Hollands Maandblad. Jaargang 1972 (290-301)

[p. 27]

Vriendje voor Chrisbin
Jos Ruting

(In Hollands Maandblad, januari 1968 begint het verhaal ‘Vriendje voor Chrisbin’. Chrisbin, een jonge engelse classicus is dan verliefd op een tuinbeeldje, zijnde een kopie van een Vroegromeinse plastiek, een kindernaakt zonder hoofd. In Hollands Maandblad, april 1968 doet de psychiater Vanessa Moore een poging om Chrisbin aan een levend vriendje te helpen. Dan komt Martin ter sprake, een elfjarige jongen die in een armoe-wijk van Londen woont en opmerkelijke successen heeft als doelverdediger. Vrienden van Chrisbin weten het zo te spelen dat een geslaagd portret van dit kind in de krant komt voorzien van een relaas over de jonge voetbalster. Pogingen van Chrisbin om deze kleine ‘wilde’ te bereiken mislukken volkomen.)

Zo nu en dan is Chrisbin in Amsterdam. Hij vindt Londen en Amsterdam de mooiste steden van de wereld, een strikt persoonlijke opvatting maar wat hem betreft geen slag in de lucht want hij heeft veel gereisd en veel steden bekeken. Volgens Chrisbin werkt men krachtig aan de verwoesting van Londen en Amsterdam. Hij zegt: ‘Wij in Engeland werken langzamer dan jullie hier in Nederland en zo bezien zou Londen Amsterdam kunnen overleven.’ Hij zit bij Lydia in de auto. Zij laat hem zien wat de slopers al weer bereikt hebben. Om het spitsuur te vermijden zet zij al vroeg in de middag koers naar buitenwijken en naar een dorp dat stervend opziet naar de verbolgen woontorens van grijs beton. Ze zijn gekomen om het dorp te verpletteren met beton en ze leggen lange schaduwen over kleine huizen en het groen van weiden die zullen onder gaan. Het kleine restaurant is feestelijk verlicht alsof het zich van niets bewust is. Daar bestellen ze gebraden haantjes. Op de televisie stroomt olie uit een brandende tanker. Het regent als ze door buurten rijden waar Chrisbin weg noch steg weet. Lydia vindt een plek voor de auto, niet ver van de bioscoop waar Satyricon draait. ‘Ik heb twee kaartjes’, zegt Lydia tot grote verrassing van Chrisbin. Hij kent Petronius en hij wil graag zien wat de beroemde cineast Fellini met ‘Het gastmaal’ en de verhalen van de gasten gedaan heeft. ‘In zijn film voert Fellini het Hedonisme op tot een volslagen waanzin. Voor zover ik kon zien was er maar een moment van grote tederheid. Dat was toen Encolpio met de jongen Giton langs de spookachtige bordelen liep. Juist dan roepen een paar jongelui voor in de zaal. Ik verstond: Kom in mijn armen lekkere flikker. Ik ergerde mij. Chrisbin spreekt gebrekkig nederlands maar hij kan het heel goed verstaan. Zulk stom publiek weet niets van Petronius en niets van Fellini, het weet alleen dat de film drie uur duurt en denkt: Dan heb ik wat voor mijn geld. Als je buiten loopt ben je kwetsbaar, in de bioscoop ook. Ik ergerde mij. Achter whisky bij mij thuis zei ik het dat ik mij ergerde. Chrisbin lacht, hij verwijt mij dat ik de massa altijd nog overschat. Het drama van de hermaphrodiet, het kind dat van dorst sterft, wie begrijpt dit? Stelt hij, alleen enkele scherpzinnigen.’

‘Ik zat nog lang met het probleem Martin,’ zegt Chrisbin. ‘Ik dacht: hij blijft altijd klein. Ik ging naar het bouwterrein waar de jongens speelden en waar jouw zusje Dionne foto's voor de krant gemaakt had. Het terrein was afgesloten met hoge hekken. Achter de hekken werkten kranen en betonmolens. Ik ging op zoek naar naburige voetbalveldjes. Op een dag ontdekte ik een stukje land met onkruid en veel afval, een walgelijke rotzooi, autowrakken achter sloopwoningen en daar waren de kinderen bezig. Martin stond in het doel. Ik was blij dat ik hem teruggevonden had. Uit voorzichtigheid bleef ik op een behoorlijke afstand. Daarop zag ik Martin toch weer meer dan eerst. Hij zat met zijn hoofd in zijn handen op een stoep bij de pub waar zijn moeder whisky dronk. Soms zag ik Martin met zijn hengeltje aan de rivier. Je begrijpt natuurlijk dat ik hem niet schaduwde, het was telkens toevallig als ik hem zag. Het eigenaardige is dat de dingen die voor hem belangrijk waren voor mij ook belangrijk werden. Daar kan ik geen verklaring voor vinden. Als ik wist waar Martin was stelde mij dit gerust. Hij moest blijven die hij was en zijn waar hij was. Het knapennaakt aan Eton-avenue bleef staan waar het stond, ik kon het telkens terug zien. Martin moest zijn en blijven die hij was. Stegen en onkruidveldjes bewaarden hem voor mij. Met een jongen die je kunt terugvinden is in resten

[p. 28]

wildernis misschien toch nog eens verbinding mogelijk. Zo is dit misschien. Beter kan ik het momenteel niet zeggen.

Ik droeg een oude jas en een verregende hoed om niet op te vallen in de stegen, bij een straathoek rende Martin toevallig tegen mij op. Hij liep volkomen toevallig pardoes tegen mij op. Ik hield hem vanzelfsprekend een ogenblik tegen mij aan. Even te sterk maar dat kon in het ogenblik van die toevallige botsing. Twee voetgangers lopen tegen elkaar, het is niet ongewoon. De grootste wil voorkomen dat de kleinste over de straat rolt, die houdt de kleinste staande. Dat deed ik dan ook. Door mijn schrik en zorgzaamheid van nature kon mijn neiging tot beschermen wat overdreven schijnen, maar toch echt wel aanvaardbaar zijn voor een kind. Begrijp dit: Een man in die havenbuurt had kunnen zeggen: Kijk uit waar je loopt rotjongen. Een vriendelijke man had kunnen zeggen: He he mijn jongen. Zoiets is al goedhartig. Ik zei: ‘Stop meneertje. Denk om je rijbewijs.’ Martin keek naar mij op met grote lichtblauwe ogen, even verschrikt, toen lachend. Dat ik hem even tegen mij aandrukte was niet anders dan bescherming. De grootste wil immers voorkomen dat de kleinste over de straat zal rollen. Zoiets is toch logisch. Ik veegde met twee vingers langs zijn zachte linkerwang en hij lachte. Wat ik deed was geen wraak maar de grappig bedoelde straf van een grote man die niet boos werd, die een jongen ondanks dit toch wel aardig vond. Ik denk er over na bij foto's op mijn bureau. Martin zit naast mij en hij vraagt: Heb je ook foto's van voetballers? Zijn stem is rauw en die ontroert mij. Philippo productions wil mijn verhaal ‘De dood van Asclepias’ verfilmen. Ze zoeken een jongen voor de hoofdrol en dat is moeilijk. Onlangs hebben ze een advertentie geplaatst.

Philippo productions kreeg een stroom brieven en foto's van meisjes die voor de griekse knaap wilden spelen. Een moeder schreef: Mijn dochter heeft beslist talent. De dochter droeg een topless. Zeker om te demonstreren dat ze een jongensfiguur had. Over een paar oudere meisjes die volstrekt geen jongensfiguur hadden maakte Serge aantekeningen. Mogelijk waren ze later bruikbaar voor andere rollen. Alle foto's gingen retour. Wij kregen ook een paar lieve kiekjes van moederskindjes, juweeltjes voor een burgerlijk familie-album. Uiteraard niets voor ons. Philippo bekeek mijn foto's van Martin die Dionne gemaakt had. Hij vond ze als portretstudies wel geslaagd maar hij noemde het jongetje Martin een wilde kat en een nietig prulletje. Hij zei: ‘In Satyricon speelt een engelse jongen Giton en hij is Giton. Dat moet je niet onderschatten. In het oude verhaal zegt Giton's moeder: Mijn zoon zal nooit een man worden. Hij is de hoer van de gevangenis. Hij verkoopt zijn lichaam voor één nacht onderdak. Fijne moeder als je het mij vraagt maar dit terzijde. Ik ken die speler niet. Die is misschien zo onschuldig als een lam maar hij is in staat om zijn rol waar te maken. Ik noem de jongen die Giton speelt een talent. Van dat ventje Martin verwacht ik niets.’

Later zei Serge: ‘Laat hem maar praten. Niet hij, maar wij maken het uit wie de grote rol in jouw verhaal zal spelen. Ten eerste hebben wij geen schandknaap nodig, ten tweede gaat het om een zeer jeugdige speler die laat ik zeggen verraderlijk, of beter misschien bedrieglijk is. Het moet een forse jongen zijn die kinderlijk lijkt en op een bepaald moment als een man zal handelen. Ik wil actie dat weet je. Ik denk nu aan een verhaal dat speelt in het paradijs Amerika. Een gangster dwingt een zakenman onder bedreiging met een pistool om naar zijn afgelegen landhuis te rijden en de sleutels van zijn bankkluis te halen. Het twaalfjarig zoontje van de zakenman zit in de auto en het moet mee. De gangster wilde het kind gebruiken als schild om daarmee eventueel zijn aftocht mogelijk te maken. In het afgelegen land huis vraagt de kleine jongen of hij even weg mag om te plassen.

De gangster is een bandiet die geen kleinigheid zal verwaarlozen. De jongen mag naar het toilet gaan. Onderweg naar de bankkluis zit de zakenman achter het stuur, de gangster naast hem, de kleine jongen achterin. Plotseling valt een schot en de gangster slaat voorover. Zijn pistool dat hij even niet op de zakenman gericht hield valt op het matje in de wagen. Het knaapje was niet gaan plassen. Het liet het toilet doorstromen, ging van het toilet in de badkamer, in de slaapkamer van zijn ouders en nam vervolgens de revolver van zijn vader uit het nachtkastje. Met deze revolver schoot hij de gangster door het hoofd toen diens pistool niet op zijn vader gericht was. Zoiets vind ik geweldig. Ik houd niet van jongens dat weet je. Ik vind jongens maar rare dingen. Deze jongen zou ik in het goud willen zetten.’

‘Serge is een beroemd cineast. Zijn camera beweegt nauwelijks en hij kan de huizen en straatjes zien die Utrillo zag, zijn achtergronden zijn wonderen. Ik weet het door de recensies. Zijn drama is een geweldig drama en onafwendbaar ondanks gewoon gedrag van gewone mensen. Ik zit er wel eens over in dat zo'n ster als Serge mijn verhaal verfilmen zal. Misschien is het eigen-

[p. 29]

lijk niet belangrijk genoeg. Hij zei: ‘Die jongen in jouw verhaal mag voor mij meer of minder mooi zijn. Dat mooi zijn is niet belangrijk. Hij moet gestalte hebben. Imponerend zijn. Ik noem maar wat. Grote borstkas, fiere houding, dreigende blik. Hij mag voor mijn part een halve meid zijn met kleine meisjeshanden, je hebt van die jongens maar vers één is dat hij kan imponeren. Die kleine Martin heeft wel iets. Wat hij heeft kan Philippo natuurlijk helemaal niet zien. Ik wel. Helaas zie ik dit: Martin kan goed boos kijken en slijmerig lachen. Dat knulletje is waarschijnlijk nu al beroepsdief, het is wat ik noem een rafeltje, een kind dat er onder ligt. Heel vaag, echt heel vaag denk ik ook: Wat ziet de zaal. Ondanks dit denk ik ook: jij hebt die foto's van meer dan een jaar geleden. Dat zijn foto's van een kleine woesteling. De woestheid in dit ventje is in opzichten bruikbaar. In meer dan een jaar tijd kan er nog heel wat bij gekomen zijn. Ga er eens op af en maak een paar foto's van het mormeldier zoals het nu is. Mogelijk zit er dan heel wat meer in en dan kan de studio hem oproepen voor proefopnamen. Proefopnamen worden natuurlijk betaald. Reiskosten ook.’

‘Ik was nogal blij met het plan van Serge. Door zijn plan had ik een filmmaatschappij achter mij. Ik kon naar Martin toe gaan en zeggen: Broertje, jij heet Martin. Jij kan enorm voetballen, jij bent een beroemde keeper, jij hebt in de krant gestaan en nu willen ze dat je voor de film zult spelen. Kom vooral want je krijgt een heleboel geld, veel meer dan je ooit gedacht had. Als de film niet zou doorgaan krijg je toch een heleboel geld en ook een voetbal. Je moet het echt doen hoor want het gaat over beroemde jonge voetballers. Je krijgt een heleboel ponden. Is jouw moeder thuis? Dit alles dacht ik. Het weer was beestiaal. Ik liep door de steegjes, ik kwam in de lane. Op nummer 32 hingen geen gordijntjes. Ik vroeg aan een oude man: ‘Zijn die mensen hier verhuisd? Ik kom niet voor de huur. Ik kom om te helpen.’

Waarschijnlijk dacht de oude baas dat ik van de ‘Barmhartige Samaritanen’ kwam. Hij zei: ‘Ze zijn weg broeder. Ze zijn naar Leeds of naar Sheffield, dat weet ik niet precies.’

Uit een keldertje kwam een vrouw. Die zei: ‘Het is te laat dominee, het is te laat. Die man werkte nog wel maar zij zoop alles op. U komt om te helpen maar het is te laat. Ja zeker dominee. Ze hadden een kind. Ze hadden een jongen. Dat was Martin dominee. Dat was toch zo'n engel, dat was toch zo'n lieve jongen. Hij zat altijd op zijn moeder te wachten. Hij zat daar op de stoep hier over. Hij bracht haar naar huis als ze niet meer lopen kon. Ach dominee, wie heeft zo'n kind, zo'n goed kind. En nu zit die lieve jongen in de gevangenis. Hij had een appel gepikt. Misschien kan u wel praten met de hoge heren. Mijn man heeft vast werk in de haven. Mijn man en ik hebben zelf geen kinderen. Mijn man en ik willen Martin wel in huis nemen. Martin heeft zulke lieve blauwe ogen.’

[p. 30]