Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 33]

Amourettes
Ethel Portnoy

In die dagen leek het of iedereen permanent naar een huis op zoek was, wij zelf in de eerste plaats. Later hebben we wel eens berekend dat we in een periode van vier jaar elf keer verhuisd zijn, compleet met kind, kat en boeken.

De gangbare huur of onderhuur voor een gemeubileerde flat lag ver boven onze draagkracht, en de invloed die het grote aantal hooggesalarieerde buitenlandse functionarissen in de stad op deze omstandigheid uitoefende was een onuitputtelijk onderwerp van gesprek. Wij moesten het hebben van een appartement waarvan de huurder op reis was - voor een paar maanden, een half jaar, soms langer. Het gebeurde meer dan eens dat de datum waarop wij het huis weer op moesten leveren aanbrak zonder dat wij iets anders hadden gevonden, en dan trokken we in een hotelkamertje. Hoe dun de spoeling was mag hieruit blijken, dat we eens meer dan een jaar lang op dat hotelkamertje hebben zitten wachten. In onze spullen, die we zolang even bij een kennis in de kelder hadden mogen opslaan, ontdekten we later met omfloerste ogen een halfvolle suikerpot, restjes kaas en jam, een koekjesblik met koekjes er in, haastig ingepakt voor wat hoogstens een week of twee zou worden. Want er was altijd wel een huis aan de horizon; een kennis van een kennis van een kennis stond eeuwig op het punt om de winter in New York te gaan doorbrengen, of de zomer in Ibiza, en zijn prachtige huis voor maar zo en zo weinig per maand zou over een paar dagen ter beschikking zijn. Ik heb me vaak verdiept in de vraag hoeveel van die droompaleizen ook werkelijk bestonden.

De geijkte manier, in die tijd, om een appartement te vinden was om elke avond het circuit van de Select, de Rotonde, de Dome, de Coupole en de Tournon af te werken, in elk van deze café's uitkijkend naar een bekend gezicht, en een stoel aan te schuiven, terloops in de conversatie te informeren of niemand een huis te huur wist.

Een bijprodukt van deze activiteit was het verwerven van een grote schare kennissen. Het aantal bekende gezichten werd steeds groter, men begon op te merken dat die en die op dat en dat uur altijd daar en daar was, en men kreeg steeds nieuwe variaties op de universele droevige levensgeschiedenis te horen.

Zo maakten wij, dankzij mijn Amerikaanse vriendin Jeannie, kennis met Custer en Albert, die wij al geruime tijd van gezicht kenden; een getrouwd stel zoals wijzelf en ook op zoek naar een appartement.

Ted Custer was een Amerikaan die dadelijk indruk op mij maakte vanwege zijn beroemde naam. Hij was inderdaad een nakomeling van de illustere generaal, al is het de vraag of deze hem een bewaarder van de familietradities zou hebben gevonden: Custer (zoals wij hem noemden) had culturele antropologie gestudeerd, en het was zijn grote wens om field-work te doen bij Noordamerikaanse Indianen. Maar voorlopig was daar weinig uitzicht op. Hij was in een zomervakantie naar Parijs gekomen, had Albert ontmoet, en was blijven hangen. Op een of andere manier was hij in de filmindustrie verzeild geraakt - misschien omdat hij een opleiding had gevolgd voor het maken van etnologische films. Het gevolg was in ieder geval dat hij nu reclamefilmpjes maakte voor Jean Mineur.

Als zijn martiale voorouder was Custer lang en blauwogig, met een knap open gezicht. Zijn werk werd niet goed, maar ook niet uitgesproken slecht betaald, en als hij niettemin moeite had om zijn huishouding draaiende te houden, dan lag dat aan Albert. Niet dat Albert spilziek was of dure kleren kocht, integendeel. Maar Albert speelde piano, en dit simpele feit maakte dat zij met hun woningprobleem in een hoge prijsklasse terechtkwamen: er moest een piano zijn zodat Albert kon studeren, terwijl ook de dikte van de muren of de afwezigheid van buren een voorwaarde van hun behuizing was.

Albert, afkomstig uit Oostenrijk, was statenloos en sprak Engels met een sterk centraal-Europees accent. Hij was slordig op zijn uiterlijk, maar op zijn manier was hij niet onknap, met grote grijze kinderogen en een kuiltje in zijn kin, zijdeachtig zwart haar en een delicate huid. Hij had iets van een verwend wonderkind, egoistisch en temperamentvol, voortdurend in beslag genomen door allerlei kleine zorgen voor

[p. 34]

zichzelf. Maar Custer en hij waren dol op elkaar, en ruzies werden altijd snel bijgelegd; meestal doordat Custer toegaf.

Hoewel wij concurrerende jagers waren in de huizen-jungle, raakten wij bevriend met Custer en Albert. Op een avond nodigde Custer ons, ter bezegeling van de in de Select en de Coupole gevormde vriendschap, uit om bij hen te komen dineren in de flat die zij op het punt stonden te verlaten.

‘Misschien is het wat voor ons?’ suggereerden we hoopvol.

‘Niet waarschijnlijk’, zei Custer. ‘Wacht maar tot je er bent, dan zal je zien wat ik bedoel’. Ik twijfelde aan zijn woorden, onze huizenhonger maakte het bestaan van iets waar wij niet in zouden willen onvoorstelbaar. We bezaten ons geduld tot de volgende avond, toen wij onze weg door drie donkere cours en langs zeven steile trappen vonden naar een deur op de bovenste etage. Custer deed ons open, gekleed in een badhanddoek. De hitte sloeg ons tegemoet. ‘Ik kom net uit het bad’, was Custers overbodige uitleg, ‘ik wilde me juist gaan aankleden’. We ontdeden ons van jassen, dassen, handschoenen en oorkleppen, en merkten op dat het huis in elk geval goed verwarmd was.

‘Dat wel ja’, beaamde Custer grijnzend. Hij ging ons voor, door een nauw gangetje, naar de zitkamer, een minuscuul vertrekje dat bijna volledig vol stond met een piano, een opklapbed en een tafel. Het was er bloedwarm en het water stroomde langs de ramen. We deden onze truien uit en gingen op het opklapbed zitten, en terwijl Custer verdween om zich verder aan te kleden verscheen Albert, gekleed in short en een open shirt. Hij liet zich bidden om wat voor ons te spelen.

‘Hoeveel uur per dag studeer je?’ vroeg mijn echtgenoot terwijl de piano nog natrilde.

‘Dat varieert’, zei Albert, ‘soms zes uur, soms acht. Maar in de komende maanden zal ik er een schepje op moeten leggen, want de Gravin heeft gezegd dat ik voor het eind van het jaar een recital kan geven. Ik ben bijna gereed, heeft zij gezegd’. Hij begon snel en zenuwachtig te vertellen over de Gravin. Het was een grote eer voor hem om haar leerling te mogen zijn, zij was de grootste lerares in Parijs, en zij had niet meer dan drie leerlingen, allen voorbestemd om grote vertolkers te worden. De Gravin was, afgaande op Alberts verhalen, een excentrische persoonlijkheid. Haar dagelijkse kledij bestond uit een avondjapon en juwelen (echte), en niemand had haar ooit ander voedsel zien gebruiken dan champagne en oesters. Zij kwam vrijwel nooit haar appartement uit, waar zij dag en nacht grote kristallen luchters liet branden. Terwijl Albert beschreef hoe streng zij was als lerares steeg de toon van zijn stem tot een schril geblaat; haar hysterische manier van spreken was kennelijk besmettelijk.

‘Waarom gaan jullie hier weg?’ vroeg ik toen hij uitgesproken was, om tot praktische zaken terug te komen.

Custer, die zojuist zijn entree had gemaakt in verschoten blue jeans, T-shirt en tennisschoenen zonder sokken, legde het uit.

‘De hospita is aan het procederen om ons er uit te krijgen’, vertelde hij. ‘Volgende week komt de deurwaarder en deze keer is er geen uitstel meer te krijgen’. Het bleek dat dit een routine voor Custer en Albert geworden was. De wanhoop om een groot deel - een steeds groter deel - van hun inkomen neer te moeten tellen voor het privilege van een huis met een piano had hen vindingrijk gemaakt. Zij zochten een geschikt huis, zonder zich al te veel te bekommeren om de prijs, betaalden een maand huur, en bleven dan, zonder verder huur te betalen, het huis bewonen gedurende de periode die nodig was om hen er uit gezet te krijgen. Dat was zelden minder, en meestal meer dan een half jaar. Het enige inconvenient was dat de meeste hospita's dagelijks aan de deur kwamen rammelen en schandaal maken, of in de hall gingen zitten wachten tot er iemand naar buiten kwam.

‘En dat deert je niets?’ vroeg mijn echtgenoot bewonderend.

‘Geen zier’, zei Custer. ‘En als ze het te bont maken krijgen ze straf, zoals deze hier, die bezig is te krijgen wat ze verdient. Er wacht haar een surprise’.

‘Hoezo?’

‘In de vorm van een gasrekening’, zei Custer. ‘Vinden jullie het niet heerlijk warm hier?’

We konden het alleen maar beamen.

Custer nam ons mee naar de keuken en toonde ons zijn verwarmingsinstallatie. Alle vier de branders van het gasstel brandden op volle kracht, evenals de oven. ‘Dat gaat zo dag en nacht door’, zei hij, met een tevreden blik op de blauwe, suizende vlammen. ‘Jammer dat ik haar gezicht niet zal kunnen zien als ze de rekening krijgt, the old bitch’.

Op een van de branders stond een pan te pruttelen. Custer lichtte het deksel op en prikte met een vork in de inhoud.

‘We zijn een beetje slecht bij kas’, zei hij, ‘maar ik heb van mijn slager een tip gekregen voor een goedkoop gerecht. Naar het schijnt vinden kenners hier in Frankrijk het een uitzonderlijke lekkernij’.

[p. 35]

Hij hield het deksel omhoog en wij keken in de dampende massa, die bestond uit dikke grijswitte strengen.

‘Hersenen?’

‘Kloten’, zei Custer. ‘Schapekloten. Amourettes noemen ze dat hier. Ontroerend, hè?’

Achteraf vraag ik mij af hoeveel provocatie in de keuze van dit gerecht verborgen lag. Wilde Custer zien hoe square wij waren? In dat geval moeten wij de proef glansrijk doorstaan hebben, want we stonden pal en allebei werkten wij onze portie plechtig naar binnen. In vorm en uiterlijk deed het wat aan macaroni denken, grijze macaroni die te lang gekookt heeft; de smaak was flauw en onbepaald.

Een paar weken later ontmoette ik Jeannie, die ik al een poos niet gezien had, op het terras van de Select. De kreet waarmee ze mij begroette was tegelijk een boodschap:

‘Ik heb een nieuwe flat!’

‘Werkelijk?’

‘Yup. Een kanjer. Vier kamers. Ik deel hem met Custer en Albert, er is ook een piano. Je begrijpt, anders zou ik het niet kunnen betalen. Het is in Montmartre’.

Montmartre! Dat was het andere eind van de wereld. Geen wonder dat Jeannie niet veel meer in de Select kwam. We nodigden onszelf uit voor de volgende dag, om de nieuwe flat te komen bekijken.

Het was inderdaad een groot appartement, in een soliede 19e eeuws gebouw van natuursteen met guirlandes en duiventrossen boven de raamstijlen en twee marmeren pilaren in de hall.

Het was Custer die opendeed. Jeannie was boodschappen doen, legde hij uit. We deden de ronde in de flat, en bewonderden de inrichting, gebaseerd op het Chateau de Versailles, nog steeds het middenstandsideaal in Frankrijk op het gebied van binnenhuis-architectuur, stevig gegrondvest op spiegels en marmer.

‘Hoe spelen jullie het hier met de huur?’ informeerde ik, ‘nog steeds het zelfde systeem? Wat denkt Jeannie er van?’

‘Nee, nee’, zei Custer, ‘we betalen. We willen nu eens rust hebben. Geen gedonder. Albert moet zich ongestoord kunnen concentreren op zijn recital’.

Albert, die in donkerblauwe trui en slacks op de divan Kafka lag te lezen, liet instemmende geluiden horen.

Maar de voorzienigheid had het anders beschikt. Bij gelegenheid van ons bezoek had ik mij al afgevraagd hoe de verdere bewoners van het huis de vreemde ménage van Jeannie met twee mannen zouden opnemen, gezwegen van de gestadige stroom van Jeannie's minnaars, die op alle uren van dag en nacht de trappen op en af kwamen, want Jeannie, die de sexualiteit nog niet zo lang geleden ontdekt had, had de smaak werkelijk te pakken.

Het noodlot koos als zijn instrument een microscopisch fungus, genaamd trichomona, de veroorzaker van de zg. lover's itch. De frequentie en variëteit van Jeannie's activiteiten maakten haar ontvankelijk voor deze hinderlijke, zij het onschuldige aandoening, en zij was verplicht om medische hulp in te roepen.

Nu woonde op de entresol van haar immeuble een huidarts, en zij was zo onverstandig om zich niet alleen door hem te laten behandelen, maar hem ook bij enkele van haar cavaliers aan te bevelen. Via een badhanddoek (of iets anders) werden ook Custer en Albert de prooi van de Itch, en zij aarzelden niet om zich eveneens onder behandeling van dezelfde dokter te stellen. Het was tenslotte maar drie trappen af.

Deze parade van de genitalia van de lieden die hij ook aangekleed op de trap ontmoette was de rechtschapen geneesheer te veel; hij verbrak zijn Hippocratische gelofte en had een onderhoud met de hospita.

Zo kwam het dat wij op een avond Albert tegen het lijf liepen in de Tournon. Hij zag er verwilderd uit. ‘Hebben jullie al een huis’, vroeg hij zonder omwegen. Deze bezorgdheid voor een ander dan zichzelf vervulde ons met verbazing. ‘Nee, Albert. Hoezo?’

‘Ik dacht dat je misschien van iets gehoord had dat voor jullie zelf ongeschikt was, een huis met een piano of zo. Mijn recital is over vijf weken, en ik moet een huis hebben waar ik studeren kan. Ik verwaarloos mijn werk, mijn techniek, die gaat achteruit. Als ik niet dadelijk iets vind ben ik verloren’. Niet zonder moeite wisten wij het verhaal van de Itch uit hem te krijgen. Maar de beste details hoorden wij pas later van Jeannie, toen zij afscheid van ons kwam nemen; zij vertrok naar Rome, waar zij een baan had gevonden bij de F.A.O.

De tijd verstreek, en naarmate er geen huis met een piano werd gevonden werd Albert hysterischer. ‘Ik moet studeren, ik moet studeren’, jammerde hij onophoudelijk als we hem ontmoetten.

Het was de Gravin, die tenslotte uitkomst bracht. Zij sloeg Albert blijkbaar hoog genoeg aan om er haar huis voor uit te komen en een bezoek af te leggen bij een adellijke vriendin, die zij jarenlang niet gezien had. Het appartement van deze vriendin, herinnerde de Gravin zich, bevatte

[p. 36]

een kamertje met een eigen entree via de diensttrap. Albert moest mee op bezoek en de vriendin bleek bereid om het kamertje gratis ter beschikking van Albert te stellen, het van een piano te voorzien en tussen het kamertje en haar appartement een schot van geluidwerend materiaal te laten aanbrengen. Maar het betekende dat Albert er alleen moest wonen, zonder Custer.

Hartverscheurende taferelen! Om zich te troosten vertrok Custer naar Majorca, en Albert gordde zich aan voor een maand van frenetieke studie.

We merkten een poosje niets van Albert. Toen ging op een dag de telefoon en hoorde ik zijn gejaagde stem weer.

‘Ethel, je moet me helpen’, gilde hij, ‘mijn hospita is gek geworden’.

‘Wat? Wat bedoel je, wat is er aan de hand?’

‘Ze heeft een pistool, Ethel, en ze zegt dat ze op me zal schieten als ik niet wegga’.

‘Wel, mijn hemel, Albert, ga dan’.

‘Maar je begrijpt het niet. Ik kan niet weggaan met mijn recital over twee weken. Ik moet studeren, ik kan niet van de piano weg. Maar ze zal vast op me schieten’.

‘Weet je het zeker? En waarom dan? Heb je de huur niet betaald?’

‘Nee, ik betaal geen huur, daar gaat het helemaal niet over. Ze zegt dat ik meisjes op mijn kamer ontvang’.

‘Meisjes? Maar Albert!’

‘Dat mens is pathologisch jaloers, Ethel. Ik heb het pistool gezien, waarmee ze op me schieten wil. Ze doet het echt, een dezer dagen schiet ze door de afscheiding, op mijn handen. Mijn handen!’

‘Waren er dan werkelijk meisjes op je kamer Albert?’

‘Welnee, natuurlijk niet. Er was een meisje op mijn kamer, ja, maar dat was Krimhilde, ze kwam om me te horen spelen. Maar verder niets, helemaal niets. En nu is dat ouwe mens gek van de jaloezie’.

Ik wist dat hij de waarheid sprak, want zo het al denkbaar zou kunnen zijn dat Albert zich voor een meisje interesseerde, er was niet de minste mogelijkheid dat Krimhilde, de van top tot teen in zwart leer geklede Krimhilde, zich ooit voor mannen zou interesseren. Albert was onschuldig als een pasgeboren kind, dat was duidelijk. Maar wat nu?

‘Luister Ethel, de reden waarom ik opbel is deze: voor het tussenschot, in mijn kamer, staat een kast. Luister je, Ethel?’

‘Jazeker Albert, ik luister’.

‘Wel. Ik had gedacht, als ik die kast nu vul met zaagsel, en ze schiet met haar pistool, dan blijft die kogel in dat zaagsel zitten, en dan hoef ik niet in angst te zitten voor mijn handen. Begrijp je dat, kan je dat volgen?’

‘Ik hoop het’.

‘Luister Ethel. Jullie hebben een poes. Jullie gaan dus geregeld met zaagsel om. Hoeveel zaagsel zit er in een pak zoals dat voor katten wordt verkocht? En hoeveel pakken heb ik nodig om mijn kast te vullen?’

‘Dat hangt er van af hoe groot de kast is’.

‘Nogal flink groot’.

‘Wat heb ik daar nou aan? Hoe groot precies?’

Albert ging hem opmeten, protesterend dat hij geen meter had. ‘Maak dan maar een schatting’, raadde ik hem aan. Na een poosje kwam het resultaat van zijn meterij door: drie meter hoog, twee meter breed, driekwart meter dik.

‘Een ogenblikje, Albert, ik bel je wel terug’. Zulke problemen behandel ik nooit zelf. Na een ogenblikje had ik mijn echtgenoot aan de telefoon. Hij liet mij eerst een zak zaagsel opmeten en gaf toen het antwoord: ruim 1200 zakken. ‘Niet dat ik nieuwsgierig ben’, zei hij daarna, ‘maar waar is het eigenlijk voor?’

‘Om kogels tegen te houden’.

‘Wat? Wat ben je van plan?’

Ik legde het uit. ‘Zaagsel is waardeloos’, zei hij dadelijk. ‘Zand zou beter zijn. Aangenomen dat die kast het houdt. En de vloer. Bijna vijf kubieke meter zand, heb je dat wel eens bij elkaar gezien?’

‘Nee’.

‘Nou het is een machtige hoop, laat ik je dat vertellen. Bijna tienduizend kilo’.

Ik belde Albert weer op en bracht hem de boodschap over. ‘Hoe denk je het naar boven te krijgen?’ vroeg ik.

Aan het andere eind van de lijn klonk een vreemd geluid. Ik dacht eerst dat hij lachte, maar hij huilde. ‘Ik kan het niet meer aan allemaal’, piepte hij tussen de snikken door, ‘het is te veel voor iemand die zo gevoelig is als ik. Custer moet maar dadelijk terugkomen. Ik ga hem een telegram sturen, nu dadelijk’. Zijn stem klonk alweer opgewekter en hij belde haastig af.

Custer moet het op een of andere manier allemaal geregeld hebben. Op een zekere morgen, in elk geval, lag er een uitnodiging in de bus voor Albert's recital.

We kleedden ons netjes aan en waren op het aangekondigde uur present in de concertzaal. Tot onze verrassing was het vol. Vrienden en kennissen van Custer en Albert, relaties van de Gravin, met tiara's en monocles, muziekcritici, en persfotografen. Op de omslag van het programma stond een foto van Albert, aan een vleugel gezeten; een ouderwetse foto met veel

[p. 37]

kunstbelichting, zoals 25 jaar geleden in de mode was. De samenstelling van het programma paste daarbij: bekende paradestukken van Chopin en Liszt, met tot besluit de Melodie in E van Rachmaninoff. Ik had de Gravin nooit ontmoet, maar na het lezen van het programma ontbrak er niets meer aan mijn voorstelling van haar.

Albert kwam het toneel op, doodsbleek, zijn gezicht vertrokken, en handenwringend. Zijn houterige buiging werd begroet met een donderend applaus, waar hij zichtbaar nog meer van ontstelde.

Hij wierp zich vertwijfeld in het eerste stuk, en voor hij halverwege was hoorde ik een verkeerde noot. Ik hoopte dat niemand anders het gehoord had, en dat was vermoedelijk wat iedereen op dat ogenblik hoopte. Er was in elk geval iemand die het ook gehoord had, en dat was Albert zelf. Het bracht hem van de wijs, en hij begon te jachten, sloeg weer mis, en nog eens, en nog eens. Het zweet brak mij uit, ik durfde me niet meer te verroeren in mijn stoel, maar het hielp niet: Albert's spel werd met de minuut rafeliger. Zijn gezicht was niet langer bleek, maar letterlijk asgrauw.

We overwogen om te proberen Albert op te zoeken tijdens de pauze om hem moed in te spreken, maar zagen er maar van af, redenerend dat twintig minuten rust misschien meer waren wat hij nodig had. Toen hij weer op het toneel verscheen leek hij wat bijgekomen te zijn; misschien had de Gravin haar magnetische persoonlijkheid laten gelden. Maar tegen het midden van het eerste stuk viel er opnieuw een dissonant, en het was gedaan met Albert. Tegen het eind klonk het of hij om de andere noot missloeg. De zaal herademde toen het voorbij was en barstte in een luid opgelucht applaus uit.

Aangezien ongeveer iedereen in de zaal Albert de hand ging schudden en feliciteren, wachtten wij af tot de drukte een beetje voorbij zou zijn. Na een poosje werden wij Custer gewaar, die zich ook op de achtergrond hield. Zijn ogen waren onafgebroken op Albert gevestigd en zijn gezicht stond zorgelijk. Albert scheen hem niet op te merken. Iedereen klopte hem op de schouder en zei dat het uitzonderlijk geweest was, alleen een beetje zenuwen, maar dat had niets te betekenen.

Toen de drom mensen om Albert geslonken was wilden we hem gaan begroeten, maar we zagen net Custer op hem afkomen en lieten hem voorgaan. Zodra Albert Custer opmerkte verdween de beleefde glimlach van zijn gezicht. ‘Heb ik het je niet voorspeld?’ beet hij Custer toe, ‘hoe vaak heb ik je niet gezegd dat het uitgesteld moest worden? In geen week had ik geslapen, kon je niet zien hoe ik er aan toe was? Ieder ander had me het uit laten stellen, maar jij wou er niet van horen, jij dwong

[p. 38]

me om het door te laten gaan, met al je gepraat...’. Custer was lijkbleek geworden. Hij maakte een beweging met zijn hand, ik weet niet of het een afwerend gebaar was of dat hij zijn hand op Albert's schouder wilde leggen, maar Albert gaf hem geen gelegenheid om de beweging af te maken. ‘Raak me niet aan’, krijste hij, ‘laat me met rust’. Het was duidelijk dat we er beter aan deden om het feliciteren van Albert maar tot een gunstiger gelegenheid uit te stellen.

Die gelegenheid deed zich pas maanden later voor. We ontmoetten Albert in de Select. Hij was ongeschoren en leek nog magerder te zijn geworden. Onze complimenten over het concert coupeerde hij onmiddellijk. We wisselden wat beleefdheden uit, en vroegen hem of hij zin had met ons mee naar huis te gaan om te eten. Over Custer repte hij met geen woord.

We hadden niet veel geld op dat moment, en die bepaalde avond hadden we niets anders te eten dan bruine bonen. Misschien had ik ze niet lang genoeg geweekt, of te kort laten koken, maar in elk geval: ze waren nogal hard. Albert roerde er wat in met zijn vork, en at met lange tanden. Ik herinnerde mij plotseling dat hij mij eens verteld had dat hij een heel delicaat gestel had en geen zwaar voedsel kon verdragen.

‘Het spijt me van de bonen’, zei ik. ‘Heus, Albert. Als ik geweten had dat je kwam had ik wat anders gemaakt’.

Hij zei dat het niets was, en begon opeens over Custer te praten. Hadden we hem niet altijd knap en bijzonder gevonden, werkelijk iemand zoals je niet vaak ontmoette?

Ja, dat vonden wij ook, zeiden wij, onze bevreemding verbergend. Waar was Custer nu?

Custer was teruggegaan naar de Verenigde Staten, naar de Indianen, waar hij nu ongetwijfeld het field-work aan het doen was waar hij altijd over gedroomd had. Het was zijn eigen schuld, zei Albert toonloos, hij had Custer het leven onmogelijk gemaakt. In de ene hysterische scène na de andere had hij Custer allerlei onredelijke verwijten gemaakt, en het steeds moeilijker voor Custer gemaakt om het bij te leggen. Custer had het uitgehouden zolang hij kon, en toen was hij met de eerste boot die hij krijgen kon naar Amerika vertrokken.

Albert had nu een kamer. Een kamer zonder piano, vertelde hij, zodat hij niet studeren kon. Hij hoopte spoedig een kamer met een piano te vinden, en dan zou hij pas echt aan het werk gaan. Hij zou een nieuw recital geven, hij zou beroemd worden, zijn naam zou in grote letters op de affiches staan, waar Custer hem zien zou, en Custer zou bij hem terug komen en alles zou weer zijn zoals het vroeger was.

Maar intussen ging het niet zo best. Hij maakte een periode van tegenslag door. Geld had hij niet. De Gravin stopte hem van tijd tot tijd wat toe zodat hij leven kon. Want zij geloofde in hem, zei hij mismoedig.

Nadat we zo nog een poosje droevig om de tafel hadden gezeten, met half leeggegeten borden bruine bonen voor ons, gaf Albert de wens te kennen naar de Select terug te worden gebracht, om daar, zoals hij zei, de avond verder door te brengen. We zetten hem af op het trottoir voor het terras, en dat was het laatste wat we van Albert zagen.

Van tijd tot tijd kijk ik nog wel eens op concertaffiches, half in verwachting zijn naam daar te zien staan. Ik weet niet wie daar verder nog naar kijkt, maar zeker is dat ik er Albert's naam nooit op gezien heb.