Hollands Maandblad. Jaargang 1982 (410-421)

[p. 25]

Hij is van papier
Sabine Vess

Sinds gisteren ben ik er zeker van. Beslist. Het is monstrueus en potsierlijk tegelijk. Ik durf het niet te zeggen. Toch weet ik dat het zo is. Ik moet even m'n hoofd schudden en m'n lippen op elkaar persen... zo. M'n kin duw ik daarbij naar voren... zo. - Zeker, ik weet dat het zo is, maar ik wil het niet weten, ik doe tenminste alsof ik het niet wist... alsof het ongeloofwaardig is, alsof ik het niet zo wilde...

Hij is van papier. Wie? Hij. - Hoe ik erachter kwam? Tja, ik had altijd al een licht vermoeden, dat wil zeggen, er was altijd al iets... Maar sinds gisteren ben ik er zeker van. Ik heb hem getekend, en op mijn vel papier verscheen een man die gewoon kan oprollen, verkreukelen - de tekening heb ik bewaard - met opgeplakte lippen en papier-machéhanden. - Waar hij werkt? Op kantoor.

Toen ik een paar weken geleden met hem door de Kalverstraat liep overkwam het me ineens. Ik pakte hem bij z'n arm en ik voelde papier. Omdat ik het papier niet wilde verkreukelen - zijn pak -, dat ziet er zo slordig uit, deed ik alleen maar alsof ik hem vasthield. Alleen maar het gebaar. De mensen zouden het niet begrepen hebben als ik mijn hand gillend had teruggetrokken. Ook hij merkte er niets van, vrolijk fluitend liep hij daar. Een beetje stijfjes, dat wel. Ik drukte heel zachtjes tegen zijn mouw - tenminste, ik deed alsof. Hij was ontzettend licht. Zijn hele arm fladderde naar voren.

Plotseling overviel me het vurige verlangen hem helemaal te verfrommelen, te verkreukelen of te verscheuren... Ik dacht erover na wat je met papiermensen allemaal kunt doen. Kleuren. Verscheuren. Je gat er mee afvegen. Boven een asbak verbranden, net als een liefdesbrief die geen waarde meer heeft. Versnipperen, in de plee gooien, doortrekken. Je kunt er vis mee inpakken... Er zijn honderden mogelijkheden. Maar verfrommelen is mooi. Alle rimpels en plooien inbegrepen. En altijd als ze zich gingen opblazen zou je ze weer kunnen verfrommelen.

Maar ik dwaal af. Daar liep hij, naast mij... Niets bijzonders, gewoon - zijn handen op zijn rug. Ik wreef in mijn ogen. Ik liep eventjes wat sneller, maar een half pasje, en keek hem aan. - Is er iets? vroeg hij. - Nee, zei ik. N-nee.

Op de terugweg gebeurde er nog iets. Dat het toen niet in me opkwam... Ik zag iets en gaf hem een zet. Zoals je dat doet, met je hand, dat wil zeggen met je vingertoppen op het schouderblad. Hij vloog vooruit, een beetje schuin van me weg, hij had gewoon geen gewicht om weerstand te bieden. - Als hij nu maar niet doelloos in het rond gaat fladderen, dacht ik. - Was ik toch haast over m'n eigen voeten gestruikeld, zei hij.

Ik vergat het allemaal weer. De volgende ochtend stonden we in de keuken. Hij met zijn rug naar het raam toe. Ik moest langs hem heen en raakte hem eventjes aan. Weer verloor hij zijn evenwicht. Was de buitenmuur er op dat moment niet geweest, dan zou hij achterover de diepte in zijn gestort. Op de grond zou er een vel papier liggen. Een beetje vergeeld, ja. Met een opgeplakte mond.

Ik vergat het allemaal. Er gebeurde niets bijzonders. Hij zag er uit als altijd. En de kinderen zeiden ook niets. Ik moest me vergist hebben.

Maar toch. Als hij me zoent laat het beeld van de opgeplakte lippen me niet helemaal los. Zijn zoenen zijn zo plat. Ja. En als zijn lippen nu loslaten als hij me zoent? - Dat is nog nooit gebeurd. Maar elke keer als hij op me afkomt moet ik tegen mezelf zeggen: Het is niet zo. Hij is normaal, heus. - Maar ik zie al de wond op zijn mond en voel hoe het papier op mijn lippen blijft kleven... En ik krijg zijn lippen niet meer van mijn mond af...

En sinds gisteren weet ik het zeker. Midden in de nacht word ik wakker. Drijfnat van het zweet word ik wakker. Dan ga ik rechtop zitten. Ik draai het licht aan. En kijk naar hem. Als een marmotje ligt hij opgerold in zijn bed. Naast me. Ik zie alleen maar zijn gezicht. - Je vergist je, zeg ik tegen mezelf. En dan zie ik zijn handen. - Jasses, gaat het door me heen, hoe kan je met die handen ook maar iets aanraken. - En ik zie in mijn verbeelding de nog vochtige papier-machébrij onder zijn huid. En dan zie ik de scheurtjes. Scheurtjes in zijn huid. Net als slecht geschilderd linnen. Grijze nog vochtige papier-machémassa perst zich uit de scheurtjes. - Ik moet het weten. - Ik buig me voorover naar zijn handen, pulk met mijn nagels aan de scheurtjes tussen zijn vingers... Ik moet het weten. Ineens draait hij zich om, opent zijn ogen. - Is er iets? vraagt hij slaapdronken. - Ik heb alleen maar je handen bekeken, pers ik er-

[p. 26]

uit. Ik heb het koud. Ik draai het licht uit, en ik schuif tegen hem aan. Hij is warm. Eindelijk slaap ik weer in.

De volgende ochtend is alles weer gewoon. Maar als hij onder de douche staat houd ik het niet meer. Met kloppend hart loop ik naar de deur, trek haar open, wil schreeuwen: Doe het niet, of wel - ik weet het niet meer. Maar daar staat hij vrolijk fluitend onder het water dat dampend op hem neer plenst, over zijn lijf stroomt. Aan zijn voeten ligt het zeepsop. -Wat heeft hij nog een goed figuur, denk ik. Alles is nog strak en stevig. Aan zijn handen is niets te zien. Dan ga ik het ontbijt klaarmaken.

Was dat eigenlijk wel gisteren? Want er gebeurde nog veel meer. Ik dacht dat er tussen die twee gebeurtenissen een hele tijd niets was. Maar ik weet het niet meer. Misschien gebeurt alles wel tegelijk, net een klein rond balletje. Het is zwaar. En we moeten alles goed uitsmeren, net als boter op een snee brood, want zo kompakt kunnen wij het niet op, niet verteren, niet begrijpen. Maar soms zijn we wat nonchalant als we smeren. De ene keer scheurt het laagje, de andere keer is het weer te dik...

Dus ik word 's morgens wakker en ga naar de badkamer. Ik ga altijd als eerste onder de douche. Ik kijk in de spiegel, boven de wasbak, en ik zie het. Op mijn wang, misschien drie centimeter onder mijn linker oog is er iets. Ik knipper met mijn ogen. Ik breng mijn gezicht dicht bij de spiegel. De huid van mijn gezicht heeft gewoon losgelaten, en daaronder ziet het grijs, vochtig. - Papier-maché, gaat het door me heen. Mijn god! Wat moet ik nu doen? - Ik doe de deur van binnen op slot. Dat doe ik anders nooit. Waarom ook? Dus ik doe de deur op slot en ga eerst even plassen. Dan ga ik weer voor de spiegel staan. Hier moet ergens de carnavalsschmink van de kinderen rondslingeren. Alleen nog maar wit en blauw en een beetje rood. Maar eerst even douchen. Ik pas op dat er geen water op mijn gezicht valt. Na het afdrogen bewerk ik de open plek. Wat kan ik me slecht herinneren hoe die plek er heeft uitgezien. Maar ik heb toch alleen maar rood en blauw en wit. Dat roze is niet helemaal goed. Maar een lichte, blauwe ogenschaduw erbij en het ziet er lang niet slecht uit. De schmink ruim ik meteen weer op. Ik doe de deur open. Ik kleed me aan. Ik maak het ontbijt klaar. Als we allemaal aan tafel zitten zegt de jongste: Mama heeft ogenschaduw. - En ze kijken me allemaal aan. - Ik wou het alleen maar eventjes proberen. - Je ziet er uit als een geslagen hond, zegt hij. - Ik heb niet zo best geslapen. Ik zal het wel inhalen, vanmiddag.

Als ze allemaal weg zijn zoek ik in mijn atelier de goede kleuren en ga weer naar de badkamer. Heel voorzichtig haal ik de carnavalskleuren eraf. Het gat in mijn huid gaapt me aan. Ik heb een heel uur nodig voor de restauratie. - Nu merken ze het niet meer, denk ik. Alleen, ik kan dat stukje niet meer gebruiken, onbeweeglijk staat het in mijn gezicht. De kleuren veranderen niet meer. Af en toe moet ik het stukje bijwerken. Wat ik beangstigend vind is dat die plek almaar groter wordt.

En dan nog iets. Iedere week ga ik naar ballet. Voor huisvrouwen. Het is eigenlijk meer een rondhossen op popmuziek. Ik teken die dames. Toen ik de laatste keer een beweging vasthield, zag ik dat die mevrouw een gat in haar knieholte had. En in dat gat zag ik een vlechtwerk van ijzerdraad. Op mijn papier was het ook heel duidelijk te zien. - Ik wreef met mijn hand over mijn ogen, ging naar de wasruimte, dronk een glas water en keek in de spiegel. Een beetje bleek zag ik er uit. De kleurvlek op mijn gezicht bleef onveranderd. Wat ik net had gezien verklaarde veel. Die houterige bewegingen. Die zuinige lachjes. - De schellen vielen van mijn ogen.

Ik probeer met deze wetenschap te leven. Ik heb het nog aan niemand verteld. Die plekken, die stijve bewegingen.. ze storen me niet meer... echt, ze vallen me haast niet meer op.

Maar gisteravond. We hadden visite. Toen begon hij zijn gezicht te verfrommelen. Met zijn onhandige papier-machéhanden. Hij duwde de opgeplakte mond naar boven, tot onder z'n neus. - Pas op, wilde ik roepen, je lippen scheuren. - Maar ik kon me beheersen. Keek even weg. Toen ik weer naar hem keek was zijn neus al helemaal verfrommeld. Op de een of andere manier hing tussen zijn roze, onbuigzame papier-machéhanden zijn verfomfaaide gezicht. En voor mijn ogen zag ik al hoe de kleurlaag losliet, openbrak, scheurde, hoe hij die gewoon van z'n gezicht trok - hoe de papiermachébrij tussen zijn knedende roze vingers door sijpelde.

Ik gaf hem een stukje kaas. - Dank je, zei hij. Aan de gezichten van de gasten was niets te zien.

Oorspronkelijke titel: Er ist aus Papier
Vertaling: Sabine Vess en Paul Beers.