Hollands Maandblad. Jaargang 1982 (410-421)

[p. 25]

Voor Kadjiyama, vriend en bewaker
Leo Vroman

Ik heb je geloof ik nooit geschreven
dat het waaiertje met je hand
schrift erop dat je mij had gegeven
meteen in Okinawa is gestolen
of gebroken of achtergebleven
onder het toen zo hete zand.

Ook, wetende dat je dit niet leest,
noem ik je eindelijk mijn vriend
mijn vriend en zelfs mijn vriend geweest
onze bewaker en onze vriend.

Ik zucht geen wasem op die dagen
om weg te wissen weg te weten
dat er niets goeds was om te eten
dat ik geen stenen meer kon dragen
dat in de nacht mijn benen
zwart zagen van de vlooien
er waren ook mooie dagen

en zelfs de ergste zijn er al niet meer
weet je nog die ene ene keer
dat je die jongen had geslagen
en ik zag hoe slecht je het kon
doen en daarna ook nog verdragen
je aangezicht zocht naar een horizon
toen je me vroeg hem uit te leggen
hoe ondragelijk het je was
hem ‘Amerika okee’
te horen zeggen:

Japan zijn huis,

Amerika zijn huis

weg en zijn gezin

weg en ik zeg

okee

geloofde ik dat je zei.
‘Wakarimashta’ zei ik.

Ach nee die droefheid is gedoofd
ik droom zelfs niet van toen
als jij mij ten minste belooft
dat ook niet meer te doen

[p. 26]

 

maar je was zo toegewijd

 

zou tot stervens toe vechten.

 

Hoe en vooral waarom

 

houdt zich je toen zo rechte

 

smalle rug in vredestijd?

 

Toe loop maar een beetje krom

 

 

 

want weer in uniform door vreemde straten

 

om vreemde redenen te marcheren

 

gedwee geoefend in het haten

 

verlegenheid verliefdheid te verleren

 

dat voel ik zo verschrikkelijk wederkeren

 

dat ik het dromen daarvan niet kan laten.

 

 

 

Zo stond ik vannacht weer in dat licht

 

tussen diezelfde vreemdelingen

 

en de gedeukte moede dingen

 

weer wachtend op het oud bericht

 

dat ik mij over heb gegeven

 

of nooit echt bevrijd kon zijn geweest

 

slechts met verlof om in mijn geest

 

enkel jaren thuis te leven

 

 

 

Ik zie Tineke in het prikkelweb

 

van mijn herinneringen hangen

 

en zwaar van mijn vergaan verlangen

 

wegzinken tot ik haar leegte heb

 

 

 

Geen enkel kamp waarvan ik droom

 

heeft naar mijn weten ooit bestaan.

 

Wel sta ik weer in de trage stroom

 

van mannen met oude broekjes aan

 

 

 

en glijden de mensen niet voorbij

 

dan toch het landschap naast het schip

 

waarop of langs ik verderglip

 

want niemand let op mij

 

 

 

We schenen ditmaal op een zee te staan

 

die meer een oude spiegel was

 

waarvan het zilver onder het glas

 

grotendeels was vergaan.

 

 

 

Gele oliepompen weerkaatsten

 

daarin of schenen daar doorheen

 

speciaal voor ons want het scheen

 

dat ze zich met ons verplaatsten.

[p. 27]

 

 

 

Dat wordt zwaar werk zei ik, en vies

 

maar Tineke wil vast nog wel met me trouwen

 

als ik niet vreemd word van het sjouwen

 

en hoogstens een arm verlies.

 

 

 

Wat ik van zo'n droom het meeste haat:

 

de vrees in een oud kamp te ontwaken

 

en mij wijs te laten maken

 

dat ons lief leven niet bestaat?

 

 

 

Of dat wij juist wel zijn gebeurd

 

maar dat ik door een nieuwe ramp

 

nog erger van haar losgescheurd

 

iets van haar kwijtraak in zo'n kamp?

 

 

 

Want ons geheel neemt vormen aan

 

heel klein en soms daardoor heel groot

 

waar ik zo goed in onder zak

 

om die te ondergaan

 

onder ons donzen beddedak.

 

Kunnen we samen aan de dood

 

van onze helft wennen?

 

Van een dode kakkerlak

 

wuiven nog dagen de antennen

 

zonder de toekomst te vergaren

 

die ze herkennen.

 

 

 

Onze seconden gaan te vlug

 

om uren te bewaren,

 

ons verband verdunt straks tot een brug

 

van enkele haren

 

één wuift nog en de andere

 

wuift al jaren

 

niet meer terug

 

 

 

hoe waardeloos is ooit een strijd

 

die ons één centimeter scheidt

 

 

 

Dag, Kadjiyamasan.

 

Waar droom jij van?