Hollands Maandblad. Jaargang 1974 (314-325)

[p. 21]

In het hol van de rover
Nelleke Hovens Greve

Een jaar of driehonderd geleden, toen Europa nog vele wilde woeste bosrijke gebieden telde, was er in een zo'n bos een heks die een rover trouwde. Dat kwam zelfs toen niet vaak voor. Het echtpaar leek tamelijk gelukkig.

Ze groeven een mooi hol op een zo zonnig mogelijke plaats aan de rand van het bos, met links en rechts wat bij-holen die als opslagruimten voor de geroofde goederen zouden dienen.

De plaats van de woning was slim uitgekozen, vlakbij een meer, zodat je voor water niet ver hoefde lopen. Bovendien stonden er in de omgeving veel hazelnotenstruiken, groeiden er wilde aardbeitjes en bosbessen, allemaal produkten waar de rover en zijn vrouw dol op waren. Het leek er dus op dat er niets te klagen viel en dat dit het begin was van een aantal gelukkige jaren.

De heks meende echter zo van tijd tot tijd het klagen niet te kunnen laten. Het was nooit tegen haar man gericht, meestal tegen dieren, gebruiksvoorwerpen, de grond, hun hol, een ander hol. Jammer dat er zo weinig mensen langs de rand van hun bos passeerden. Zo kwamen haar klachten nooit goed uit de verf.

De heks kon zich maar niet over het feit heenzetten, dat de rover roofde. Hij had namelijk echt roversbloed in zich, d.w.z. dat zo iemand moeilijk tot nieuwe werkzaamheden over te halen is, en er geen hobby's of andere bronnen van vermaak op na houdt.

Ze had in stilte gehoopt dat de rover onder haar hoede wel zou veranderen. En het dan meer in de bosbouw of visserij zou zoeken. Dat zou hem toch ook heel gemakkelijk af gaan, plus dat het hem veel meer voldoening zou schenken. Maar zeg zo iets maar eens tegen een rover.

Op een dag in september kreeg de heks een zoontje. Ik noem hem Sep, zei ze, dat past bij de tijd van het jaar. En ze schreeuwde dat een paar maal in het oor van het kind opdat hij het zijn hele leven weten zou.

Sep huilde, waarschijnlijk schrok hij van de door zijn moeder zo scherp uitgesproken s. Hij wist niet dat dat een heksengewoonte was en nog niet eens de allerberoerdste.

Zijn moeder draaide een lap om hem heen en nam hem mee naar buiten. Ze wilde hem zien bij daglicht. Op wie zou hij lijken? Het was ochtend, er hing een dichte septembernevel. Heel mooi, maar van het kind was weinig méér te ontdekken dan in het hol.

Sterker nog, als ik er bijvoorbeeld niet zeker van zou zijn dat ik mijn zoon hier in mijn armen droeg, zou ik onmiddellijk de handen boven de ogen plaatsen om in de verte te kunnen staren, zodat ik het kind dan in de brandnetels zou laten vallen, dacht de heks.

Bij deze gruwelijke, tevens voor een heks zo ingewikkelde gedachte, schoot ze zenuwachtig het hol weer in. Voor de kleine zoon werd een hoek schoongeveegd. Waar zij hem zo lang neerlegde. Dat was voor tijdelijk. Beter leek het een hangmat voor hem te knopen.

Stel je voor dat zijn vader die weinig zag, hem in zijn haast vertrapte. Nee, hoog moest hij hangen.

Terwijl ze knoopte, zeer ijverig en snel, ging er iets afschuwelijks door de heks heen. De rillingen liepen ervan over haar rug. Daar moesten maatregelen voor getroffen worden. Er kwam een felle uitdrukking op het gezicht, iets extra venijnigs. Ze dacht iets uit.

Sep begon te krijsen in zijn hoek. Te koud zeker, mompelde de heks en wikkelde nog wat konijnevelletjes om de beentjes heen. Maar het was duidelijk dat ze er niet helemaal met haar gedachte bij was.

Sep bleef schreeuwen.

Van buiten klonken geluiden, duidelijk de voetstappen van een rover die niet aan het werk is, maar gaat lunchen. Gaja, ik ben er

[p. 22]

bijna, riep de rover. Dat riep hij altijd. Gaja was de naam van de heks en dat hij riep: ik ben er bijna, betekende dat er snel iets te eten klaar moest staan.

Sorry, Bram, ik heb niets klaar, riep ze terug. Er was wat oponthoud vanmorgen. We hebben een zoon.

De zoon was intussen stil geworden van zo veel lawaai om zich heen.

Plotseling stond de rover in het midden van het halfdonkere vertrek.

Een zoon?, riep hij. Waar?

In die hoek, zei de heks en ze wees de juiste aan.

Dat lijkt een flinke jonge rover. Hij liep er op af. Kom er niet te dicht bij, misschien is hij bang voor je, snauwde Gaja. Ik zal een vis voor de lunch gaan vangen, liet ze er meteen op volgen. Pas goed op het kind. Ze nam een ketel en een hengel uit het voorportaal. De nevel was nog niet helemaal opgetrokken. Het gras nog vochtig, de steen welke ze had uitgekozen om op te gaan zitten tijdens het hengelen, erg koud. Maar over niets van dat alles maakte ze zich druk.

Ze zat op die steen, trok naast haar een worm uit de grond, bevestigde die waar hij hoorde en wierp de lijn in het water. Het was heel rustig om haar heen. Ze keek over het meer en piekerde over wat haar deze morgen zo dwars gezeten had.

Namelijk dat de kans niet gering was, dat de kleine Sep zich ook tot de roverij aangetrokken zou voelen. Dat wilde ze op de een of andere manier voorkomen. Hoe?, was een vraag die ze zich de laatste uren al herhaalde malen gesteld had.

Ze had een vis, niet al te groot, maar hij moest er vandaag maar genoegen mee nemen.

Nu was er geen tijd meer om over haar probleem te denken. De vis moest schoongemaakt, een nieuw vuur aangelegd, water gekookt. De heks kwam handen te kort. Ook was het weer woekeren met de ruimte. De rover had zich horizontaal op de vloer te rusten gelegd. Hij werkte vast een gedeelte van zijn middagdutje af. Zelfs tijd is goud bij rovers.

Toen het maal achter zijn kiezen zat, ging Bram buiten nog wat na zitten gapen. Volgens hem stonk het binnen te veel naar de baby.

De heks was blij dat hij plaats maakte. Ze schoof de afwas in een hoek. Toen veegde ze de vloer.

Die hele middag maakte ze plannen. Welke stuk voor stuk de moeite van het uitvoeren niet waard waren. Er scheen geen enkel idee in haar op te kunnen komen dat Sep zou beschermen tegen rover worden.

Vandaag of morgen vind ik er wel iets op, sprak ze zichzelf toe. Inderdaad, de volgende ochtend, terwijl ze met een ketel naar het meer liep, kwam het in haar op. Je kon het geen leuk idee noemen. Maar het was zo'n beetje de enige mogelijkheid.

Bram ging toen hij zijn thee gedronken en zijn pap gegeten had naar zijn werk. Gaja zorgde voor Sep en voor haar plannen met hem.

Het bos dat achter hun woning lag, had wel de naam, het geheimzinnigste bos uit de omgeving te zijn. Niet alleen was het er donkerder dan in menig ander bos, ook hing er een sterk doordringende geur. Deze werkte haast bedwelmend. De overdadige groei van kruiden, geneeskrachtige boomstammen, giftige zwammen, bessen etc. was daar de oorzaak van.

Gaja was een nonchalante heks. Haar kennis over het gebruik van kruiden was zeer gering.

Bij muggebeten, wespesteken en schaafwonden wist ze het juiste heilzame plantje wel te vinden. Een hoofd-, keel- of oorpijn wou ook nog wel eens genezen door een goed gekozen stengel of blad. Veel verder reikte haar kennis niet. Ze had zich er ook nooit voor ingespannen.

Moeilijk werd dat als je zo half en half iets wist over een rozestruik waarvan de takken een belemmering in de groei zouden veroorzaken. Een dergelijke tak om Sep's hoofdje zou een ware uitkomst zijn. Het scheen geen pijn te doen. Haren groeiden er over heen, na een half jaar zag je zo'n tak niet meer zitten.

Maar zijn werk deed hij wel: ‘het hoofd geen centimeter groter laten worden’. En met het hoofd, de geest, zo dacht de heks op haar eigen primitieve manier.

Hoe de struik er uit zag wist ze niet. Op goed geluk trok ze met een mes het bos in. Aan de eerste de beste roosachtige meende ze te kunnen zien, dat die het niet was. Tien minuten later zag ze hem. Opeens, zeker van zich zelf, sneed ze er een flinke tak af. Hij zat vol doornen die geen pijn deden. Dat moest de goeie zijn.

Gaja, ik ben er bijna, klonk het van buiten.

Dat is uitstekend, dacht Gaja, ik heb een flinke pan soep en het hol is schoon.

In drie stappen was hij binnen en startte met het snuiven als een stier. Wat eten we?

Soep, zei zijn vrouw.

Oh, zei de rover en zocht zijn soeplepel op. Wat heeft dat te betekenen sprak hij wijzend op het hoofd van zijn zoon waar

[p. 23]

Gaja zojuist het twijgje om geknoopt had.

Dat heeft niets te betekenen en is louter voor de aardigheid, zei de heks. Pak je lepel en ga zitten. Ze slobberden hun soep. De avond viel in. Ze vielen een voor een in slaap.

Steeds sneller gingen de dagen voorbij in het hol aan de rand van het bos. Ze hadden het beiden druk. De rover met het aanslepen van goederen, het opstapelen en sorteren daarvan. De heks daarentegen had er steeds weer voor te zorgen dat er voldoende voedsel aanwezig was. Een taak die niet mis is voor de vrouw van een rover. Dan was er nog het kind dat dikwijls boven het vuur gehouden moest worden omdat het zo blauw zag van de kou.

Er werd weinig over elkanders werkzaamheden gesproken. Zo werd het winter en de winter was weinig anders dan de herfst. Alleen wat kouder, dus het kind wat blauwer.

Wat was de heks blij toen ze het eerste sneeuwklokje ontdekte. Nu was de winter bijna voorbij.

Bram, riep ze, het eerste sneeuwklokje.

Waar?, riep die terug.

Toen hij het zag werd het uit de grond gerukt en opgeborgen bij zijn voorraden.

Zoiets vond de heks jammer, dat was nou bijvoorbeeld niet gebeurd als Bram een visser was geweest.

Het was zo'n 4½ jaar later. Uit het bos kwam een monnik te paard. Hij bleef even stil staan om zich te oriënteren. Naar het meer, sprak hij toen tot het paard, ik zie mensen. Het paard ging.

Aan het meer zaten Gaja en de kleine Sep te vissen. Het liep weer tegen etenstijd. Ze hadden het paard niet in de gaten, ze waren meer op de vissen geconcentreerd.

Plotseling gaf Sep een vreemde kreet.

Gaja keek op. Wat kon er zijn?

Een keurige stem sprak toen: goede middag, ik ben......

Er volgde nog van alles, maar de heks had haar kind mee gesleept het hol in, zodra ze een glimp van de vreemde persoon gezien had.

De monnik zag ze gaan. Was stomverbaasd. Hij had slechts goede bedoelingen. Nu probeerde hij nog eens door middel van roepen bij de ingang van het hol, het een en ander naar voren te brengen.

Ik kom hier om te helpen. Ik kom overal om te helpen. Ik heb er oog voor wie in dit land ongelukkig is en wie niet. U beiden behoort tot de ongelukkigen. Laat mij u helpen. Deze kreten bleef hij herhalen. Het galmde door het hol.

Sep had zijn kleine hoofd helemaal in een kussen gedrukt. Hij was erg bang. Zijn vader en moeder waren de enige mensen die hij ooit gezien had. En nu zoiets voor de deur.

Moeder Gaja werd erg zenuwachtig. Ze schaamde zich voor haar zoontje, de kleuter met het babyhoofd. Niemand mocht hem ooit zien. Daarvoor was het niet nodig hem de hele dag te verbergen. Hij kon vrolijk rondrennen en spelen. Er was in al die jaren geen enkele voorbijganger geweest. Omdat hij zo door zijn bezigheden in beslag genomen werd, had de vader van het kind niets in de gaten. Hij wist niet dat Sep's hoofd niet groeide. Nu was daar die man in zijn bruine gewaad. Wat zou hij denken? Hij had vast veel door.

Straks kwam Bram voor zijn avondeten. Dan was er niets klaar. Hij zal gaan vechten met de monnik om zijn honger te vergeten, dacht ze. Wat moet ik doen? Wanhopig sloeg ze de handen in elkaar. Sep zag steeds bleker. Buiten herhaalde de monnik zijn repertoire. Zijn paard hinnikte.

Gaja schrok, ze hoorde Bram van uit de verte vloekend naderbij komen. Dat gaat niet goed fluisterde ze.

Maar de monnik begon zo vriendelijk tegen hem te spreken, dat Bram spoedig van woordkeus veranderde. Ja, het kwam zelfs zo ver dat ze een goed uur later met z'n drieën rond de tafel zaten. De monnik, de heks en de rover. Voor hen stond een grote schaal met gebakken vis. Ook was er een soort bier.

Het smaakt me prima, prees de monnik.

Zeer prima, zei de rover alsof hij dat dagelijks placht te zeggen.

Nu is het op, zei Gaja, en ze liet aan de heren zien dat de schaal leeg was.

De monnik knikte en ook de rover begreep dat de maaltijd ten einde was.

Even een ommetje, zei de rover en verdween door het gat naar buiten. Dat is tegenwoordig zijn gewoonte, na het eten een ommetje, zei de heks. Dat heeft ie nodig.

De monnik knikte waardig. Hij vond het een goed streven, zo'n uurtje voor je zelf er tussen uit trekken. Terwijl hij uiterst secuur de toppen van zijn lange witte vingers tegenover elkaar plaatste, zei hij: Nu iets heel anders. Ik mis uw zoontje.

Die slaapt al, zei de heks met een lach, blij dat het toevallig ook nog zo was.

Hij lag verstopt onder ontelbare lappen en sliep als een roos.

Zou ik hem nog eens mogen zien? Was er

[p. 24]

niet iets met zijn hoofdje, zei de monnik zeer tactloos.

Waarop de heks bijzonder fel werd en krijste, er is niets met zijn hoofd, hij is beter bij zijn hoofd dan zijn vader.

Dat kan, dat kan, mompelde de onthutste monnik. Laat ik me nu niet meer zo vergalopperen, dacht hij bij zichzelf. Toen dacht hij, mijn paard, ik krijg ineens het gevoel alsof het gestolen is.

Ik moet gaan kijken of mijn paard er nog is, neemt u me niet kwalijk zei hij tegen zijn gastvrouw.

Doe wat je niet laten kunt, zei de heks koel.

Ze hoorde de monnik buiten wanhopig rondspringen. Zeker weg, dat paard van hem, dacht ze.

Inderdaad. Het paard is weg, het paard is weg, riep hij uit.

Kom binnen en schreeuw niet zo, gilde Gaja. Je maakt het kind wakker.

Nu was er een groot verschil met hoe hij de eerste keer hier binnengekomen was. Zijn trots was verdwenen, maar daar was niets voor in de plaats gekomen.

Als een lijk zat hij op een stoeltje.

Gaja had wel door wat er gaande was. Bram was er met het paard vandoor. Mijn man heeft het gestolen, zei ze de monnik. Welke dwaas laat er een paard staan voor het hol van een rover.

Ik, zei de monnik gedwee.

Ja juist, haaide de heks. Zie in dat je een dwaas bent dan mag je mijn zoon zien.

Ik heb het reeds ingezien, stamelde de monnik.

Nou, kijk, zei de heks. Hier ligt ie. Er werden wat lappen aan de kant geschoven en Sep kwam te voorschijn. Hij werd wakker en ging rechtop zitten.

Hij doet niks, zei zijn moeder terwijl ze op de monnik wees.

Het is een soort rover, dit laatste met een knipoog naar het slachtoffer, een rover dat kent ie he.

Ja, ja, speelde de monnik mee. Ik ben ook een rover en ik ga straks jou en je moeder mee roven.

Dat is goed zei de heks, waar gaan we heen?

Waar de wind ons heen brengt, sprak de monnik lyrisch. Dat vond de heks zo'n mooie en vrijmoedige gedachte voor iemand uit het klooster, dat ze dacht, nu of nooit. Sneller dan dat ze ooit voor de rover geweest was, bundelde ze kleren voor zichzelf en Sep bij elkaar. Het was alsof de wind al door het hol waaide. Ze sjorde aan Sepje die nog steeds verbaasd naar de nieuwe rover keek.

Niet zeuren, zei Gaja, en daar gingen ze.

Met alle drie is het erg goed gegaan. Vooral met Sep. Van hem is bekend, dat hij een geleerd monnik is geworden, die zich wat zijn studie betrof voornamelijk op rozen toelegde.

Al de eerste dag van hun vlucht uit het hol, had de monnik met een mesje de rozetak rond het hoofd van Sep weggesneden. Zijn moeder huilde wat tijdens deze operatie. Maar dat waren dan ook de laatste tranen die haar over de wangen rolden.

De rover en het paard zouden door niemand ooit zijn weergezien.