Adem, gezichtsveld, hartslag, gewaarwording: het is genoeg, want onuitputtelijk en overstelpend, tegelijk begrensd, omschreven, haast afgemeten. Het golft over je heen, het gulpt uit je, het is onbevattelijk en toch ingeperkt, het is als het licht: alom en aan iedereen, maar als je wilt plaatselijk, gesystematiseerd, op jezelf gericht.

Maar de tafel wankelt nog. Hindert niet. Je bent immers tot klaarheid gekomen. Laat die tafel maar, ga gerust even de kamer uit. Je doet het vertrek onbezet zijn, maar dat kan: je blijft je onverminderd verhouden. Je loopt de gang door, en toch verbreek je niet. Je keert het de rug toe, maar het systeem doet het voortduren. Je hoeft niet indachtig te zijn, want het systeem gedenkt zich voor je. Innerlijk juich je, maar uiterlijk ben je verhouding, alleen dat, en dat al is voldoende.

Zojuist nog was je in oprichting, en nu al ben je vrijgegeven. Meteen bezet je waar je oog op valt, het is ingelijfd. Je hebt geen handen meer nodig, laat daarna ook na te bewegen, je streeft niet meer, in je gedachten is alleen het moment werkzaam, je vangt geluid op, volstaat met de blik. In de keuken heb je de pas ingehouden en je bent tot stilstand gekomen. Je doet niet meer. Het is achter je.

Je huilt. Waarom? Zomaar.

Dit alles nu doet het systeem voor je.

Het is avond. Je bent steeds nog in de keuken. Je kijkt naar buiten. Je beseft wat het lichaam voor je betekent. Wat is het dan dat de indruk wekt langs je te glijden? Is het de dag die in ontbinding overgaat?, het licht dat uiteenvalt?, de ontleding van een tijdsspanne door middel van de laatste ogenbliken en op het moment van eindiging? Het is niet de kleur, die je onrustig maakt. Je kunt je afwenden, door de gang teruglopen en je weer invoegen in het systeem. Zeker, de tafel wankelt nog, maar dat is zijn habitus, zijn beweging is het ornament van de betrekkingen, het verontrust niet. Het systeem laat zich het welgevallen, het tooit zich ermee. Hoewel het van buiten star is, heeft het innerlijk ruimte, er is een weinig speling. En daarmee doet de tafel zijn voordeel. Komt het dan door je hoofd, dat je kunt spreken van langs je glijden?, door wat zich daarbinnen aan beelden aan je voordoet, en dat niets anders is dan wat je buiten ziet? Eindiging, maar je bent nog niet toegerust. Het zakt weg, het verzinkt, nog glijdt langs je, je vraagt nog om uitstel. Zeg dat je verhouding bent, je kunt niet gemist worden, het totaal is het geheel van de delen, en jij bent er een van. Neem afscheid, zeg dat je nog moet bedanken, het bestel rekent op je, als jij weg bent stoot het je uit, je gaat verloren. In uitwaartse richting glijdt langs je, je kunt niet spreken van aanraking, want het laat onaangetast, het interesseert zich niet, het is verkeerd te zeggen dat het praalt, daarvoor is het te onverschillig, te ver weg. Wend tenminste het hoofd af, kijk naar het aanrecht, verhoud je. Het is niet je hoofd dat je parten speelt, het verblijft in je borst, houdt zich op in je keel. Zo gaan de dagen voorbij, het ene etmaal evoceert het andere, steeds is het uur in beweging, je stapt rusteloos, nu eens zit je, dan weer lig je, je bezweert het lichaam dat er nog tijd is, dat nog het begin nabijer is dan het einde, dat een beloning het wacht, dat je voortgang een project is, dat je beloop is uitgerekend. Intussen glijdt langs je, en je weet het.

Wat betekent het nog.

Niets.