Hollands Maandblad. Jaargang 1981 (398-409)

[p. 40]

Brand
J.M.A. Biesheuvel

Jan die leraar was en in zijn vrije tijd probeerde te promoveren, had na twaalf jaar wonen in een flat eindelijk een leuk huisje in een rustige buurt gevonden. Jan had altijd in een houten huisje op de grond willen wonen en dan nog liefst in een geheel vrijstaand huisje. Eindelijk had Jan zo'n huisje gevonden en nog wel midden in de stad. De tuin was heerlijk, of eigenlijk moet ik zeggen, de tuin is heerlijk want de tuin is er nog. Een prachtige ruime tuin, zeker vijfhonderd vierkante meter groot. Er hoefde niet onderhouden te worden, alles groeide er vanzelf. De bomen waren prachtig, Jan en zijn vrouw hadden een notenboom, een perenboom en een grote eik. Jan dacht dat die laatste boom zeker vijftien ton woog. Het huisje was een echt poppehuisje. Beneden een grote kamer, een hal en een keuken. In de tuin een leuk schuurtje en boven waren drie aardige kamers en een badkamer. Wat een luxe voor twee personen! Het huisje was helemaal groen geverfd en het had rode kozijntjes. Jan had voor het eerst van zijn leven een mondaine badkamer met een ligbad, een toilet en een wastafel. En dat alles van hout was maakte het geheel extra leuk. Het hout baarde zijn vrouw zorgen. ‘Dat hout kan branden’, zei ze, ‘we gaan zoveel mogelijk doen om een brand te voorkomen.’ Jan was het daar niet helemaal mee eens. Hij was nu eenmaal van mening dat je nooit slapende honden, in dit geval de brandgoden, moet wakker maken. Wat was er nu eigenlijk aan de hand? Het huisje stond er al meer dan zestig jaar, waarom zou het nu ineens afbranden? In de flat was immers ook nooit brand uitgebroken. Maar Ineke, zo heette zijn vrouw, was onverbiddelijk. Ze ontbood de brandweer en won bij die mensen het advies in welke brandblusapparatuur ze het beste op kon hangen. Jan meende dat de mannen van de brandweer procenten kregen van de verkoopsom van blusapparaten, want twee weken later hingen er in elke kamer op een opvallende plek van die venijnig rode het oog toeschreeuwende bussen. Ineke haalde de loodjes eraf en haalde de veiligheidspinnen eruit. Jan had nu het gevoel dat hij met ettelijke granaten die op scherp stonden in huis zat. Een kind moest maar eens voor de grap in de hendel knijpen. Dan was de ellende niet te overzien. Dat spul uit de rode bussen mag nooit in je ogen komen want dan bevriest het hoornvlies en dat komt nooit meer goed, je kan eigenlijk dan net zo goed je ogen weggooien. Jan had het gevoel dat hij in een garage of op de administratieafdeling van een universiteit woonde, het deed denken aan een ziekenhuis. Hij voelde zich al niet zo erg meer thuis in zijn huis. Hij vroeg of er geen gordijntjes voor die rode krengen konden komen. Dat ging niet volgens zijn vrouw want dan kon je ze in het donker niet vinden en ook voor vreemdelingen moest het mogelijk zijn om een brand in het huis te blussen. ‘Het gaat ook niet zo erg om jou of mij’, zei Ineke, ‘dat wij verbranden is zo erg nog niet, maar denk eens aan die arme katten, konijnen en aan Mikkie. Die beesten blijven een leven lang met een trauma rondlopen als ze eenmaal in een brandend huis zijn geweest.’ Jan begreep het en liet het er voorlopig bij. In het donker in de slaapkamer was het gezellig. Soms, als er veel wind stond, sleepten er takken van de bomen in de tuin langs de pannen van het dak en dan was het net of Jan op een schip lag dat op de beweging der golven langs de kade schuurde. Een maand later wilde Ineke een brandtrap hebben. Zo'n wanstaltig ijzeren geval buiten je huis dat je woning op een fabriek of op een weeshuis in een achterafbuurt doet lijken. Tot Jans verbazing kwamen er drie brandtrappen aan zijn huis. De mannen die de trappen bouwden keken wel eens naar hem met een blik van: ‘Die vent is niet helemaal goed snik’. Ze wilden niet eens bier met hem drinken. Maar verdienen wilden ze wel en Jan dacht: ‘Dat is de laatste gril van Ineke, nu zal het wel ophouden’. Die brandblusapparaten en die brandtrappen kostten nog aardig wat geld en Jan wist niet zo gauw waar hij het van betalen moest. Het huisje begon er naar Jans gevoel minder leuk uit te zien dan oorspronkelijk. De ijzeren trappen waren ontsierend en de brandblussers door het hele huis bleven hem een doorn in het oog. Hij had een paar maanden rust en er brak geen brand uit. ‘Zie je nu wel dat er niets brandt’, vroeg hij zijn vrouw, ‘je maakt je veel te sappel’. Ze had daarop een aardig weerwoord: ‘Begrijp je dan niet dat we zo de waarde van het huisje ver-

[p. 41]

hogen?’. Weer ging het een tijdje goed. Jan kwam in geldgebrek en liet zijn proefschrift liggen, hij begon bijlessen te geven en ook nam hij een grote wijk om kranten te bezorgen. In ieder geval had hij nu baar geld en hij kon er weer even tegen. Van zenuwachtigheid en drukte kon hij helemaal geen letter meer op papier krijgen. Hij solliciteerde naar een vrijgekomen professorspost, maar kreeg hem niet omdat hij nog niet gepromoveerd was. Op een dag riep Ineke toen Jan thuiskwam: ‘Allemachtig Jan, daar zijn we nog iets vergeten!’. ‘Wat dan?’, vroeg hij onnozel. ‘We moeten toch een bliksemafleider hebben’, zei Ineke, ‘als de bliksem eenmaal inslaat zijn we alletwee meteen dood en dan gaan de dieren er ook nog aan, nee er moet beslist een afleider komen.’ Een paar dagen later kwam er een man aanrijden in een veel te dure auto. Hij maakte een schetsje van het huisje. Het was net een kindertekening. Gewoon een vierkantje met een driehoekje er op en ergens op de schuine zijde van die driehoek had hij een schoorsteen getekend waar rook uitkwam. ‘Ik moet altijd eerst een werktekening maken’, verduidelijkte hij, ‘anders kom ik er niet uit’. Hij begon Jan uit te leggen hoe de bliksemafleider zou komen te lopen. ‘U wilt misschien precies weten hoeveel het gaat kosten?’, vroeg hij. Ja, dat wou Jan wel. De man begon in de huiskamer ingewikkelde berekeningen te maken. Hij trok dikke denkrimpels en eindelijk kwam het verlossende woord eruit: ‘Dat wordt dan vierduizend gulden precies, maar dan wel zwart in het handje’. Jan vroeg of het niet wat goedkoper kon, maar de man zei dat hij de goedkoopste en billijkste man in de hele stad was die deze klussen deed. ‘Laten we het maar doen’, zei Ineke, ‘we komen wel aan het geld’. Maar Jan maakte zich zorgen.

Hij kroop die avond in bed en zei goeiig tegen Ineke die al helemaal in slaap was, hij moest haar wakker maken: ‘Zouden we niet twee bliksemafleiders op het huis laten zetten? Eén voor en één achter op het dak. Als je zeker wilt zijn kun je nooit ver genoeg gaan’. Ineke vond het een goed idee. Ze hadden geen aanpalende buren, ze konden de hele nacht piano spelen en met het gescheur van auto's voor de deur was het ook afgelopen. In vergelijking met de flat woonden ze hier heerlijk! Ze waren uit de hel in het paradijs gekomen. Daar mocht wel wat tegenover staan. Als je eenmaal iets moois hebt, dan wil je het toch houden? Een half jaar later was Ineke wéér ontevreden. De muren moesten volgens haar allemaal betimmerd worden met asbestplaten. ‘Maar daar krijg je op den duur kanker van!’ riep Jan verbijsterd uit. ‘Dat zijn kletspraatjes’, zei Ineke, ‘als je die geleerden van tegenwoordig zou vertrouwen krijg je van alles kanker, van kleurstoffen, van eieren, van pinda's, van vlees, van te snel gefokte en geslachte dieren en ga zo maar door. Ze beweren zelfs dat van het drinken van Coca Cola je tanden smelten!!’ Zo werd het hele huis betimmerd met asbestplaten. Op een dag kwam er een buurman op bezoek om gaten in het asbest te boren want Jan wilde toch hier en daar een schilderij ophangen. De buurman moest een kleine drilboor gebruiken, zo hard was het asbest. ‘Jullie maken er wel een burcht van hier, zeg’, zei de buurman. ‘Ja, wij zijn een beetje bang voor brand’, zei Jan vergoelijkend. ‘Voorzichtigheid is de moeder van de porseleinkast’, beweerde de buurman en ze dronken nog een fles wijn.

Ineke had nog meer voor Jan in petto. Er kwamen reddingstouwen met knopen rondom het hele huis zodat het huis op een geweldige reddingssloep begon te lijken. Het huis was trouwens onderdehand een bezienswaardigheid geworden voor alle mensen uit de stad. Vaak stonden ze in de straat te kijken en Jan begon zijn huis langzaam ook met heel vreemde ogen te bekijken. Het was onderdehand net een surrealistisch bouwwerk geworden. Het kon niet op. Er kwam een echte sprinkler-installatie in het huis, precies zoals ze die op schepen hebben. Als er dan brand uitbreekt en je merkt het niet tijdens je slaap wordt de brand vanzelf geblust. Dit alles kostte Jan scheppen met geld, maar hij troostte zich met de gedachte dat het huis op deze manier steeds meer geld waard werd. Op een keer hadden ze een feestje. Een van de kaarsen stond net onder een sproeiapparaat van de Sprinkler. Door de hittekolom boven de kaars begon de was in de installatie te smelten en ineens regende het in huis, een ware stortbui was er losgebarsten. De gasten trokken hun regenjassen aan en zetten de hoofdkraan uit. Voortaan geen kaarsen meer in huis. ‘Ja’, zei Jan, ‘het is ook te gek, kaarsen branden in een houten huis’. Jan was helemaal in Ineke's ban. Een maand later kwam er nog een portable reddingsladder in huis. Het was een soort van aluminiumkoffer, helemaal niet zwaar. Je hoefde maar op een kleine knop te drukken en dan kwam er als een duveltje uit een doosje, voortbewogen door een sterke springveer een grote uitschuifbare aluminium reddingsladder uit de koffer zetten. ‘Extra zekerheid’, zei Ineke. Nu gingen er een paar weken voorbij en op een dag vroeg hij haar: ‘Heb je nu echt aan alles gedacht?’. ‘We zijn er wel’, zei ze ferm als een brandmeester, ‘ons krijgen ze zo snel niet onder met een brand, misschien zijn we nog één ding vergeten’. ‘Wat dan wel?’, vroeg Jan. ‘Er moet nog een telefoon bij het bed komen’, zei ze, ‘als er dan 's nachts onraad is kun je meteen de brandweer of de politie of de dokter bellen’. Goed, die telefoon kwam er ook en het huis scheen nu geheel af te zijn. Opgelucht haalde Jan adem. Twee dagen later kwam hij thuis

[p. 42]

uit zijn werk en er knaagde toch nog onzekerheid in zijn ziel. Hij wilde de bliksemafleider wel eens proberen om te zien of hij echt werkte. Daartoe klom hij na het avondeten met een electrisch batterijtje naar de nok van het dak. Ineke zou beneden klaar staan met een lampje, een fietslampje. Jan wilde zien of de stroom ononderbroken van boven naar beneden ging, van het dak naar de grond. Hij zette de batterij op de top van de bliksemafleider en beneden hield Ineke het lampje tegen de blote draad. Het lampje wilde niet branden. De buurman kwam erbij, hij had Jan op het dak zien zitten en dat vond hij zo vreemd. Hij vertelde dat je in ieder geval twee draadjes nodig had om een lampje op een batterij te laten branden. Jan probeerde het weer, maar het lampje ging niet branden. Hij was nogal teleurgesteld, bovendien was hij van nature enigszins verstrooid en zo kwam het dat hij van het dak rolde. Eerst lag hij languit in de goot, maar hij rolde door, gelukkig vingen de takken van de eik hem goed op zodat hij veilig op de grond aankwam. De hele avond zat hij nu met Ineke te hakketakken over de vraag welke hulpmiddelen er nu nog meer niet zouden werken. Om twaalf uur gingen ze naar bed. Jan sliep naast de telefoon. Om drie uur werd er gebeld. Hij was op slag wakker en nam aan. ‘Ik heb mijn krant nog steeds niet’, hoorde hij een verontwaardigde stem. ‘Welke krant?’, vroeg Jan. ‘Het NRC-Handelsblad’, zei de stem. ‘Maar dan moet u niet 232423 bellen’, antwoordde Jan, ‘maar 242324!’. Hij kon nu de slaap niet meer vatten. Vooral ook omdat het steeds meer begon te waaien. Hij draaide het weerbericht en kreeg te horen dat er een orkaan op komst was. Het was ook duidelijk te horen aan het geraas dat de takken van de bomen rond het huisje maakten, als ze over het dak sleepten. Ineke werd er ook wakker van. Ze hoorden het huisje kraken in zijn voegen. ‘Het huisje zal toch niet wegwaaien?’, vroeg Ineke. Jan gaf geen antwoord, hij lag een tijd naar het raam te kijken. Allemachtig wat een wind, zoiets had hij in de stad nog nooit meegemaakt. Ineens begon Ineke te jammeren: ‘Brand, brand!’. ‘Waar dan, waar dan, ik moet toch iets doen?’, riep Jan. ‘Het brandt buiten!’, krijste Ineke. Nu zag Jan het ook, griezelige, gevaarlijke lichtflitsen trokken langs het slaapkamerraampje. Hij ging voor het raam staan en zag de brand in de tuin. Er schenen twee vuurhaarden te zijn. Hij smeet het raam open zodat de dekens meteen in een hoek van de kamer lagen en Ineke bloot op bed lag. Hij griste een brandblusapparaat van de muur en begon te blussen. Hij hoorde een man en een vrouw luid roepen maar wilde zich niet af laten leiden. Binnen vijf minuten was het vuur geheel gedoofd en lag er een hoop schuim tot aan de dakgoot. Jan wilde naar beneden gaan om te zien wat er nu eigenlijk gebeurd was, maar Ineke wilde dat niet. ‘Er kan ieder ogenblik weer wat gebeuren’, zei ze, ‘ik heb liever niet dat je nu naar beneden gaat’. Ze gingen weer in bed liggen en wachtten af wat er verder nog gebeuren zou. ‘Laten we maar blij zijn dat we niet op een vissersscheepje op de Noordzee zijn’, merkte Jan op, ‘dat zou nog heel wat afschuwelijker zijn’. De orkaan bereikte nu zijn hoogtepunt. Overal in het rond hoorden ze dakpannen op de straat stukslaan en het leek wel of er een boom was die echt door het dak heenwilde. Op een gegeven moment gebeurde er ook iets van die aard. Een zware tak boorde zich door het dak en kliefde het bed en de matras precies tussen de twee gelieven. ‘Rennen’, sommeerde Jan en binnen een halve minuut stonden ze bloot op straat. Ze zagen hoe de eik heel gevaarlijk over hun huisje heenhing en dat de boom ieder ogenblik bij de grond kon afbreken. Dat deed hij ook en met donderend geraas knapte het ding, de boom van vijftien ton viel op het dak en het hele huisje stortte in elkaar. Voor Jan zijn voeten kwamen een ivoren hondje, een koperen vrijheidsbeeldje, een vloerroller, tweehonderd gekreukte boeken en de aantekeningen voor zijn proefschrift terecht. Hij wilde in ieder geval de papieren bijeengrissen maar ze waaiden ritselend huizenhoog weg.

Het enige wat Ineke zich op dit moment afvroeg was of alle dieren nog wel in leven waren en luid miauwend en zacht knorrend kwamen de negen poezen, drie konijnen en een blaffende hond tot grote blijdschap en ontroering van Ineke uit de puinhopen tevoorschijn. ‘Bind ze aan elkaar’, zei Ineke, ‘met zijn allen aan elkaar zullen ze niet wegwaaien’. Jan begon te huilen.

‘Wat is er nou?’, vroeg Ineke, ‘zo erg is het toch zeker niet?’. ‘Moet je je voorstellen wat ik in dit huis heb geïnvesteerd en nu wordt alles door een vermaledijde eik geveld, zelfs mijn proefschrift is weggewaaid!’, jammerde Jan. ‘In ieder geval hebben we elkaar nog’, stelde Ineke hem gerust, ‘dat is toch het enige wat telt?’. Op dat ogenblik kwam de buurman eraan. Wat zag hij eruit, helemaal onder het schuim! Hij ging zwijgend tussen Jan en Ineke instaan. ‘Ik zou zeggen dat het maar net goed was voor jullie’, knorde hij. ‘Hoezo?’, vroeg Jan die medelijden had verwacht. ‘Eerst ontsieren jullie de hele buurt door het leukste huisje hier tot een architectonisch wanprodukt te maken. Vannacht gingen mijn vrouw en ik tijdens het noodweer de tuin in om in onze tuin de kat te zoeken en daar worden we weg en ondergespoten door een brandblusser van Jan. Hoorde je ons dan niet roepen? Die twee schijnende zaklantaars die wij in onze hand hadden maken nog geen brand’, mopperde de buurman, ‘jullie zijn werkelijk een stelletje om te kielhalen en daar blijf ik bij, goedenacht en hopelijk voorlopig niet tot ziens!’.....