Hollands Maandblad. Jaargang 10 (246-257)

[p. 19]

De kraan
Piet Grijs

Wij wonen aan de rand van de stad op de negende verdieping van een flatgebouw. Naast ons komt nog zo'n flat, maar daar ligt nu alleen nog maar een stuk opgespoten zand. Op een goede ochtend zag ik dat op het terrein een enorme kraan was verrezen, die er in de vroege morgen moest zijn neergezet. Arbeiders waren er nog niet te zien, maar die zouden gauw genoeg komen. Lang kon ik de kraan niet bekijken, want er werd aangebeld, en dat om 9 uur in de morgen.

Een keurige man met een licht accent. ‘Meneer Tervoort, mijn naam is Stoett, deze flat heeft u gekocht voor 42.500 gulden nietwaar? Ik bied u er 142.500 gulden voor, op voorwaarde dat ik er vandaag nog in kan trekken’.

Een ton winst, en dat op de dag dat ze begonnen ons mooie uitzicht te verpesten. Jammer dat ik de flat niet gekocht, maar gehuurd had. Ik vertelde de man dat.

‘O jee, dan ben ik verkeerd ingelicht, neemt u me niet kwalijk; en hij liep langs de galerij om bij mijn buurman aan te bellen.

Ik moest naar kantoor, maar om 2 uur belde Liesbeth op: de buren hadden alles in een verhuiswagen gestouwd en hadden afscheid van haar genomen: ze gingen een langdurige vakantie in Noord-Afrika houden. De man was er met een paar koffers ingetrokken. En heb jij dat pakje sigaretten?

‘Welk pakje sigaretten Liesje?’

‘Dat ik gisteren op de vensterbank heb laten liggen’.

‘Nee, heb ik niet, misschien uit het raam gevallen’.

‘Ach, schat, weet je nog niet dat dat raam alleen maar aan de bovenkant opengaat? Nou, dan is het weg. Kom je niet te laat thuis?’

's Avonds hoorden we ongebruikelijk geritsel naast ons: schilderijen ophangen en zo. Ik vond dat hij de radio te hard aan liet staan, maar Liesbeth was allang blij dat er geen kinderen meer waren. Zelfs stond het bestaan van een mevrouw Stoett niet vast, al had ze etensluchtjes geroken op de galerij. Je kan jarenlang je flatburen niet kennen, maar deze man kende ik in zekere zin al, en het intrigeerde me waarom iemand zo graag op de bovenste verdieping van de Traviatastraat wilde wonen.

Toen we naar bed gingen zag ik een pakje Stuyvesant op de vensterbank liggen. ‘Jij bent geloof ik blind’ zei ik tegen Liesbeth. ‘Ach, jongen, dat is allang een nieuw pakje; leg het maar op het nachtkastje, voor morgenochtend.’ Ik vertel dit omdat dit kleine voorval me zeker maakt dat ik het pakje sigaretten op het nachtkastje had gelegd. Het was er de volgende ochtend niet meer.

In de loop van de week verdwenen zo achtereenvolgens: een blikopener, nog een pakje sigaretten, een wekker, een rolletje drop, en het telefoonboek. Het rolletje drop vonden we terug achter het televisietoestel, maar de rest bleef weg. Iemand was een practical joke aan het uithalen en dat kon voor mij alleen maar Liesbeth, en voor haar alleen maar mij zijn.

De nieuwe buurman zag ik nog een keer in de lift, we groetten elkaar beleefd en bleven verder met het radeloze innerlijk van twee mensen die op 20 cm afstand van elkaar elkaar niet aan durven kijken, zwijgen.

De arbeiders waren nog niet verschenen, de kraan was nog steeds onbemand. Wel was er een directiekeet gebouwd, maar daar liepen alleen keurige heren in en uit, architecten zeker.

Toen het telefoonboek weg was werd het te gek. Tevergeefs trachtten Liesbeth en ik aan de ander de bekentenis te ontfutselen dat die ander het deed. Toen besloten we om die avond alles wat los zat met een draadje naaigaren aan een uit Oostenrijk meegenomen koebel vast te binden, die boven ons hoofdeind werd opgehangen.

Zo gauw de bel klingelde, klikte ik het licht aan. Een, ja wat was het, een lange snavel, een ijzeren slang, een mechanische slurf die snel door het bovenraam naar buiten gleed met aan zijn uiteinde, bek of wat dan ook, de koeienbel. Verschillende voorwerpen slierden er aan hun draadjes achteraan, maar die wist ik nog net vast te grijpen, voor ze door het raam verdwenen. In het maanlicht buiten zag ik dat de slurf het uiteinde van de grijparm van de kraan was. De man in de cabine moet met bewonderenswaardige precisie het puntje van de kraanarm in het raam gestoken hebben, om daarna in ons huis te gaan vissen. Ik besloot de vol-

[p. 20]

gende ochtend af te wachten, maar sliep niet goed. Wat had dat in godsnaam te betekenen? Wie steelt er nu zo ingewikkeld een pakje sigaretten?

Door Liesbeth opgepept om flink van me af te bijten, stapte ik vroeg in de ochtend, over het opgespoten terrein naar de directiekeet. Ik klopte en werd opengedaan door mijn buurman, Stoett. ‘Ja, ik werk hier’ zei hij, de deur achter zich sluitend, maar ik had toch al gezien dat het interieur van de keet meer leek op een radiostudio dan op een schaftlokaal. Voor de deur, mijn schoenen in het natte zand, de ogen van mijn vrouw van boven op me gericht, en links van me de geweldige bouwkraan, die er van dichtbij griezelig uitzag, vertelde ik mijnheer Stoett wat er was gebeurd. Het speet hem erg, zei hij. ‘Kijk, u moet dat nou niet verder vertellen, maar die kraan is helemaal niet voor de woningbouw, het is een experimenteel model van een onderdeel van een ruimtevaartuig, dat we op een planeet willen zetten. Het oppervlak van de planeet zou wel eens erg drassig kunnen zijn, vandaar die lange poten. De grijparm is op afstand bestuurbaar, er zit een televisieoog aan het uiteinde. Kennelijk heeft de nachtwaker, geheel tegen de instructies in, met die besturing zitten spelen, en is hij om zich te vermaken door uw raam naar binnen gekomen. ‘Wat is uw schade?’

Schade? Wat kost een telefoonboek? De man scheen genoeg geld te hebben, zou ik dertig gulden durven vragen?

‘De financiële schade is niet groot, maar mijn vrouw en ik hebben een hele week...’

‘Tienduizend genoeg?’ zei Stoett, een bundeltje honderdjes tevoorschijn halend, ‘maar belooft u me dan wel met niemand hierover te praten, en uw raam 's nachts te sluiten’.

's Middags kwam hij nog een telefoonboek brengen. Liesbeth vond het een hele aardige man, zou hij getrouwd zijn? Ze had een duur parfum gekocht, en voor mij een bandrecorder. Het was of we de voetbalpool gewonnen hadden. De schandelijke verkwisting bij de ruimtevaart bleef onze voornaamste conversatie.

Ik hou van science-fiction. Ik weet dat als wij naar andere planeten gaan, er ook de kans bestaat dat ze van die planeten naar ons komen. Toch moest ik vreselijk lachen toen Liesbeth die avond suggereerde dat mijnheer Stoett en zijn eventuele vrouw met de kraan van een andere planeet waren komen vliegen, voorzien van een kist perfect nagemaakte honderdjes om ze in de buurt van hun landingsplaats een flat te laten betrekken. Ik lachte, maar ik hoorde niet het bekende tegengesputter van Liesbeth. Ze stond bij het raam en keek gefascineerd naar buiten. Ik loop er ook heen. Ik zie de grijparm van de kraan in het raam van onze buren verdwijnen en merkwaardige bewegingen maken. Ineens begrijp ik dat Stoett me met zijn verhaaltje die ochtend voor de gek heeft gehouden: de keet is volkomen donker, dus er is geen nachtwaker, en hoe kon zelfs een televisieoog in het donker van onze slaapkamer die koebel vinden? Ik moet er meer van weten.

De volgende dag is een zaterdag, en ik bel om 11 uur bij Stoett aan. ‘Kunt u mij misschien wat bewijzen laten zien, over wat u me gisteren vertelde? Ik vind het allemaal nogal vreemd’.

‘Natuurlijk meneer Tervoort, komt u even binnen’.

Een keukendeur ging snel dicht, maar ik zag nog net een glimp van een aantrekkelijk gezicht met kort haar.

Stoett laat me allerlei papieren zien waaruit blijkt dat hij inderdaad verbonden is aan het Nationaal Ruimtevaart Laboratorium. Ook toont hij me de koopakte waarbij dat laboratorium het stuk terrein naast onze flat heeft verkregen: ze hebben het voor hun proefneming maar aangekocht. Nou, ik heb liever een kleptomane kraan naast me dan een negen verdiepingen hoog flatgebouw.

Toen ik weer in de hal stond, overtuigd dat Liesbeths idee over Stoett als marsmannetje onzinnig was, deed ik ineens iets vreemds: ik wilde absoluut mevrouw Stoett te zien krijgen. In plaats van de buitendeur opende ik, zogenaamd per ongeluk, de keukendeur. Ze zat aan de keukentafel groente schoon te maken. Ik rende, zonder iets tegen Stoett te zeggen, zijn voordeur uit, en de mijne in.

‘Ik heb haar gezien’.

‘Wie? Mevrouw Stoett? Ze heeft wel indruk op je gemaakt. Is ze mooi?’

‘Mooi? Ja, geloof ik wel. Maar, Liesbeth, haar benen...’

‘Wat? Wat is d'r met 'r benen?’

‘Ze heeft er geen, een soort vin, ja van onderen is ze zeemeermin, van boven vrouw’.

‘Elke zeemeermin is van boven vrouw, lieverd, wat ben je toch overstuur. Ik had je toch gezegd dat het geen gewone mensen van deze aarde waren’.

Inderdaad stond het nu voor me vast dat Stoett en zijn vrouw met die kraan op aarde waren geland vanuit een verre zeemeerminnen-planeet. Natuurlijk: zo'n experiment konden ze toch veel veiliger en goedkoper op een afgelegen terrein doen. En ik was vergeten te vragen hoe die nachtwaker

[p. 21]

in het donker kon zien, en wat de grijparm die nacht in zijn huis had uitgehaald.

De autoriteiten moesten gewaarschuwd worden.

Ik belde Den Haag, dat me naar de BB, die me naar de rampendienst, die me naar Publieke Werken, die me naar Den Haag verwees. Nergens had men enige belangstelling voor mijn verhaal. Als dat net zo gaat wanneer onze astronauten op Venus aankomen, kunnen ze daar een hele tijd wachten voor ze ontvangen worden Tenslotte belde ik een studievriend, die iets hoogs bij Binnenlandse Zaken is. Hij gaf me een telefoonnummer. Ik draaide het, en kreeg direct Stoett aan de lijn. Hadden ze mijn telefoon afgetapt, en kon ik niemand meer bereiken? Werd ik straks gekidnapt, en zou ik met Liesbeth in die kraan het heelal insuizen? Maar het bleek gewoon Stoetts nummer te zijn.

‘U bent een onaards, eh, een buitenaards mens, onmens, ik bedoel wezen, die kraan is hier geland...’ zei ik. ‘Komt u toch weer bij ons terug, u rende zo vreemd weg, ik zal u alles uitleggen’, zei Stoett sussend.

Ik weer de gang op. Wat zal hij me een aansteller vinden, als straks alles een normale verklaring heeft. Zou ik haar weer zien?

‘Meneer Tervoort, mijn complimenten, u bent er niet ingelopen. Natuurlijk is er geen sprake van dat die kraan een experiment van ons is, het is inderdaad een apparaat dat van het een of andere hemellichaam afkomstig is. Maar waarom dacht u in 's hemelsnaam dat mijn vrouw en ik in die kraan geland waren, zie ik er niet als een gewoon mens uit?’

‘Jawel. Maar ik, maar we dachten... uw vrouw’.

‘Mijn vrouw?’

‘Ja, uw vrouw, ik dacht toen ik haar zag...’

‘Ik zal haar even roepen. Patricia!’

Patricia Stoett kwam binnen en ik zal nog nooit zo diep gebloosd hebben, ten eerste omdat ik nog nooit zo'n mooie vrouw van dichtbij gezien had, en ten tweede omdat haar benen verborgen gingen in een lange gladde blauwgrijze rok. Ik durfde haar niet te zeggen dat ik haar voor een zeemeermin had aangezien (Liesbeth vertelde het haar later).

‘Waarom houdt u dit allemaal zo geheim?’, vroeg ik aan Stoett, na iets gepreveld te hebben en nadat Patricia de kamer weer was uitgezwommen.

‘Omdat we geen idee hebben wat er eigenlijk voor wezens in die cabine zitten, en wat ze willen’, zei Stoett.

‘Zijn ze al tevoorschijn gekomen?’

‘Dat is 't 'm juist: er zit geen deur in die cabine, zelfs geen lasnaadje. We hebben wel radiocontact: er is een zendertje aan boord. Waarschijnlijk zit er maar één wezen in. Hij zegt 700 aardse jaren onderweg te zijn geweest’.

‘Welke taal spreekt u met ze?’

‘Nederlands. Nederlands uit de 16e eeuw wel te verstaan. Daarom werd ik erbij geroepen. Ik heb Nederlands gestudeerd voor ik bij de BVD kwam’.

‘BVD?’ (PATRICIA DE SPIONNE ging ineens door me heen).

‘Ach, daar valt 't onder, zolang we nog niet weten wat voor vlees we in de kuip hebben’.

‘Dus hij zou van een plaats komen, hier driehonderd lichtjaren vandaan...’

‘Dat is helemaal niet zeker. Het gekke is dat ons gesprek over de radio heel goed gaat, we praatten al met ze toen ze nog in

[p. 22]

de stratosfeer waren, maar dat bepaalde dingen niet over willen komen. Zo gauw we ze, of hem, bijvoorbeeld vragen om uit die cabine te komen, begrijpt hij 't niet.’

‘Of hij wil er niet uit’.

‘Ja, dat kan ook. Iemand suggereerde dat hij er misschien zo afgrijselijk uitziet dat hij er niet uit durft te komen. Maar daar wordt het nu toch wel tijd voor. Er is tenslotte theoretisch altijd de mogelijkheid dat het gewoon spionnage is’.

‘Wat hebben de Russen aan sigaretten, en het telefoonboek van Amsterdam?’

‘Het is de Russen nog steeds verboden om zonder vergunning een Moskous telefoonboek te bezitten. Maar ik geloof wel dat het een ruimtevaartuig is, die kraan. We noemen hem de kraanvogel. Zijn conversatie is soms te waanzinnig’.

‘Zoals?’

‘Ja, ik kan u niet alles vertellen, maar dat onbegrip als we hem de toch zo logische vraag stellen eens uit de cabine te komen, is één ding. Het kan zijn dat het een soort plant is, maar dat zou hij ons dan toch kunnen vertellen. Morgen komt er een grote kraan van de haven, dan gaan we eens in de cabine kijken’.

‘Met geweld erin?’

‘Hij of zij heeft geen bezwaar gemaakt dat we die havenkraan laten komen. Als we een deur zien, doen we hem open. Anders hebben we apparaten om een gaatje te boren zodat we eens naar binnen kunnen kijken’. (Ik dacht aan de blikopener, maar zei niets.)

‘Misschien kan ie wel helemaal niet tegen onze atmosfeer, is zuurstof een gif voor hem of zo’.

‘Nee, dat hebben we hem gevraagd: hij vindt onze atmosfeer heerlijk. Alleen gisteren klaagde hij over de regen’.

‘Wanneer gaat dat gebeuren?’

‘Morgenochtend vroeg, een uur of vier, we willen niet teveel publiek erbij. Ga gerust bij je raam staan. Heb je een radio met een korte golf?’ (We tutoyeerden elkaar al. Mijn vooroordelen tegen de BVD smolten weg.)

‘Ja’.

‘Zet hem op de 24 meter. In die buurt praten we. Ik ontvang het hier ook gemakkelijk. Versta je 16e-eeuws?’

‘Nou, ik heb Lucelle van Breero gezien, maar dat is geloof ik later’.

‘Zo moeilijk is het niet. Trouwens, hij begint al aardig onze taal over te nemen’.

Liesbeth en ik stonden om vier uur die zondagochtend voor het raam, met de toneelkijker in de hand. De radio stond te pruttelen. Een dozijn arbeiders had een spoortje aangelegd, waarover de grote havenkraan, toch nog iets kleiner dan ‘onze’ kraan, langzaam naderbij schoof. Wat ben ik toch een technisch onbenul. Ik had die eerste dag al moeten begrijpen dat zo'n grote kraan daar niet zomaar neergezet kan worden. Maar er was ook verder niemand in de buurt die dat had opgemerkt: Stoett had me verteld dat ik de enige was die nattigheid had gevoeld. Maar bij mij was die grijparm dan ook naar binnen gegaan. Wat zag die havenkraan er lomp uit! Hoe had ik ooit kunnen denken dat onze sierlijke kraanvogel mensenwerk was? Door de kijker zag ik Stoett in de cabine van de havenkraan zitten. En gelijk hoorde ik zijn stem uit de radio:

‘Hallo, hallo, hoort u mij? Over’.

‘Ja, over’.

‘Kunnen we nog wat dichterbij komen?’

‘Tis goet, seer goet’.

‘Wilt u nu echt niet de deur openen, en tevoorschijn komen?’

‘Wat siet dat machien er heerlyck uit’.

‘Wilt u nu echt niet de deur openen, en tevoorschijn komen?’

‘Ry nog wat digterby’.

‘Wilt u nu echt niet de deur openen, en tevoorschijn komen?’

De grijparm van de kraanvogel begon ineens vreemde bewegingen te maken naar de havenkraan. Toch was het niet aggressief te noemen. De beweging deed me ergens aan denken. Ik wilde Liesbeth vragen waaraan, maar ze stond zo gefascineerd te kijken dat ik zweeg.

‘Als u nu niet opendoet en eruit komt zullen wij moeten forceren’.

‘Ken begryp u niet’.

‘Vooruit maar Jan’, zei Stoett tegen de man in overall naast hem in de havenkraancabine, ‘maak een gaatje’.

We zagen Jan een revolverachtig apparaatje pakken, met een klein scherp vlammetje uit de loop. Een laser? Of gewoon een snijbrander?

‘Weest u niet bevreesd. Het boorgat wordt automatisch gekoeld. Er is absoluut geen gevaar’, zei Stoett.

Jan boog zich voorover om bij de andere cabine te komen; de twee kranen stonden nu vlak tegen elkaar aan.

Ineens gierde het door mijn radio, juist toen Jan was begonnen te boren. Een hysterisch gelach, waar ik alleen in kon horen: ‘Nee, niet zo kietelen’. Alles gebeurde nu heel snel. De kraanvogel duwt de havenkraan met Stoett en Jan erin op de grond, en werpt zichzelf daar boven op. Nou ja, wat wil je na 700 jaar geen andere kraan gezien te hebben.