Hollands Maandblad. Jaargang 1975 (326-337)

[p. 24]

Ruiken
Anne Marie Baart

De volgende dag besloot Kee de hond te laten uitdraven. Ze zette voor de tweede maal die ochtend een schoteltje melk aangelengd met water voor de jongen neer en krabde Mimi, de moederkat, achter haar oren. De oude, roodharige kater lag op de bank te slapen, maar ze kon niet nalaten hem ook even aan te halen.

‘Het vrouwtje is zo terug.’

Ze knikte tegen Pier, die op de vensterbank zat. Als antwoord kneep hij z'n ogen toe.

‘Boreas!’

De hond sprong naast haar in de besteleend en zo reden ze naar de schorren. Bovenaan de dijk minderde ze vaart en opende langzaam rijdend het portier aan zijn kant. Het harde ondereind van z'n staart sloeg tegen haar gezicht.

‘Kalm aan.’

Maar bij was er al uit. Altijd als hij zo verlangend van haar wegrende, kreeg ze medelijden. Het was een jachthond, die bij een kasteel hoorde omgeven door uitgestrekte bossen en landerijen, in plaats van bij een krotwoning zonder tuin. Bij de vloedlijn bleef hij staan en kromde z'n rug.

‘Boreas!’

Hij draaide zich om en deed alsof hij niet wist waar het geluid vandaan kwam. Toen ze claxonneerde, kwam hij op een sukkeldrafje naar de auto. Ze bleef langzaam rijden, tot hij vlakbij de dijk was. Toen gaf ze gas. Hij kende het en had al een voorsprong van anderhalve meter.

‘Sneller, sneller,’ riep ze boven het geluid van de motor uit.

Met tussenpozen wild blaffend rende hij voort, een witte vlek met rood en bruine stippen. Kee sloeg met beide handen op het stuur en lachte.

Bij café de Schelpenhoek hield ze in. Hoewel het haar gewoonte was daar te stoppen, bleef Boreas doorrennen. Ze reed de auto aan de kant en zette de motor af. In de stilte daarna dacht ze even, dat hij verdronken was. Ze zuchtte van opluchting, toen ze hem vlakbij hijgend in het zand zag liggen, met z'n kop naar de zee. Toen ze uitstapte, bemerkte ze dat er een scherpe wind stond.

‘Voorzeker krijgen we een strenge winter,’ zei de kastelein terwijl hij koffie voor haar inschonk. ‘Dat is altijd na een goeie zomer.’

‘Daar moeten we dus voor boeten,’ zei Kee. Ze glimlachte naar de vrouw van de kastelein, die met een tas vol boodschappen binnenkwam. ‘Bent u naar de markt geweest?’

De vrouw liep langs haar heen. ‘Heb je de krant al gezien?’ vroeg ze aan haar man, terwijl ze naar Kee keek, zoals ze dat ook gedaan had toen ze hier nu bijna twee jaar geleden voor het eerst kwam.

Onder haar taxerende blik zag Kee zichzelf even, zoals anderen haar moesten zien: kort, dik, en bijna geen tanden meer. Ze liep met haar koffie naar een tafel bij het raam. Juist toen ze wilde gaan zitten, duwde Boreas z'n neus tegen de deur.

‘Daar heb je die hond ook,’ zei de vrouw. ‘Altijd als je net gedweild hebt, komt hij met z'n modderpoten de boel weer bevuilen. Als het aan mij lag...’ Mopperend ging ze met haar boodschappen naar achteren.

Kee deed de deur open.

‘Hij is niet erg vies,’ zei ze vragend tegen de kastelein.

Die haalde z'n schouders op. Toen ze langs de tapkast liep, reikte hij haar het provinciale nieuwsblad aan.

‘Dank u vriendelijk.’

Ze wilde eigenlijk een bak water voor Boreas vragen, iets wat ze wel vaker deed, als hij zo gerend had, maar de kastelein leek vanochtend niet erg toeschietelijk. Ze hoefde de krant niet open te slaan om te weten waarom dat zo was. Nee, hijzelf had hem al voor haar opengevouwen op de plaats waar het ongeluk vermeld stond:

‘Ongeval met dodelijke afloop, Eemkerk, 8 november. Van onze correspondent. Gistermiddag om vier uur (Niet waar, dacht Kee. Het was bijna half vijf) is op de Middenweg de achtjarige Klaas Verschuren (Was hij nog maar acht?) toen hij met z'n zusje uit school kwam, overreden door een tegemoetkomende auto. Hij moet onver-

[p. 25]

wacht overgestoken zijn. De bestuurder, de heer O. te Haarsum, kon naar zijn zeggen niet uitwijken, omdat Agnietje Verschuren in de berm stond en er tegelijk van de andere kant een bestelauto aankwam, bestuurd door onze medebewoonster juffrouw K. Wolder. De jongen overleed ter plaatse. Z'n zusje is met een shock in het ziekenhuis opgenomen.’

Ze liepen aan de linkerkant. Kee reed hen achterop. Ze droegen allebei een rode, plastic jas en het meisje ook een rood mutsje. De jongen was een hoofd groter dan zij en liep aan de buitenkant. Af en toe slingerden ze op hun rubberlaarzen de weg op.

Kee wilde claxonneren en dan passeren, toen ze een blauwe auto naderbij zag komen. Ze hield in en zocht met haar rechterhand in haar zakken naar sigaretten. Ze dacht, dat het portier aan Boreas z'n kant opensprong en prees zich gelukkig, dat ze hem deze keer niet meegenomen had, toen ze in plaats van twee rode jasjes er nog maar één langs de kant van de weg zag. Het andere lag onder

[p. 26]

de bumper van de blauwe auto. Wat ze gehoord had, was dus niet het openspringen van haar portier, maar de botsing. Ze had de auto niet horen stoppen. Wel haar eigen gierende remmen en daarna een vreemde stilte.

Niemand bewoog. De man hield z'n handen nog aan het stuur, het meisje stond in het gras en de jongen lag voorover op de weg. Pas toen Kee uitstapte, gingen er in het rijtje huizen verderop deuren open. Zonder overkleding renden de mensen naar buiten, wapperend met hun armen alsof ze probeerden te vliegen.

Het was koud. De jongen was dood. Afzijdig van de groep rond de auto stak Kee een sigaret op. De bestuurder vertelde voor de derde maal aan een nieuw-aangekomene, hoe het was gebeurd.

‘Zij heeft het gezien,’ wees hij plotseling naar Kee. ‘Mevrouw, zou u willen getuigen?’

Op dat moment zag Kee het meisje. Ze stond nog precies zo in de berm.

Niemand van de omstanders had aandacht aan haar geschonken. En zij vroeg ook geen aandacht. Haar vrij kleine, donkere ogen waren gericht op het lijkje, dat ze door de lichamen van de mensen eromheen echter niet kon zien. Kee stapte op haar af en tilde haar op.

‘Pardon,’ zei ze tegen de kring, die zich onwillig opende.

‘Maar mevrouw,’ riep de man. ‘Wat doet u nou? Dat kan toch niet!’

Ze zette het kind op de grond en liet zich op haar hurken zakken. Iemand had hem op z'n rug gedraaid en z'n ogen gesloten. Z'n voorhoofd was geschaafd, maar verder waren er geen verwondingen te zien. Uit z'n mond kwam een straaltje bloed.

‘Dood,’ zei Kee. ‘Zie je? Je moet er aankomen en ruiken...’

De sirene van de ziekenauto, schreeuwende mensen... Ze rukten het meisje weg en duwden haar opzij. ‘Barbaren,’ dacht Kee. ‘Het zijn barbaren.’

Toen ze de krant dichtsloeg, zag ze dat er drie mannen waren binnengekomen, die ze als inwoners van Eemkerk herkende. Ze stonden aan de bar naar haar te kijken.

‘Z'n zusje hebben ze ook naar het ziekenhuis moeten brengen,’ zei één van hen.

Kee stond op, waarna Boreas slaperig onder de tafel vandaan kwam. De kastelein was vermoedelijk in de keuken bij z'n vrouw. Zou hij zich voor haar verborgen houden, nu ze het gelezen had? Ze legde een gulden op de tapkast. ‘Goeie,’ zei ze toen ze het café uitging, maar geen van de drie reageerde.

Zodra ze de voordeur had geopend, kwam Mimi de gang in. Aanhalig drukte ze zich tegen haar benen.

‘Het vrouwtje is moe,’ zei Kee terwijl ze doorliep.

Ze liet Boreas op het binnenplaatsje, waar hij onmiddellijk aan een bot begon te knagen. Ze zette een ketel water op. Daarna smeerde ze twee boterhammen. Pier was op de keukentafel gesprongen en volgde al haar bewegingen. ‘Straks,’ zei ze. ‘Eerst moet het vrouwtje wat eten.’

Een schreeuw uit de kamer deed haar haastig naar binnen gaan. Eén van de jonge poesjes had Rood wakker gemaakt, die nu venijnig lag te blazen, terwijl het jong onder een stoel over z'n neus zat te wrijven.

‘Foei,’ riep Kee. Ze pakte Rood in z'n nekvel en schudde hem door elkaar.

‘Kun je wel tegen zo'n kleintje?’

Ze tilde het poesje op en ging naast Mimi in de leunstoel zitten. Ze meende te horen hoe in de keuken Pier haar boterhammen weer aflikte.

‘Straks,’ zei ze vaag tegen Mimi.

Ze schrok wakker van de stem van haar ex-echtgenoot, die riep dat ze naar de schuilkelder moesten. De bommen gierden al om het huis en de ramen rinkelden. Nee, het was Rita, haar buurvrouw, die op de ruit tikte. ‘Kee! Doe nou open! Waarom heb je je deur op slot?’

Ze bevrijdde zich van de vijf katjes, die op haar schoot gesprongen waren. Verwilderd haakten ze hun scherpe klauwtjes in haar trui.

‘Kee! Is er iets?’

‘Nee. Ik kom.’

Toen ze opstond, zag ze dat er een stoomwolk uit de keuken kwam. De ketel was volledig droog gekookt. Ze zette het gas af en liep haastig naar de voordeur.

‘Wat is hier aan de hand?’

Groot en uitdagend stond Rita middenin de kamer. Hoewel ze achter in de dertig was, kleedde ze zich jong, met korte rokken en nauwsluitende laarzen. Kee had nooit enig gevoel voor haar gehad, maar nu in haar nog beverige halfslaap ontdekte ze dat ze haar haatte.

Alsof haar buurvrouw dat voelde, maakte deze een afwerend gebaar. Ze streek langs haar neus en trok haar mondhoeken minachtend omlaag. ‘Oef. Een mens kan hier niet eens behoorlijk ademhalen.’

‘Ik was in slaap gevallen, terwijl er een ketel water opstond,’ zei Kee. Rita keek haar aan, zoals de vrouw van de Schelpenhoek dat had gedaan.

[p. 27]

‘Vandaar die walm,’ zei Kee aarzelend.

‘Wat walm? Stank, zal je bedoelen. Kattepis.’

‘Je zou de keuken eens moeten zien.’ Kee grinnikte plotseling. ‘Alsof er een stoomlocomotief doorheen is gegaan.’

‘Dank je feestelijk. En loop nou niet meteen weg. Ik moet je iets vertellen.’

‘Dat kan straks,’ zei Kee. ‘Ik moet eerst de katten voeren.’

Zo waardig mogelijk liep ze langs Rita heen naar de keuken, maar halverwege draaide ze zich om. ‘Ze komen je halen,’ had Rita gezegd.

‘Wat?’

‘Ze komen je halen.’

‘Mij?’ vroeg Kee geagiteerd ondanks haar voorgenomen waardigheid. ‘Ik heb nooit van datte...’ Verontwaardigd sloeg ze op haar eigen billen.

Rita kwam dreigend op haar af. Ze zette haar handen met de lange, roodgelakte nagels in haar zij. ‘Wat wou je zeggen, hè? Ik ben een fatsoenlijke vrouw, geen haar minder als een ander. Ik zou ze de kost niet willen geven die...’

Toen ze de tranen in Kee's ogen zag, veranderde ze van toon. ‘Trek het je niet aan, meid. Zo kan het toch niet blijven. Hè? Je kan hier toch niet in je eigen graf blijven zitten?’

Ze drukte Kee in een stoel en stak een sigaret voor haar aan. Kee griezelde van het met lipstick besmeurde mondstuk, maar ze was te moe om tegenwerpingen te maken. Haar buurvrouw joeg de rode kater van de bank en ging toen zitten. Ze begon te praten.

Op het binnenplaatsje stond Boreas te blaffen. (Hoe lang al?) De katten liepen nerveus door de kamer. Met haar ogen volgde Kee de vijf jongen. (Wat gaan ze met hen doen?)

Rita liep naar de deur. ‘Dan moet je het zelf maar weten,’ zei ze. ‘Ik heb aangeboden je te helpen, maar je luistert niet eens.’

Zodra ze weg was, sprong Rood weer op de bank.

‘Goed zo,’ zei Kee. ‘Ze is een gemene vrouw, weet je. Iedere zaterdagavond een andere kerel. En op zondag roept ze me om haar nieuwe spullen te laten zien: glinsterende oorbellen, sjaals, een schemerlamp, een bijzettafeltje. Je kunt je niet wenden of keren in die kamer van haar. En ze houdt niet van dieren. Ze heeft alleen een kanarie. In een kooi.’

Ze schudde haar hoofd. (Barbaren). Toen liep ze naar de keuken, op de voet gevolgd door Pier, Rood, Mimi en de vijf kleintjes. Ze sneed eerst een pond pens voor Boreas in stukken en liet hem binnen. Daarna sneed ze een pond runderhart en tenslotte twee ons tartaar.

Ze luisterde naar hun eetgeluiden, maar ze keek niet vertederd toe, zoals ze meestal deed. Terwijl ze nog volop aan het schrokken waren, ging zij naar binnen. Ze liet zich in haar stoel vallen en legde haar benen op tafel.

Toen ze weer wakker werd, was het schemerig geworden in de kamer. Iedereen lag te slapen, zelfs Boreas die gewoonlijk om deze tijd naar de binnenplaats wilde.

‘Het was een drukke dag vandaag.’

Alleen Mimi deed haar ogen open.

‘Mimi,’ zei ze. ‘Weet je nog, toen er een kleintje van jou drie dagen na de geboorte doodging? Hoe je eraan rook om het te begrijpen?’

Mimi liet een rimpeling door haar snorharen gaan. Alsof daarmee alles gezegd was, sloot ze haar ogen weer.

Even later werd er geklopt.

‘Binnen,’ riep Kee.

Maar ze stonden al in de kamer, alledrie met dichtgeknepen neusgaten: een politieagent, de wijkzuster en om een of andere reden een brandweerman.