Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 31]

Het gaat niet goed met Adriaan
Guus Kuijer

Adriaan houdt van rommeltjes. Als hij een leeg olieblik vindt neemt hij het mee omdat hij het vast wel ergens voor gebruiken kan. Zo stapelt de rotzooi zich op in zijn achtertuin. Af en toe doet hij er wat mee.

Hij heeft een raampje gevonden, 35 × 83 cm, met het glas er nog in. Hij legt het plat neer, strooit zand, as en wat blaadjes van een conifeer op het glas tot het helemaal bedekt is. Dan legt hij er een hardboard plaat overheen die hij aan de sponning vastspijkert. De boardplaat staat bol doordat de hoeveelheid zand iets te groot is. De randen maakt hij dicht met kleefband. Hij draait het raam om. Het resultaat is verrassend.

Hij hangt het aan geplastificeerd staaldraad in zijn slaapkamer. Dan schildert hij de titel op de sponning. ‘Het raampje in mijn kist’, staat erop.

Ernaast hangt een wittig ding met een gat in het midden. ‘Ik kijk door een gat in de wolken’, maar een openbaring laat op zich wachten, heet het. Inderdaad, op de bodem van het gat zie je een troebel wit: er is geen doorkijken aan.

Hij gaat naar beneden. Hij stelt zich op voor het raam van de woonkamer. Door de beslagen ruit is het onmogelijk dat iemand die buiten loopt hem op zal merken. Hij ziet niet meer dan schimmige gestalten, maar het is mogelijk maat, geslacht en zelfs bij benadering de leeftijd der voorbijgangers vast te stellen.

Wat gebeurt er al niet op de wereld waar hij geen weet van heeft, wat is er niet allemaal te zien. Als hij iets beleeft zijn het Peters avonturen. Vandaag is het toegestaan aan hem te denken, want hij komt, met vriendin.

Hellen wacht vaak bij hem. Als Peter komt maakt ze eerst haar zin af voor ze hem begroet. Voor zover hij weet zijn alle vrouwen mooi. Als ze je aanraken ben je ook mooi. Maar je kunt je beter niet laten omhelzen, daar zit wat achter.

In het hiernamaals is iedereen vrouw. Je bent jong en God doet niet anders dan naar je kijken tot in der eeuwigheid.

Hij hoort de bel. Daar is ze al. Groot, dat wil zeggen iets groter dan hij, en snel, de jas uit voor je het weet, in een stoel voor je iets hebt kunnen uitbrengen. Adriaan is dankbaar voor haar gebrek aan verlegenheid en dat ze hem niet aan Maria doet denken. Ze is meer een botermeisje, hoewel er achter haar gerimpelde voorhoofd vermoedelijk complicaties schuilgaan. Hij laat zich wegdrijven op het bed van gezelligheid dat ze voor hem opblaast. Botermeisjes zijn altijd op anderen verliefd, hij heeft er nog nooit een ontmoet dat niet verloofd of getrouwd was. Hij is de draad van haar betoog volledig kwijt. Hij is ontroerd. ‘Als je haar aanraakt valt ze uit elkaar’, denkt hij. ‘Armen en benen wijd, mond open.’

Peter laat op zich wachten.

‘Ga mee’, zegt Adriaan, ‘ik moet je iets laten zien’. Hij neemt haar mee naar boven. Hij staat bij het raampje. Ze kijkt ernaar. Ze lacht. ‘Je bent nog veel te jong om daaraan te denken’, zegt ze. Ze staat dicht bij hem en trekt aan een knoopje van zijn overhemd. ‘Als ze jullie zien lopen, denken ze dat jullie broers zijn’. Adriaan brengt zijn gezicht dichter bij het glas zodat hij de zandwand beter kan bekijken. Hellen slaat van achteren haar armen om hem heen. ‘Soms vind ik jou de liefste’, zegt ze. Met vlugge handen maakt ze knoopjes van zijn overhemd los. Peters belevenissen.

In het zand is een gleufje ontstaan. Adriaan bekijkt het aandachtig. Hij draait zich verschrikt om. ‘Er zit een worm in’, zegt hij. Ze kust hem. ‘Je hebt een lief lijfje’, zegt ze. ‘Je maakt van je kamer een graf door dat ding’.

‘Dat beest kan er nooit meer uit’, stamelt Adriaan.

Het is waar. De zuurstof raakt op, het zand wordt droog. De worm scheurt zich open aan de scherpe kiezels als hij niet stikt of verdroogt. Hij beweegt zich wanhopig langs het glas.

‘Het spijt me voor je dat ik een man ben’, zegt Adriaan. ‘Stel je er dus niet teveel van voor’.

Het is natuurlijk niet van hem, dit heeft

[p. 32]

hij geleend en hij moet het eerlijk weer teruggeven, maar hier is Hellen die zijn lichaam erkent. Het vloeit over. Het kijkt niet meer.

Het spijt hem niet dat hij geboren is.

Een worm betekent niets.

Hij betast zich. Verrast streelt hij zijn borsten waarvan hij de vorm niet kent. Zijn rug is zacht, zijn heupen en dijen rond. Het vloeit uit zijn ogen. Hij hoeft zijn mond maar te openen en hij wordt gevoed. Hij komt goed aan, hij krijgt een dikke toet.

Hij valt uit elkaar, armen en benen gespreid.

Hij wordt koud. Hij kijkt alweer. Hij ziet zijn platte borst, zijn harige benen. Hellen is weg. Hij kleedt zich haastig aan. Het raampje in zijn kist weerkaatst het zonlicht. De worm moet eruit. Het licht doet pijn aan zijn ogen. Hij balt zijn vuist en slaat het glas doormidden. Het valt onder de druk van het zand naar voren, langs zijn armen. Het zand en de kiezels storten de kamer in. Hij graait en voelt op de grond, maar de worm is onvindbaar. Als hij opstaat ziet hij dat hij bloedt. Hij heeft een lange wond aan zijn rechterarm, zijn pols ligt open. Hij bloedt niet zomaar wat, hij loopt leeg. Het is verbazend hoeveel bloed er uit zo'n arm kan komen. Je begrijpt niet hoe hij dat al die tijd binnen dat dunne velletje heeft kunnen houden. Het zoekt de laagste plaats.

Daar komt Peter de slaapkamer binnen. Altijd daar waar hij wezen moet.

‘Kijk Peter wat een boel bloed.’

Peter weet wat hij doen moet. Hij belt de dokter die het ziekenhuis belt nadat hij eerstehulp heeft toegepast. Adriaan ligt al gauw in een wit bed. Om zijn pols zit een witte mof. Hij voelt zich uiterst behaaglijk. Hij is een man voor wiens leven werd gevreesd. De dokters vragen waarom hij het gedaan heeft en langzamerhand wordt hem duidelijk dat hij er een eind aan wilde maken. Hij heeft iets beleefd al is het maar omdat Peter en de dokter het zeggen en Hellen het niet ontkent. Er is veel dat tegen zijn levenswil pleit. Waarom rende hij niet meteen naar beneden om zich te verbinden? Waarom liet hij zich half doodbloeden?

Hij heeft iets teweeggebracht. Er zijn andere blikken op hem gericht. De volgende poging moet raak zijn.

De laatste dag. 21 maart. Adriaan heeft de wekker op zeven uur gezet. Hij schrikt er niet van. Zijn slaap is licht. Hij heeft de gordijnen open gelaten zodat hij zich al uren bewust is van de aanbrekende dag. Vrijdag 21 maart. Het lijkt een dag die hij al heeft meegemaakt, zo vaak heeft hij eraan gedacht. De zon schijnt. Er is geen noemenswaardige wind.

Er komt geen gedachte bij hem op. Nog nooit is het ontwaken zo gemakkelijk geweest. Hij steekt een sigaret op, neemt hem in zijn linkerhand en bevredigt zich met de rechter. Het programma is eenvoudig. Voor elke beweging is uren tijd. Tevreden de onderbuik reinigen en wegsluimeren.

Peter en Hellen zijn getrouwd. Ze stappen gemakkelijk bij hem binnen, nemen vrijheid op voorhand. Ze beseffen kennelijk zeer goed wat er in hem omgaat. De zekerheid dat ze hem zullen overleven geeft hun een gezonde blos.

Dit is een goede dag. Een goedbestede dag, wat hij ook doet.

Hij gaat onder de douche. Zijn lichaam ruikt goed. Het is nog niet oud.

Hij fluit.

Het is jammer dat hij zich moet aankleden. Hij voelt zich lekker fris zo. Hij trekt een overhemd en een dunne broek aan, maar het hindert hem toch.

Daar gaat de bel. Fluitend gaat hij naar beneden. Het is Maria. Alweer ouder geworden. Het is toevallig. Ze kan niets weten. Adriaan glimlacht vriendelijk en zwaait de deur ver voor haar open. ‘Wat leuk je weer eens te zien’, zegt hij. ‘Ja?’ vraagt Maria.

Hij geeft geen antwoord, het is zijn dag. Ze doet haar jas uit, ze is helemaal teergroen en als ze loopt herkent hij verheugd haar unieke manier van voortbewegen. ‘Je bent er vroeg bij’, zegt hij. Ze knikt.

Er valt een stilte die Maria pijnlijk vindt. Adriaan gaat er lekker bij zitten, hij biedt een sigaret aan en steekt zelf op. De stoel voelt buitengewoon aangenaam, het is alsof hij in water zit. Hij neuriet wat voor zich heen en kijkt rond. Wat heeft hij toch een gezellige kamer en wat kleurt Maria er mooi bij. ‘Zeg alsjeblieft wat’, zegt ze. Hij wordt getroffen door haar dringende toon. ‘Ik denk nog veel aan je’, zegt hij. ‘Bij het masturberen. Ik zie je voor me als dat meisje dat kijkt alsof alles ver weg is, met handen die staan naar het is er niet. Maar soms doet ze er gewone dingen mee, zoals het verschuiven van voorwerpen van de ene plaats naar de andere en weer terug, maar vaker staan ze gekrampt in paniek zonder aanleiding, en strelen doen ze zelden. Ze kan sneller lopen dan enig ander, haar lichaam doet aan dauwtrappen en ochtendgymnastiek denken. Het is onmogelijk niet van haar te houden, ondanks de ergernis dat ze naast je voortleeft zonder je te zien. Het is onmogelijk haar niet ongelukkig te maken. Niet in staat tot enig liefdesgebaar, schoon maar dood in een glazen kistje en ik de prins zonder magische

[p. 33]

kus, maar zelfs daar trekt ze haar schouders krom. Ze verhindert niet dat ik haar bekijk, zo roerloos zittend dat de vogels me niet meer opmerken, tot mijn ogen niet meer kunnen zien.’

Maria haalt haar schouders op en lacht, maar vlak daarop huilt ze. Haar lichaam ploft in elkaar. ‘Ik ga maar weer weg’, zegt ze. ‘Ik had niet moeten komen’. Adriaan zit machteloos in zijn stoel. Het ontgaat hem.

Zo sukkelen ze nog een poosje voort. Hij kijkt haar na als ze uiteindelijk vertrekt. Nu moet er niets meer gebeuren, er is al teveel haast in zijn hersens. Hij merkt dat hij niet naar de klok wil kijken en dat hij zijn handen in zijn zakken moet stoppen. Zijn overhemd plakt aan zijn rug, het kriebelt in zijn kruis.

Hij ziet Maria op de hoek van de straat Hellen tegenkomen. Ze praten met elkaar en kijken regelmatig in zijn richting. Wat een verschil tussen die twee. Maria al helemaal kromgetrokken van de schuld.

Dan steekt Hellen de straat over. Adriaan wacht tot ze belt, opent dan de deur. Als hij haar ziet verliest hij alle moed. Kijk dat enorme lijf, met die afschuwelijke jas, de gehavende huid van haar gezicht. Laat ze Peter gelukkig maken met die schilfermond. Ze heeft haar jas al uit. Rood dit keer. Ze is te dik. Zonder make-up ziet haar gezicht er papperig uit. Hij hoort haar roepen vanaf de bank. Ze zegt zijn naam met een ellenlange aa.

‘Aáádriááán?’

Hij moet weg. Hij gaat zich verkleden. Zijn overhemd is doorgezweet. Hij neemt een handdoek en wrijft zich droog. Hellen is hem achterna gekomen. Voor hij zijn broek aan heeft slaat ze haar armen al om hem heen. Herinneringen breken baan. Dit mens heeft hem al eerder verkracht. Overal in zijn lichaam borrelt het, hij huilt schijnt het, zijn voorhoofd druipt. Hij stoot haar hard van zich af. Ze valt achterover op het bed, haar dijen wijd gespreid, haar rok tot daarboven opgeschoven.

Ze moet hier nooit meer zijn. Alles heeft nu grote haast. Zonder een woord laat hij haar achter en kleedt zich in een razend tempo. Door het raam beneden ziet hij dat Maria nog steeds op de hoek van de straat staat, maar nu is Peter bij haar. Ze maken geen aanstalten naar hem toe te komen. Ze praten ook niet. Ze staan naast elkaar en staren naar zijn huis. Wat is er aan de hand? Waar wachten ze op?

Adriaan rent door de gang en door de voordeur naar buiten. Op de stoep blijft hij staan. Het is of hij een stomp in zijn maag krijgt. Maria en Peter hebben zich omgedraaid en sluipen weg, kennelijk in de hoop dat hij hen niet gezien heeft. ‘Waar wachten jullie op?’ schreeuwt hij. Hij gaat hen achterna, de straat over.

Maar hij heeft niet goed uitgekeken. En ook niet geluisterd. Daardoor wordt hij nu aangereden door een bestelauto. Hij ligt languit op de straat. Er komt bloed uit zijn hoofd en hij zegt niets meer.

Straks zal hij hun blikken moeten verdragen. Zelfs de dokter zal zijn ergernis niet kunnen verbergen. Je mag van een volwassen man een iets handiger aanpak verwachten.