Hollands Maandblad. Jaargang 1977 (350-361)

[p. 30]

Water en vuur
Hans Dorrestijn

Drie jongens klauterden druipend uit het water. Theo liep door. Hij wist dat zijn zwembroek tot halverwege de knieën slobberde. Toen iemand een vinger achter het elastiek van zijn broekje zette, draaide hij zich met een ruk om. Een magere jongen met een wijnvlek in zijn gezicht lachte en liet los. Het elastiek sloeg venijnig tegen Theo's rug. ‘Meidenkont! Meidenkont!’ jauwde de kleinste. De derde gaf hem een duw. ‘Heeft je moeder die zelf gebreid, bulletje?’ riep hij.

Theo sprong over de brede tegelrand het bad in. Chloorwater drong zijn neus binnen. Met zijn voeten raakte hij onder water een lichaam. Een hoofd met een badmuts dook naast hem op. Het meisje kneep hard in zijn bovenarm voor ze weer onder water verdween. Hij draaide zich om en zwom moeizaam door de krioelende massa kinderen heen. Als er iemand tegen hem aanzwom, werden zijn bewegingen ongecontroleerd en kreeg hij water binnen. Een meisje met borsten in een zwart badpak petste met de vlakke hand water naar hem. ‘Dik propje!’ riep ze. Hij hapte naar adem. Eindelijk zag hij onder zich de laatste zwarte tegelbaan op de bodem van het bad en hij verloor zijn krampachtigheid. Watertrappend wachtte hij tot het stalen trapje in de hoek van het bassin vrijkwam. Hij was er zich van bewust dat hij zich als een oude dame uit het water hees. Voorzichtig liep hij over de glibberige tegels. Bij de duikplank naast het terras bleef hij staan. In de buurt van de vaders en moeders die op hun kinderen letten. Gegil en gejoel galmde in de betegelde ruimte en steeg op naar de koepel van vuilgroen gewapend glas. Boven de herrie uit klonk de stem van de badmeester op wiens aanwijzingen een kind aan de hengel spartelde. Het lichaam van de man was van boven tot onder behaard. Hoe dik de badmeester ook mocht zijn, niemand zou ooit ‘meidenkont’ tegen hem zeggen. Een groep kinderen rende voorbij. Een jongen gleed uit in de bocht. Hij schoof op zijn buik over de tegels. Met een vertrokken gezicht krabbelde hij overeind en hinkte naar de anderen die stil waren blijven staan om hem uit te lachen. Theo's blik viel op een magere jongen die achter de lachende kinderen op de verwarmingsbuizen zat. Een sliert wit haar kleefde tegen zijn voorhoofd. De diepliggende ogen waren roodomrand. Het opvallendst waren zijn boventanden die ver naar voren staken. Theo's weerzin kwam als een luchtbel omhoog. ‘Wat een lelijke bek. Wat een aap’, dacht hij. De jongen keek strak voor zich uit en op het rillen na maakte hij geen enkele beweging, wat Theo's afkeer deed toenemen. Met zijn armen voor de borst gekruist en zijn vingers achter de schouders geklemd liep hij erheen. Vlak naast hem leunde Theo tegen de buizen en keek opzij. De borstkas leek een wasbord. De schouderbladen staken als armstompen naar achteren. Het lichaam was bedekt met kippevel. Er zaten paarse vlekken op de onderbenen. Toen Theo met een snelle beweging vlak voor hem ging staan, bleef de jongen onbewogen voor zich uit staren. Theo pakte hem stevig iets boven de knobbelige elleboog bij de bovenarm. Hij sleurde de jongen van de warme buizen en stelde verwonderd vast dat er geen tegenstand werd geboden. Het was of hij eigener beweging, alleen door Theo ondersteund, naar het bassin liep. Theo hoefde geen duw te geven: de jongen sprong zelf het water in. ‘Ik krijg jou nog wel. Jou ga ik op je flikkerij geven’, dacht hij terwijl de jongen snel naar de overkant crawlde om daar onmiddellijk weer op de verwarmingsbuizen te gaan zitten. Na een half uur zag Theo hem op de tegels springen en om het bad heenlopen. Hij verdween in een badhokje bij Theo in de buurt. Zelf rende hij via de smerige betonnen trap naar beneden waar hij het kleedhok opzicht. Hier hing kleding massaal aan ijzeren kleerhaken. Twee jongens zaten in hun zwembroek op de houten bank tegen de muur. Ze wisselden een blik van verstandhouding. Toen Theo zich begon af te drogen, stonden ze op en

[p. 31]

slenterden naar hem toe.

‘Mooie handdoek heb jij, bulletje’, zei de kleinste. ‘Ruilen?’ vroeg hij toonloos, een gebutste staaflantaarn te voorschijn halend waarmee hij snelle kantelende bewegingen maakte. Uit het inwendige kwamen doffe geluiden. Ondanks de snelheid waarmee de jongen de lantaarn bewoog, zag Theo dat het vensterglas ontbrak. ‘Zit er een batterij in?’ vroeg hij piepend.

De jongen duwde zijn natte borstkas tegen hem op. ‘Hoor je toch, hoor je toch’, herhaalde hij een paar keer hees, de lantaarn steeds sneller kantelend. Zijn metgezel zei dreigend: ‘Hebben, houen/strontekauwe!’ en duwde Theo de zaklantaarn in de handen. Toen holden ze joelend met de handdoek het kleedhok uit. Hij trok zijn kleren aan en wierp een blik in de lantaarn. Er zat een prop zwart zand in die zijn kleren besmeurde. Hij schroefde knarsend de dop er weer op en rolde het ding in zijn vochtige zwembroek.

Buiten trilde de lucht boven de golfplaten van het fietsenhok. Theo deed een stap terug de hall in: de jongen met het vooruitstekende gebit stond achter zijn fiets en bond omzichtig een keurig bundeltje badkleding onder de snelbinders van zijn bagagedrager. De nauwgezetheid ergerde Theo. Hij zag op het achterspatbord een ovalen plaatje met de letters S-H. De jongen haalde het sportmodel met handremmen van slot, stapte harkerig op en reed het gangetje tussen zwembad en politiebureau uit.

Theo draafde naar zijn fiets. Hij propte de zwembroek met de zaklantaarn onder het touw, rukte zijn oude veel te kleine fiets uit de standaard, nam een aanloop en sprong op het zadel. Hij fietste met zijn knieën ver uit elkaar om het stuur niet te raken. Hij zag de ander aan het eind van de Diedenweg rechtsaf slaan en zette een korte sprint in. De Hoogstraat was verlaten, dus hij sloeg meteen linksaf het Koekoekslaantje in. Het was er koel: aan de linkerkant stond de hoge muur van het ziekenhuis, rech s lagen tuinen waarvan hoog geboomte het smalle weggetje beschaduwde. Ergens halverwege blafte een hond en hij zag de jongen daar opeens een zwenking maken en zo dicht mogelijk langs de ziekenhuismuur gaan rijden. Toen Theo de tuin met het dier passeerde, snoof hij minachtend: een pekineesje rende achter een gaashek een stukje blaffend met hem mee.

Ze reden de Valkstraat in, een rechte weg van kleine gele stenen. Aan het eind van kale zandtuinen stonden doodse huizen. Er was geen schaduw. Theo begon te zweten. Hij wou dat het regende net als eergisteren. Een klein jongetje dat op de trottoirrand zat riep degene die hij achtervolgde na: ‘Stomme Johnny Meyer/maak je broek wat wijer/maar niet al te wijd/dat hij van je reet afglijdt!’ Johnny fietste zonder op te kijken door.

Hij hoopte dat de jongen zou afslaan voor ze de Bloemenbuurt bereikten, maar Johnny fietste rechtdoor. Net toen hij dacht dat het gevaar geweken was, floot er iemand krachtig op de vingers. Theo kromde zich. Op het gazon voor het oude-mannenhuis stond een man achter de heg te wenken. Hij droeg een manchester broek en een groen overhemd van dikke stof. Theo reed met tegenzin de stoep op. Uit zijn ooghoek zag hij dat Johnny de Elzenlaan insloeg. Zijn vader had de grote schaar op de heg liggen die al voor de helft geknipt was.

‘Denk toch aan je banden’, zei de man, ‘hier is een gulden. Haal eens twee flesjes bier bij André. Als je het tegen je moeder zegt, geef ik je op je flikkerij’. Theo nam de gulden aan, stak het geld in zijn zak en reed zonder te groeten weg.

In het begin van de Elzenlaan stond de fiets met S-H tegen een hek. Hij reed er voorbij en sloeg de eerste weg links af. Vanachter het struikgewas in de tuin van een hoekhuis bekeek Theo Johnny's woning. Er zat een knik in het puntdak met de blauwe pannen. Er waren brede ramen in de erker. Het viel hem op hoe rood de bakstenen waren. Ook leek het of men speciale aandacht aan de voegen van deze huizen besteed had: ze waren strak en glad. Nergens puilde er cement uit. Na een tijdje ging de deur open. Johnny verscheen met achter zich een jonge vrouw die hem op het haar kuste en de deur achter hem sloot. Hij had een klein model zweefvliegtuig in de hand. Vleugels en romp waren bespannen met halfdoorzichtig perkamentachtig papier. In de plastic cockpit kon Theo het poppetje op de plaats van de bestuurder zien zitten. Johnny had een rugzak om waaruit de witte schroefdop en de groene hals van een fles staken. Hij stapte voorzichtig op zijn fiets, reed de Elzenlaan verder uit, stak de Beukenlaan over en verdween in de Hoornse bosjes. Theo reed hetzelfde kronkelende paadje in. Aan het eind van het pad stond hij stil. Johnny was afgestapt en liep met de fiets aan de hand op het ruiterpad dat haast onbegaanbaar was door de vele hoefindrukken. Het zweefvliegtuig hield hij in de andere hand angstvallig boven het hoofd. Na tweehonderd meter zette hij zijn fiets tegen een betonnen paaltje, legde het vliegtuig in het gras en deed zijn fiets op slot. Hij stond nu aan de rand van een open plek

[p. 32]

die het ‘Huchtveld’ werd genoemd omdat het enigszins helde. Theo reed verder. Bij het veld stopte hij. Hij bleef op het zadel zitten en steunde met beide voeten plat op de grond. Het terrein was omgeven door lage bomen waarin merels scharrelden. Trossen oranje bessen blonken in de zon. In het midden was het Huchtveld vlak. Er groeide geen gras omdat er vaak gevoetbald werd.

Met de rug half naar Theo toegekeerd gespte Johnny de rugzak af, zette hem op de grond en haalde de fles er uit. Hij schroefde de dop er af, zette de fles aan zijn mond en dronk. Daarna wreef hij de opening met een wrikkende beweging van de binnenkant van de hand schoon, deed de dop er op en stopte de fles terug in de rugzak. Theo voelde met zijn tong langs zijn lippen.

Johnny wierp het vliegtuig schuin omhoog, daarbij het linkerbeen achterwaarts omhoog brengend zoals meisjes bij het balspel. Theo schudde het hoofd. Achter de worp zat nauwelijks kracht. Het zweefvliegtuig bleef langer stijgen dan hij verwacht had. Het begon in lange sierlijke banen naar beneden te cirkelen. Over het ruiterpad kwam een groep jongens aanslenteren. Hun voeten wierpen stofwolkjes op. Uit de verte zag Theo dat Jip Lagaay er bij was. Ze sloegen bij het Huchtveld rechtsaf. Hij deed alsof hij ze niet opmerkte en keek ingespannen naar het vliegtuigje dat voor de tweede keer aan zijn geruisloze vlucht begonnen was. Johnny scheen zich van de luidruchtige nadering van de groep niets aan te trekken. ‘Hé bul Broné!’ riep er een met een gevaarlijke schorre stem. Theo keek op. De groep stond stil. Allen hadden een blaaspijp aan de mond gezet. Met venijnige tikken sloeg er een regen van lijsterbessen in zijn gezicht. Er liep vocht over zijn voorhoofd. Bij de tweede aanval beschermde hij zijn gezicht met zijn arm. De jongens liepen door en beschoten Johnny Meyer die aan de overkant van het veld de verrichtingen van het zweefvliegtuigje volgde. Johnny schudde zijn hoofd als om te kennen te geven dat hij hun daad afkeurde en wendde toen het gezicht af. Theo keek de jongens na tot ze schreeuwend tussen de bomen verdwenen waren. Boven de boomtoppen ontdekte hij grijze rook. Hij nam zich voor naar de manege te fietsen waar ze misschien vuil aan het verbranden waren.

Hij stapte van zijn fiets, wierp hem tegen de grond en trok de lantaarn uit zijn zwembroek. Met grote dreigende stappen liep hij naar Johnny die met zijn rug naar hem toe het vliegtuig van de grond raapte.

‘Hé!’ riep hij.

Pas toen Theo hem op de schouder tikte, draaide Johnny zich om en nam hem onderzoekend op. Theo voelde dezelfde weerzin als in het zwembad. In de spleten tussen de vooruitgestoken tanden zaten speekselbelletjes. Het viel hem op hoe hoog en benig het voorhoofd van de jongen was.

‘Ruilen?’ vroeg hij strijdlustig, hem gebiedend de zaklantaarn toestekend. Johnny keek hem even strak aan, schudde het hoofd en draaide zich om. Theo rende om hem heen en belette hem het vliegtuigje in de lucht te gooien. Johnny deed een stapje achteruit. ‘Geef op!’ schreeuwde Theo. Hij slingerde de zaklantaarn weg en wilde het vliegtuig pakken, maar greep mis. Hij deinsde terug toen Johnny opeens harde nasale klanken uit begon te stoten. Toen stapte hij lachend naar voren en pakte met een vlugge beweging het vliegtuigje met beide handen achter de vleugels vast. Hij gaf een ruk, maar Johnny liet tegelijkertijd los. Theo verloor het evenwicht en kwam na een vreemde beweging met zijn hand op het uiteinde van een van de vleugels terecht. Het spul dat de vleugels bedekte, scheurde en het vliesdunne balsahout brak zonder te kraken. Hij stond met het vliegtuigje in de hand op en vloekte. Hij stoorde zich niet aan de klanken die Johnny uitstootte en bekeek, hem met één arm afwerend, de schade: een vleugeltip hing er zielloos bij. Hij wierp het toestelletje met een wilde beweging de lucht in. Het sloeg over de kop en dwarrelde naar beneden. Het kwam met een tik op de grond, een stofwolk opwerpend als een echt neerstortend vliegtuig. Theo bleef staan terwijl Johnny naar het vliegtuig holde en het van alle kanten bekeek. Hij wierp het vliegtuig behoedzaam recht voor zich uit, maar het zakte meteen scheef en dook naar de grond.

‘Eigen stomme schuld!’ riep Theo, ‘schijterd!’ Zonder op hem te letten liep Johnny met het zweefvliegtuigje het veld over, raapte zijn rugzak op en liep naar zijn fiets die hij van slot haalde. Rustig gespte hij toen de rugzak om. Theo wachtte tot Johnny begon te rijden. Toen holde hij het Huchtveld over en rende een stukje naast Johnny mee. Er scheurde iets toen hij de limonadefles met geweld uit de rugzak trok. Johnny maakte een hoog jankend geluid en ging op de pedalen staan. Met één hand aan het stuur, met de ander het vliegtuigje ver van zich afhoudend fietste hij moeizaam over het hobbelige ruiterpad. ‘Roomse stinkerd!’ riep Theo hem na. Hij liep terug, opende de fles en zette hem aan zijn mond. Het was een soort priklimonade die hij nog nooit gedronken had. Na een paar lauwe

[p. 33]

Kapellenjacht

slokken wierp hij de fles tegen het paaltje waar Johnny's fiets tegen aan had gestaan. Hij sprong met een klap in scherven uiteen. Om de paal verdween de limonade schuimend in het zand.

Aan het eind van het ruiterpad verscheen een brandweerauto. Hotsend en om kuilen heen manoeuvrerend kwam de wagen stofwolken opjagend naderbij. Theo keek in de richting van de manege. De lucht was er donkergrijs alsof het ging regenen. De brandweerauto sloeg bij het veld rechtsaf en volgde de weg van de jongens met de blaaspijpen. Achterop zaten een tiental ongehelmde brandweerlieden. Ze schonken geen aandacht aan de opgewonden schare kinderen die achter ze aanfietste. Het tafreel had iets lugubers omdat de brandweerauto geen sirene voerde. Theo holde naar zijn fiets.

Een paar honderd meter verder brandde een aanplant van jonge dennen. Hier en daar vlamde het vuur een ogenblik op, maar verder was er alleen veel rook. Een paar mannen die hij herkende van de manege sloegen met takken op het vuur in. De brandweermannen sprongen met spades van de wagen. Sommigen begonnen een brandgang te graven, anderen sloegen op het vuur in. Nu en dan vloog er met een snorrend geluid een den in de brand. Theo zocht een tak en sloeg in de vlammen. De hitte duwde tegen zijn gezicht alsof de lucht vaste stof was geworden. Een poosje werkte hij zonder onderbreking door. Hij keek op toen er een blauw politiewagentje aan kwam rijden en in een stofwolk remde. Een kolossale brandweerman die naast Theo aan het werk was, knikte en zei: ‘Gelukkig is de boel nog een beetje vochtig’. Daarna ging hij verder met zijn werk. De politieagenten kwamen zonder pet uit hun auto. Theo deed de bedaarde manier van werken van de brandweerman na. Het leek of de vlammen sneller doofden. Na een half uur was er van de brand weinig meer over. De meeste volwassenen hadden het terrein verlaten. Toen Theo een ogenblik uitrustte en om zich heen keek, zag hij het spitse gezicht van Johnny Meyer tussen de toeschouwers. Het witte haar zat precies zo tegen het voorhoofd geplakt als in het zwembad. ‘Gatverdamme’, dacht hij, ‘die aap weer’. Hij overtuigde zich ervan dat Johnny zijn ouders niet bij zich had en deed een stap in zijn richting. Toen bedacht hij zich en zei tegen de brandweerman: ‘Ik weet wie de brand aangestoken heeft, die daar’.

De aangesprokene hield op met scheppen, keek hem aan, knikte en liep met de schop achter zich aanslepend op de omstanders toe. Theo liep achter hem aan. Het leek of de hitte toenam naarmate hij zich van het vuur verwijderde. De brandweerman boog zich voorover toen hij aan Johnny vroeg: ‘Heb jij de boel hier aangestoken, vriendje?’ Johnny keek verbijsterd omhoog. ‘Ik heb het zelf gezien!’ riep Theo. Een vrouw naast Johnny zei schel: ‘Ja, ik geloof het ook. Ik heb hem zien weghollen toen het net brandde’.

‘Nou?’ herhaalde de man, ‘heb jij het aangestoken te ja of te nee?’

Met een ruk draaide Johnny zich om en begon zigzaggend tussen de aanplant van de brand weg te rennen. De brandweerman gooide zijn schep weg en ging met grote passen achter de jongen aan. Voor Johnny in een dichter begroeid gedeelte van het bos kon verdwijnen, werd hij ingehaald. De man boog Johnny's arm achter de rug en voerde hem voor zich uit naar het politiewagentje. Kinderen huppelden er om heen. De brandweerman begon een gesprek met de agent die bij de auto stond. Deze vroeg blijkbaar een paar maal iets aan Johnny, daarna wenkte hij zijn collega die naar de auto terugliep, het voorportier opende, de stoel van de chauffeur naar voren klapte en Johnny naar binnen duwde.

Het wagentje hobbelde weg. Theo zag Johnny's hoofd in het ovalen achterruitje op en neer wippen. De politieauto verdween in een wolk van stof. Toen hij zich omdraaide, zag hij in het tegenlicht van de dalende zon het enorme silhouet van de brandweerman die alweer met trage bewegingen aan het werk was...