Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 26]

O, jongens jongens, wat een gepiep!
Hilbert kuik

Het was 6 uur 7 in de ochtend toen hij besloot van verdere pogingen om in slaap te komen af te zien. Hij plaatste beide handen onder het achterhoofd en staarde naar het plafond. Zo bleef hij roerloos liggen. De wekker begon om precies acht uur te ratelen. Hij reageerde er niet op. Ook na de vijfde en laatste afgang van deze fantastische wekker was er geen verandering gekomen in zijn houding. Twee vliegen hielden op dit moment juist op met ervan te profiteren. Na wat aarzelend gezoem boven de verwarmde vliegvelden van zijn hoofd en armen verdwenen ze spiraalsgewijs naar buiten, waar de zon net even doorkwam. Het was 8 uur 31 toen hij de handen onder zijn hoofd weghaalde en zich langzaam met de ellebogen opdrukte. Het duurde nog geruime tijd voor hij de radio aandraaide:

Nog even de juiste tijd: het is nu 12 minuten vóór 9.

Hij liet zich weer terugzakken. Tijdens het opgewekte muziekje dat volgde tastte hij met de linkerhand op de plank boven zijn hoofd naar zijn balpen. Ondertussen zocht hij met zijn rechter wijs- en middelvinger over de borst glijdend de plek waar zijn hart het krachtigst tegenaan bonsde. Hier zette hij met de pen, in enkele korte rukken en tot bloedens toe in de huid krassend, een kruis. Hij nam de balpen in de dolkgreep, plaatste de punt er midden op en bleef toekijken hoe elke hartslag het voorwerp telkens even oplichtte. Om precies 8 uur 56 op zijn horloge legde hij de pen weg en keek naar buiten. Blauw met donkere wolken en veel wind. In de dakgoot voor het raam hipte een vogel. Het was dezelfde als een week geleden. Hij wilde het beestje wel eens van dichtbij bekijken. Om het rustiger te stemmen zette hij de radio af. Onaangenaam getroffen door de plotselinge stilte vloog de vogel weg. Hij bleef wachten bij het raam of hij misschien terug zou komen. Om 9 uur 1 besloot hij naar het strand te gaan en gewoon de zee in te zwemmen. Hij kleedde zich aan, urineerde, maar at of dronk niets.

‘Niet aan het werk vandaag?’ vroeg de buurvrouw om 13 over 9 die op de overloop net iets in de vuilnisbak deed toen hij langskwam.

Hij schudde van nee maar liep verder zonder iets te zeggen. In zijn autootje ging hij op weg van Amsterdam naar IJmuiden.

Wie weet? zei hij bij een redelijk druk kruispunt tegen zichzelf. In plaats van terug te schakelen in de twee gaf hij gas en stortte zich met het hoofd naar links gewend op het verkeer van rechts. Dat was om 9 uur 27. Om 9 uur 31 stopte hij voor een moeder met twee zoontjes die bij de uitvalsweg van Amsterdam stonden te liften. Een jongetje van een jaar of acht kroop direkt naast hem voorin, de moeder nam met de jongste van drie gedwee plaats op de achterbank.

‘Jij vindt het zeker wel fijn zo voorin te zitten, hè?’, zei hij toen de auto alweer enige tijd op snelheid was en de stilte begon te drukken.

‘Ja nou!’, zei het jongetje. Hij had de handen onder de blote dijen gestoken en wiebelde met de benen.

‘Als meneer maar voorin kan zitten, dan is alles goed. Maar o wee als het ánders is!’ mengde de moeder zich in de konversatie. Ze had een vriendelijke stem.

Midden in een vaderlijke glimlach vertrok zijn gezicht plotseling alsof zich elders in zijn lichaam een hevige kramp voordeed. Hij keek strak voor zich uit op de weg. Zijn hart bonsde hevig en snel tegen het kruis op zijn borst. Het stuur in zijn handen voelde enigszins klam. Hij beet hard op zijn onderlip om pijn te voelen maar voelde niets.

‘Hoi! Nou komt er een mieterse bocht!’ riep het jongetje.

‘Hou jij je mond nu maar. Dat ziet meneer zelf ook wel, hoor.’ zei de moeder.

Met z'n vieren gierden ze door de bocht.

‘O jongens! Hoorden jullie dat? We piepten!’ riep het jongetje rood van opwinding en geluk. Zijn ogen glinsterden. Hij haalde de handen onder de dijen vandaan, kroop op de knieën en keek door de achterruit nog

[p. 27]

eens goed naar de bocht waar het nu misschien nóg piepte.

‘O jongens jongens, wat een gepiep!’, fluisterde hij er nog eens met toegeknepen ogen achteraan.

‘Als die later een auto heeft, dan vliegt ie meteen de volgende dag de bocht uit.’ zei de moeder. Het jongetje zat alweer met de handen onder de dijen vooruit te kijken.

‘Nou een heel stuk recht en dan komen er twee achter mekaar’, zei hij, een gedachte onder woorden brengend die beide benen weer met grote slagen aan het wiebelen bracht.

Het was weer stil in de auto.

‘Ach’, zei de moeder, ‘elke dag naar het strand, het is haast niet te betalen. Maar ja, anders zitten die kinderen maar de hele dag in die benauwde stad.’

Hij draaide zich naar haar om en knikte.

‘Tsja’, zei hij en hij stokte om zich weer even op het sturen te koncentreren.

‘Tsja’, zei hij nogmaals en kon niet de platitude vinden die op dit moment het verlossende woord zou zijn.

Enkele sekonden later draaide hij zich ineens weer om. Hij staarde haar doordringend aan en sprak luid en nadrukkelijk alsof hij iets belangrijks ging zeggen:

‘Vrouw!’

Hij stokte in verwarring. Zijn keel was droog. Zijn armen en benen trilden zodat hij moeite had het stuur vast te houden. Hij wachtte even, maar priemde toen opnieuw zijn ogen in de hare.

‘Vrouw!’ riep hij luider en nadrukkelijker dit keer. Hij was vastbesloten haar alles te vertellen. Zich aan haar te openbaren. Zich in al zijn ongrijpbare hopeloosheid voor haar neer te zetten. Hij voelde hoe hij nú, op dít moment en nóóit weer in staat was het te doen. De woorden er voor te vinden of alleen de gebaren misschien. Zij zou hem kunnen doden, laten stikken, maar hij wist dat zij hem zou begrijpen. Niets zou zij zeggen. Met haar hand zou ze door zijn haren strijken en terwijl de tranen over haar wangen stroomden, ‘rare jongen’ mompelen. Later zou hij met haar meegaan. Zij zou hem uitnodigen zijn sleutel in haar schoot te steken en haar deuren te openen. Achter die deuren: een breed eindeloos strand waar je uitgelaten over heen kon rennen of op kon rusten met je gezicht in het zand gedrukt of met je handen onder je hoofd starend naar voorbijtrekkende wolken, een enkele zwevende meeuw, een paar statige vogels die voedsel zochten bij het water en vonden.

‘Vrouw!’, zei hij opnieuw. Het was meer gemompeld dan gesproken.

Hij zag hoe ze hem tegelijk angstig en vriendelijk aankeek, devoot afwachtend wat hij zou gaan zeggen. Ze wist dat er iets ongewoons ging komen, maar ze zou zich er dapper door heen slaan. Mannen hadden vaker vreemd op haar gereageerd. Gewoon blijven wie je was, dan liep het wel los.

Hij keek weer voor zich uit en stuurde de auto het goede baanvak op. Er lag even een cynisch lachje om zijn lippen, maar zijn mond verzachtte zich al gauw weer. Een tijdje later keek hij nogmaals achterom, ditmaal vluchtig en de indruk wekkend alsof het hem om het achteropkomend verkeer te doen was.

De moeder keek alweer opgelucht naar buiten. Dat spannende moment was godzijdank voorbij. Ze had een open, innemende blik, maar zag er vermoeid uit met dikke donkere wallen om de ogen. Ze was niet opgemaakt en het haar, zonder veel overtuiging tot een knoet achter op het hoofd gewerkt, wapperde over haar oren en ogen. ‘Aardige afgetobde vrouw’, stelde hij zijn

[p. 28]

diagnose. ‘Niet eens een vrouw misschien, maar meer de sloof van een of andere Jan Engel.’ Met deze slimme overpeinzing slaagde hij er - overigens niet voor de eerste maal in zijn leven - in de ander zodanig in woorden gevangen te zetten dat kontakt hebben bij voorbaat uitgesloten was. Zijn stemming was op slag een stuk beter. Hij wierp zijn armen omhoog en gaf een harde klap op het stuur:

‘Hárd gaan ze niet, die ouwe wagentjes, maar kómen doen ze er altijd!’, riep hij lachend naar achteren.

‘Ja, dat vind ik ook’, zei de moeder. Opgelucht door de definitieve terugkeer naar normale konversatie toverde ze een zakje uit haar tas en iedereen kreeg een snoepje.

‘U ook eentje?’ vroeg ze.

‘Nee dank u.’ Zijn goede stemming was al weer over. ‘Arme aardige afgetobde vrouw. Arme aardige afgetobde vrouw’ mompelde hij enige keren voor zich uit. Menend dat hij voor de gezelligheid begonnen was een liedje te neuriën stootte ook de moeder enige zangerige keelklanken uit. Toen hij niet bleek door te zetten brak ook zij af. Het jongetje naast hem sprong op, stak de drie middelste vingers van de rechterhand diep in de mond en zakte, de ogen wijd opengesperd, langzaam terug op de voorbank. Roerloos, de knieën stijf tegen elkaar gedrukt, de linkerhand wroetend in het kruis, bleef hij zitten.

Piepend gierden ze de twee bochten door.

Even was het helemaal stil. Toen riep hij zachtjes met de ogen dicht:

‘O jongens jongens!’

Hij schudde het bovenlijf enige keren heen en weer, dreunde met het hoofd tegen het zij raampje en ging vervolgens weer op de knieën achterom zitten kijken.

‘Wat een gepiep.’ fluisterde hij in heerlijkheid verzonken.

‘Als het maar woest en wild is, dan vindt hij het wel mooi’ zei zijn moeder. ‘Van hem had ik er zes moeten hebben, lieve hemel, dan was ik mooi klaar geweest.’

‘Ja’, zei hij en maakte een instemmend gebaar met de handen.

‘Linksaf!’, schreeuwde het jongetje opeens, ‘en dan zometeen weer rechts.’

‘Meneer weet heus zelf de weg wel, hoor Ronnie, dat hoef jij hem niet te vertellen’, zei de moeder.

‘Aan het einde van deze straat de schuine weg en dan zijn we er’, vervolgde het kind onverstoorbaar. Hij zuchtte diep. Het strand was voor hem iets waar je je door heen moest bijten om weer terug te mogen.

Bij het strandpad zette hij hen af.

‘Dank u vriendelijk’, zei de moeder en gaf hem een hand.

‘Niets te danken’, mompelde hij binnensmonds.

Hij reed naar de parkeerplaats waar hij in de auto bleef zitten. Om 10 uur 11 stapte hij uit. Er stond een loeiharde wind en het was ondertussen ook nog gaan regenen. Halverwege het strand kwam hij de moeder met de twee zoontjes weer tegen.

‘Het is geen doen met dit weer. We gaan terug. Op het strand is geen kip’, zei ze.

Hij tornde met moeite tegen de wind op. De zee was oorverdovend bezig het water omhoog te jagen en schuim te kloppen. Alsof de heelalmixer er in stond. Op het strand was inderdaad nergens een kip te bekennen. Ook in de buurt van de vele strandhuisjes liep er geen rond. Hij liep tot ver voorbij de huisjes. Het regenen was ondertussen weer opgehouden. Hij moest wél zijn hoofd schuin zee-waarts gericht houden anders blies de wind té venijnig in zijn oren. Bij een paal kleedde hij zich uit en liep het water in. Op zijn horloge was het 10 uur 37.

Door slim te profiteren van de zuigende kracht van de voorgolf en zich op de juiste momenten schrap te zetten, wist hij zonder al te veel moeite verder te komen. Toen het dieper werd dook hij onder de golf door, crawlde enige tijd als een razende om zich dan voor te bereiden op de volgende duik. Grond voelde hij al niet meer en de lijn waarop hij vroeger altijd automatisch zijn moeder hoorde gillen, passeerde hij dit keer ongehinderd. Pas na geruime tijd gaf hij het verder op en ging op zijn rug liggen drijven. Hij keek op zijn horloge: 10 uur 38. De ogen gericht op de voortjakkerende wolken sprak hij hardop de woorden: ‘O jongens jongens, wat een gepiep!’ Tevreden glimlachend om de schoonheid en waarheid van deze woorden werd hij opgetild door een golf die hem een moment later echter weer liet zakken. Willoos en zonder verder nog ergens aan te denken liet hij zich drijven. Na verloop van tijd voelde hij iets langs zijn voet strijken en het bleek dat hij alweer helemaal terug gedreven was. Hij draaide zich op de borst en naderde zo, met alleen het hoofd boven water, terwijl de golven hem ritmisch opduwden, het strand. Twee vogels waren hier - als de dood voor water telkens in paniek opfladderend als de zee maar even aan hun poten likte - vlak langs de vloedlijn aan het scharrelen. Op hun twee poten renden ze heen en weer, hun gebrek aan schouder kompenserend met schonkige zijwaartse bewegingen. Ze schrokken zich wild toen hij plotseling vlak naast hen oprees en zich op hen stortte. Krijsend stoven ze na een korte aanloop klapwiekend weg. Hij rende nog

[p. 29]

een eind achter ze aan tot hij struikelde en languit in het natte zand neerviel. Een uitbundige lach brak plotseling in hem los. Het waren meer een soort konvulsies die in zijn maag begonnen en door zijn hele lichaam trokken. Schokkend, schuddend en proestend rolde hij door het zand en het water. Hijgend en snakkend naar lucht. Toch merkte hij, en het was niet de eerste keer in zijn leven dat hij dit konstateerde, hoe hij ook tijdens dit orgastisch gebeuren meer toeschouwer dan deelnemer bleef. Toen de lach - ‘Heb ik nou mijn ziel uitgestort?’ vroeg hij zich af - uitgelachen was, nam een vreemd opgewonden gevoel zijn lichaam in bezit. Honderd meter verderop zag hij de twee scharrelaars van zonet weer. Hij sprong overeind en rende er, met rare sprongen over het water scherend, op af. Met luide kreten trachtte hij het geraas van de golven te overstemmen. De vogels ontsnapten hem weer en leken om van het gelazer af te zijn naar veiliger oorden te vliegen. Hij bleef echter gewoon doorgaan met zijn gerén, gespring en gekrijs dat langzamerhand het ritmisch karakter van een blues begon aan te nemen. Zijn gerén versnelde en verlangzaamde zich, nu eens zes passen per maat, dan weer één. Met schud-, schok-, en stootbewegingen betrok hij op den duur ook zijn hoofd, schouders en armen bij het ritme. Het ontging hem bij dit alles niet dat zijn geslacht en ballen zichzelf een synkopische funktie hadden toebedeeld.

De lucht waarin zijn keelstoten verloren gingen was zwart, zag hij op een gegeven moment. De wind, viel hem nu ook op, was ondertussen gaan liggen. Zonder het ritme te onderbreken kleedde hij zich aan bij de paal waar zijn kleren lagen en rende zo hard hij kon - vier passen per maat - naar de auto. Hij glipte er net in toen de regen in stromen over zijn voorruit begon te gulpen. Zijn kreten gingen over in woorden. Hij zong:

‘Oh Lord, this is good
This is my sunflood
This is the end good all good’

Onder het rijden, steeds heser en opgewondener rakend, bleef hij het thema variëren terwijl hij met een schroevendraaier overal waar het maar tingelen, kloppen of dreunen wilde, het ritme ondersteunde. Gierend scheurde hij door de bochten.

‘In the deepest of my deep

Ohboyohboy what a gepiep’

Voorbij de Velzertunnel zag hij de moeder met de twee zoontjes onder een busafdakje staan. De regen begon alweer op te houden. Hij stopte om hen mee te nemen.

‘Ik zei net nog tegen Ronnie, je zult zien dat we die meneer van zonet weer tegenkomen’, zei de moeder. ‘U bent waarachtig nog kopje onder geweest.’

Ze had een warme hartelijke lach. Wat meer was: ze leek echt verheugd te zijn hem weer te zien en niet alleen omdat ze het liften beu was. Ze zag er nu, haar en gezicht nat

[p. 30]

van de regen, ineens veel minder afgetobd uit. Als het waar was dat je de mensen in twee groepen kan indelen: in hen die slechts kunnen troosten en hen die slechts getroost kunnen worden, dan behoorde zij zeker tot de eersten. Op dit moment althans. Waarom had hij vanmorgen niet gezegd whatever it was he wanted to say?

Zijn opwinding was op slag verdwenen. Hij glimlachte tegen het jongetje dat weer naast hem voorin was komen zitten, maar op het moment nogal gepreokkupeerd leek met een grote zuurstok. Tegen de moeder wilde hij zeggen: ‘Nou, u heeft me ook pech gehad met dat onweer vandaag’, maar hij kon de woorden niet over zijn lippen krijgen. Toen hij weer begon te rijden zag hij op zijn horloge dat het 10 uur 38 was.

Toch bleef de blues van zonet nog in zijn spieren zitten. Hij drukte het gaspedaal ritmies in, stootte met de linkerknie tegen het voorportier en begon ook met de keel de melodie weer op te nemen. Langzamerhand vergat hij de aanwezigheid van de anderen en begon hij steeds meer woorden te vormen. Na eindeloos herhaalde ohlords, ohboys, en nobodyknowsmysorrows kristalliseerde zich als thema uit:

‘Oh lord, oh-oh-oh-oh
I am so somber
To stay alive, you know,
I need a wonder.’

Hij was er zo intensief mee bezig dat hij zich pas midden in de stad afvroeg waar zijn lifters moesten zijn.

‘Ik zit hier maar een beetje te zingen en vergeet u helemaal te vragen waar u naar toe moet’, zei hij zich naar de moeder omdraaiend. Wat hij zag schokte hem diep. Als ik nu in mijn graf gelegen had dan zou ik mij hebben omgedraaid, ironiseerde hij zijn emotie onmiddellijk en hij besefte ineens dat het niet de eerste keer was dat hij zo met zijn emotie omsprong. Zij leunde ontspannen achterover terwijl tranen rijkelijk over haar gezicht stroomden. Geschrokken door zijn woorden schoot ze verwilderd overeind. Haar wangen kregen een vuurrode kleur, zomaar, out of the blue.

‘Zet u ons hier maar of’, stamelde ze.

‘Nee, het is geen moeite. Ik kan u beter even thuis brengen. De regen kan elk moment weer losbarsten.’

‘Nou, als het voor u niet bezwaarlijk is.’ Ze had zich alweer in bedwang. De tranen waren met een zakdoek weggeveegd. De blos was weer verdwenen. Ze had het zakje snoep ook al uit de tas opgediept en iedereen kreeg wat.

‘U ook eentje?’

‘Ja graag’. zei hij.

Ze woonde in West en ze moesten dus weer een heel eind terug.

‘Had jij je moeder niet even kunnen waarschuwen dat we te ver gingen, Ronnie?’ vroeg ze. Ronnie antwoordde niet. Hij zat stilletjes op de voorbank een beetje voor zich uit te kijken.

‘Nou ja, die kijkt wel mooi uit om z'n moeder te waarschuwen. Als ie maar in een auto kan zitten. Van hem had ik er zes moeten hebben, dan was ik mooi klaar geweest,’ beantwoordde ze de vraag zelf. Zo bleef ze aan één stuk door praten. Over Ronnie, de Moeilijke. Over de jongste die heel anders was, meer van dat Rustige. Over het huis waarin ze woonde. Over alles dat zo duur werd. Over haar man die, als hij niet op zijn werk was, altijd boven op zolder met zijn postduiffies bezig was. Als hij daar nou liefhebberij in had, maar ja, ongezellig was het wel.

‘Hier rechts, op negenenvijftig, daar is het’, zei ze ineens.

Hij stopte. Ronnie slaakte een diepe zucht. De moeder maakte aanstalten uit te stappen.

‘Even wachten!’ riep hij.

Hij gaf gas, trok zo snel mogelijk op en scheurde zonder vaart te minderen de eerste straat rechts in. Toen weer de eerste rechts en zo piepend door de bochten het hele blok rond. Met gierende remmen kwamen ze voor negenenvijftig weer tot stilstand. Ronnie zat verbijsterd in zijn kruis te graaien. Hij staarde voor zich uit en fluisterde ‘jongens jongens’, dit alsmaar herhalend.

‘Gossiemijne’, zei de vrouw, ‘u bent me d'r ook eentje.’

Hij opende de deuren zodat de familie uit kon stappen. De vrouw greep zijn hand en keek hem aan. Haar gezicht was ineens weer heel ernstig.

‘Dank u wel voor alles’, fluisterde ze.

‘Niets te danken’, antwoordde hij.

Ze liet zijn hand los en stapte uit. Vlak voor hij wegreed opende ze nog even de zijdeur.

‘Weet u’, zei ze, ‘ik wilde het u vanmorgen al zeggen, maar ik vind dat u er slecht uit ziet. U moet wel goed blijven eten, hoor.’ Hij knikte en reed zwijgend naar huis.

Op de trap deed de buurvrouw weer net iets in de vuilnisbak.

‘Nu alweer terug van het werk? Maar hoe laat is het dan?’ vroeg ze.

Hij keek op zijn horloge.

‘Ik heb het 10 uur 38.’

‘10 uur 38! Maar man, dat ding van jou is hartstikke krezie!’

Hij deed het horloge af en liet het in haar vuilnisbak vallen.