Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 22]

Goede Vrijdag
Toby Vos

Onbegrijpelijk eigenlijk dat ik mijn eigen twee zoons vanaf hun nulde jaar helemaal in mijn eentje heb kunnen opvoeden tot de rustige, redelijk pratende marihuanarokers die ze nu geworden zijn. Ik kan me niet meer herinneren dat ik vroeger ooit eens half gek werd van het gekrijs, het wassen van de honderden luiers met mijn eigen handen, vechtenden in de box uit elkaar plukken, tien keer in de nacht opstaan en om zeven uur in de ochtend voorgoed en het breken van serviezen.

Maar zo moet het toch geweest zijn, besefte ik nog niet, toen mijn vriendin Alice die avond tegen Pasen op visite kwam met haar nieuwe minnaar, voor wie ze haar eigen man in de steek gelaten had en haar kinderen bij mij kwam brengen, want in de woonboot van de minnaar was geen plaats voor hen, vertelde ze er bij. Daar stonden ze dan, twee goed ingepakte jongetjes, de een zo laag als een oliebus en de ander ter hoogte van een lucifersdoosje. Na het uitpellen van poppenjasjes en -vestjes, het moeizaam uitwringen van rubber laarsjes, waarvan ik niet wist dat ze in zo'n miniatuurmaatje vervaardigd werden, mocht de een op de grond gaan zitten, waar het uitbarstte in een jammerlijk gehuil en mocht de ander aan tafel zitten op een kussen op de stoel om een boterhammetje met basterdsuiker te eten. Mijn boodschappen stonden nog op tafel en ik moet vroeger waarschijnlijk zulk soort dingen meteen in kasten verstopt hebben, want meteen na het gedeeltelijk legen van het bordje kwam er al een kleine ramp. Ik pakte het in een kartonnen doos verpakte pak spliterwten om die in de week te zetten en hield het daarbij misschien wel ondersteboven. In ieder geval ratelden de spliterwten, alsof ik een mitrailleur bediende, door de hele kamer en ook op het reeds huilende lucifersdoosje, dat nu meteen opgetild moest worden en waarmee paardje gereden moest worden, of iets anders troostends, in ieder geval iets dat niet hielp, omdat het ruggetje zich hol begon te spannen en de hieltjes onder wild gekrijs op mijn knieën timmerden. Dan maar weer neergezet en de spliterwten, die hij aan weerszijden van zijn heupjes vond uit zijn mondje gehaald. Gelukkig had hij nog maar een tand of vier. Ja, de beide kamers zagen groen van de spliterwten. Stofzuigen zou onder het jonge volkje wellicht een paniek doen uitbreken, dus dan maar de lange bezem gepakt. Waar ze allemaal niet heen gesprongen waren! Zelfs onder de plinten zaten ze geklemd.

Het oliebusje liep bedrijvig mee om ze aan te wijzen en kreeg soms een aanval van drift als ik een aangewezene niet vlug en gehoorzaam genoeg oppakte, want ik merkte na enig misverstand al spoedig op dat de door hem aangeduiden hoogstpersoonlijk door mij moesten worden opgeraapt, waardoor ik steeds maar weer naar de vuilnisbak moest om mijn hand te legen. Daarna nog de groene berg op het blik geveegd en naar de vuilnisbak gebracht en het karweitje was alweer geklaard. Geen spliterwten morgen in ieder geval, misschien is het op Goede Vrijdag ook wel te warm voor erwtensoep. ‘Wat wil jij morgen eten?’ vraag ik aan Jaapje, de oliebus. ‘Niks eten’, antwoordt deze en inderdaad, hij heeft al een boterhammetje met basterdsuiker gehad, toen hij met zijn kleine natte vingertje dat gaatje in mijn spliterwtenpak peuterde.

Het lucifersdoosje is al met zijn hoofd tussen zijn knieën voorover in slaap gevallen. Ongelooflijk hoe lenig zo'n kind toch is. Maar hij is tenminste rustig en daarom lijkt het mij beter om eerst Jaapje naar zijn kamertje boven te brengen. Ik ontvouw een pyamaatje dat uit een zakdoek lijkt te zijn geknipt en trek hem de truitjes over het hoofd. Bij het laatste truitje begint hij te huilen, waarschijnlijk omdat er knoopjes aanzaten en daarna zit hij nog veel kleiner geworden en bijzonder donzig van vel te wachten. Een week buigbaar en breekzaam armpje in het kokertje van een mouwtje stoppen, blijkt zonder enige medewerking een werkje, waardoor je gaat denken, dat de verwarming te hoog aanstaat en waarna je het onzinnige kledingstukje maar wilt laten voor wat het is, teneinde het kind zo gewoon in zijn hemdje in bed te leggen. Waarom niet? Maar nu blijkt dat hij goed is opgevoed. Ook hier weer waterlanders. ‘Jaapje pyamaatje aan’, klinkt het smartelijk en zo ga je verder tot aan het priegelen van de knoopjes in de kleine knoopsgaatjes. ‘Nou mag je op mijn schouder en dan gaan we leuk naar boven’. ‘Nee, Jaapje lopen!’ Ik kijk in de diepte naar beneden, naar Jaapje aan mijn arm, die waarachtig alweer met volgeschoten

[p. 23]

ogen naar mij omhoog kijkt en wij gaan samen de trap op. Steeds minder begin ik te geloven dat alles goed zal gaan, maar gelukkig, de vreemde logeerkamer ziet hij alleen maar als een bed en daar wil hij alleen in kruipen en de lakentjes tot onder zijn kin trekken. ‘Nee, dat lampje mag niet uit’, gilt Jaapje geschrokken. Dus blijft het aan. Als hij straks maar niet aan de grammofoon gaat zitten peuteren. Het pyamaatje van het kleine kind laat ik onuitgepakt en het kind zelf wordt door mij, bewusteloos van slaap, als het gelukkig toch al is en blijft, zonder enige moeite in de enveloppe van lakens en dekens geschoven op het matras dat naast mijn bed in mijn kamer ligt.

Ondertussen zitten mijn eigen kinderen harteloos naar de televisie te kijken en beginnen zelfs nog om koffie te zaniken. Nu, dat kan ik ook gebruiken. Er heerst rust in het huis, de televisie verkondigt moord en doodslag, de kleintjes slapen. Om twaalf uur sluip ik zelf mijn kamer in om een dutje te doen, tot een uur of zeven, vrees ik wel. Maar nauwelijks zweef ik, zelf op wijze witte vleugels over golvende velden, of ik hoor dat de deur open gaat. Ik knip meteen mijn lampje aan, kijk nou toch, daar hebben we Jaapje, wat is er nou ventje? Maar het ventje heeft een gespikkeld gezichtje, zijn neus en mond is een massa van snot. Ik wil hem pakken om het lucifersdoosje slapend te houden, maar roepen om papa en mama is niet van de lucht. Hij moet mazelen hebben, denk ik geschrokken. Nu staat het kind te schokken van het huilen en ook zijn kleine broertje begint te gillen als een stoomfluit. ‘Zullen we papa opbellen?’ vraag ik aan Jaapje. Ogenblikkelijke stilte, tenminste van Jaapje. Hij pakt mijn hand en trekt mij naar de telefoon, even zeker zoals hij daarnet ook die voor hem vreemde zwenking in de trap moet hebben genomen en dat in het hartstikke donker nog wel. Papa blijkt heerlijk te slapen. Ik moet tenminste wel veertig keer laten rinkelen, voordat hij met een snauw opneemt. Ondertussen demonstreert Jaapje op een andere stoel wat ‘zich verkneukelen’ betekent. Ik vertel de vader dat het ventje zich bij mij bevindt. ‘God zij dank’, zegt de vader, ‘dan zijn ze tenminste in veilige handen. Houd ze maar, totdat ik een andere oplossing weet.’ Ik deel hem echter mede dat de kleuters mazelen hebben en weg moeten van mij. Maar de man wil geen risico lopen, hij wil niet voor niets helemaal uit Osdorp komen, dus hij vraagt: ‘Mag ik Jaapje even aan de telefoon?’ Ik zeg tegen het mannetje: ‘Hier is papa, die wil met jou praten’ en het kereltje pakt de haak of hoorn, of hoe heet zo'n ding en het spreekgedeelte daarvan zit helemaal tussen zijn dijen.

Toch hoort hij de stem van zijn vader heel goed, want ik zie zijn hartje breken. Hij schudt van ja en nee, want spreken kan hij nu niet meer en tegelijk stroomt er een grote tranenvloed over zijn bolle gespikkelde wangen. Daarna geeft hij de telefoon weer zwijgend aan mij. Zijn vader spreekt met mij af om zijn miniatuurzoons onmiddellijk af te halen. Nadat ik dit aan Jaapje heb verteld, blijkt het dat hij zich zeer goed aan kan kleden. In driftige haast trekt hij alle truien weer aan, de vestjes en nog een lange broek over zijn marsepeinen benen. Daarna blijkt ook dat hij het aantrekken van rubberlaarsjes geheel machtig is. ‘Seh was die Liebe tut’, denk ik, voordat ik mij naar mijn eigen kamer begeef waar het lucifersdoosje overgegeven ligt te slapen. Het optillen van het warme lijfje brengt een catastrofe te weeg. Het gegil moet het hele huis wel wekken. Bovendien merk ik dat zijn luier warm, dampend en dikkig aanvoelt, dus ik ren naar de tas, waarin ook de pyamaatjes horen en ruk er een nieuwe luier uit. Ik veeg zijn bipsje

[p. 24]

schoon met een prop watten en leg hem de nieuwe luier om. Maar nu gebeurt er iets onverwachts. Terwijl ik mij nog de ontspannen beentjes, wijd gespreid, van mijn eigen kinderen herinner, krijg ik nu ineens een enorme opdonder tegen mijn mond, omdat het kleine duiveltje zijn beentjes had opgetrokken om zijn hieltjes tegen mij aan te drammen. Ik voel aan mijn tanden; er is nog geen stifttand nodig. Nadat het frummeltje in al zijn sjaaltjes en petjes is gehesen, belt dan ook meteen de vader aan; het kleutervolkje verdwijnt en de kunstmoeder kan goddank gaan slapen.

De volgende dag davert de Mattheuspassion door alle luidsprekers van mijn huis. Mijn kinderen zijn naar vrienden en gevlucht en ik zit languit hangend in een van mijn stoelen te luisteren. Maar mijn gewijde rust duurt niet zo lang. Telkens komt er een telefoontje van de vader, die mij om luierinstructies vraagt en daarna begint te zeuren dat hij het niet goed aan kan. Ik blaas er de handigheid en de moed weer in en luister dan opnieuw, maar nu iets minder van deernis om Jezus vervuld. Het was mij pijnlijk opgevallen, dat achter de radeloze vaderstem een meerstemmig gekrijs te horen was, een geluid, dat het beste te vergelijken valt met het lawaai in het vogelhuis van Artis. Heb ik dit nu vroeger ook allemaal beleefd? Waarom ben ik dan niet, na een jaar bijvoorbeeld, uit het raam gesprongen? O, man van smarten! Maar ik denk hierbij eerder aan de vader dan aan Jezus, aan wie ik het toch te danken heb dat ik het tweede deel van de Mattheuspassion nog kan genieten. Maar daar komt ook niet zoveel van terecht. Juist als ik bezig ben meinem Jesum zu begraben rinkelt weer die verdomde telefoon en moet ik vertellen hoe er Brintapap klaargemaakt moet worden. Het zelfbeklag van de vader kap ik af, want mag deze Vrijdag na al deze ellende op Golgotha dan tenminste voor mij enig kunstgenot opgeleverd hebben?

O, Schmerz, hier zittert das gequälte Herz! Opnieuw wordt er opgebeld. Met al mijn Sorgen und mein Zagen gil ik door de telefoon: ‘wat nou weer? Waarom moet ik nu toch für Fremden de kooltjes uit het vuur halen?’

‘Ruudje heeft nu ook mazelen’, jammert de vader, ‘ik kan het niet meer aan. Toppielief, kun je dan tenminste niet komen en me even helpen totdat ze naar bed zijn?’

Op de achtergrond het bekende gegier.

Nu hoef je bij de vader niet met gewijde muziek aan te komen, dus zeg ik hem dat ik straks zo graag naar Dombey en Zn. wil kijken, hetgeen trouwens ook waar is. Door de sneeuwstorm op tram en bus naar Osdorp lijkt me trouwens geen lolletje.

‘Wat doet de televisie er nu toe, nu er hier drie mensenlevens op het spel staan?’ roept de vader, ‘kijk liever naar mij en mijn zonen om.’

En zo vul ik even later een kannetje met het eten van deze Goede Vrijdag, want de vader heeft in al zijn ellende ook al vier dagen niets gegeten, vernam ik nog even en zo gaat het naar de blazende tramhalte van lijn 2.

Daarna volgt er nog een eindeloze autobusrit, waarbij het kannetje aan zijn hengsel aan mijn handen hangt te knarsen als een verroest uithangbord in de voorjaarsstormen.

Daar is eindelijk het huis. Dan kan ik eindelijk warm gaan worden, al is het dan maar van het gedraaf alleen. Ik bel aan en houd mijn oor bij het speakertje beneden. Daardoorheen hoor ik zeggen: ‘Toppie, er is een ramp gebeurd!’ Ik ga bijna door de knieën. Wie van de kinderen zou gesneuveld zijn? Of allebei misschien. Of duurde mijn tramrit te lang en heeft de vader zich bezopen en zijn kleuters uit het raam geworpen?

Maar hij zegt alleen maar: ‘Zojuist is Alice terug gekomen.’ En vervolgens: ‘Als je nu tóch nog boven durft te komen, ben je natuurlijk welkom.’

‘Natuurlijk’, zeg ik. Is Alice niet net zo goed mijn vriendin als hij een kennis van mij is? En de warmte van de radiatoren kan ik best gebruiken.

Boven wacht mij een triest tafereel. De moeder, nog in haar bontjas gestoken, zit met het lucifersdoosje op schoot, dat begint te gillen als ik binnenkom. Ik deins achteruit, maar in het ogenblik dat ik naar binnen keek, zag ik dat het kleine ventje dezelfde aanblik als zijn broertje bood, geheel rood bespikkeld en snotterig over neus en mondpartij. Nu sta ik voor gek in de gang met mijn kannetje met eten. Bovendien merk ik nu pas dat aan het koor van het gilwerk ook een damesstem meedoet. Het is die van Alice.

En ik versta het volgende: ‘Ja, als ik maar eenmaal weg was, dat had je wel gehoopt he? Lekker hier komen wonen.’

Maar de vader heeft de schurft in. Dat is tenminste nog een schrale troost. Hij brengt me naar de buitendeur en zegt: ‘Ik heb je zoontje nog gewaarschuwd. Die zou naar jouw tramhalte rennen. Maar ja, je moet zó vlug voortgemaakt hebben. Je was al weg toen hij daar kwam.’

Het klinkt godbetert nog als een verwijt ook, zoals hij het onder woorden brengt.

Even later suis ik met de lift omlaag. Wat een uitvinding! Nu krijg ik misschien vlug bus 23 en wie weet, als alles meezit, kan ik ook die Dombey en Zn. nog halen!