is actually a nostalgia for my long gone innocence and childhood. And indeed, you are precisely that in my eyes: a symbol of purity, a dream of paradise lost, a yearning for the impossible, of man and beast living peacefully together.’
Wie van een landschap wil genieten, moet niet met een botanicus of met een geoloog reizen (Prosper Mérimée).
Daar begrijp ik niets van, tenzij het er om gaat dat zoveelwetenschapsmensen niet meer het verhaal zien, alleen op formuleerbare regelmaten letten.
In de inleiding van een boek over de zoögeografie van eilanden, iets wat me toch bijzonder interesseert, lees ik dat dit onderwerp al te lang geressorteerd heeft onder de natuurlijke geschiedenis, dat het nu tijd wordt er wetenschap mee te bedrijven.
Ik houd dan mijn hart vast, het is duidelijk dat het enige wat me in de biologie interesseert het verhaal is, de natuurlijke historie. Wat de nadrukkelijken wetenschap noemen is wis- en natuurkunde, voor specialisten - zoals gezegd, er is geen oppervlakkiger mens dan een specialist.
(In briefwisseling Gide - Martin du Gard) Pascal: ‘J'ai découvert que tout le malheur des hommes vient d'une seule chose, qui est: de ne savoir pas demeurer en repos dans une chambre’.
Gide in ziekenhuis (notitie in journal R.M.G.): ‘Ch. L. Philippe disait qu'une maladie c'est le voyage des pauvres’.
Keats: ‘Better be impudent moveables than prudent fixtures’.
Valery Larbaud: ‘J'avais le coeur serré comme quand on voyage’.
Elke keer als ik Madagascar genoemd zie (nu in een artikel over Paulhan, die er lang geleefd heeft en de taal bestudeerd), of zomaar wandelend na een hete dag, als het even geregend heeft, de geur, een groot verlangen er weer te zijn. Reizen is aan alle kanten fout, eerst het weggaan, dan de panieken van eenzaamheid, na de terugkeer het verlangen naar wat je nu weer mist.
Merkwaardig verband tussen Paulhan en Mannoni via Madagascar. Mannoni (Prospero and Caliban) ontwikkelde naar aanleiding van zijn ervaringen op Madagascar het idee van het afhankelijkheidscomplex, dat de mensen in een hechte hiërarchie geen minderwaardigheidscomplex hebben t.o.v. hoger geplaatsten, maar dat ze integendeel aan een vaste plaats, desnoods onder aan de nietbeklimbare ladder, een noodzakelijke zekerheid ontlenen, te vergelijken met die van kinderen t.o.v. hun ouders (oude stijl). Onvrede ontstaat pas wanneer het gezag niet meer absoluut is, door intellectuele twijfel gerelativeerd wordt.
Dat is precies de gedachte die Paulhan uitwerkt in zijn inleiding tot L'histoire d'O. De behoefte om slaaf te zijn, die - als de bazen, door humane ideeën geleid, niet meer willen - om kan slaan in bloedige terreur.
(Ik ben er van overtuigd dat Paulhan = Pauline Réage. Paulhan spreek je uit als Paulian, vandaar naar Pauline a en a is in samenstellingen gelijk aan anti, aan reagerend tegen, aan réage.)
Kort voordat ik naar Madagascar ging sprak ik met Koert Stuyf en de schilder Joost van Rooijen, over plannen voor een nieuw ballet. Stuyf gaat vaker uit van architectonische en dergelijke vormprincipes, zoals met Aldo van Eyck in Labyrinth. De schilder vertelde iets abstracts wat niet goed tot me door wilde dringen. Ik heb geen zintuigen voor het abstracte. Het ging over de tegenstelling tussen cirkel (en ei-vorm) en een soort vertakte vormen, die men simpelweg zou kunnen voorstellen als twee opgewaaide parasolskeletten op elkaar, zodat het ene een wortelstelsel kan voorstellen en het andere de takken. Toen ik zo ver was, was het niet meer abstract en sinds die avond is het thema van het ei en het contrapunt van de vertakte en gewortelde stam in mij blijven rondspelen. De hele reis door Madagascar zag ik niets anders dan variaties op dit gegeven. Soms heel letterlijk: Madagascar is het eiland waar het grootste vogelei gevonden wordt, er is een niet nader verklaarde traditie van gladgepolijste stenen eieren.
De vertakte vorm is de gegroeide, dat wat verbindingen heeft met de omgeving. Het ei of de cirkel is de reiziger, de zwerfkei, een glad ding zonder wortels of zelfs mos. Het illustreert tegelijk wat de reiziger wil: een vroeg stadium terug krijgen.
Ik maakte plannen voor een nieuwe reis
de tuin die mij omgroeide, omarmde
trok alle zuigvoetjes van mij terug
's nachts schrok ik wakker door mijn eigen stem
alweer armen en wortels en takken uitslaan
indringen en vergroeien met het daar bestaande
leren, aanpassen, opnieuw vertrekken willen
heel rustig lag ze naast me
glimlachend toen ze mij troostte
Auteursrechtelijk beschermd
