Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 17]

De vriendelijke esculaap
J. Veerman

De vriendelijke esculaap,
met rozen in zijn ogen
en bosjes hooi in zijn verwarde haren,
op versleten schoenen, gebonden met pluizig touw,
loopt tussen de weilanden en krijgt soms een lift
van een boerenkar.

In kleine dorpen blijft hij staan
en predikt zijn bizarre dromen:
openbaringen van boven,
ontvangen tijdens nachten in hooibergen
of onder de blote hemel.

Soms vertelt hij over kleuren,
over violette vlammen,
die voor een roodstenen achtergrond,
in gele rook verdwijnen;
krioelend blijven sliertjes hangen.

Dan lopen de meeste mensen
weer spoedig door
de dorpsjeugd lacht
en laat de brommers knetteren.

Maar vooral na koude nachten
is zijn verhaal het boeiendst.
Dan wordt hij meegenomen
naar het plaatselijk café:
al na een paar glaasjes
valt hij van zijn stoel.

Eén visioen herhaalt zich:
‘Een ijzeren toren in de verte,
wagens rijden op en af,
vaag waait het geluid van machines over
en met mist zijn stemmen te horen.’

‘Opgetrokken van roestig ijzer,
en brokken roodbruin steen,
verheft de kolos zich langzaam,
boven een verstild moeras.
Een matte glans is zichtbaar
door het nevelige scherm.’

‘Vrachtauto's met materialen
rijden dag en nacht omhoog
over de smalle weg,
die spiraalsgewijs is uitgehouwen
in het gesinterde massief.’

‘Elke dag,
maar meestal in de nacht
stort er een wagen in de diepte:
een schreeuw van de chauffeur is hoorbaar,
maar van de klap op aarde
is nooit iets bemerkt.’

Ademloos luisteren eenvoudige zielen
naar de haveloze zwerver.
In sommige dorpen waarschuwt de predikant
vanaf de kansel tijdens het gebed
voor het gevaar van de valse profeet.

Een enkele dorpsdominee
nodigt de man in zijn studeerkamer uit
voor een persoonlijk gesprek.
De beklemming van beboekte muren
belemmeren zijn ademhaling
en maken hem het spreken onmogelijk.

Ondanks goedgemeende aandrang
zegt de man geen woord.
Hoogstens mompelt hij onverstaanbaar,
of blijkt zachtjes tussen zijn gele tanden
vergeten wijsjes te fluiten.

Zichtbaar tevreden
eet hij daarna het brood met worst
dat hij met een glas melk voorgezet krijgt in de keuken
van de pastorie.
Vriendelijk gromt hij iets van dank
en haalt de kat zelfs aan. Daarna verdwijnt hij.
De kinderen krabben zich van 't ongedierte.

Nooit komt hij tweemaal op dezelfde plaats,
Nooit komt hij in de grote steden.
En zijn sporen
zijn weer snel uitgewist.

's Zomers
ruikt hij aan bloemen aan de wegkant.
Hij streelt ze; wrijft de blaadjes tussen zijn vingers,
maar plukt ze niet.

Op zijn buik liggend
bekijkt hij mieren en krekels.
Hij laat de mieren
over zijn vuile handen lopen
en zet ze dan weer tussen 't gras.

[p. 18]

 

Op zijn rug in 't veld

 

staart hij naar hemel en zon.

 

Eenmaal had hij het voorrecht

 

daar te mogen zijn:

 

over een wolk gebogen

 

zag hij de mensen heel klein.

 

 

 

De vriendelijke esculaap

 

geneest de zieken met zijn woorden:

 

Hij spreekt ze zachtjes toe

 

en vertelt met schitterende ogen

 

over felgekleurde wolken, onafhankelijk bewegend.

 

De stervende die toeluistert

 

waant zich reeds hierboven:

 

gewichtloos voortvliegend

 

over bergen van vreugd die ellende verbergen.

 

 

 

De zieken slapen vredig in

 

en horen als van ver de oude man:

 

zijn woorden zijn hun dromen.

 

Boven angst en pijn stijgen ze geluidloos op.

 

 

 

Bij 't ontwaken is de zwerver mijlen verder

 

en slaapt misschien nu in het open veld.

 

De zieke herinnert zich niets meer;

 

maar de verhalen broeien door

 

en verdringen kwade machten.

 

 

 

Het verbijsterende resultaat

 

doet buren en bekenden zoeken:

 

nergens is de man te vinden.

 

Het heilzame spoor

 

verdwijnt in de verte.

 

 

 

Over grenzen trekt hij,

 

maar vreemde talen spreekt hij niet.

 

Niemand verstaat hem:

 

genezingen zijn nu zeldzaam.

 

 

 

De reizende bode

 

trekt om de dorpen heen.

 

Van dieren kan hij meer verwachten:

 

die luisteren nog steeds.

 

 

 

Het vee met volle uiers

 

omringt de vagebond,

 

denkt dat het gemolken wordt.

 

De man vertelt van de bevrijding

 

die ook de dieren wacht.

 

 

 

De koeien

 

lopen zonder interesse weer weg.

 

Teleurgesteld

 

zoekt de man een nieuw gehoor.

 

 

 

Weerwoord wacht hem nergens.

 

Onduidelijker begint hij te spreken.

 

Maanden later

 

uit hij zich met losse klanken.

 

 

 

Uit de weiden wordt hij verjaagd

 

door argwanende boeren.

 

De zonderling

 

vlucht struikelend door korenvelden.

 

 

 

De vriendelijke esculaap

 

bukt zich over bloemen.

 

Geknakte stelen buigt hij recht

 

en spalkt ze met een strootje.

 

 

 

Met zijn vuile zakdoek

 

stoft hij blaadjes af.

 

En om geen kracht te onttrekken

 

ruikt hij niet meer aan de klaproos.

 

 

 

In sloten

 

ziet hij God tussen de wolken:

 

even baardig als hijzelf

 

‘en ook dezelfde hoed’.

 

 

 

Hij vraagt zijn meester

 

waarom alles is veranderd.

 

Tevergeefs

 

wacht hij op antwoord.

 

Wanhopig gaat hij verder

 

tot hij uitgeput neervalt.

 

 

 

Weer keert de oude droom terug:

 

‘De ijzeren toren van Babel.

 

Het gevaarte reikt tot de wolken.

 

Een man met vilten hoed daalt af.

 

Oude kleren heeft hij aan,

 

zijn schoenen zijn versleten.’

 

 

 

‘Met lichte tred komt de hemelheer

 

op hem af.

 

De esculaap wordt vriendelijk begroet

 

met zwierige gebaren.

 

Duidelijk spreekt de heerser,

 

maar zijn knecht kan niets verstaan.’

 

 

 

‘Als hij is uitgesproken

 

gaat de meester weer naar boven.

 

Halverwege draait hij zich even om

 

en kijkt droevig naar de man.

 

Dan klimt hij verder

 

en verdwijnt in de mist.’

 

 

 

‘De sterke aandrang tot huilen

 

heeft geen resultaat.

 

Met gerommel

 

raakt een steen los aan de top.

 

Geluidloos valt de kei

 

en rolt dan springend verder.’

 

 

 

‘De vriendelijke esculaap

 

wacht roerloos op zijn straf.

 

Maar vlak voor de man

 

houdt het rotsblok stil

 

en blijft doodstil liggen.’

[p. 19]

De apostel ontwaakt
en trekt rusteloos verder
Voor genezingen
heeft hij geen tijd.
Dagmarsen van vele uren
veranderen het landschap.

Korenvelden worden schaarser;
schraler wordt de grond.
Ook de mensen worden stugger,
maar de zwerver ziet het niet.

De oude man
leeft van knollen
en van de wolkenlucht;
als het regent
ligt hij op zijn rug;
met zijn mond wijd open
slikt hij elke drop afzonderlijk door.

Doodziek,
zwetend in de natte kou
ligt de man te ijlen.
Heviger spartelen de kleuren door elkaar.
Angstiger zijn de felbelichte beelden:
de zon ontbreekt
en scherpomlijnde schaduwen
lopen richtingloos dooreen.

De vergeten zieke
sleept zich voort langs de weg.
Honden besnuffelen hem
en lopen weer weg.
De enkele voorbijganger
ziet hem niet;
zonder opzet,

draait hij vlak voor de man
zijn hoofd naar links
en verbaast zich over de grillige wolkenformaties.

Gevoelige zintuigen,
het typisch menseninstinkt,
behoeden ons voor dingen
die onaangenaam zijn voor onze rust.
Elke verbazing over dingen die ons treffen
is de mantel van de vrees.
Hemelse contouren
tekenen zich af in de schaduw van verderf.

De vriendelijke esculaap
ligt met beroete ogen
en oren vol plantaardig afval
in een bijna droge sloot
en lijkt nu vredig te slapen.

Verwonderd wordt hij wakker,
wil rechtop gaan zitten.
Het lukt hem niet;
op een elleboog steunend
graait hij in de modder.
Een handvol drek houdt hij onder zijn neus;
hij snuift de geuren op
en probeert vriendelijk te babbelen.

Zijn laatste gehoor
zal hem niet verstaan:
Gerochel en gepiep.
De stervende weldoener zakt ineen.
Zijn laatste vriend valt mee,
maar blijft nog deels tussen z'n vingers hangen.

[p. 20]

[p. 21]