Hollands Maandblad. Jaargang 1975 (326-337)

[p. 30]

Een veer voor Lammert
Dick Walda

Ik was naar Burgers' Dierenpark gereisd om ‘het wolvenbos’ te bewonderen, zoals deze ruimte in de prospectus wordt omschreven. In een uithoek van deze voorname diergaarde hebben de wolven de gelegenheid om met z'n twintigen eens lekker te looppassen. Als ze er echter flink de pas in zetten, stuiten ze op de afrastering. Maar toch is deze ruimte verre te verkiezen boven de armoedige verblijven van bijvoorbeeld de twee zwarte wolven die in Artis huizen.

Bij Burgers kun je ook - in een loopgang met aan één zijde doorzichtig glas - langdurig en bijna onopgemerkt oog in oog met de wolven staan. En als je dat een kwartiertje doet, dan weet je hoe weinig mensen dit edele dier zullen begrijpen. In de gang stond een vrouw die tegen haar zoontje, dat ze optilde, zei: ‘Kijk, zie je wel, dat zijn wolven. Kan je zien aan hun gluiperige ogen.’

En een onderwijzer, met een groepje kinderen: ‘Hier zijn we bij de wolven. Het zijn eigenlijk net honden, maar dan met een onguur uiterlijk.’

Een beetje treurig wandelde ik verder, de tuin in, en nam plaats op een bank tegenover de Sumatraanse tijger, die onophoudelijk brulde. Mijn gepeins werd verstoord door een vrouw van middelbare leeftijd meteen rood baretje op en een oorspronkelijk sjieke maar nu kalende bontmantel aan. Haar tasje hing met een riem om haar linkerschouder. De vrouw keek me een moment aan en nam plaats. Ze begon direct te praten alsof ze me al jaren kende en haalde een plastic zakje met boterhammen uit haar schoudertas.

‘Ruilen? Ik lust geen kaas. Ze hebben me boterhammen met kaas gegeven. Heeft u worst?’

Ik antwoordde naar eer en geweten, dat ik geen brood met worst had. De vrouw maakte lusteloos het zakje open en keek vijandig naar de boterhammen.

Ze rook er eens aan en wendde het hoofd naar de Sumatraanse tijger.

‘Lusten tijgers ook brood? Zal ik het brood aan hem geven?’

Ik raadde haar af dit te doen.

‘We zijn een dagje naar buiten. Elk jaar gaan we naar Burgers. We zijn met drie bussen. Anders kom ik nooit buiten, maar nou wel. Maar de anderen liepen zo vlug, ze willen allemaal naar de apen. We zijn apart gegaan, in de bussen, de mannen bij de mannen en de vrouwen bij de vrouwen. Ik heb eigenlijk verkering met Lammert, maar die mocht niet mee van de dokter. Hij loopt zo moeilijk en nou is z'n karretje ook nog stuk. En het reservekarretje was al in gebruik. Ik zei tegen Lammert: dan kan je mooi op me rug. En dat wil ik ook best doen, voor Lammert, want ik ben erg sterk. Op de slaapzaal ook. Als ze met kussens slaan, weten ze niet waar ze aan beginnen, want ik win het toch. Als je dat maar niet tegen de zuster zegt, zuster Koos, want van haar mag het niet, slaan met de kussens.

Ja, ik hoor d'r eigenlijk niet bij hoor, bij die mensen. Want we zitten in een inrichting. Ik ben d'r maar tijdelijk, om een beetje tot rust te komen, dat is nou bijna twaalf jaar. Ik wil d'r eigenlijk niet meer uit, want als je buiten bent, dan is het zo druk op straat. En de mensen rijen veel te hard in die auto's. Een leren jas, die zou ik wel willen hebben.

Leren handschoenen heb ik al, maar zo'n zwarte leren jas, dat is pas deftig. Dat zag ik laatst op de televisie, toen had een of andere prinses die jas aan. Met een wedstrijd. En toen kreeg ze bloemen. Ze zou ook nog bij ons in de inrichting komen, werd er verteld, met een prins. Maar we hebben ze nog niet gezien. Een kleine prins, dat zou mooi zijn, want bloemen hebben we genoeg. Die vraag ik aan Lammert, want hij doet de tuin. Stel je voor, dan komt die prins, hij heeft een fluwelen pakje aan, en dan geef ik hem de bloemen van Lammert.

En dan zeg ik: alstublieft hoogheid, die bloemen zijn voor u. Zet ze maar mooi in een vaas. Maar Jetty zal ze wel moeten geven, want die kan oh zo goed kwekken. Ook in het buitenlands. Ik kan alleen: I love you. Dat is Engels, dat kan ik. Ik zeg het bijvoorbeeld voor de grap tegen Lammert: I love you. En dat verstaat ie. En dan zegt ie hetzelfde terug. Maar dat is maar één zin en

[p. 31]

Jetty kan alles achter mekaar zeggen in het buitenlands. Die is daar ook geweest, in die landen.

Van vroeger weet ik niet zoveel meer. Ik ben wel getrouwd, maar mijn man zie ik nooit meer. Zeker vergeten. Ja, m'n dochter, die zie ik wel. Maar die praat nooit over m'n man. Zeker verboden. Nou, ik heb 'm heus niet nodig, helemaal niet met Lammert d'r bij.

M'n dochter werkt bij de Hema, ze neemt wel 's een lippenstift voor me mee. Maar ik heb d'r langzamerhand al zoveel. Ik geef ze ook wel weg. Onze hele afdeling heeft een lippenstift van mij gekregen, want ik tut mezelf alleen op, als er een feestavond is. En dat is maar één keer in de maand. Voor 't televisiekijken hoeft 't natuurlijk niet, optutten. En dan komt er ook wel 's een goochelaar, of een zanger, Ronnie Tober bijvoorbeeld. Dat is wel mijn lievelingszanger, vooral als ie zingt: Ik kan niet zonder jou, omdat ik van je hou. Zoals hij dat zingt... en dan heeft ie een rooie strik voor. En hij lacht naar ons.

Verder heb ik geen bezoek. D'r zijn mensen die krijgen elke week een auto vol. Mijn dochter komt, maar niet zo vaak. Ik denk één keer in de drie maanden. Verder niks. Ze nemen van buiten veel mee: bloemen, fruit, snoep, van alles. Dan ben ik wel 's jaloers, loop ik heen en weer langs het bezoek, en denk ik dat ze mij ook wat geven. Nee, ik bedel niet, want ik ben fatsoenlijk opgevoed. Had met een dokter kunnen trouwen, een tandarts.

Plotseling was ie weg. Ook niks meer van gehoord.

Maar ja, gelukkig is er nou gauw dansen, met Pinksteren. Dat wordt een groot feest. Daar ga ik ook naar toe en dan is Lammert z'n karretje ook weer gemaakt. Ik dans wel 's voor hem, en dan speelt ie op z'n mondorgel en geeft de maat aan. De mooiste dansen doe ik voor Lammert. Hij zal nooit vloeken, zoals die anderen, of naar je grijpen. Dat doet die kleine schele graag, heel hard knijpen, hier. En dan denkt ie dat ik 't fijn vind. Nou, ik vind er niks aan.

Gatverdamme, dat ze me nou vier sneetjes met kaas meegeven. Ik zal er 's over klagen bij de directeur, want die ken ik persoonlijk. Hij heeft altijd een sjiek donkerblauw pak aan, maar toch spreek ik hem gewoon aan. En dan maakt hij er werk van, dat ze mij bijvoorbeeld geen kaas meer geven. Dat doet hij, de directeur. Omdat ik een prettige indruk op hem maak. Hij maakt ook wel's een grapje tegen me.

Ik kan goed naaien. Ik ben de beste, denk ik.

Je kan gerust zeggen dat ik kampioennaaister ben. We maken rokken en van alles. Denk maar niet dat we geen leuke dingen maken. En dan ontvang je natuurlijk heel wat geld. Ik krijg zesentwintig gulden per week. En Lammert werkt in de tuin, hij doet er verder rietwerk bij en stopt papieren zakdoekjes in dozen. Mooi werk, schoon en toch netjes. Hij krijgt ook heel wat geld elke week. Dat moet je niet uitvlakken.

Ik heb een veer voor hem meegenomen, voor Lammert, die lag op de grond. Een veer meer of minder maakt een vogel niks uit. Moet je hem zien, ja?’

De vrouw opende haar schoudertas en haalde er voorzichtig een flinke, al wat rafelige veer uit. Ze streek hem glad en speelde er een tijdje mee.

‘Die vogels hebben veren genoeg. Maar je kan het toch beter niet tegen de zuster zeggen, als je d'r spreekt. Dan gaan ze weer zeuren. Jij wel 'n veer en die anderen geen veer. Ga er maar voor iedereen eentje zoeken. Maar daar zijn de vogels het niet mee

[p. 32]

eens, heus niet, want ze moeten wel blijven vliegen. En als wij aan het stelen gaan, dan pikken ze je mooi in je arm of in je oog. Ik heb wel eens iemand met een glazen oog gezien en dat is geen mooi gezicht. Je kijkt toch maar steeds de verkeerde kant uit. De zuster die ik nu heb is niet zo aardig. Ik mis Alie wel hoor, dat was de zuster daarvóór. Die is nou getrouwd met een heel knap tiep. Ik mocht hem een keer aaien en het mocht van Alie. Ik had 't in d'r oor gefluisterd, dat ik het zo graag wou, lief zijn. Dat kan ook met een hondje, aaien, maar dat mag niet van het huis. Ik heb wel 's een levend vogeltje meegenomen, maar dat was de volgende dag al dood, want ze wilden hem op de zaal allemaal vasthouden en dat wou die vogel niet. Toen is ie dood gegaan en ik heb gehuild, want het was mijn vogel. En toen zei Alie: ik ga weg. Ik was de eerste die het hoorde. Gehuild, gehuild dat ik heb! Daar was die vogel niks bij. Ze heeft me een fototje gegeven, Alie, en dat had ik in de kast, maar dat is gestolen. Daar keek ik elke dag even naar. En dan zei ik: dag Alie. En ik vertelde wat er was gebeurd. Het was een pasfotootje uit de automaat. Ik zou graag een foto van mezelf hebben, maar je komt zo weinig buiten. Vind je dat nou niet gemeen, dat ze Alie van me afgepikt hebben? Misschien heeft die zwarte verpleegster het wel gedaan, die uit Suriname. Ze is wel aardig, maar zo donker he, en ze praten anders. En dan die prutlippen. Maar niet tegen ze zeggen hoor, want ze vinden ons weer erg wit. Witjes zeggen ze, dat heb ik zelf gehoord.

En nou zeg ik, als ik ga slapen, welterusten Alie.

Dan eet ik m'n pilletje op en ik val stil in slaap. Maar je weet nooit of je weer wakker wordt. Ik denk weleens: nou zou ik precies willen weten hoe dat gaat, slapen. Maar je weet het nooit. Het leukste vind ik koffie drinken. Heel deftig doe ik mijn pink omhoog, als ik drink. En dan zit ik voor het raam. Laatst mistte het en toen liep Lammert langs het raam. Hij had een schep op zijn rug en plotseling zag ik hem niet meer. Toen ben ik naar buiten gegaan en heb hem achterna gelopen, hij was er niet meer. Ik was wel bang hoor, maar gelukkig was hij er 's middags weer. Hij moest alleen de schep terugbrengen.

En nou zou ik graag een diploma halen, want ik heb wel het veilig verkeer diploma, maar dat is nog van vroeger. Ik zou echt graag een diploma halen. De anderen hebben ook diploma's, zeggen ze. Het diploma koken, als ik dat heb, dan kan ik overal terecht. Maar ik ga d'r niet uit, uit ons huis. Mij te druk bij jullie buiten. Als ik dan eenmaal kookster ben, dan kom jij natuurlijk ook 's en dan kook ik voor jou. Misschien hou jij wel van lekkere erwtensoep. Dan kook ik die soep gewoon voor jou. Twee borden? Drie kan ook! Lekker voor je zorgen. Daar houden mannen van, als je lekkere dingen voor ze maakt. Dan zijn ze tevreden. Een pijpje roken, dat zou mooi zijn. Als Lammert dan bij de kachel zit, net zo als op de televisie, dan gaat hij een pijpje roken, omdat hij lekker heeft gegeten. Maar bij ons kun je niet bij de kachel zitten, want wij hebben centrale verwarming.

Ik heb jou nog nooit eerder gezien. Volgens mij zat jij helemaal niet in onze bus. Of zat je soms in bus twee? Dat kan wel, want die is van het andere paviljoen. Veel karretjes hadden jullie bij je he? Bus twee... veel karretjes...

Dat dacht ik al, jij zit in het andere paviljoen. Dan ben je zeker een nieuwe, die komen eerst dáár terecht. Eigen schuld. Niet zo'n mooi huis als wij hebben. Wij hebben tegels op de vloer, mooie blauwe tegeltjes en jullie hebben hout. Maar ja, na een tijdje mag je naar het andere paviljoen, dat met die tegeltjes. En wij hebben ook veel meer planten dan jullie. Veel meer. Maar als je bijvoorbeeld lang zeurt bij mij, dat je graag bij ons wil komen, dan wil ik er wel eens over praten met de directeur. Dat jij dat dus wil. Ik zie de directeur elke dag. Ik heb hem ook wel 's koffie gebracht met een koekje d'r bij. En dan zegt hij heel aardig: dank je wel hoor. En dan zeg ik: alstublieft, meneer de directeur, uw kopje koffie. Dat vindt ie fijn, want hij kijkt me heel lief aan, als ie dankjewel zegt. Dan ben ik de hele dag tevreden, als de directeur zo naar me heeft gekeken.

Lammert die doet dat ook. Maar ik mag niet te vaak bij hem. Als ik wat voor hem meebreng, dan zit hij er lang naar te kijken en dan is hij blij. Dan pakt hij z'n mondorgel en maar spelen jongens. Hij kent Vader Jacob, maar is nog aan het studeren.

Dus je wilt graag bij ons komen? Jaloers he, op de tegeltjes natuurlijk en op de planten. Weet je wat? Ik ga het gelijk vragen. Aan de hoofdzuster. Die kan ook wel een goed woordje voor je doen. Blijf hier maar rustig zitten, dan mag je ook m'n brood met kaas hebben. Alles opeten hoor! Als ik terugkom met de hoofdzuster dan hebben we het zakje leeg! Korstjes opeten, want korstjes zijn ook brood.’

Ze reikte me haastig het zakje met boterhammen aan en vleide de veer, die ze al die tijd had gestreeld, in haar tas. Toen ze tot bij de beren was gelopen, keek ze nog een keer om en wuifde naar me.