vermakelijk was dan Hair had ik toch het gevoel dat er in aanleg echte vernieuwingen in zaten, hij verschilde meer van de gebruikelijke Hollywood productie dan Hair verschilde van b.v. Porgy and Bess of zelfs Annie get your gun.
The Fourth of July vuurwerk knetterend en knallend door de hele stad, op weg terug naar huis in een volle subway, veel negerfamilies die de dag aan het strand hadden doorgebracht. Moe, half slapend, tegen elkaar aan hangend, leunend, verstrengeld, tegenover me een vader met zijn hoofd op de schouder van zijn vrouw, hun zoontje slapend met zijn hoofd in haar schoot. Zij, waakzaam, kijkt naar een leeg bierflesje dat alsmaar heen en weer rolt over de vuile vloer. Af en toe bonkt het tegen een van de metalen poten van de banken, aldoor komt het bij haar in de buurt, rolt dan weer weg. Iets verder zit een blank gezin, puistige dikke ontevreden gezichten. Ze hebben een kinderwagen bij zich, en ruzie, of net ruzie gehad, en/of ruzie op komst. Ze gaan er het eerst uit. Als de man de kinderwagen naar de deur duwt trapt hij nijdig tegen het bierflesje dat in tweeën breekt bij de hals. Als ze weg zijn rollen de twee stukken apart door de wagen.
De vrouw tegenover me neemt het ene stuk, dat in haar buurt komt, en stopt het voorzichtig in haar tas. Het andere stuk, minder handzaam, wordt even later meegenomen door een politieman die, waarschijnlijk niet ten overvloede, meerijdt en af en toe langs komt, knuppel aan een riempje los in de hand, als altijd en overal. Niemand kijkt naar hem maar het is een opluchting als de twee scherpe stukken weg zijn.
Een Uncle Tom is een verachtelijk soort neger, één die in de gunst van de blanken probeert te blijven, in termen van blanken over negers denkt en afwacht wat hem door blanken zal worden toegestaan. De hele N.A.A.C.P. wordt door de black power mensen als een Uncle Tom beweging beschouwd, of liever helemaal niet als beweging, maar als stilstand. Daardoor is het een bijzonder komische situatie als in het toneelstuk The Great White Hope dat geinspireerd is op het leven van Jack Johnson, de eerste zwarte zwaargewicht kampioen boksen, deze zwarte reus, om aan de kost te komen de rol van uncle Tom speelt in een soort variété programma. Dit speelt zich af vóór de eerste wereldoorlog. Johnson, die niet alleen de eerste zwarte titelhouder was, maar bovendien 3 × met een blanke vrouw trouwde (in het toneelstuk 1 ×, dat was blijkbaar al erg genoeg) was een ondragelijke kampioen voor de blanke promotors. Als ze tenslotte een blanke bokser vinden die de neger verslaat, is het duidelijk dat de symboliek niet alleen geldt voor hen die zich zo lang geleden druk maakten over de suprematie van het blanke ras, maar wanneer de witte winnaar bloedend en kapot door triomfantelijke supporters over het toneel wordt gedragen komt de boodschap over: voorlopig zijn de blanken nog winnaar, maar wat een ontredderde, onglorieuze.
Er komt een uitbarsting. Niemand denkt dat hij uit kan blijven. In Amerika wordt over het lot van de wereld beslist. Wanneer je in New York de televisie aanzet zie je New York, en je beseft dat dit de plaats is waar de beslissingen worden genomen. Als je door Harlem loopt en je ziet de vernielde winkels die niet gerepareerd worden, de vervallen huizen, als je weet dat voor die huizen hogere huren worden gevraagd aan mensen die minder verdienen dan in de andere helft van de stad, en je ziet volwassen mannen op de stoepen zitten omdat er geen werk is, dan begrijp je dat zulke contrasten niet kunnen blijven bestaan, zo dicht bij elkaar.
Er is een sfeer van op handen zijnde burgeroorlog. Ik heb geprobeerd na te gaan hoe zo'n spanning overkomt, of het is omdat iedereen het zegt, omdat er zoveel over fascisme en concentratiekampen gesproken wordt, en omdat de politiesirenes zo hard en veelvuldig te horen zijn. Omdat het zo heet is, de airconditioners zo hard zoemen, de warmte uit de huizen op straat spuien, omdat in het asfalt van de straten zelf overal kleine roostertjes zijn waaruit stoom naar boven komt, als uit minieme vulkanen? Omdat er geen klokken op straat zijn en het verkeer zo ordelijk is? Omdat sommige dingen niet hardop gezegd kunnen worden in subway of bus, en omdat het woord kamikaze zo vaak valt? Oorlogs-achtiger dan dat alles deed mij het nadrukkelijke vlaggen aan van de patriotten, de voorstanders van de Vietnampolitiek, degenen die onder de vlag hebben staan: Like it or leave. Vlaggen waren overal, op gebouwen, in winkels, zelfs op de achterruiten van taxis, een reactie op alle oproer, bedoeld als geruststelling.
Maar het griezeligste van alles lijkt me, achteraf, de sussende toon waarop een televisiecommentator het nodig vond te zeggen na een alleronbenulligst reeksje interviews met alleronbenulligste nette mannequins: Now this is what I think of as the real young America!
Auteursrechtelijk beschermd