Hollands Maandblad. Jaargang 1971 (278-289)

[p. 27]

De beschadigde vriendin
Guus Kuijer

Soms ontmoet je iemand waarvan je denkt dat hij in betrekking staat tot iets, zo druk is hij in de weer. Je ziet mannetjes en vrouwtjes die spelen dat ze ergens in opgenomen zijn, ze zijn binnen en jij staat voor het raam. Je speelt dat ze niet spelen. Je speelt dat er een binnen bestaat.

Opeens heb je genoeg van iedereen. Er komt geen naam meer over je lippen. Dan is het goed om regelmatig naar de bioskoop te gaan, waar je in het donker jezelf kunt liefhebben. Schieten en vrijen of allebei tegelijk, als je weer schichtig de straat op stapt heb je een duik gedaan in een ver verleden toen mensen elkaar nog recht in de ogen keken, toen je elkaars hand nog pakte om er iets mee uit te drukken. ‘Heb jij nou hetzelfde gezien als ik?’ denk je van de vrouw bij de uitgang omdat ze je aankijkt of je een kikker bent.

Als je tussen een menigte mensen staat, voel je dat ze warm zijn, stuk voor stuk. Bij schildpadden is dat niet zo, bij slangen ook niet, daarom vinden we ze eng. Zelfs de televisie wordt warm als hij maar lang genoeg aanstaat. Als je je hand op het scherm houdt kan je stemmen voelen.

Waar is het wachten op?

Twee mensen duwen hun lichamen tegen elkaar, hun huid plakt, de liefde is vooral een vochtige zaak. Hellen heeft het koud.

Ze heeft zich te koud gekleed, verleid door de februarizon en de dikke knoppen aan de bomen. Alweer een lente. Ze heeft veel zorg aan haar uiterlijk besteed want wie bevriend wil zijn met de eenden moet brood meenemen. Maar waar zijn de mensen? De kafees zijn nog gesloten, je kan je tent opzetten tussen de tramrails, als het regent boven de Raamweg kan je het in de Nobelstraat horen ruisen.

Toeoeoet! Waarachtig, een auto. Hij rijdt langzaam naast de stoeprand met haar mee. Niet opzij kijken, d'r zit natuurlijk een bolle patser in die met 'r op de achterbank wil. Toeoeoet! Nou man, sodemieter op, ik heb niemand nodig, ik kom zo ook wel aan m'n gerief. Ze kijkt in een winkelruit. Het is maar een klein opblaasautootje. Nou ja, op schoot wil ze ook niet, daar is ze langzamerhand te oud voor, je wordt bovendien misselijk in zo'n wiebelding dat bij elke bocht zowat omslaat.

De auto stopt. Hellen hoort het portier dichtslaan. Wattissievanplan, wattissievanplan, wattissievanplan? Ze gaat bijna in looppas over. Ze hoort roepen. ‘Hellen’.

Ach m'n lieve Jezus, het is Edgar. Ze draait zich om, ziet hem op zich afhollen. Ze voelt zijn handen grijpen in haar schouders. ‘Was je bang voor me?’

‘Ach nee, voor jou niet, voor die rotauto van je. Voor het krankzinnig vroege uur, op zondagmorgen nog wel. En omdat ik geen jas aan had, alleen een bloes en een rok waar het eigenlijk te koud voor is. Niet dat ik iets tegen mannen heb, maar wel als ze zich grijnzend over je heenbuigen en je van dichtbij te oud vinden’.

Edgar trekt haar naar de auto. Ze praat nog als hij het portier achter haar dichtslaat. Hij loopt om de auto heen en schuift naast haar.

‘Wat doe je eigenlijk zo vroeg?’ zegt ze. ‘Wou je es alleen zijn?’

‘Ik ben meestal alleen.’

Ze lacht ongelovig. ‘Geen vriendinnetje?’

‘Vanwaar dat tje?’

‘Tjes dan, of djes.’

‘Nee.’

Ze is perplex. Ze kijkt een tijdje naar buiten.

‘Ik ken veel mensen’, zegt Edgar, ‘maar heb jij wel eens iemand gezien die met z'n tweeën was?’

‘Ik heb es gehoord’, zei Hellen, ‘dat indianenvrouwen zakjes ijzerkorrels aan hun ceintuur droegen en dat ze magneetjes verstopten in de kleding van een man.’

Ze zijn de stad al uit. Er komen steeds meer autoos op de weg. ‘Waar gaan we heen?’ vraagt Hellen.

‘Geen idee. Wat wil je?’

‘Kan me niks schelen.’ Voorlopig maar

[p. 28]

doorrijden, denkt ze.

‘Zeg Edgar, we maken er wat van vandaag.’ Hij knikt. Ze gaan er wat van maken.

Hellen strekt haar benen behagelijk onder het dashboard.

‘Weet je wat ik eng vin? Zo'n levensgrote pop zonder veiligheidsriemen die vertraagd door de voorruit slaat. Al die splinters die wegspatten en de houding van zo'n pop als het afgelopen is.’

‘Dat moet je je voorstellen met bloed en hersenen’, zegt Edgar. ‘Ik kreeg es een lift van iemand die de hele tijd in slaap viel. Die wilde dood, had kennelijk slaappillen geslikt, reed keihard, telkens als z'n ogen dichtvielen zaten we op het linkerwegdek.’

‘Ontzettend’.

‘Ik heb hem gevraagd of ie me weer af wou zetten. Dat deed ie. Maar begrijp jij nou waarom ie me meenam?’

Mogelijkheid

a.	man wilde niet dood, had alleen slaap.
b.	man wilde niet alléén doodgaan,
c.	man wilde pas dood toen ie Edgar zag,
d.	man had al jaren gezocht naar een jongen als Edgar om mee dood te gaan, enz.,

overweegt Hellen, maar ze zegt: ‘De mens is een raadsel.’

‘Daar zeg je zowat.’

Hij zag er nog steeds schitterend uit, maar vergeleken bij de vorige keer was hij menselijker geworden. Hij had zich bijvoorbeeld slecht geschoren.

‘'t Is jammer dat je d'r niet op gekleed bent anders hadden we hier mooi kunnen wandelen.’

‘Als je nog even doorrijdt, d'r woont hier ergens een vriendin van me, daar kan ik wel een jas lenen.’

Ze wijst hem de weg.

Het bovengedeelte van een duplexwoning waarin de beschadigde vriendin. ‘Wij zijn een mooi span: Ellen en Hellen’, zegt Hellen. Edgar voelt zich meteen thuis, vooral omdat Ellen aan hem voorbij gaat en alleen Hellen ziet. Je kan zien dat ze het fijn vindt niet alleen te zijn. Of ze thee willen. Dat kan nog best. De dag begint pas, je kan nog uren wandelen.

‘Je ziet er veel beter uit,’ zegt Hellen.

‘Natuurlijk. Jij trouwens ook.’

‘Ik had gedacht dat het m'n dood zou zijn’, zegt Hellen.

‘Ik niet. Ik leef helemaal op en jij ook. Wacht’, zegt Ellen, ‘ik moet even bellen.’ Ze draait een nummer. ‘Hallo, met meneer Halver?’

‘Spreekt u mee.’

‘Meneer Halver, ik moet u iets toevertrouwen.’

‘Gaat uw gang.’

‘Ik sta gisteravond in de keuken een kopje koffie te drinken, wordt er gebeld. Ik doe open. Staat er een man op de stoep. Een van uw discipelen. Met van die wilde ogen. Niet onaantrekkelijk mag ik wel zeggen, niet onaantrekkelijk.’

‘Gaat u door mevrouw.’

‘Ik laat hem binnen. Begint ie in de gang al te zeggen dat het heel lelijk is om je man in de steek te laten, dat de Heer het niet wil, dat je moet bidden en dat dan hallikidee tsjing boem alles dik in orde komt.’

‘Mevrouw...’

‘Ik had met hem te doen, dus ik zeg, ga zitten, maak ik een kopje koffie voor u.’

‘Mevrouw...’

‘Hij heeft de stoel nog niet warm of hij zegt dat het een misdaad is, je man in de steek laten. Het kwam niet eens in z'n bolle petrus en johanneshoofd op dat ie me regelrecht zat te beledigen.’

‘Mevrouw, kunnen we niet...’

‘Nou vraag ik me af of daar niks tegen te doen valt, bestaat er niet één of ander eh insecticide, een anti-jezusverstuivertje of zo, waarmee ik me uw kudde van het lijf kan houden, of zou het beter zijn dat ik ze stijf vloek?’

‘Mevrouw, kunnen we niet beter...’

‘Meneer, ik heb gehoord dat er in uw gemeente voor mij gebeden wordt en voor het herstel van mijn gezin. Dat vind ik best, maar wilt u dan wel in uw gebed verwerken dat ik ertegen ben?’

Ze begint plotseling te fluisteren.

‘De volgende bijbelruiter die u op me loslaat verlaat gruwelijk verminkt dit vertrek.’

Ze smijt de hoorn op de haak.

‘Je kan je over een hoop dingen druk maken’, zegt Edgar. Hij blaast en drinkt.

‘Of je homo- dan wel heteroseksueel bent is nog steeds een belangrijke kwestie’, zegt Hellen.

‘Helemaal niet seksueel zijn, dat lijkt me wel praktisch’, zegt Ellen.

‘Jezus’, zegt Hellen. Ze springt op en kijkt ontevreden om zich heen. ‘Zullen we maar gaan wandelen, met jullie valt toch niet te praten.’

‘Ik ga mee’, zegt Ellen.

‘Gezellig’, zegt Hellen beleefd. ‘Waar is Alexandertje eigenlijk?’

Alexandertje is bij zijn oma.

Ze wandelen. Edgar voor hen uit. Het voordeel is dat de tijd onmerkbaar verstrijkt.

‘Je zou z'n moeder kunnen zijn’, zegt Ellen.

‘Hij wilde me juist omhelzen toen ik hem herkende aan een moedervlek op zijn linkerbil’, zegt Hellen.

[p. 29]

‘Je vertelde hem snikkend het hele verhaal.’

‘Hij toonde veel begrip.’

‘Hij noemde je z'n lieve mamma.’

‘Dat gaf me veel voldoening.’

‘Als je met een vriendin door de duinen ging wandelen liep hij voor jullie uit.’

‘Af en toe riep ik wat.’

‘Je riep wat ie doen of laten moest.’

‘Hij was heel gehoorzaam omdat ie veel van z'n moedertje hield.’

‘Je was nog jong, meer een soort kameraad.’

‘Soms vond ik het jammer dat ik z'n moeder was.’

‘Op een dag was de moedervlek verdwenen.’

‘Ik had me vergist, de moedervlek was er nooit geweest.’

‘Je had nooit een zoon gehad.’

‘Maar hij bleef altijd bij me en deed alles wat ik zei.’

‘Op een dag zei-d-ie dat ie even een pakje sigaretten ging halen.’

‘Nee’, zei Hellen. ‘Hij rookte niet.’

‘Dat ie een blokje om ging.’

‘En of ik meeging.’

‘Maar je was moe.’

‘En daarom ging hij ook maar niet.’

‘Maar hij had nog geen zin om naar bed te gaan.’

‘Toen ie een uurtje later kwam sliep ik nog niet.’

‘Trut.’

Edgar daalt af naar het strand. Onderaan de trap trekt hij zijn schoenen en sokken uit. Hij loopt langs de zee. Hij hoort zijn voeten niet meer, het geluid van zijn ademhaling wordt overstemd door de zee, de zon is te zwak om schaduw te werpen: zolang hij niet achterom kijkt, naar de twee vrouwen, of naar beneden, naar zijn voeten, kan hij zich verbeelden dat hij niet bestaat.

Het duurt niet lang. Hij voelt zijn benen. Hij gaat zitten op het harde zand, vlakbij de zee. Hellen en Ellen zoeken het wat hogerop, bij de duinen. Hij maakt zeven vijvertjes in het zand, met voor elk een kanaaltje naar de zee, zodat het water in en uit de vijvertjes kan stromen. Hij kijkt op als Ellen met haar blote voeten de kanaaltjes dempt. Ze staat stil, kijkt over hem heen en zegt geen woord. Edgar trekt met zijn vinger nieuwe kanaaltjes om haar voeten heen.

‘Je had kwaad moeten worden en vloeken’, zegt ze.

‘Waarom?’

‘Omdat ik je werk vernield heb.’ Ze haalt haar schouders op. ‘Het was maar een grapje.’ Ze kijkt over de zee. ‘Zullen we naar Engeland zwemmen?’

‘Goed’, zegt hij, ‘dan rijd ik eerst Hellen naar huis.’

Ellen lacht. ‘Toen ik de halve dag gewacht had en je nog niet terug was, ging ik maar alleen. Ik zwom en ik zwom en ik zwom en toen ik aan de overkant was, was Engeland gesloten.’

‘Ach natuurlijk’, zegt Edgar.

Ze giechelen. Edgar graait met beide handen modder uit de vijvertjes en laat het uit zijn vuisten druipen. Er ontstaan een stuk of twaalf zandgedrochtjes, kleine ineengedoken vogeltjes.

Ellen trapt ze plat. ‘Hou daarmee op, wil je?’ Ze gaat op haar knieën voor hem zitten. ‘Hard rijden’, zegt ze, ‘knallende motoren, dat is pas leven. Dat is nog es wat anders dan droefgeestig gaatjes graven in het zand. Altijd harde, vrolijke meiden om je heen.’

Edgar staat langzaam op, slaat het zand van zijn broek. ‘Je bent eigenlijk een pokkewijf’, zegt hij. ‘Volgens mij maak jij d'r weinig van.’

Ze zegt niks terug, staat ook op. Edgar wil naar Hellen, maar Ellen pakt hem bij zijn schouder.

‘Ik hou je binnen bereik’, zegt ze. ‘Op zekere dag gebeurt je een ongeluk, vandaag,

[p. 30]

morgen, over tien jaar. In de auto, op je werk, thuis. Ik zal alles nauwkeurig voorbereiden. Denk niet dat ik me d'r op verheug, ik ben geen moordenares, ik stel geen belang in de misdaad, er gebeurt je alleen maar een stom ongeluk. Je bent een slecht mens en niet omdat je vlinderdassen draagt of zonder reden mensen berispt, want dat doe je niet. Ik kan niet uitleggen waarom ik je zo'n huiveringwekkend kreatuur vind, je weet zelf wel hoe slecht je bent en misschien ook wel waarom.

Je moet een toekomst zien, anders kan je niet leven. Je moet straks, straks kunnen zeggen. Ik zeg, straks, als ik alles goed heb voorbereid reken ik met hem af, wat niet wil zeggen dat ik het ook werkelijk doe. Het gaat er maar om dat ik iets om handen en voor ogen heb.

Het hoeft niet origineel te zijn, ik weet ook niets beters dan ik op film zie of in boeken lees, je valt uit een raam, verongelukt met je auto, eet smaakloos vergif, hoewel, ik ben nogal gek op elektriciteit. Meen ik het? Weet jij het? Je schudt met je hoofd, maar je weet nooit. Misschien helpt het als ik er regelmatig over nadenk, op gezette tijden bedoel ik, laten we zeggen tussen zeven en half acht 's avonds, na de afwas. Ik maak er een studie van. Ik kam de kranten uit. Verzamel de manieren waarop men pleegt te verongelukken, splits ze uit naar bruikbare en onbruikbare, de bruikbare naar dure en goedkope, de goedkope naar eenvoudige en ingewikkelde, enz. Voor ik het weet vergeet ik de televisie aan te zetten en mis ik het journaal. Stomme lul. Je bent erbij, want je weet nooit waar ik toe in staat ben.’

Ze kijkt Edgar aan. Ze is er niet zeker van of hij luistert.

‘Ik hou van jou en blijf je eeuwig trouw’, zegt ze. ‘Blijf maar lekker bij me zou ik zeggen.’

‘Hum’, zegt Edgar, ‘best hoor.’

Ze lopen naar Hellen.

‘Ik hou opeens ontzettend van Edgar’, zegt Ellen. ‘Hij moet maar een tijdje bij me blijven.’

Hellen haalt haar schouders op. ‘'t Is modern’, zegt ze. ‘Je houdt het niet tegen.’

‘Ja moet je horen’, zegt Ellen, ‘wie neemt er nou ook zo'n verschrikkelijke spetter mee? Wie zijn we nu allemaal?’

‘Wij? Wij zijn door het leven getekend’, zegt Hellen. ‘Das geen schande.’

‘Mag ik wat zeggen?’ informeert Edgar. ‘Ik ga alleen met iemand naar bed als.’ Hij kijkt vertwijfeld om zich heen. Hoe ging die zin ook al weer?

‘Laat maar jongen’, zegt Hellen. ‘Liefde, daar gaat het om wou je zeker zeggen. Gelijk heb je.’

Ellen laat zich achterover vallen in het mulle zand. Ze trekt haar knieën tegen haar buik en geeft zich over aan een lachstuip. Het is vijf uur. De dag is zomaar ineens foetsie. Ze moeten maar eens opstappen na zo'n vrolijk besluit.

Ze rijden langs de huizen en schetsen met tevreden gezichten wat zich daarbinnen allemaal afspeelt. Ze weten er alles van.

Het zonnetje gaat van ze scheiden, maar straks gaat hij voor niks weer op. Dat is groot.

Hellen rijdt. Ellen streelt Edgars haar. Alle problemen hebben zich vanzelf opgelost.