Hollands Maandblad. Jaargang 1977 (350-361)

[p. 29]

Neptuna
Nelleke Hovens Greve

Het eerste jaar van hun huwelijk hadden Pieter en Lotte hun onderkomen op een woonboot in de Vecht gehad. Hoewel Lotte in het Zwarte Woud was opgegroeid, was zij al haast even verzot op water als Pieter, de jonge Fries, die men als Sneker jongetje alle dagen op en aan het water had kunnen aantreffen.

Een mooie start in zekere zin, ware het niet dat Pieter die niet gewend was iets te kopen, daar zijn moeder altijd alles voor hem kocht, een flinke som geld op tafel had gelegd voor een woonschuit van nul en generlei waarde. Het geleek meer een grote drijvende doos. Pieter moest bijvoorbeeld op de loopplank zijn nek al gaan buigen om zijn hoofd niet te stoten. Lotte, die net iets kleiner was, had daar geen last van. De bouwer van de boot had alles wel zeer klein en laag gehouden, alsof hij voor kabouters bezig was geweest.

In het begin had de boot vooral voor Lotte nog wel zijn bekoring gehad, ze maakte toen heel kleine grasgroene gordijntjes en hing ze op. Het vrome hoofd op haar spichtige nekje had goedkeurend geknikt. Verrukt over haar eigen eerste inbreng aan het geheel, had ze uren naar de lapjes katoen kunnen staren.

Stilletjes, in de tijd dat Pieter zijn best deed het geld te verdienen. Hij gaf Duits op een school in Loenen, nogal een zwaar karwei voor de ernstige Fries. Niettemin wist hij het te klaren.

Hij haalde iedere schooldag weer opgelucht adem als de laatste bel klonk, dat was een feit. De gang naar het fietsenhok maakte hij met vrolijke verende passen, zo genoot hij van zijn pas verworven vrijheid. Maar wat had hij aan plezier als het maar van zo korte duur was. Te meer ook daar hij zo zeker wist waar hij op aan reed, was het er met 100 meter al afgefietst. Ook al hield hij nog zo van water, het leven was voor hem geen pretje, nooit geweest trouwens.

Toen Lotte, die nog wat van haar enthousiasme bewaard had, wilde overgaan tot het timmeren van een vensterbank, waarop ze zich een rijtje planten voorstelde, ging dat niet door.

Wij hebben deze ruimte zelf hard genoeg nodig om te groeien en te bloeien, had Pieter haar woest doen weten. Driftig was hij geworden, zomaar ineens, en dat vanwege een onnozel vensterbankje, voor haar hoefde het allang niet meer.

Geen centimeter, had hij witheet van onder zijn stroblonde kuif vandaan geschreeuwd, geen centimeter sta ik af voor een stelletje planten. We kunnen hier nauwelijks zelf ademhalen. Hij voelde zich net alsof hij voor de klas stond. Moest hij zich nu thuis ook al zo gaan opwinden?

Het scheen zo.

Sindsdien was er iedere dag trammelant.

Ruzietjes om niks groeiden uit tot beestachtige scènes, waarvan gelukkig nooit iemand ooggetuige is geweest. De buitenwereld wist daar niets van. Ze dachten niet anders of de Meinema's waren het slag mensen dat weinig eisen stelde en met iedere vorm van onderdak tevreden was. Zogezegd idealistische jongelui.

Derhalve hadden zij zich een voorstelling gemaakt die hier en daar van de werkelijkheid afweek.

Eind maart - in augustus waren ze op de boot gekomen - kon van een fikse zenuwcrisis gesproken worden. Het was gekkewerk zoals die twee met elkaar omsprongen. Lotte had meermalen gedreigd terug te keren naar haar vaderland, en het was een raadsel waarom ze de daad nooit bij het woord gevoegd had. Toen Lotte op de achtentwintigste maart de moed op kon brengen de vloer van het kajuitje eens te dweilen, sprongen de tranen plots in haar ogen zozeer deed het haar denken aan het hondehok in het Zwarte Woud, dat zij en haar zusje om beurten schoon moesten houden.

Ze huiverde, er ging het een en ander door haar heen, er scheen haar zelfs iets duidelijk te worden. Langzaam weliswaar, want vlug was ze nooit geweest. Misschien voelde zij zich een hond nu?

In ieder geval zat ze nog op haar knieën naast de emmer vuil water toen Pieter tegen vijven uit school kwam.

Je bent laat, zei ze toen hij binnenkwam.

[p. 30]

Zo persoonlijk had zij zich de afgelopen maanden niet meer tegen hem geuit.

Jij ook, zo te zien, Pieter was tamelijk opgewekt. Het voorjaar deed hem zeker goed.

Paasvakantie, zei hij toen en liet zich zakken op een stoel. Hierop barstte Lotte weer in tranen uit, stukje bij beetje kreeg Pieter het verhaal van het hondehok te horen.

Verhuizen?, zei hij toen ze helemaal uitgesproken was. Met dat plan liep ik ook al een hele tijd rond.

Warum?, riep Lotte.

Ja, waarom heb ik het er niet eerder met je over gehad, wil je zeker zeggen, haastte Pieter zich. Eerlijk gezegd, daar had ik de moed niet voor.

Ze waren wel zo wijs om er niet verder op door te gaan. Nu het bleek dat ze allebei één vurige wens hadden, verhuizen, gaf dat weer allerlei mogelijkheden tot eensgezind gebabbel, zoals ze het nog uit hun verlovingstijd kenden.

Na de paasvakantie, waarin ze elkaar het hoofd op hol hadden gemaakt met hun fantasieën over huizen en huisjes op het land, bracht Pieter iedere dag uit Loenen een stapeltje kranten mee, omdat ze nergens een abonnement op hadden. Na het avondmaal werden daar de advertenties uit nageplozen. Pieter belde met verschillende makelaars om informatie. Hij was duidelijk van plan zich niet weer beet te laten nemen. Het werd een sport, ze zouden haast vergeten waar het eigenlijk om ging.

Maar het deed hen wel goed. Het was geen van beiden meer aan te zien dat ze zo'n zware winter achter de rug hadden.

Wie had er kunnen bedenken dat het paar die zomer aan zee woonde, in een aardige witstenen bungalow.

Zij zelf zeker niet.

Net als toen bij de boot was ook ditmaal de koop gauw beslist. Gelukkig gold het nu een betere beslissing. Een solide huis, zonder tierelantijnen en nog centraal verwarmd ook. Aan een schelpenpad dat naar zee voerde. Binnen tien minuten was je op het strand. Ruimte was er ook in overvloed, Pieter kon weer royaal rechtop lopen.

Het huis is foutloos, had Pieter opgemerkt.

Het enige wat hen even aan het twijfelen had gebracht, was een regel onderaan het koopcontract. Waarin de eigenaar, ene meneer de Groot, beleefd doch gebiedend de eis stelde, dat het huis nimmer van naam mocht veranderen. Hetgeen in verband scheen te staan met een hondje, dichtbij het huis in een duinpan begraven.

Bij nader vragen bleek het om een pincher te gaan, eens de lieveling van meneer de Groot. Neptunus had het beest geheten. Nadat hij op veertienjarige leeftijd overleden en begraven was, had de baas onmiddellijk de naam van de hond aan het huis overgedragen, middels een houten naambord boven de deur.

Meneer de Groot, gepensioneerd zeeman, was al een paar maal bij hen op de koffie geweest toen ze nog in Loenen woonden. Om zaken te doen zogenaamd. Het liep meestal uit op een eindeloos verhalen over het hondje. De rakker zou niets liever gedaan hebben dan met de duinkonijntjes spelen, zonder er ooit een opgegeten te hebben. Daar had hij geen behoefte aan, sprak meneer de Groot dan vertederd, hij had het veel te goed bij mij. Zondags aten we ieder een biefstuk, hij een van vier ons en ik een van twee ons. Affijn, die tijd is voorbij. Maar jullie zijn nog jong, had hij eens gezegd, met spijt in zijn stem, jullie kunnen nog van alles meemaken.

Zo zat het met Neptunus.

Pieter en Lotte die er eerst wat vreemd tegenaan hadden gekeken, vonden het al gauw geen punt meer. We zouden eigenlijk zelf geen betere naam weten, had Pieter ten slotte bekend. En toen gerustgesteld zijn handtekening geplaatst.

Toen ze hun boot voor een habbekrats aan een neef verkocht hadden die er een donkere kamer in wilde maken, waren ze pas echt gelukkig. Ze spraken nooit meer over toen, dat maakte hen zo misselijk.

Er heerste wel zeker een soort harmonie onder de kap van Neptunus. Maar toch, in hun doen en laten bleven de Meinema's vreemde persoonlijkheden.

Reed Pieter 's morgens op zijn fiets het duinpad af naar school, dan zwaaide Lotte hem net zo lang na tot hij achter het laatste duin verdwenen was. Daarna ging ze de meeuwen voeren.

Weer of geen weer, na vieren trokken ze door de duinen naar zee en namen een duik.

Iets wat ik niet graag meer zou willen missen, had Pieter enthousiast aan een collega toevertrouwd.

En uw vrouw?, had deze man gevraagd. Hoe vindt uw vrouw het om hele dagen alleen in de duinen te zitten?

Mijn vrouw is een Duitse, ze heeft haar hele leven buiten gewoond, houdt van planten en dieren en zand. Mijn vrouw is daar goed op haar plaats.

Meestal had Lotte, voor het baden in zee, het eten al zo ver klaargemaakt dat het alleen nog maar opgewarmd diende te worden. Want in de praktijk was wel gebleken dat

[p. 31]

het zeewater en de lucht Pieter zeer hongerig maakte. Haast op het gevaarlijke af, hij moest zo aan kunnen vallen. Vooruithollen om het spul op het gascomfort te plaatsen, hoorde dan ook tot Lotte's dagelijkse plichten.

Na het tafelen trok Pieter zich terug in het studeerkamertje, en tegen achten kwam Lotte met de koffie die ze samen genoten. Als Pieter zijn kopje weer op het blaadje plaatste, dan moest ze verdwijnen. Ze kenden elkaar door en door die twee.

Het waren mooie tijden, Pieter haalde allerhande aktes en bleef dankzij de zeelucht kerngezond. Lotte's muizensnuit maakte ook een tevreden indruk. Zoveel kleur als haar echtgenoot op z'n wangen had, zou ze nooit krijgen. Ze kon een dag op het strand gaan liggen als de zon fel scheen, en dan nog spierwit naar huis toe komen. Dat zat in de familie zei ze.

Op een dag, de soep was net opgeschept en Pieter zou gaan proeven of de zoutpot ook op tafel moest, kwam Lotte met een bekentenis. Ze knipperde met de ogen, haar stem trilde licht.

Ik mis iets, begon ze, waarna haar stem stokte.

Zo plotseling, riep Pieter tussen twee happen door.

Ja, nee, misschien allang, ik weet niet. Ik mis iets levends.

Nou, nou, klonk het spottend, hij liet de lepel per ongeluk in de soep vallen. Terwijl hij het ding opviste en aflikte, begon Pieter een tirade.

Mevrouw leeft tussen eenden, meeuwen en konijnen, vlakbij onze machtige Noordzee. Waar haal je de onzin vandaan? Zal ik je eens in Rotterdam op een flat zetten?, dreigde hij. We zullen eens zien hoe je dan piept. Je bent veel te veel verwend, ik geloof dat het beter zou zijn dat je ook maar iets ging studeren. Frans misschien?, ik noem maar iets. Lotte zweeg in alle talen.

Of bedoel je een kind?, zei Pieter plotseling geschrokken.

Nee, niet een kind maar een kat, pruilde Lotte.

Een eerste grote traan biggelde al naar beneden, Pieter duwde onmiddellijk zijn grote servet tegen haar gezicht om mee te helpen de tranenvloed te stelpen.

Huil nou maar niet zei hij bedeesd, ik wist helemaal niet dat je om katten gaf.

Nee, ik ook niet, snotterde Lotte. Maar vandaag drong het ineens tot me door.

Nu ja dat kan, gaf Pieter toe. Ik heb ook wel eens zo iets. Wat voor kat zullen we dan nemen? Jij mag het zeggen, want jij hebt er toch voornamelijk mee te maken.

Een met een tijgervel, mompelde Lotte nog wat beduusd, want dat vind ik de mooiste.

Een week of twee later sloop er al iets door het huis, in een tijgervelletje. Ze sprong bij voorkeur in het oerwoud op de vensterbank. Prachtige fors uitgegroeide met zorg

[p. 32]

zo gekweekte varens, lagen in een onbewaakt ogenblik ontworteld verspreid door de bungalow.

Dan moet je haar een tik geven, riep Pieter toen Lotte hem alarmeerde, uit zijn studeerkamertje.

Maar dat kon ze niet over haar hart verkrijgen.

Ondanks alle ravage die de jonge kat aanrichtte, bloeide Lotte zienderogen op. Er verschenen blosjes op haar smalle wangen, de hele Duitse familie ten spijt. Somtijds kon ze zo uitbundig doen, dat het Pieter wel eens beangstigde.

Hoe ver kon je gaan met van een kat te houden?

Ze hadden het poesje naar de pincher vernoemd, net als het huis. Neptuna moest het dan worden, omdat ze nu eenmaal een vrouwtjeskat was. In de wandeling kortweg Una genaamd.

Hiermee dachten ze vooral meneer de Groot, die de familie in het begin regelmatig, maar de laatste tijd met steeds grotere tussenpozen had bezocht, een plezier te doen. Hij heeft het niet meer mogen weten. Want die dag, of was het een dag later?, bracht de post een rouwkaart in de bus, waarop stond dat zeeman Theodorus de Groot was heengegaan, geen bloemen, geen bezoek. Dat was jammer, en even om van te schrikken.

Maar Una werd groter en dikker, vet zelfs.

Una, Una, Una, als Lotte dat met haar accent door de duinen liet schallen, leek het wel of ze de roep van een meeuw nabootste.

Una kwam altijd dadelijk als men haar riep. Ze had een nobel karakter. Nadat ze haar wilde haren kwijt was, kwam dat pas goed tot zijn recht. Eigenlijk was ze dol op iedereen, haar kinderen uitgezonderd, die werden verstoten zodra ze goed en wel rond konden scharrelen en zindelijk waren.

Van het begin af aan was ze gek op Pieter geweest, die haar in die eerste maanden toch uiterst stug tegemoet getreden was.

Het kwam zover dat ze Pieter op zijn tochten naar zee vergezelde. Als hij te water ging, bleef ze rustig naast het bergje kleren zitten wachten tot hij uitgezwommen was, om na afloop weer gezamenlijk door de duinen huiswaarts te keren.

Ze was hiermee begonnen toen Pieter en Lotte nog iedere dag samen gingen, dan liep ze heel parmantig tussen het echtpaar in. Maar Lotte wier enthousiasme voorde zwemsport aardig begon te tanen, zag de kans schoon haar rol als gezelschapsdame aan de kat over te dragen.

Als Una nu toch met je meeloopt, kan ik net zo goed thuis blijven, want in het water kijk je toch naar niemand om, had ze beweerd. Ik verwijt je niks, maar het lijkt me beter als ik me in het vervolg maar in de keuken terugtrek. Dan hoeft het eten ook niet zo te verpieteren.

Neptuna trok zich van de badgasten die in het zomerseizoen het strand bevolkten, niets aan. Kleine keffertjes die aan parasols vastlagen, keurde ze geen blik waardig. Ze deed haar plicht door op de baas zijn kleren te passen, en daarmee basta.

Slechts een keer had ze zich een echte kat moeten tonen, dat was die keer dat er een jongetje met een grote plastic zeef haar onder het zand had staan zeven. Toen had ze met haar nagels in de blote buik van het krijsende kereltje gehangen. Wat een spektakel. Ze zou niet snel vergeten hoe men haar toen bij het nekvel greep en een eind gaans van het bergje kleren smeet.

Pieter trouwens ook niet. De vader van het ventje had hem ronduit voor gek verklaard om met een kat naar zee te gaan. Pieter was correct gebleven. Hij had zijn verontschuldigingen gemaakt, en Una berispt in het bijzijn van de kleuter die overigens veel te trots was op zijn zeven pleisters om nog lang verdrietig rond te lopen. Hij liet ze aan iedereen zien.

Voor hetzelfde geld had ie in z'n ogen gehangen, merkte de vader, die het de kat nog niet kon vergeven, op.

Ook dat, stamelde Pieter toen, had gekund.

Ze hadden haar een hele week binnengehouden. Ze moet maar wachten tot de schoolvakanties voorbij zijn, zeiden ze tegen elkaar. Nu is het veel te riskant. We doen het niet om je te straffen, had Pieter haar proberen duidelijk te maken, maar we beschermen je tegen jezelf.

Una heeft dat vast verkeerd begrepen. Ze at, dronk, sliep en spinde namelijk niet meer sindsdien. In plaats daarvan deed ze andere dingen, schuimbekken bijvoorbeeld en af en toe stuiptrekken. De baas en de bazin konden er met hun verstand niet bij. Neptuna had nog nooit iets gemankeerd. Ze kropen op hun knieën met haar mee om met hun liefste stem te vragen, wat of ze dan toch had. Het gaf slechts een machteloos gevoel. Lotte dacht aan geelzucht, dat heerste ook in het dorp, had ze bij de slager gehoord. Ze wilde een dierenarts bellen.

Pieter, die hierbij onmiddellijk aan een dure rekening dacht, wist het plotseling beter. Hij gooide de buitendeur open. En hij riep, Una, Una, gaat ze mee naar zee. Daar kwam de kat hem al nagerend, springlevend.

Zie je wel, ik dacht het steeds al, ze kan

[p. 33]

niet zonder zee, stond Pieter op het duinpad te joelen.

Ja, net als jij, zei Lotte bits. Ze heeft het van geen vreemde.

De kat hield hen levend, al hun liefde schonken ze aan het beest. En, omdat het beest haar liefde weer aan hen schonk, kwam niemand iets te kort.

Het werd steeds lente, zomer, herfst, en in de winter moest de kat altijd alleen naar zee. Maar met haar hoefde niemand medelijden te hebben.

Voor Pieter viel er na al die jaren nauwelijks nog iets te studeren. Zijn kamertje werd opnieuw behangen en voor Una ingericht. Dan kon ze zich ook eens terugtrekken als ze dat wilde.

Na een dergelijke verwennerij, zou menig ander dier zijn plaats niet meer geweten hebben. Neptuna liet zich echter nooit door gevoelens van hoogmoed misleiden. Zij bleef te eeuwigen tijde zichzelf. Hoogstens voelde zij zich af en toe een heel klein beetje opgelaten.

Er komt nog eens een tijd dat ze naast me zwemt, let op mijn woorden, hijgde Pieter buiten adem toen hij op een dag met een druipnatte kat thuiskwam. Zo gek als dat beest op water is, zeldzaam! Ze heeft met veel plezier door een binnenzeetje gewaad, je had haar eens bezig moeten zien, Lotte!

Als ze dood is, zal ik haar voorzichtig op een grote golf leggen, dat wil ze vast het liefst, denk je niet? Het is geen kat voor onder de grond.

Ze zou anders mooi naast Neptunus kunnen liggen, vond Lotte.

Maar toen, op dat moment, was het gelukkig nog niet zo ver.

Maar de tijd stond niet stil. Het echtpaar had hun veertigste verjaardag al weer gevierd, en Una haar dertiende, helaas. Want, ach, wat takelde dat beest hard af de laatste maanden. Meer en meer trok ze zich terug in haar kamertje. Pieter en Lotte gingen er van op hun tenen lopen en fluisteren, alsof ze een stokoude dame te logeren hadden.

Una spaarde zichzelf door de hele dag in een mandje te blijven liggen, zodat ze tegen vieren nog genoeg kracht in haar poten had om mee naar zee te wandelen. Ze deden er ruim drie kwartier langer over dan vroeger. Onderweg had Pieter verschillende rustposten ingesteld, in een ruk kon ze het niet meer halen.

Het zat er dik in dat ze eens op het strand de geest zou geven. Waarom zou ze zich anders met zoveel moeite weer uit haar mandje hijsen, en met haar halfblinde ogen de baas door het mulle zand naar zee volgen? Daar had ze heus haar reden voor.

Ze was zo taai, het einde kwam maar niet. Nu zal het de laatste keer zijn, dacht Pieter vaak, maar nee, dan dribbelde ze weer mee terug en viel thuis amechtig in haar mandje neer.

Maar dan, op een namiddag, is het zover. Ze hoeft de terugweg niet meer mee te maken. Vlak voor de schoen van Pieter die zijn rondje zwom, had ze het tijdelijke voor het eeuwige verwisseld. Pieter schrok nauwelijks toen hij uit het water opdook, dit had hij al een half jaar zien aankomen. Behoedzaam legde hij haar op een golf, zoals het uiteindelijk met Lotte afgesproken was. Vaarwel Neptuna, zei hij hees.

Toen droogde hij zich af, en trok zijn kleren aan. Het was koud op het strand, eind september, half zes. De weg naar huis viel hem zwaar.

Wat moet ik doen met die enorme leegte die dat kleine scharminkel heeft achtergelaten, vroeg Pieter zich verbijsterd af.

Lotte was wanhopig. Zij huilde, krijsen was het meer, zo erg. Ze eiste plotseling dat Pieter het us van Neptunus boven de deur in een a zou veranderen. Wat hebben wij met die Pincher in de duinpan te maken, gilde ze hysterisch.

Hou op Lotte, zei Pieter bars. Blijf nou redelijk, die man hield vast evenveel van zijn hond, als wij van Una, anders had hij zoiets niet in zijn contract opgenomen.

Zeg nu geen Una meer, kweelde Lotte, dat was alleen haar roepnaam.

God beware me, ik zeg al niets meer.

En dat hield hij twee weken vol, net als zij.

Twee weken van zwijgen gingen voorbij. Ze rouwden niet, ze waren koppig.

Laat Lotte nu de eerste zijn die haar mond weer open deed.

We moesten maar eens op zoek gaan naar een nieuwe poes, probeerde ze voorzichtig, wat dacht je Pieter?

Ja, zei Pieter, ik denk dat we daar wel weer aan toe zijn.

En zo kwam Jet in huis. Een rood, wild beest. Zij moest, zou alles goed zijn, een van Neptuna's achterkleinkinderen wezen.

Wel, dan kon Jet alleen maar heel bijzonder zijn. In zekere zin was ze dat ook, maar baas en bazin hebben er slechts een halve maand van mogen genieten. Door hun liefde aan twee generaties voorbij te laten gaan, werden ze van de ene dag op de andere stok-stok-oud.

Nog voor het achterkleinkind haar wilde haren kwijt was, lagen Pieter en Lotte al op het kerkhof.