Hollands Maandblad. Jaargang 1978 (362-373)

[p. 40]

Dromen
J.M.A. Biesheuvel

Alles is toeval. Toevallig hoor je iets, toevallig lees je iets en dan schrijf je een verhaal dat toevallig weer heel anders uitvalt dan je je het hebt voorgenomen. Ik schrijf veel over mezelf, maar vanavond heb ik, om ik weet niet wat voor reden, geen zin om veel over mezelf los te laten. Daarom wil ik een droom opschrijven. Misschien klinkt u dit tegenstrijdig in de oren. Mij niet. Een droom ontstaat geheel buiten je om. Zeker, hij speelt in je onderbewustzijn, maar je hoeft er zelf niets voor te verzinnen. Ik ben bang dat ik de laatste tijd volwassen begin te worden. In mijn dromen lig ik niet meer met vier vrouwen in een hemelbed, ook hoef ik geen eindexamen gymnasium meer te doen, me tegen de leraar Nederlands verdedigend met het feit dat het op kantoor zo goed gaat met mijn nota's, dat ‘In De Bovenkooi’ toch zo goed door de pers ontvangen is en door menigeen gelezen wordt. Ik word niet meer achtervolgd op het moment dat ik niet kan wegrennen noch om hulp schreeuwen. Vannacht heb ik twee dromen gehad. Heel toevallig had ik ook twee andere dromen kunnen hebben. Ik geef het maar door zoals het me overkomen is. Ik geloof dat je alleen in de droom inzicht vergaart, alleen in de droom word je wijzer, wat de werkelijkheid van de dag je onthoudt, wordt je 's nachts in de droom geopenbaard. Welnu dan, ik lag heerlijk in bed, mijn lichaam werkte uitstekend, ik voelde het hart pompen en af en toe was er een oprisping uit de maag, de lever was niet te dik, ik hoefde niet te plassen, ik had geen last van blaasstenen, ik lijd niet aan kanker. Ik was volkomen gelukkig. Lekker warm lag ik als een vorkje of lepeltje tegen mijn vrouw, die met opgetrokken knieën lag, aan. Er was niets aan de hand. Ik was even wakker en hoorde mijn vrouw een paar keer zuchten, toen zei ze hardop: ‘Prachtig, prachtig, prachtig!’. Klaarblijkelijk had ze een heerlijke droom. Het vreemde is dat zij zich haar dromen 's morgens nooit weet te herinneren en ik wel. Ik was even wakker en keek naar het donkere kruis in de gordijnen. Buiten kwam af en toe een auto voorbijrijden. Ik dacht: ‘Ben ik bang?’. Ik was niet bang. Vroeger droomde ik nogal eens dat ik met mijn vrouw in een doodkist lag. Het heelal balde zich samen in mijn bewustzijn en alles was walging, verschrikking en angst. Dan was de lampion boven ons bed berstensvol water en ieder kwartier liet hij een druppel los die dan op mijn gesloten ogen viel. Op zulke ogenblikken was ik van God en iedereen verlaten en denderde ik met lichtsnelheid door het heelal. Ik viel en viel en viel en nooit kon ik de hemel, de geborgenheid bereiken. Ook dat heb ik niet meer. Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen, tutti frutti is het wat u hier voorgeschoteld krijgt. Ik heb er zelf plezier in om te vertellen wat ik op één nacht gedroomd heb. Eerst was ik de maestro. Ik had een opera gemaakt, zelf de teksten, zelf de muziek bedacht en uitgeschreven. Ik speelde de hoofdrol. En ik had donders succes. Mozart had ik voor het gemak als dirigent in de orkestbak genomen. In de pauze fluisterde hij me toe, in de solistenkamer: ‘Ik had last van mijn poepgat. Daarom kon ik geen muziek meer schrijven. Ik was bang dat ik aambeien had. In Parijs en Londen waar ik scheet bekeek ik na het poepen mijn opening. God allemachtig wat een troep. Honderd papiertjes kon ik vuil maken voor er geen stront meer van mijn kont kwam. Ik kon niet meer zitten. De hele dag jeukte het en bij het poepen deed het geweldig pijn. Ik ben bang voor de dokter. Mijn muziek heb ik wel een jaar laten liggen. Ik was bang te zullen sterven aan mijn poepgat. Ik heb er kaarsen in gestoken, ganzeveren, rozen, stokjes, allerlei, niets hielp. Tenslotte dacht ik: “Dan maar naar de dokter”. Hij was de beste dokter van de stad. Ik ging door de grond bij de gedachte dat hij in mijn reet zou snijden. Maar manmoedig, als een bruid prima nocte cum uxore wipte ik uit mijn broek als uit het bruidskleed. Ik moest wijdbeens geknield op een hoge tafel zitten. De dokter stak zijn grote neus in mijn spleet en zei: “Dat is niets meneer, helemaal geen

[p. 41]

kwaadaardig gezwel, het is alleen maar eczeem, dat heb je wel meer bij kunstenaars”. Hij schreef mij een prima zalfje voor, een pot met vet gemengd met fosfor en sulfur. Dat smeer ik nu op mijn opening, na hem goed gewassen te hebben, of is de opening “haar”? Binnen een week was het gezwel weg en hoefde ik niet meer af te vegen na het poepen. Heerlijk. Nu heb ik de “Dreck und Smeck-sonate” geschreven. Traladiedelom, traladiedeleeh, tedieh, tedah, dedom tom tom, niet slecht wat? Die zakken bij de BBC Three zullen het over tweehonderdvijftig jaar waarschijnlijk de “Venetiaanse” noemen. “Dit stuk schreef Mozart in een zeer gelukkige periode, vooral het adagio is uitmuntend en zeer zangerig, het stuk heeft vier delen”. Ja, nu kan ik weer schrijven, nog dagelijks bekijk ik in de spiegel mijn opening, dan moet je de spiegel tussen je dijen knellen en voorover bukken. Prachtig schoon!’. Mozart trok zijn broek uit en riep vrolijk uit, er was verder niemand in de solistenkamer: ‘Lik mijn aars als ze schoon genoeg is’. En ik kuste Mozarts kont, de opening was schoon vochtig van dauwdruppeltjes als een vrouwenmond, de mond van een schoonheid. Toen gingen we weer het toneel op. Hij in de orkestbak en ik op het toneel om er te zingen. Toen we na afloop in de bus zaten sprak hij tot mij: ‘Dat noem ik pas kunst mijn waarde, jij hebt mijn Toverfluit nog overtroffen’. (Hieraan ziet men dat dromen ook op frustraties berusten: ik zou niets liever willen dan muziek schrijven, ik zou een tweede Schubert willen zijn, helaas kan ik alleen zijn liederen nazingen en Ethel vindt dat heel aardig, Eva trouwens ook). De bus was propvol van Mozart, mij en de rest van de troep. We reden langs diepe ravijnen. De chauffeur maakte een kleine fout en reeds stortten we naar beneden. Maar Wolfgang en ik hadden vleugels en gingen op een veilige plek op de hoge rotsen zitten. Beneden hoorden we het gekerm van de gewonden en de haastdoden. ‘We zoeken een nieuwe troep in Salzburg’, zei Wolfgang. De kranten begonnen erover te schrijven, de uitvoering was zo mooi geweest, de opera heette Hamlet en Tsjitsjikoff, maar nu was iedereen dood op twee man na. ‘Geeft allemaal niets’, opperde Mozart, ‘zolang wij er nog zijn zal de kunst blijven bestaan. Over een week geven wij een uitvoering in Londen. Dan poepen we samen op één toilet, bil aan bil en geven de mooiste uitvoering’... Dat was de eerste droom. Ik zat even op een ster en zag de aarde heel in het klein. Ik heb eens een man horen zeggen: ‘Bij het zien van het heelal voel ik zo erg mijn eigen futiliteit’. Ik antwoordde hem naar waarheid: ‘Als ik denk aan mijn verstand en bewustzijn kan ik slechts de belachelijkheid van het heelal voelen’. Op dat moment kwam de grote kunstkenner Panovsky, die terecht het front van een Rolls Royce met het aanzicht van een oude Griekse tempel vergelijkt, op een zwevend tapijt langs en giechelde: ‘Dat was jij niet, dat ben ik, necesse est laborare talentibus Deo donatis, unus multis, alterque uno, alas!’. Ik lachte en knikte hem vriendelijk toe. Hij bleef even bij me en vroeg: ‘Wat is van hier de kortste weg naar Harvard University?’. ‘Dan kun je het beste langs Sirius gaan’, antwoordde ik. ‘Kleine lantaarn, groot licht’, merkte hij op, ‘had ik niet van jou gedacht want ik wist het zelf al’. Is er hier iets te eten? Ik keek om me heen. Ik zat met mijn billen in de puree, als pootjebadende hingen mijn blote voeten in een plasje runderlappensju. ‘Heerlijk, heerlijk!’, riep Panovski, ‘jij hebt ook alles bij de hand’, en meteen begon hij te smullen, een vorkje had hij aan een touwtje aan zijn zij hangen. Toen hij klaar was bedankte hij niet maar zei ‘Schoft!’. Ik vroeg hem waarom hij me zoiets afschuwelijks toevoegde. ‘Omdat je immers zoveel hebt’, zei hij. Ik dacht er over na en beschouwde dit als een komisch interval, de overgang naar de tweede droom. Ik deed mijn ogen open en betastte de borsten van mijn vrouw. ‘Heerlijk, heerlijk’, mompelde ze. Met geopende ogen wachtte ik op de tweede droom. Binnen vijf minuten was ik weer in slaap. Ik zat in een collegezaal. De professor in een voorschoot waaruit scharen, messen en priemen hingen, riep de zaal in: ‘Nu komt het verschil tussen een abattoir en een operatie!’ In een rolstoel werd een koe binnengereden, een geweldig zware rolstoel, grote wielen, grote handvatten, een geweldige rem. De koe loeide van pijn. Zij was bij bewustzijn. Ze lag open van de strot tot aan de uier. De professor stak een stok in haar binnenste. ‘Dit is een operatie’, zei hij. ‘De wormachtige beweging van de slokdarm doet het niet. Daarom maken wij een reepje van het hart los, dat reepje zit dan met de ene kant nog aan het hart en met de andere kant aan de slokdarm. Doordat het hart pompt is de slokdarm nu, door het reepje spier met het hart verbonden, voortdurend in wormachtige beweging, zoals Gombrowicz het zo grappig zegt, zodat de koe zijn gras weer kan eten. Deze operatie kost twee miljoen gulden, ik heb net een tweede bungalow gekocht en mijn jacht moet sneller kunnen zeilen, ik wil de wereld-race winnen’. De zware rolstoel met de van pijn kreunende koe werd nu van het podium de collegezaal uitgereden. Een

[p. 42]

ander stoeltje werd binnengerold. Daarin zat een man. Ook hij lag open van de keel tot aan de maag, je zag het hart kloppen. De professor werd van het toneel geduwd. Nu kwam een slager het podium betreden. ‘Dames en heren’, zei hij, terwijl hij een stok in de ingewanden van de man stak, dit is het abattoir, of liever, dit is een marteling. Wij hebben zonder enige opleiding te hebben genoten de slokdarm door de dikke darm vervangen en de dikke darm door de slokdarm. Deze man lijdt nu verschrikkelijke pijnen, u kunt het aan de trekkingen op zijn gezicht wel zien. Dat moet ook want hij is een staatsgevaarlijke delinquent. Wij pijnigen hem niet verder maar laten de zaak zo, we naaien hem dicht en kijken dan hoe lang hij het nog uithoudt’. Nu kwam ook de koe in al haar naaktheid weer het toneel op. De planken zakten door onder de zware wielen. Ook bij haar zag je het hart kloppen en de longen pompen. De professor kwam ook het toneel op en ging naast de slager met zijn benepen, verdorven verstand staan. Samen riepen ze de zaal in: ‘Wil de heer Biesheuvel even naar voren komen?’. Met beschroomd hart kwam ik van mijn zitplaats, liep door de zaal en betrad het podium. Samen zeiden de twee mannen tegen mij: ‘Bekijk deze zaken goed want straks moet je examen doen. Wat is genezing en wat is het abattoir, wat is draaglijke en wat is ondraaglijke pijn, wat heeft nut en wat is onnut?’. Ik beschouwde de ingewanden van de koe en die van de gepijnigde man, allebei loeiden ze. Toen kwam het examen. ‘Jij gaat naar het slagveld in primitieve omstandigheden’, riepen de twee, ‘je krijgt een aardappelmesje en een nijptang mee, zoek het maar uit’. Ik werd naar het toilet gejaagd, met zijn scherpe stok duwde de slager me tot achter de pot onder de stortbak. ‘Kijk maar goed’, zei de slager, ‘daar zit een deurtje’. Ik kroop er doorheen en was op een slagveld in de zeventiende of achttiende eeuw. Donderende kanonnen, rook en geweld spuitende geweren, mannen met lansen te paard, lillend vlees, uitroepen van pijn, vallende soldaten. Ik zag een nieuw leger optrekken. Tegelijk met de zon en de leeuwerik betraden en bestegen ze het groene heuvelachtige veld en de lucht met haar lawaai en trillers van schoonheid. Het leger moest om de tien minuten stoppen omdat de generaal dan plassen moest. Hij had last van een blaassteen en had erg veel pijn. Ik werd voorgesteld als dokter Thorpes. ‘Ik ben geen dokter’, zei ik, ‘want ik heb niet meer dan een mesje, een niet eens scherp mes en een nijptang, bovendien heet ik anders’. ‘Daar hebben we niets mee te maken’, zei de generaal, ‘wij weten wel beter, ze hebben u speciaal naar me toe gestuurd, alleen voor de ernst van mijn geval behoeft een beroemdheid als u het slagveld te betreden, verlos mij van mijn blaassteen en ik til u omhoog tot de adelstand’. Ik liet een paar adjudanten en een paar kapiteins aantreden die de generaal moesten knevelen en vasthouden. Narcose kon ik niet geven. Ik liet de generaal twee flessen Port drinken om hem een beetje suf te houden. Toen stak ik links onder in de buik het mes en drong door tot in de blaas, met mijn schone vingers kon ik de steen niet te pakken krijgen maar, gelukkig, met de nijptang wel. Het was een kanjer van een steen. Ik vroeg een adjudant om naaigerei en hij gaf me een naald en ijzergaren. Zorgvuldig naaide ik de blaas dicht en vervolgens de huid. De generaal werd ontkneveld en riep: ‘Donderskaters, heeft dat even een pijn gedaan’. Hij liet zijn lijfarts roepen. ‘Hoe is deze operatie uitgevoerd?’, vroeg de man aan zijn arts. Trots liet ik de steen zien. De lijfarts woog hem op zijn hand en knikte goedkeurend. Toen bekeek hij de snede en klapte in zijn handen van vreugde en verbazing. ‘De heren slagers in Parijs, de barbiers, de keisnijders en de chirurgen zouden altijd een jaap boven de pik hebben gegeven, deze heer is echter in de lies, schuin beneden begonnen en nu is de urineleider heel gebleven, gefeliciteerd generaal, u bent van uw steen verlost en u zult tóch niet incontinent door het leven verder hoeven’. In de verte laaide de krijg weer op. ‘Ze missen mij’, zei de generaal, terwijl hij trots een plasje tegen een boom deed, ‘ik voel het aan mijn buik, nu kan ik er uren tegen. Ik sla u tot baron en ridder, waarde heer Thorpes of Biesheuvel!’. Hij sprong op zijn paard, maakte een maaiend gebaar met zijn arm, als in één beweging stond het hele leger om hem heen. ‘Ten aanval!’, riep hij, en krijsend en schietend gingen ze er van door, mij verbaasd achterlatend. De eerste vijandelijke soldaat werd door de met kracht gesmeten blaassteen in het gezicht getroffen. Ik werd wakker en lag een paar minuten in het donker te kijken. ‘Heerlijk’, hoorde ik mijn vrouw weer fluisteren, terwijl ik wist dat ze sliep. Pats!, een mooi ogenblik om op te houden en nog een lekkere Hajenius-sigaar te roken, het is al ver in de avond, dan drink ik nog een glaasje en ga te bed, wie weet wat de droom me vannacht zal brengen? Als het een behoorlijke droom is, en daar heb ik grote kans op, want ik voel me helder van geest, kan ik morgen verder schrijven. Wat zal het zijn, wat zal het zijn? Alles berust op toeval, waarde lezer, en in de droom wordt u de waarheid geopenbaard.