tekent dit een afscheid van Donald en zijn neefjes. Alleen in het buitenland kan ik nog wel eens een Journal de Mickey of een Topolino aan haar kwijt vanwege de charme der vreemde talen.
Andere vakantielectuur: Herzog van Saul Bellow, De meester en Margarita van Boelgakow. (Na lang aarzelen het opus magnum van Weinreb toch weer niet meegenomen. Daar is gewoon geen beginnen aan. Ik hoop nu nog op een flinke griepperiode dit najaar.) Het heeft zijn voordelen een schrijver als Bellow via zijn vroege werk omzichtig te benaderen. Je bent dan voorbereid op iets geweldigs, zoals Herzog. Het verbijstert en overdondert je minder. Je kunt meer op je gemak genieten, onbevreesd voor een eventuele komende inzinking. Zo'n voorgevoel pleegt mij bij een onbekende schrijver tenminste wel eens het leesplezier wat te vergallen. Ik heb de neiging steeds sneller te gaan lezen, om te kijken of het boek zo goed blijft, wat meestal niet het geval is. Lees je eerst de minor works van de meester dan kom je goed voorbereid tot zijn meesterwerk.
Het heeft vrij lang geduurd eer er na de oorlog een nieuwe belangrijke Amerikaanse schrijversgeneratie naar voren kwam. Individuele kampioenen waren er natuurlijk altijd wel. Nu is er dan weer een groep en de Amerikaanse critici maken er veel werk van dat het allemaal joden zijn: Norman Mailer, Saul Bellow, Philip Roth, Isaac Singer, J.D. Salinger. Wat het betekenen moet, weet ik niet maar ik ben er niet zeker van dat ik het leuk vind het te weten. 't Is net zoiets als toen het Nieuw Israëlitisch Weekblad onder nieuwe hoofdredactie vorig jaar plotseling begon te publiceren welke spelers van Ajax nu eigenlijk joden waren, wie er met joodse vrouwen waren getrouwd en meer van zulke voor het voetballen volstrekt irrelevante gegevens. Singer en Roth schrijven over joodse milieus, maar voorzover ik weet is dat bij Mailer, Salinger en Bellow niet het geval, of is het joods milieu althans zo secundair dat het mij niet is opgevallen, net als bij die voetballers. (Catcher in the Rye van Salinger is overigens al in 1945 verschenen). Als ik wil weten of hun werk iets met jood-zijn te maken heeft, zal ik dat zelf wel in dat werk uitvinden. Hoeveel joodse grootouders ze hebben gehad, kan me niet schelen.
Bij de Russen verbaast me niets meer. Daar springen sedert Pasternak elk ogenblik complete meesterwerken uit de brakke grond en Boelgakows boek kan er zonder meer bij. Ik ben bereid elk Russisch werk dat in het westen verschijnt meteen als meesterwerk te ontvangen, zonder enige voorbereiding van minor works, waarschijnlijk omdat ik nooit de gewone middelmatige en slechte werken van de officiële Sowjet-uitgeverijen onder ogen krijg, zoals dat met Amerikaanse boeken maar al te vaak wel het geval is. Door de censuur fungeert de Samizdat als een literaire uitgeverij die in zijn fonds alleen internationale meesterwerken heeft - de droom van elke westerse uitgever, want het zijn hier meestal nog bestsellers óók. De selectie van het overtikken of fotocopieëren in het verborgene, het moeizaam naar het buitenland smokkelen, het levensgrote risico's willen nemen bij schrijven en verspreiden, dit alles werkt blijkbaar het ontstaan van meesterwerken in de hand. Een moderne variant van het oude zolderkamertjes - meesterwerken - syndroom. In elk geval kun je bij Boelgakow lezen waarom de bewuste materiële bevoorrechting van een schrijverskaste het ontstaan van meesterwerken juist tegengaat.
In Turijn heb ik eens lang zitten praten met een man die tot mijn verbazing een Savoyardisch nationalist bleek te zijn. In het dal van Aosta wordt door de ouderen nog flink Frans gesproken en volgens hem (een hoge Piet van Fiat) was er een sterk gevoel van Savoyaanse eenheid tussen de Savoyards van Frankrijk, Italië en Zwitserland. Zo zijn er in allerlei hoeken en gaten van Europa nog onbekende en onopgeloste nationalismen en chauvinismen!
Ik had er nooit meer aan gedacht tot ik nu in de Haute Savoie op muren en straten gekalkte leuzen tegenkom van een of andere ondergrondse beweging. Autonomie pour Savoie! Blijkbaar zijn het niet alleen gedenaturaliseerde Italianen die daarvan dromen, maar ook Fransen die toch een eigen Savoyaanse provincie hebben.
En dat we er nooit eerder van hebben gehoord, komt alleen doordat ze nog nooit een bom, hoe klein ook, hebben geworpen. Dat wordt binnenkort heus wel anders. Om de Bretons heeft iedereen ook eerst alleen gelachen.
In het nieuwe zwembad van Evian, schitterend oever-emplacement voor het massatoerisme dat het exclusieve ‘kuren’ geheel verdrongen heeft, is in koeien van letters langs de hele betonnen rand een maoistische strijdkreet geteerd: Des vacances pour les ouvriers, pas de vacances pour ies riches!
De ouvriers laten zich de vakantie onder deze beschermende leus goed smaken. Zonnebaden als politieke demonstratie tegen les riches! Beter kan het niet.
Auteursrechtelijk beschermd
