Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 10]

Athene kan vannacht gebeuren
Peter H. van Lieshout

Zowat een jaar geleden wist ik van alle Nederlanders het minste van de Griekse staatsgreep af. Na een etmaal boeiende Balkan-perikelen met internationale treinen die het spoorboekje niet meer volgden en reeds halverwege de reis, in Belgrado, het bijltje er bij neerlegden, na een avondje in de stationsrestauratie van Skopje waar geen hond wist wat er aan de hand was en een stel Engelse toeristen met de schrik in hun ogen vertelden hoe zij bij het zien van de door de straten van Thessaloniki rollende tanks subiet een wagen hadden gehuurd en naar de Joegoslavische grens gereden waren om alleronhartelijkst behandeld te worden door de douane die niet begreep hoe ze nu al van de staatsgreep op de hoogte waren en hen veiligheidshalve voor enkele uren opsloot, na een halve nacht en vroege ochtend met een afgeladen trein bij de grensovergang staan weifelen of we er nu ja of nee in mochten en met of zonder buitenlanders binnenboord, werd er een volledige dag doorgereden door een klassiek aandoend en volledig bebloesemd bergland dat aanspraak mag maken op de titel van het midden van nergens.

En toen wij in de zachte voorjaarsavond van 21 april 1967 tot stilstand kwamen in het noordelijk spoorwegstation van de grote stad Athene, werden de portieren van de trein beleefd voor ons opengedaan. Door uit de klei getrokken en de kluiten gewassen jonge jongens, in broeierig uniform gestoken (jeukend in het kruis, dat kon je aan de gezichten zien), en met hoogfijn geoliede pistoolmitrailleurs bewapend. Op het kale stationspleintje een half dozijn zware tanks en een konvooitje jeeps. Een belangrijke vogel met hoge pet kwam elke buitenlander vriendelijk grijnzend en in een vermorzeld soort engels vertellen dat het hem ook speet maar dat het raadzaam was binnen laten we zeggen een half uurtje in een hotel te zijn, omdat in verband met de avondklok niet geaarzeld zou worden op personen te schieten en raak te schieten, hollander of geen hollander, aardige jongen of geen aardige jongen. En klagen bij de VVV hoefde ook niet, want die kon er ook niks aan doen. In de weken die op deze opmerkelijke ontvangst volgden was informatie omtrent de stand der zaken slechts mondjesmaat en onder uiterste restrictie voorhanden. De snorkende berichten en commentaren in de beide engelstalige dagbladen vormden wel doorgaans amusante en af en toe beangstigende lectuur, maar veel wijzer werd je er niet van.

Toch kon elke toeschouwer vanaf een afstand wel raden wat er gebeurde: machtsvertoon (veel glinsterende uniformen in discrete limousines verpakt, en een veelbetekenend dodelijk zwijgen van drommen toeschouwers als er weer een hap hoge marine saluerend een regeringsbureau binnenging en een aantal mariniers vanuit de ramen van de tweede verdieping van dat gebouw jan publiek nauwkeurig onder schot hield), sirenes in de verte, serieuze bewaking van toeristische trekpleisters als Agora (gesloten) en Acropolis ('s avonds dicht) en Lycabettos (mocht je maar halverwege op, als je een fototoestel bij je had), laag over de bebouwde kom cirkelende helicopters, afgezette straten, paspoortcontroles en belachelijk aandoende maatregelen. Zoals het voetbalverbod, het verbod iemand ook maar een hansaplastje aan te bieden om de geschramde knie te repareren zonder daarvan de politie in kennis te stellen, het inleveren van jachtgeweren en messen, het verplicht melden van gasten, het bannen van lange haren, baarden en korte rokken. En het beste bewijs van de angst waren de cafés, die in flagrante tegenstelling met wat in de reisgidsen vermeld stond leeg waren en leeg bleven.

Het fascistisch regiem was op de eilanden schier onmerkbaar, maar na enkele weken, 's avonds laat in Piraeus aangekomen, viel de zure smaak van een bezette stad weer als een natte deken bovenop je, een atmosfeer die te vergelijken viel met die in Amsterdam ogenblikkelijk na de bouwvakkersopstanden.

Pas na terugkomst konden de feiten doordringen tot het bewustzijn, pas toen, in het veilig gelegen Nederland, werd duidelijk wat de kolonelscoup te betekenen had en welk een precedent op 20 april van het vorig jaar geschapen was, voor alle democratische

[p. 11]

regeringen die zich in hun positie zien aangetast. De gebeurtenissen in Bolivia en Berlijn, Newark en Leuven hebben één ding gemeen: het zijn opstanden tegen het gevestigd gezag, en steeds en overal is de reactie van dat gevestigd gezag dezelfde: het ingebouwd geweld, de verborgen terreur komen in al hun agressiviteit naar boven.

Europa begint in beweging te komen. Nu het welvaartswonder tijdelijk gebleken is en ingezien wordt dat de wederopbouw steeds met hoogconjunctuur werd verward, merken we opeens dat het goeïge avondland met zijn kleurentelevisie en geriefelijke regelingen om elke arbeider een tijdje te laten zonnen aan de Middellandse Zee niet van die hoogglanskwaliteit is als men ons wil laten denken. Big Brother Industrie vertoonde dit fata morgana van luxueuze rust voor een veelvuldig om prolongatie verzoekend ademloos publiek en bouwde ondertussen, in iets meer dan twintig jaren tijd, een machtsapparaat op van een koudmakende omvang. En dit griezelig systeem, dat door rechtse, kapitalistische en neo-kolonialistische, machtsconcentraties en de gevestigde machtshiërarchie wordt gevormd, is zeker niet van plan iets van zijn monopoliepositie af te staan of zich aan te passen aan andere theorieën over de opbouw van de toekomst. Wie zich in het hoofd haalt te protesteren tegen het ingebouwd geweld in onze samenleving wordt onmiddellijk met datzelfde geweld geconfronteerd. Geen nieuw geweld, gewoon het altijd aanwezig zijnde, verborgen geweld ónder de laklaag van rust en democratie. Provocerende demonstraties worden beantwoord met een directe rechtse van politie- en persterreur. Harder provoceren lokt heviger geweld uit.

Dit geweld, het wapen van de overheid, de terreur van de gevestigde orde, wordt geruisloos opgebouwd en geperfectioneerd, dag in dag uit. Elke dag langer zwijgen draagt bij aan de vorming van een ondergronds Griekenland, dat op een bepaald ogenblik de macht openbaar in handen zal kunnen nemen, met alle bekende gevolgen van dien. Die dag komt dichterbij.

Wie nu geen standpunt inneemt, zich voor-

[p. 12]

stelt dat neutraliteit partijloos is, zich geen mening vormt, is fout. Door niet te kiezen is de keuze reeds bepaald, de keuze vóór, de automatische steun áán de bestaande machtsstructuur. Collaboratie aan het liberaal fascisme dat de pers de nek omdraait en ons meesleurt in een consumptiespiraal die ertoe zal leiden dat de mooie toekomst gevuld gaat worden met werken en omscholen, met het kweken van onzinnige verlangens naar nog meer overtollig comfort, naar een nog verder uitzuigen van de ontwikkelingsgebieden, op weg naar een Brave New World i.p.v. naar een Island, naar een toekomst in het teken van bewustzijnsvernauwing en onvrijheid in plaats van ontgrenzing en individualiteit. Een Brave New World, een schrikwereld, bevolkt door een totaal gecastreerd proletariaat mét bankrekening en zware hypotheek op de ‘eigen’ woonunit dat uit angst voor verlies van vakantiepret en het nog weer witter wassend witwasmiddel akkoord gaat met een werkkamp op mondiaal formaat, met een junta van rechtse sleutelfiguren, met een bewind van macht en geld dat een geestelijke terreur van ongekend formaat uitoefent, en zich daarin nu reeds oefent.

Ga eens na wat er de laatste tijd gebeurd is in Nederland. Trend naar links. Tjongejonge wat een trend naar links, maar wel tegelijkertijd een heilige oorlog tegen de vrije pers. Die het loodje legde. Wie zich deze moeiteloze afbrokkeling van het zelfrespect herinnert en tegelijkertijd de rekening van het failliete Provo opmaakt, een rekening met een ernstig deficit, hoe sterk talloze jeugdleiders zich ook gegrepen voelen door frisse wind en jonge aanpakken, wordt het koud in de nek.

Er is niets veranderd in Nederland. Schimmige paljassen houden de teugels in handen, het leger is veilig geborgen onder de narcotische vleugels van de Pentagonmoederkloek. Wie nu in dienst gaat maakt geen deel uit van een Nederlands leger maar van een NATO-strijdmacht. En samen met frisse kameraadjes als Portugal en Griekenland in het grote NATO-verband maken we deel uit van het grote Amerikaanse Leger des Onheils. Wie nu voor zijn nummer opkomt dient zich te realiseren dat zijn slapies in Hué aan echte manoeuvres deelnemen en dat zijn beurt ook nog wel komen zal, sneller dan de officiële zegslieden kunnen denken.

De normale kanalen om medezeggenschap te krijgen in de revisie van de maatschappij zijn allang gedempt. Maar geen zinnig mens kan van plan zijn de bestaande orde kritiekloos, met gesloten ogen en zonder meer te aanvaarden. Het gezag is niet per definitie het gezag, enkel en alleen omdat de huidige overheid toevallig op de stoel van de overheid zit. Zolang de overheid vage bedenksels blijft lanceren over een zich wijzigend tijdsbesef, een veranderend tijdsgewricht waarin ook zij zich zal gaan aanpassen, heeft die overheid geen enkel gezag.

Het kan niet lang meer duren voor de strijd begint.

De klassenstrijd, die het zich gewillig laten sussen zal vervangen. Omdat de opbouw van een werkelijke socialistische maatschappij, een continue revolutie slechts op twee tegelijk toe te passen wijzen gerealiseerd kan worden: enerzijds regelrechte revolutie, anderzijds het outdroppen, de bestaande machtsstructuur negeren en opzijschuiven, volledig uitstappen en een ondergrondse leefstructuur opbouwen die het alternatief zal gaan vormen dat de langzamerhand door macht, kapitaal en geweld geconditioneerde status quo zal gaan vervangen.

Hoe moet de regelrechte revolutie werkelijkheid worden? Een oproermachine wordt ogenblikkelijk in werking gesteld, zodra er zich een rustverstoring door links teweeggebracht voordoet. Terugslaan wekt heviger represailles op, de conventionele stadsguerilla kan dan ook op de lange duur beslist niet effectief werken. De toenemende escalatie van terreurdaden aan beide zijden resulteert in een chaos waarin slechts overlevenden resteren. Het ingebouwd geweld is zo sterk, neemt zo'n voordelige positie in, dat een gewapende revolutie volgens de vertrouwde patronen alleen in onze wereld geen enkele kans van slagen heeft.

Maar er is ook een ander soort van terreur, een propagandaterreur die erop gericht is het reflexmechanisme van de machthebber adequaat te ontregelen. Mooie voorbeelden daarvan waren een paar jaar geleden te vinden op het Leidseplein. Iemand neemt een demonstratief bad in de fontein voor Americain. Onmiddellijk wordt een wijds territoir rond het strafpunt afgezet door razende politiemannen, die met overvalwagens, rondwiekende gummiknuppels en schuimbekkende huisdieren tekeer gaan alsof het einde der tijden uiteindelijk toch is gearriveerd. Een bange reactie van het door zijn aanwezigheid al participerend publiek zou een geren en een gehak in de hand werken. Iemand die wegloopt wil geen tikken hebben en zal dus wel tikken moéten hebben, denkt de politie. Men wist dit, wel-

[p. 13]

is waar ná een reeks voorafgaande ervaringen, en men paste een propagandistische terreur toe. Er ontstond een situatie waarin honderden geamuseerde toeschouwers vol overgave en vermaak agentje zogen. De politie rende met stampvoetende laarzen en blind van woede van hot naar haar, en de tegenpartij deed niets anders dan net op tijd terugspringen om het vege lijf te redden. Dit niets doen, dit uitlachen, de verwachte tegenzet niet plaatsen, dit volkomen anders reageren dan de tegenpartij verwacht is hogelijk aan te bevelen, een terreurdaad van de hoogste orde.

Een effectieve stadsguerilla moet een complex gebeuren zijn. Naast orthodoxe betogingen, die het adrenaline-gehalte in het bloed van de gevestigde orde-collaboranten aanzienlijk doen stijgen, de bevolking positie doen kiezen en de zwakke punten (indien het machtsapparaat eenmaal in actie gekomen is toont zich de zwakke buik, de nervositeit, de dunne schakels in de gezagsketting, de fascistische zere plekken die nu zo goed verborgen worden) nog meer verzwakken, dienen verrassende propagandistische acties om het antwoordapparaat van de macht volledig in de soep te laten draaien. Verrassing is een machtig wapen, zodra men laten we zeggen op het hoofdbureau van politie helemaal geen weg meer weet en niet meer kan raden wat er te verwachten valt, ploft de ballon, ontstaat er in het tere communicatieweb van de overheid eindeloze verwarring, en dat is een uitnemende sabotage. Vanzelfsprekend dient een revolutionaire actie op grote schaal voorbereid te worden door bekwame ideologen. Studiegroepen die de werken van Lenin, Clausewits, Marcuse, Mao Tse Toeng bestuderen, workshops voor de omwenteling beginnen zich reeds te vormen.

Bovenstaande strategieën zijn gericht op de sabotage en uiteindelijke vernietiging en onmiddellijk daaropvolgende vervanging van het bestuursapparaat. Om een blijvende revolutie te bewerkstelligen zijn ze ten enenmale onvoldoende. Ook en vooral de

[p. 14]

samenleving dient gesaboteerd te worden. De consumptiekring kan alleen door niet meer consumeren worden doorbroken. Outdroppen dient op grote schaal te geschieden, het mens- en dierlievend macrobiotisch eten moet worden geprogageerd. Macrobiotiek betekent een einde van hart- en vaatziekten, een einde van de kostbare veeteelt, een nuttiger gebruik van de cultuurgrond daar de hoofdmoot van het dieet uit gemakkelijk groeiende granen en sojabonen bestaat, het benutten van de zee om er mineraalrijk zeewier uit te halen. Omdat een macrobiotisch potje gemakkelijk en eenvoudig zowel als spotgoedkoop is kan het dieet niet alleen onnutte geldsomloop inperken, maar ook de buitengewoon onzinnig opgevoerde gedenatureerde bespoten en geverfde namaakvoeding en het zinloos aanhangend gedrocht van glinsterende in plastic verpakte supermarktkettingen en chemische eetfabrieken opheffen.

Nieuwe leefconcepten zoals de selfsupporting hippiecommunes (die in Amerika al lukken, de underground heeft Haight-Ashbury verlaten en verspreidt zich als een olievlek over het platteland, begint overal volkomen zelfverzorgende gemeenschappen te runnen, het verouderde idee van leven vervangend door een de persoonlijkheid juist prononcerend communaal samenleven) vormen een niet te onderschatten gevaar voor de bestaande maatschappij omdat zij die in de wortel aantasten. Omdat door deze desertie deze maatschappij eenvoudig genegeerd wordt en tegen totale ontkenning geen verweer mogelijk is. Buiten dat helpen de communes een totaal nieuwe leefstructuur opbouwen, een soort van submaatschappij die te zijner tijd de bestaande consumptiecirkel geheel kan verdringen en vervangen. Er is tenslotte weinig keus. Doorgaan op het nu gevolgde pad betekent rijker worden van het noorden, armer worden van het zuiden.

Het leidt tot oorlog en het werken voor de oorlog, tot consumptie en comfort, en tot het werken voor die consumptie en voor dat comfort. Het komt er eigenlijk op neer dat een arbeider in X uren vervelende arbeid genoeg geld verdient om een apparaat te kunnen bekostigen dat in Y minuten een primaire taak (een ongealiëneerde taak, simpele dingen als eten koken, wassen, reizen) verricht die op conventionele wijze, waarbij geen geld komt kijken, diezelfde arbeider precies X uur en Y minuten gekost zou hebben.

Kiezen voor een simpeler leven betekent uit de mallemolen van produktie en consumptie stappen en tijd overhouden. De materiële welvaart zal dalen terwijl de geestelijke dito stijgt. Mechanisatie en automatie, waarvoor iedereen enkele ogenblikken per week de tol van controlewerkzaamheden zal moeten betalen, heffen de problemen op die in het verleden het realiseren van een utopistische, een marxistische heilsmaatschappij in de weg hebben gestaan. De organisatie, de dienstverlening kan binnenkort met een gerust hart in de inputsleuven van de computer gegeven worden en de mens zal zich dan, daar zijn tijd haast volledig vrijgemaakt wordt, voor het eerst in de geschiedenis permanent kunnen wijden aan zelfverwezenlijking en persoonlijkheidsontplooiing, geholpen door het in dit stadium nog vreemd aandoende leven in stamverband. De religieuze geluksmiddelen, geperfectioneerde soorten LSD bijvoorbeeld, zullen hem daarbij kunnen helpen.

Het is goed om deze nieuwe weg in te slaan, om de zich naar 1984 toespiralende kapitalistische consumptiemaatschappij vaarwel te zeggen en daadwerkelijk met de vorming van een alternatieve samenleving aan te vangen, Maar het ingebouwd geweld van déze maatschappij zal, en daar kun je gerust donder op zeggen, indien zij niet door destructieve en saboterende terreur bezig wordt gehouden, het eigen hachje zo lang mogelijk veilig stellen, het uiterste doen om de niet-produktieve Walden-wereld te vernietigen zodra deze tot zulke afmetingen is gegroeid dat zij een reëel gevaar vormt. En dat ogenblik komt steeds naderbij.

De keuze is duidelijk, ook in Nederland, waar het verzet op het ogenblik gecoördineerd wordt voor een lange hete zomer. Een kritische, ideologisch geschoolde generatie staat klaar om de doorgang naar de vrijheid te forceren, dwars door politiekordons, stinkende drukinkt en slaperigheid heen. De keus is er: een totalitaire nepdemocratie fullspeed op weg naar de hel of een continue revolutie, een op neo-marxistische leest geschoeide vrije maatschappij.

De aanbidding van het elektrisch huishoudhulpje en de napalm of de eerbied voor het leven en de zelfverwezenlijking. Erop of eronder. Berusting of revolutie. Wie nu zwijgt steunt het moorden in Vietnam, dat niet ver van het bed meer is. Wie nu zwijgt bevordert de consolidatie van de machtspositie van een door de CIA gecontroleerd Grieks Europa. Klassenstrijd. Zelfverdediging. De revolutie is begonnen. Burn Baby Burn.