Hollands Maandblad. Jaargang 1975 (326-337)

[p. 20]

De verstrooide prins
Een sprookje van Niemendal
Frans van Zetten

Als je nergens heengaat en je loopt alsmaar door, nooit langer rustend dan de tijd die een sperwer nodig heeft voor zijn gebed, dan bereik je na zeven jaar Niemendal. Daar leefde lang geleden een verstrooide prins. Hij was zo afwezig dat hij 's morgens bij het ontwaken zijn eigen gedachten niet herkende. Daarom was er een speciale ambtenaar aangesteld, de Groot-Memorandus, die hem bij het ontbijt vertelde wie hij was en wat hij zoal placht te weten en te menen. Wanneer de prins met iemand sprak raakte hij vaak zijn gedachten kwijt. Anderen gingen daar soms mee vandoor, zodat er op den duur steeds meer mensen kwamen die ‘mijn vader’ zeiden als ze de koning bedoelden, of die regels uit gedichten van de prins aanhaalden en dan grote ogen opzetten over hun eigen talent. Overigens wilde het maken van nieuwe gedichten de laatste tijd niet meer zo vlotten. De regels ontglipten hem voordat alle woorden netjes op hun plaats stonden, en soms was hij nog op zoek naar een rijm terwijl hij al vergeten was waarop het rijmen moest.

Nu wilde het geval dat een van die verdwaalde gedachten van de prins terecht kwam bij een kaal en kregel mannetje dat vreemde ideeën in zijn hoofd helemaal niet kon uitstaan, vooral niet als hij er niets van bereep.

... Totdat de ziel, des zelfs vermoeid,
verwatert, en met 't al vervloeit!
klonk het alsmaar door zijn hoofd, en al die stotterende t's maakten hem dol. Het vers leek wel een raadsel, en raadsels lieten hem niet met rust voor hij ze had opgelost. Dus trok hij op een dag naar het paleis en vroeg de koning permissie om uit te zoeken waarom de prins zo verstrooid was, want het ging toch niet aan dat hij met zijn verwarde ideeën en kreupelrijmen rustlievende burgers uit de slaap hield.

Weken lang schaduwde Merlock (want die was het) de prins zonder ook maar iets te ontdekken. Wanneer zijn schaduw laat in de middag terugkeerde om rapport uit te brengen was hij zo moe dat hij neerviel waar het uitkwam en niet meer lette op de stand van de zon. Maar op een dag zwierf de prins verder van het paleis weg dan anders, en verdwaalde. Hij kwam bij een poel in een moerassig gedeelte van het bos, en daar leek hij plotseling weer wel de weg te weten, want hij liep regelrecht naar een bootje dat tussen riet en laag hout verscholen lag. Hij roeide naar het midden van de poel, en liet zich toen drijven, terwijl hij roerloos in het water staarde, uren lang.

De volgende dag ging Merlock zelf het bos in, maar hoe hij ook zocht, de poel was onvindbaar. Hij begreep dat het raadselachtige water, dat waarschijnlijk de ziel van de prins had aangetast, door een magische cirkel werd beschermd. Wanneer in die oude tijden een tovenaar een plaats geheim wilde houden, trok hij er een denkbeeldige cirkel omheen, die iedereen buiten hield die wist waar hij liep, en alleen doorliet wie de weg was kwijt geraakt. Nu stond het geheim van die cirkel uitgebreid in alle toverhandboeken beschreven, en Merlock was niet voor niets een paar jaar op de Akademie voor Magische Kunsten geweest. Zijn ouders hadden hem daarheen gestuurd omdat ze niet wisten wat je anders met een wonderkind moest doen, maar Merlock, die al goochelde met bijtring en rammelaar en raadsels oploste voor hij goed en wel praten kon, had weinig aanleg voor toveren. Magische spreuken kon hij niet onthouden, de uitwerking van zijn brouwsels bleef meestal beperkt tot een onstuimige dronkenschap, en de prins die hij voor zijn meesterproef in een waterkever moest veranderen weigerde hardnekkig op iets anders te gaan lijken dan zichzelf. Maar de boeken kende Merlock goed, en doordat hij zich steeds moest verweren tegen kleine tovenaars die hun kunsten op hem uitprobeerden had hij geleerd

[p. 21]

dat je een ingewikkelde betovering vaak kunt uitschakelen met een heel simpele list. Hij trok de kap van zijn mantel tot diep over zijn ogen, draaide een paar maal in de rondte, en liep een tijd lang op de tast verder. Toen hij alle besef van richting kwijt was deed hij de kap weer af, en ja hoor, hij was verdwaald, en kwam zodoende al gauw waar hij wezen wilde.

Alles was vredig en stil. De waterplanten zwaaiden zachtjes op en neer, een blauwe libelle trok zijn verplichte figuren tussen het riet. Merlock staarde in het water en voelde zich loom worden, zo plezierig moe dat hij aan niets meer wilde denken. Hij was het pompeblad dat langsdreef, hij was het water, hij was de blauwe libelle, de hoge blauwe lucht.

Barst nou. Wat bezielde hem? Hij was niets van dat alles. Hij was een kaal dik mannetje dat het veel te druk had om zijn tijd te verdromen. Er was iets met dit water. Er ontbrak iets aan, het was zo leeg, zo zonder... Natuurlijk. Hij miste de weerschijn van zijn eigen kale schedel. Er was geen enkele spiegeling, het water nam alles op. Wie hier eenmaal zijn gedachten liet gaan kwam nooit meer tot zichzelf.

Wat Merlock bij zijn terugkeer in het paleis ontdekte bevestigde zijn vermoeden. Er was nergens een spiegel te vinden. Een jaar of drie geleden had de koning alles waarin je jezelf kon zien laten weghalen, omdat de prins hysterisch werd bij het zien van zijn eigen beeltenis. Het tafelzilver was vervangen door tin, en het kristal in de kroonluchters door matglas. Vroeger werd er ieder jaar een portret van de kroonprins geschilderd. Nu waren al die portretten opgeborgen in een geheime zaal, en de hofschilder was ontslagen.

Merlock liet het laatste schilderij, ge-

[p. 22]

maakt toen de prins achttien jaar werd, zorgvuldig inpakken en bezorgen in een dorpje een mijl of twintig voorbij het paleis, bij een winkeltje in amuletten en maskottes. Daarwoonde Merreleyn, die hij nog kende van de toverakademie. De kinderen uit het dorp noemde haar de klodderkol, omdat haar rokken altijd onder de verf zaten, maar niemand in heel Niemendal kon schilderen zoals zij. Toen de burgemeester van de hoofdstad afscheid nam had ze een zegelring voor hem gemaakt waarop de hele stad stond afgebeeld, met alle straten, parken en huizen zo duidelijk geschilderd dat zelfs de opschriften op deuren en uithangborden te lezen waren - en toch was die ring niet groter dan de nagel van een duim. Jaren geleden, toen de zon te sikkeneurig was om zich te bekommeren om een kleurige ondergang, had Merreleyn avond aan avond de lucht beschilderd met de prachtigste kleuren, tot de zon van afgunst weer rood en paars werd als vanouds. Maar zulke opdrachten waren schaars, en ze verdiende doorgaans haar brood met het schilderen van boze ogen voor mensen die kwaad wilden, en amuletten tegen het boze oog voor mensen die bescherming zochten tegen het kwaad. Ze was niet kieskeurig, en niemand wist dan ook of ze nu eigenlijk een boze of een goede fee was.

Bij het portret zat een briefje van Merlock. Of ze bijgaand konterfeitsel net zo lang wilde bekijken en natekenen tot ze het gezicht van de prins uit het hoofd zou kunnen schilderen. Of ze dan zodra de maan vol was met haar penselen en potten waterverf naar de grote eik bij de ingang van het staatsbos wilde gaan, waar hij, Merlock, haar zou opwachten.

Merreleyn deed wat haar gevraagd was, want de beloning was goed. Terwijl Merlock haar hielp te verdwalen, legde hij uit hoe het nieuwe portret er moest komen uit te zien. Helaas gebruikte hij de geheimtaal waar tovenaars zich van bedienen voor het bespreken van duistere plannen, een taal die geen enkele sprookjesschrijver tot nu toe heeft kunnen ontcijferen. Ik kan dus alleen beschrijven wat er gebeurde. Merlock roeide naar het midden van de poel, en daar opende Merreleyn haar potten en begon met een lange penseel het water te verven.

Het was nu zaak haast te maken, want waterverf vlekt gauw. Dus was Merlock de volgende morgen al vroeg aan de bosrand te vinden, hoewel hij bijna omviel van de slaap. Zodra de prins in de tuin verscheen voor zijn ochtendwandeling, kroop Merlock weg achter een boom en begon te krijsen als een lokvogel. De prins kon geen weerstand bieden, en volgde hem zo snel dat de dikke magiër de grootste moeite had zijn slachtoffer voor te blijven. Toen de poel in zicht kwam verstomde de lokroep, maar de prins had er ook geen oren meer naar. Hij stapte in het bootje en begon te roeien, met trage slagen.

Even later haalde hij de riemen binnen boord en boog zich voorover om zijn hand door het water te laten glijden. Hij schrok zo dat het bootje gevaarlijk begon te schommelen. Het water nam zijn starende blik niet op, zoals altijd, maar keek terug. De prins sloeg de handen voor de ogen, maar daar had Merlock op gerekend. Hij had een portret laten maken waar niemand zijn ogen lang van af had kunnen houden. Al gauw gluurde de prins tussen zijn vingers door opnieuw naar het water. Was hij dat? Die dodelijk bleke huid, die ingevallen wangen, die lippen kleurloos en dun, die koorts in de ogen... Hij wist niet dat waterverf, bij volle maan verwerkt, de bleke tinten vasthoudt van de nacht. En het effekt werd er niet beter op door het deinen van het water.

Met doodangst in zijn lijf vluchtte de prins terug naar het paleis. Toen hij in de verte iemand zag lopen begon hij te roepen: ‘Een spiegel! Geef mij een spiegel!’ Het meisje (ja het lijkt wel een sprookje, maar de eerste die hij tegenkwam was inderdaad een schattig kamermeisje) haalde tersluiks vanonder haar jakje een ovaal spiegeltje tevoorschijn. Daar was moed voor nodig, want het ontbloten van een spiegel in het bijzijn van de prins gold als een haslmisdaad.

‘Dat ben ik, dat ben ik!’ juichte de prins. Het spiegeltje toonde hem een heel gewoon, ietwat sullig gezicht mer verwarde haren en wilde, bange ogen. Hij sloot het meisje onstuimig in zijn armen, zodat het spiegeltje op de grond viel. Het bleef heel, want er groeide overal mos.

De eerste paar weken was de prins niet van spiegels weg te slaan. De angst kreeg hem telkens weer te pakken, en dan moest hij kijken. Iedere dag vroeg hij aan het kamermeisje of hij er niet bleek en uitgeteerd uitzag, en als ze dan vrolijk het hoofd schudde vroeg hij haar ten huwelijk. De koning had eigenlijk andere trouwplannen voor zijn zoon, maar hij was zo blij dat de jongen weer bij zinnen was dat hij zijn dynastieke bezwaren opzij zette. Hij kuste het meisje tot jonkvrouw wegens haar grote verdiensten voor het rijk, en toen stond niets een bruiloft meer in de weg. Het paar leefde nog lang en gelukkig, al deed het de prins soms wel verdriet dat hoeveel kinderen hij ook kreeg, zijn eigen trekken nooit in hun gezichtjes waren terug te vinden.