Hollands Maandblad. Jaargang 1982 (410-421)

[p. 29]

Kraaien in de hondsdagen
Dick Walda

Pokkie. Een naam van niks voor een paard. En dan nog wel voor een echte Friese merrie, zwartblauw, met lange indrukwekkende manen. Haar dat nog nooit was geroskamd. Haar dat voorgoed in vreemde, ingewikkelde knopen en slierten zat.

Pokkie luisterde als je haar naam riep. Al bijna twintig jaar riep mijn buurman haar zo. Was ze achter in het land, vlakbij de Bremer Wildernis, en riep Inne slechts één keer haar naam, dan kwam ze al aanstappen. In de loop der jaren steeds bedaarder, dat viel me wel op.

Als ze langs mijn raam liep wachtte ze even, bedelde om een suikerstukje. Zodra ze me zag verschijnen, bij de oude pereboom, hief zij haar kop en hinnikte. Zeer verheugd, dacht ik. Maar dat zijn mensen-ideeën. Pokkie hinnikte. Ik wist niet hoe gauw ik haar, als een eerbiedige dienaar, de suikerstukjes moest presenteren. Als dank likte ze mijn hand en liep tevreden naar de boerderij.

Inne had twee paarden. Pokkie en Blessie; de laatste was ook een merrie, maar van onbestemd ras. Blessie had streken, was koppig, en Inne sloeg haar soms met een riem. Daardoor werd ze nog koppiger. Na een pak slaag weigerde ze te werken. Dan gebruikte Inne noodgedwongen alleen het oude paard, dat astmatisch was geworden en in haar eentje veel te hard moest trekken. Blessie keek onverschillig toe hoe Pokkie zich uit de naad werkte.

‘Inne, je laat het oude paard veel te hard werken’.

‘Jij hebt geen verstand van paarden. Jij bent een stadsmens’.

En gelijk had hij, ik ben een stadsmens, maar zelfs ik kon zien, dat Pokkie het nauwelijks kon bolwerken.

Als ik Inne dagenlag de kop gek had gezeurd, liet hij plotseling iemand van een loonbedrijf komen met een trekker. En dan had het oude paard een vrije dag.

Inne gaf je nooit meteen je zin, zo'n man was hij niet. Hij moest over alles eerst een nachtje slapen. Hij hield op zijn manier van het oude paard. Ik zag hem eens vroeg in de morgen aan het werk. Hij was bezig om met de vork de laatste restjes hooi van het land te schrapen, want elke pluk is een koeiebek vol. Pokkie drukte toen met haar kop tegen de bezwete rug van Inne. En Inne liet het oude paard begaan. Een mooi beeld: Pokkie, tegen de rug van Inne, die een moment bleef stil staan, de hooivork geheven. Een beeld dat eigenlijk had moeten worden vastgelegd.

Inne woonde helemaal alleen op de boerderij. Zijn ouders waren gestorven en hij was nooit aan de vrouw geraakt. Hij werkte zeven dagen per week en droomde van een eigen stuk land, want eens per jaar moest hij de pacht persoonlijk afdragen aan de oude mevrouw Storm. In de kleine woonkamer met het oude bruine behang en vergeelde portretten van familieleden zaten we soms samen, Inne en ik, om na het melken een glaasje Beerenburg te drinken. Inne wilde me er ook bij hebben toen de man kwam van de bank, die wilde praten over een lening.

‘Buurman’, zei Inne, ‘je komt er maar even bij, als die man langs komt’.

En zo zaten we daar, in de wat duistere woonkamer, terwijl de man van de bank opgewekt zijn papieren uit een lederen koffertje haalde en op tafel uitspreidde.

De energieke motoriek van dat soort lieden: ik blijf me erover verbazen.

‘Er zijn twee mogelijkheden’, begon de man puntig. ‘Of u breidt uit, of u staat stil. Bedenkt u wel: stilstand is achteruitgang’.

‘Klaar’, zei Inne, terwijl hij een sigaar uitkoos en aanstak.

Er lagen er nog genoeg in de doos, maar hij bood de man van de bank er geeneen aan.

‘Een moderne boerderij heet vandaag de dag een agrarisch bedrijf en de boer mag gerust de directeur genoemd worden’. Daarom moest Inne lachen; de man van de bank keek mij niet begrijpend aan.

‘Dus ik ben de directeur van mezelf’, zei Inne.

‘U bent binnenkort, na de uitbreiding, directeur van een agrarisch bedrijf’, zei de man. ‘En u moet echt bij ons gaan lenen. Er moet hier eindelijk gemotoriseerd worden’.

‘Dat is twee keer moeten’, zei Inne nu norsig. ‘Moeten is dwang en huilen is kinderengezang’.

[p. 30]

‘U werkt nog met páárden. U heeft géén koeltank. Dat moet vlug veranderen. U zult moeten investeren, anders valt u uit de boot’.

De taal van de bankman stond Inne in het geheel niet aan. Dat merkte ik, omdat Inne op zijn hoofd begon te krabben.

De man van de bank pakte nu uit zijn koffertje een pakje sigaretten en stak er nerveus een op. Ook hij verzuimde te presenteren. ‘U kunt toch niet doorgaan met páárden. Dat is volstrekt uit de tijd, dat is achterhaald’; de man deed nog een schepje bovenop Inne's ongenoegen.

‘Ik pieker er niet over om machines te kopen, man. Ik zou niet weten hoe ik er mee moet omgaan. En ik hou niet van stank en het lawaai van de motoren’.

‘Er bestaan cursussen: hoe bedien ik een tractor’.

‘Als ik het niet red met mijn paarden, bel ik Hessel van het loonbedrijf’.

‘Dat is dúúr. Als u alles zélf hebt komt u met de jaren goedkoper uit. En daarom kunt u beter snel bij ons lenen’. Het was een moment stil.

Inne doofde zijn half opgerookte sigaar en zei gedempt: ‘Je kunt wel je zegje doen, maar je praatjes staan me niet aan. En je steekt de gek met me... om me directeur te noemen. Het gaat níét door. Ik wil jullie hier niet meer over de vloer hebben. Goeiendag’.

De bankman zei pissig, terwijl hij zijn papieren bij elkaar graaide: ‘We zullen wel zien wie hier aan het kortste eind trekt. Er zijn meer boeren met hangende pootjes bij ons gekomen. Ik kan u de namen noemen’.

‘Uit de school klappen ook nog! Vort!’ zei Inne vol minachting.

De man haastte zich te verdwijnen en Inne pakte de fles Beerenburg. We dronken samen een paar glaasjes.

Inne kreeg weer wat schik en zong een oud schoolliedje. Toen zei ik plotseling overmoedig: ‘Beloof me dat je het oude paard niet meer zo afbeult, Inne. Ze is astmatisch. De dokter moet er bij’.

‘Als Pokkie niet werkt, gaat ze dood. Net als ik’. zei Inne. ‘En hou er nou over op. Ik heb m'n portie vandaag wel gehad!’.

Toen ik terugliep naar mijn huis keek ik nog even naar Pokkie. Ze kwam op me toelopen en drukte zacht haar neus tegen mijn hand. Ik kon haar bij de kop pakken en tegen me aandrukken, Pokkie liet alles toe. Ik klopte haar op de flanken en merkte dat ze het prettig vond. Ik keek naar haar bedroefde zwarte ogen, liefkoosde haar keer op keer en liet haar aan mijn handen sabbelen.

Een maand verstreek. Pokkie begon te sukkelen en Inne liet steeds vaker iemand van het loonbedrijf komen. Als Pokkie een paar dagen niet hoefde te werken, hijgde en piepte ze minder en maakte ze zelfs een drafje langs het stek.

De hondsdagen, de heetste tijd van het jaar, braken aan. Het was drukkend zomerweer en Pokkie had het moeilijk. Ze stond meestal vlak bij mijn huis in de buurt van de oude pereboom, die nog wat schaduw gaf. Ze at nauwelijks en stond roerloos, in zichzelf gekeerd. Ik zette iedere dag een verse teil drinkwater voor haar klaar, offreerde haar paardebrokken, kortom ik probeerde het haar naar de zin te maken.

Ik vroeg Inne om de vee-arts er bij te halen en beloofde de helft van de kosten voor mijn rekening te zullen nemen. We gingen samen naar het paard kijken.

Inne begon tegen Pokkie te schreeuwen, alsof ze doof was. ‘Je laat me niet in de steek, doerak die je bent. Is het afgelopen of niet met je gedonderjaag? Ik heb het ook warm, de buurman heeft het ook warm, we hebben het allemaal warm’.

Maar Pokkie had het niet alleen warm, ze hijgde meer dan ooit en er kwam een vreemd, piepend geluid uit haar borstkas. Ze keek bedroefder dan ooit.

De dokter kwam, liep met Inne het land in en luisterde naar Pokkie's hart; zijn gezicht stond ernstig.

‘Doe haar maar weg voor de dood, Inne’, zei hij. ‘Dan krijg je er nog een grijpstuiver voor. Ze mag absoluut niet meer werken. Dan kan ze zomaar neervallen’.

Inne liep achter de dokter terug naar de boerderij. Af en toe keek hij om.

Ik had het gesprek aangehoord en voelde me ellendig. Ik aaide Pokkie over de kop en prevelde lieve woordjes, die je in het geheim tegen kinderen fluistert als ze nog niet goed begrijpen wat jè zegt.

Ik ververste het water, dat onder de pereboom stond, maar Pokkie dronk niet. Ze bleef met haar kop boven de teil hangen, alsof ze zichzelf in de waterspiegel bekeek. Horden vliegen plaagden haar en ze sloeg ze niet weg met haar staart. Ik joeg de vliegen weg, plukte ze van haar lijf. Ik kroop onder haar door om horzels van haar zachte buik te verwijderen. Ze liet me stil begaan, keek aandoenlijk naar me, terwijl ze piepend ademhaalde. Ik kocht een bus Veerust, vergif om paarde- en koeievliegen te verdrijven, maar hoe ik ook spoot, de vliegen bleven komen.

Toen brak er op een dag hevig onweer los. Pokkie en ik stonden samen wel een uur lang stil in het land, terwijl het om ons heen donderde en bliksemde. Het leek alsof ze wat opknapte van de regen, die verkoeling bracht. De volgende hondsdag was het echter weer even smerig warm als tevoren.

Voor het eerst zag ik nu een koppel kraaien

[p. 31]

stilleven 4

zitten op de hoogspanningsleiding. Ze hielden vanuit hun positie alle bewegingen van het paard nauwlettend in het oog.

Ik moest helaas voor enkele dagen naar de stad. Pokkie keek me na toen ik wegreed, ik zag het in mijn autospiegel. Ik had haar nog voor mijn vertrek suikerstukjes aangeboden, maar ze pakte ze niet, na al die jaren. Wilde ze niet dat ik haar alleen liet?

Bij mijn terugkomst stond Inne op me te wachten. Hij vertelde me dat hij Pokkie een dag na mijn vertrek dood onder de oude pereboom had gevonden. De kraaien hadden haar de ogen uitgepikt.

Nog diezelfde middag had hij haar laten weghalen. Hij mocht haar zelf niet begraven, daarvoor zou hij beboet kunnen worden. Ze moest naar het destructiebedrijf in Suameer. Sindsdien kan ik niet zonder schuldgevoelens voorbij de plek lopen waar Pokkie zo deerlijk werd geschonden.