Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 34]

De bewakers
Paul Abbey

Mij hebben ze alleen mijn onderbenen gebroken. Maar het was niet de straf en het lugubere plezier van de bewakers die het weerzinwekkendst pijn deden; de vernedering om de mislukking was erger. Fayil en Ibert, die natuurlijk voor de hoofdschuldigen werden gehouden, hebben ze tenminste opgehangen. Zo zijn zij, ondanks de mislukking van het plan, toch nog ontsnapt aan Gem; ontsnapt aan de moordende routine die drie honderd vier en zestig dagen per jaar - en hoeveel jaar nog? - nauwkeurig aan elkaar gelijk maakte. Verlost van het krankzinnige hakken, losbreken, sjouwen en bergen in het ravijn van de Oesla, verlost van de stompzinnige willekeur van de bewakers, van de voortdurende, maar steeds wisselende stank van de moerassen aan de zuidoostkust van Gem, die de passaatwinden met tergend dienstbetoon over het kamp uitbliezen. En vooral verlost - en dat zullen ze zelf misschien ook als hun grootste bevrijding hebben gevoeld - van het waanzinnige en mismoedig makende uitdenken van plannen die maanden en maanden van voorbereiding vergen en maar een enkel misverstand om te mislukken.

Ik had die eerste weken veel tijd om de gemaakte fouten te herkauwen. Zelfs de Griet, die sinds het ontslag van de Lefbek plaatsvervangend kommandant van de kolonie was, zag in dat ik weinig kon doen voor ik weer liep.

Ik lag op een veldbed in de eetbarak, niet al te slecht gespalkt door de ouwe doc Presthill: de koele waanzin van het systeem dat je verminkt, maar zorgt dat je net niet krepeert. Het hospitaalzaaltje werd nooit gebruikt. Wie werkelijk ziek werd verdween tijdelijk naar het vasteland en kwam dan uitgeteerd en gebroken terug, alsof ze hem met alle monsters uit de hel de genezing hadden ingejaagd. Ik was dus gelukkig reglementair gezond en werd terloops en weinig efficiënt bewaakt door een kookhulp die uit de keukenafdeling zo nu en dan een verveelde blik op me wierp en dan bedachtzaam in mijn richting spuugde. Er was jammer genoeg geen reden om me beter in het oog te houden.

Er stond een pisemmer naast me en dat was alles. 's Avonds werd ik door een paar nieuwkomers naar de latrine en vandaar naar bed gesleept. Op de latrine was het voorheen de tijd geweest van zacht praten in het halfdonker, zonder dat er meteen gemelijk geslagen werd door de bewaker van dienst. Nu zat ik er alleen, ook al waren alle hokken bezet. Trouwens Fayil en Ibert waren er niet meer om samen hoop te slaan uit de met zorg aangedragen bouwstenen van het plan.

Op die latrines werd ik voor het eerst opmerkzaam op wat ik voor mezelf het geheim van Larisson ging noemen; Larisson was een oude bankrover die zijn levenslang dankte aan het feit dat het twee agenten had gekost om hem in te rekenen. Ook vroeger was Larisson's speciale positie mij wel eens opgevallen, maar het complot hield ons destijds te veel bezig om de feiten nuchter bij elkaar op te tellen zoals ik nu deed.

Larisson zat zeker al vijftien jaar op het eiland en hij was de enige die je nooit over het leven aan de overkant hoorde. Hij leek volmaakt op zijn plaats bij alles wat hij deed. Hij ontdook het werk en de corvees systematischer en intensiever dan de doorsneegedetineerde, maar zelfs de bewakers schenen er zich bij neergelegd te hebben. Hij kon zachtjes fluitend het eten uit de gamellen scheppen en niemand scheen zich aan het absurde van zijn opgewektheid te stoten. Ik had zelfs gezien hoe hij met een sigaret in zijn mond achter een kruiwagen liep, zonder dat iemand eraan scheen te denken hem daarvoor in elkaar te slaan, of zich zelfs maar af te vragen hoe hij aan tabak was gekomen. Op de latrine leek het me opeens duidelijk dat hij iets moest weten, dat hij een geheim kende, een truc, waarmee je je onkwetsbaar maakte voor de hete verschrikking van de kolonie en de haat van de bewakers.

Die avond wist ik dat Larisson twee schotten verder zat, toen een bewaker op weg naar het appèl in de slaapbarak langs de achterwand liep, die uit halve stammetjes bestond met de ronde kant naar buiten. Met de rubberknuppel ratelde hij erlangs en riep

[p. 35]

het gebruikelijke: ‘Nummers!’. Ik antwoordde volgens protocol: ‘54, mijnheer. Abbey, mijnheer’.

En - ook al klinkt het ongelofelijk, Larisson zei niets, hoewel hij met hoofd en schouders boven de achterwand uit moest steken. De officier mompelde iets achter mijn rug en toen zei hij zachter dan gewoonlijk: ‘Twee minuten - aantreden’. Ook de vertrouwde aanmoedigingen ‘als de donder’ of ‘in looppas’ leken door Larisson's aanwezigheid verzacht.

Ik nam mij voor een gelegenheid te zoeken om het geheim uit hem los te krijgen. Ik had de tijd. Ontsnappingsplannen maakten de komende periode van verscherpte bewaking nog minder kans dan voorheen. Toch had ik in het plan van Fayil en Ibert veel vertrouwen gehad, meer dan in enig ander, ooit in haastig overleg geopperd idee.

Het was juist de kracht van hun opzet dat zij ruim de tijd namen om elk detail te overwegen en dat ze ruim de tijd kónden nemen omdat ze een voor de bewaking niet te achterhalen vorm van communicatie hadden ontdekt.

Door een boutje los te maken uit een verbindingsbuis van de stapelbedden was er een opening ontstaan, waardoor je maar zacht hoefde te fluisteren om toch met het oor op de stangen door het hele blok van acht bedden verstaan te worden. Er zat altijd een bewaker naast de deur in een houten sleuf die nog het meest aan een portiersloge deed denken. Merkwaardigerwijze had het grootste deel van het bewakingscorps, hoe bruut van nature en door de routine afgestompt ze ook waren, een subtiel zintuig ontwikkeld voor verdachte geluiden. Wel schreef het protocol absolute stilte in de barak voor van het slaapsein tot het reveil, maar in de praktijk viel er heel wat geritsel en gewoel te beluisteren. Ook kon men zich in bijzondere omstandigheden ‘van ziekte of andere nood’ bij de bewaker melden die dan in hoogst zeldzame gevallen zijn toestemming gaf om naar het washok te gaan. Meestal volstonden ze met een trap en een maagstomp die de nachtbraker naar zijn bed terug verwees. Dergelijke verbrekingen van de volmaakte orde waren dus zeldzaam, maar maakten kortstondig de allerscherpste controle onmogelijk. Toch werd iedere nieuwkomer die zich in het diepe donker iets onregelmatigs meende te kunnen veroorloven - zachte verwensingen, het opsteken van een gevonden peuk, of enige poging tot kontakt - gewoonlijk meteen betrapt, het bed uitgeslagen en overgeleverd aan het rijke scala van protocollaire bestraffingen of aan het sadistisch brein van de betrokken bewaker ontsproten varianten. Bij iedere aankomst van nieuwe gevangenen bleek het weer dat zij zich geen voorstelling konden maken van de verdierlijking die voor het kamppersoneel op Gem regel was. Meestal moest men eerst bewusteloos geslagen zijn of vierentwintig uur strafcel hebben doorgemaakt, eer er een begin van begrip daagde voor de onwrikbare haat die de betrekkingen tussen gevangenen en bewakers bij ons feilloos regelde.

Wie wilde ontsnappen - en dat was een levensvoorwaarde - moest dan ook in de volmaaktheid van dat systeem, in de stalen wand van het protocol, het onbeduidendste scheurtje zien te ontdekken en daar profijt van trekken.

Fayil had van het begin af aan eerste kerstdag als moment voor de operatie aangewezen. Het was de enige dag in het jaar dat er in het hele kamp niet gewerkt werd, als rudimentaire verwijzing naar enige christelijke beschaving op het vasteland. Van Ibert kwam het idee van de sloepenloods. Van de acht man met wie zij 's nachts kontakt opnamen werkten er twee als sjouwers in het haventje, waar de voorraden aankwamen en het marmer werd verscheept. In de loods lag al jaren een verwaarloosde motorschuit met een lekke bodem. En dit was tenslotte in alle desperate simpelheid het plan, zoals het na maandenlang overleg in details werd vastgelegd en waarvan de moeilijkheden aanvankelijk onoplosbaar, maar geleidelijk aan overkomelijk leken. Met zeven man zouden we ons op de vrije kerstdag bij toerbeurt opsluiten in de loods, de sloep repareren en vlak na het middagappèl - bij het signaal voor het avondeten - wegvaren. Mourningbay Island zouden we binnen het half uur kunnen bereiken en daar waren we al vrij.

De grootste problemen leken aanvankelijk het verzamelen en opslaan van materiaal, hout, plug en gereedschap, en het verkrijgen van de twee benodigde sleutels: van de loods zelf en van de waterdeur. Het kettingslot waarmee de schuit vastlag op de wal kon geforceerd worden. Het was al gauw uitgemaakt dat ik om mijn ervaringen met sleutels aan de overkant, de aangewezen man was om hoe dan ook die sloten open te krijgen. Het duurde alleen al een maand voor we met zekerheid wisten dat een bepaalde jonge, bleekwangige officier die wij toen al wel de Griet noemden, de sleutels 's nachts op zijn kamer had en overdag meestal bij zich droeg.

De volgende nacht bleek er maar een kort overleg nodig.

- ‘Kun je ze namaken, Abbey?’ vroeg Ibert.

[p. 36]

- ‘Daarvoor zou ik ze moeten hebben’, zei ik. ‘Minstens een paar uur. En dan nog het materiaal...’.

- ‘Is er geen andere manier?’

Ik zei niets, dacht na.

Het was in theorie mogelijk-ik had daar vroeger wel eens als inbrekerslegende van gehoord - om sleutels uit het hoofd te leren. Men moest ze daarvoor regelmatig onder ogen krijgen en dan bij stukjes en beetjes uit je geheugen namaken. Maar daartoe zou het nodig zijn in een regelmatig kontakt met de Griet te treden. Uit die overweging is toen het vervloekte plan gegroeid.

Die avond werd ook Larisson gepolst, die schuin onder Ibert sliep en dus automatisch ingewijde was, ook al verplichtte niemand hem om met het oor op de stang mee te luisteren. Maar Larisson die in de keuken werkte - een veelbegeerde want weinig vermoeiende positie - kon een onschatbare bijdrage leveren door een noodvoorraad voedsel te verzamelen. Toen Ibert hem rechtstreeks vroeg of hij meedeed, bleef het eerst stil. Maar al gauw gaf het buizenstelsel een zachtsnerpend geluid door: ook Larisson schroefde de bout van zijn hoofdsteun los, maar hij zei alleen: ‘Waarom zou ik?’ Ibert zei: ‘Doe niet waanzinnig, Larisson. Het is een kans om weg te komen’. Larisson zei: ‘Het kon best slechter hier’, en dat was alles wat we uit hem kregen.

Met de Griet ging in het begin alles naar wens. Ik spekuleerde op zijn dekadente, bleke kop en op wat ze aan de overkant mijn knappe smoel plachten te noemen. Ik bleef zoveel als bij het werk mogelijk was in zijn buurt en keek hem in eetpauzes minutenlang dromerig aan. Het werd al gauw duidelijk dat hij het merkte. Terwijl we 's avonds naar de barakken terugliepen, lukte het me daar waar het pad langs de Oesla heel smal wordt, vlak achter hem te komen. Hij keek een paar keer om en dan weer met een ruk voor zich. Je kon aan zijn schouders zien dat hem een soort verlegenheid bekroop. Hij trok de revolver uit zijn heupzak en manipuleerde ermee alsof hij zich zorgen maakte over de schietklaarheid.

Twee dagen later liet hij me op zijn kamer roepen. Hij stond voor zijn boekenplanken en keek strak naar me, zoals ik daar in de voorgeschreven houding op de drempel stond.

- ‘Zo, vierendertig’, zie hij toen. Ik verbeeldde me een gespannen bijklank in zijn stem te horen. ‘Je naam?’

- ‘Vier en vijftig, mijnheer. Abbey, mijnheer. Paul Abbey’.

- ‘Kom binnen, vier en vijftig. Zo’.

Hij maakte het zichzelf zo gemakkelijk mogelijk: ‘Is er iets met jou aan de hand, vierenvijftig?’

- ‘Nee, mijnheer. Niets, mijnheer’. Ik was niet van plan het hem helemaal kadeau te geven.

Hij ging op het bed zitten en gaf zich veel moeite volkomen ontspannen te lijken.

[p. 37]

- ‘Je beseft toch dat je helemaal van mij afhankelijk bent, vierenvijftig? De deur is dicht; ik kan makkelijk zeggen dat je me aangevlogen bent, dat ik moest schieten’.

- ‘Ja, mijnheer. Natuurlijk’.

- ‘Wil jij wel eens iets anders, vierenvijftig?’

Dit was het moment. Erop of eronder. ‘Dat hangt ervan af, mijnheer’.

De Griet kneep zijn ogen bijna dicht. ‘Is er een reden, dat je mij... nogal eens observeert, vierenvijftig?’

- ‘Ja, mijnheer. Het is zo. Ik zou wel willen, mijnheer’.

Het was stil. Hij slikte en stond op.

- ‘Goed’, zei hij. ‘Kleed je uit’.

Je denkt, dit kan geen mens verdragen. Maar het kan. Het kan. Een eiland is een eiland. Op dat punt waren we gelijk. Maar er was gelukkig een verschil: ik wist dat ik hem gebruikte, ook al had hij alle reden om het tegendeel te denken. En walging is er om overwonnen te worden. Dat viel me al gauw vrij gemakkelijk.

Fayil en Ibert werkten met de anderen koortsachtig aan een groot aantal bijkomstige problemen. Achteraf is het gemakkelijk genoeg om vast te stellen dat zij de moeilijkheden van het op wacht staan bij de loods en van de aflossingen voor de reparatie onderschat hebben, en ook aan een breekijzer hadden moeten denken voor het geval een van mijn sleutels niet zou werken. Maar ze hebben mij overschat en dat was de voornaamste fout in de opzet.

Aan deze dingen lag ik te denken, toen Larisson voor het eerst met me kwam praten. Hij stond naar me te kijken vanuit de doorgang naar de kookketels. Hij had enorme grijze wenkbrauwen die tegen zijn voorhoofd opgroeiden.

- ‘Moet Presthill niet weer eens bij je komen?’ zei hij. ‘Je kunt zelf je spieren ook wel wat oefenen - anders komt er helemaal niets van terecht’.

Hartelijk was anders, maar hij praatte toch met me, terwijl ik voor de meeste anderen een uitgestotene, een rat was. Bijna niemand wist precies wat er zich had afgespeeld. De verlatenheid in de barak was verlammend. Larisson leek door het feit dat hij zich vrij kon bewegen en heen en weer lopen, nog geheimzinniger en onkwetsbaarder.

- ‘Hoe doe je het?’ vroeg ik, zo zacht als ik maar kon. Larisson scheen mij eerst niet te begrijpen. Toen begonnen zijn ogen te lachen. Hij keek over mijn hoofd heen door de deur naar buiten en zei: ‘Er zijn andere manieren dan die van Ibert. Ik ben vrij’.

- ‘Help me’, fluisterde ik. ‘Ik word gek als het nog lang duurt’.

Larisson draaide zich om en liep terug.

- ‘Het is niet voor iedereen, jongen’, zei hij. ‘Het is een truc - maar hij werkt. Misschien kan je 'm een keer van me krijgen. Maar het is niet zeker dat je er geschikt voor bent’. Hij lachte zacht en verdween in de keukenruimte. Dat was meteen ook de laatste keer dat ik met hem heb gesproken. Maar sindsdien begon ik met wilde, angstaanjagende flarden van hem te dromen. Telkens liep ik onder zijn bescherming langs de wachttoren het kamp uit. We gingen in de richting van de heuvels. Steeds wilde ik sneller gaan, maar Larisson scheen geen haast te hebben. Meestal kwamen we bij een grot aan in een bergflank, rauwer en steiler dan we op Gem hebben. In die grot was Larisson's geheim, dat voelde ik, maar telkens werd ik wakker voor we naar binnen gingen.

Bij dit alles heb ik één geluk gehad: de Griet was tenminste niet zonder meer weerzinwekkend. Hij praatte soms zelfs tegen me, terwijl zijn bezige handen de liefde vertaalden in geraffineerde techniek. Zijn sleutels legde hij gewoonlijk op tafel en stuk voor stuk zoog ik ze vast in mijn geheugen. De merknamen maakten het makkelijk en wie wat van sloten weet, kan ook wel iets over dikte en boring aflezen uit de serienummers. Natuurlijk hing van het toeval af, welke sleutels goed in het zicht lagen. Later durfde ik het aan de bos als het ware spelend in de hand te nemen. Wel leek het me dat de Griet me een keer zonderling vorsend aankeek, maar over het algemeen was hij teveel overtuigd van zijn bewakerszekerheden. De macht maakt dom.

's Avonds prutste ik op de latrine met paraffine van een gegapte kaars en met klei. Er kwam schot in de zaak, maar de Griet begon me meer en meer als zijn persoonlijk eigendom te beschouwen. Een paar privileges moest ik me laten aanleunen. Ze hoorden bij de regels van het spel dat ik spelen moest. Maar dat er zich geleidelijk ook principiële veranderingen voltrokken in mijn positie, merkte ik het eerst aan de bewakers. De kommandant begon me met een ironisch soort ontzag te behandelen en plaatste me over naar de administratie, waar ik direkt onder zijn toezicht alle mogelijk dom papierwerk te doen kreeg.

Tussen het avondeten en het nachtappèl hield de Griet me bij zich op zijn kamer, ook als hij er zelf om dienstaangelegenheden niet zijn kon. Het was er prettiger dan in de slaapbarak bij de anderen. Daar stonk het

[p. 38]

altijd en er was te weinig licht om iets zinvols te doen; de meesten lagen dan ook, onder voortdurend toezicht van twee of drie bewakers, vast te ronken op hun bedden. De Griet hield er heel wat boeken op na, ook al zag ik hem er nooit in lezen. Ik las wel, en het was een gek idee zo alleen gedachten te ontmoeten die vroeger ook door zijn hoofd waren gegaan. Het was betrekkelijk fris op zijn kamer achter de dikke muren. Het werd die herfst steeds heter - iedereen verwachtte weer een verstikkende winter.

Soms begonnen we nu ook te praten als we niet in bed lagen. Hij vertelde over zijn leven als jongen, aan de overkant. Zijn ouders woonden nog in Sydney en stuurden hem regelmatig pakketten. Ik had hem niet veel te vertellen, luisterde meestal. Een keer vroeg ik hem waarom hij bewaker was geworden. ‘Ik ben het niet geworden’, zei hij, ‘ze hebben het van me gemaakt’. En hij begon weer te vertellen over zijn schooltijd en zijn militaire dienst. Hij wilde erg graag dat ik het begrijpen zou. Ik had niet moeten luisteren, want ik begreep hem heel goed.

Het gewone leven in het kamp werd intussen niet gemakkelijker. Fayil wilde absoluut niet dat iemand anders dan wij achten van het komplot zou weten. En dus behandelden de meesten me als oud vuil, tenminste als ze durfden. Die angst in hun ogen was nog het ergste: alsof ik er niet meer bij hoorde. Ik dacht dat het me niet veel kon schelen. Over een paar weken zouden ze beter weten. En ook dacht ik eraan, wat de Griet met Kerstmis zou begrijpen, als hij merkte waar het allemaal voor geweest was. Johnny Brian heette hij. Dat wist ik nu ook.

Ik had een vijl, een tang en metalen strips gekregen van een van de jongens die in het haventje werkten en ongeveer een week voor kerst waren mijn sleutels klaar. Ik kreeg zelfs nog een keer gelegenheid ze nauwkeurig met de echte te vergelijken, toen de Griet de hele bos op zijn bureau liet liggen en weg ging. Hij begon me op zijn manier te vertrouwen. Ook al had ik geen instrumenten om nauwkeurig te meten, het leek me dat de sleutels passen zouden.

Zo ging het met alles wat tot de voorbereidingen van het plan behoorde; we hadden met alle details een onredelijk geluk. Dat had misschien een waarschuwing moeten zijn, want de dag zelf bracht een stortvloed van onheil, alsof alle misrekeningen en vergissingen tot dat moment waren opgespaard. Het heeft geen zin er lang bij stil te staan. Niemand is ermee gebaat als al die vernedering weer wordt opgehaald. Het is alleen voor de nagedachtenis van Larisson misschien goed precies vast te stellen wiens schuld het was dat alles verkeerd is gegaan.

's Morgens na het zingen van een gewijd lied op de toen al van hitte trillende appèlplaats nam de Griet me mee naar zijn kamer. ‘Hier is het koel’, zei hij, ‘we kunnen de hele dag hier blijven als je wilt’. Ik moest volgens ons schema van tien tot twaalf in het botenhuis werken, maar ik was als verlamd tot het bijna tien uur was. Ik kon niets verzinnen om weg te komen. Toen zei ik dat ik diarree had en naar de latrines moest. Ik had dus een kwartiertje om Fayil en de anderen, die bij de sloep waren, te waarschuwen dat ik niets zou kunnen doen. Ze gaven me kort en bondig de opdracht om bij de Griet te blijven tot vertrektijd en hem dan neer te steken.

Brian ontving me met plumpudding en cognac die hij van thuis had gekregen. Hij vond het jammer dat ik me juist nu niet goed voelde. Ik zei maar dat het wel meeviel: ik vond dat ik het recht had om één keer te profiteren van het zwijnenwerk dat ik had moeten doen. Ik weet nog niet of het kwam door de hitte, door de zenuwspanning van die dag of misschien omdat ik in geen jaren alkohol had geproefd.

Ik werd wakker toen het al laat in de middag moest zijn. Een gillende angst schoot door me heen: het was buiten onzinnig stil, maar de zon stond nog hoog. De Griet lag in zijn khaki-ondergoed naast me op het bed. Hij sliep en zijn hand lag beschermend op mijn buik. Nu weet ik dat dit het moment was geweest om hem te wurgen voor hij goed en wel wakker was geworden. Maar ik kon niet, of liever, ik dacht er niet aan. Eén paniek golfde door me heen: hoe laat is het? Het was het enige waaraan ik kon denken. Ik stond op, trok haastig mijn hemd en broek aan. Brian werd natuurlijk wakker. Ik zei hem dat ik weer kramp had gekregen, maar dadelijk terug zou komen als het wat beter ging.

Buiten het woonblok van de bewakers was het meteen duidelijk waarom er zo'n ongewone stilte in het kamp hing. Het was middagappèl. Als één man stonden ze me aan te kijken, terwijl ik daar, knipperend in de zon, met mijn warrige haren, zo uit bed aan kwam hollen. Niemand zei iets, alleen de officier van de wacht fluisterde even met de bewaker die appèl hield. Hij moest lachen. Verder leek het of niemand notitie van me nam. Toen het carré zich oploste na het appèl, dacht ik eerst dat het toeval was dat ik in dezelfde richting wegliep als een groepje van de onguurste gevangenen, die ik vroeger al zo veel mogelijk gemeden had.

[p. 39]

Misschien was het ook van hun kant eerst nauwelijks opzet. Het begon met gore opmerkingen en zacht schelden, maar al gauw werd ik in een steeg tussen twee barakken gedrongen. Op een andere dag zou dat nooit mogelijk zijn geweest, maar ook de bewakers namen het ervan op het eind van een smoorhete, buiten de sleur vallende middag. Fayil had zijn tijdstip wel goed gekozen.

Misschien waren de schoften in het begin niet van plan me erg aan te pakken, maar toen de eerste klap gevallen was barstte er een gezwel van haat open. Ze raakten me van alle kanten en wie er niet bij konden, scholden zo hard ze durfden van een afstand, de helden. Het was ook geen morele verontwaardiging die ze op me koelden. Het was een bewaker die ze in mij te pakken namen, een bewaker die ze eindelijk in hun macht hadden. Ik zag hun beluste koppen en wist dat zelfs de kans op doodstraf ze er niet meer van af zou houden mij te lynchen. Ik vocht als een bezetene - maar niet om te kunnen bewijzen dat ik een schakel was geweest in een ontsnappingsplan. Nee, ik vocht verontwaardigd zoals de Griet gevochten zou hebben en de enige gedachte die in me hamerde was: ‘Waar blijven ze, verdomme, om me te ontzetten!’ Ik weet dat ik om hulp wilde roepen maar daar houdt de film op. Sedertdien hebben ze me verteld dat Ibert me met een losse plank heeft neergeslagen, waardoor de gemoederen meteen bedaarden. Met twee anderen heeft hij me naar het botenhuis gesleept, waar Fayil wachtte. Het schijnt dat ze de sloep inderdaad aardig hadden weten te dichten. Mijn hoofd verbonden ze waarachtig nog en ze legden me alvast in de boot. Toen wachtten ze rustig op het gunstigste moment om weg te varen: het signaal van de avondschaft of de eventuele consternatie als het lijk van de Griet gevonden zou worden. Ze waren ervan overtuigd dat ik de opdracht had uitgevoerd; mijn sleutels hadden immers ook gepast.

Toen moet Brian ongerust zijn geworden, is me gaan zoeken; hij sloeg alarm toen ik onvindbaar bleek en we werden ontdekt. Fayil en Ibert schijnen nog als leeuwen gevochten te hebben.

Mijn benen worden al weer beter. Straks is alles wat van belang is weer bij het oude. De kommandant is overgeplaats, zelfs al is onze ontsnappingspoging mislukt. Er liggen al weer drie nieuwen in ons blok bedden. Behalve Fayil en Ibert is ook Larisson verdwenen. Hij was de laatste maanden snel oud geworden. Op een ochtend is hij, moeilijk lopend, regelrecht naar de kamer van de bewakers gegaan. Die waren niet eens meteen gealarmeerd; Larisson kon zich heel veel veroorloven: hij was het langst van iedereen op Gem geweest. Maar toen hij eenmaal een revolver te pakken had, was het te laat. Hij heeft er drie neergeschoten en toen zichzelf.

Die avond kwam ik met mijn voet tegen iets ritselends aan dat aan het einde van mijn matras lag. Met mijn nog stijve benen was het lastig genoeg om het naar boven te halen. Het was een briefje van Larisson, een paar maal dichtgevouwen. ‘Het geheim’ stond er buitenop, in merkwaardig soepel schrift.

En binnenin: ‘Voor mij is het mooi geweest. Misschien kun jij het nu gebruiken. Als je werkelijk wilt ontsnappen, is het genoeg je te verbeelden dat je een bewaker bent. Je bent dan net zo vrij als zij zijn. Het lijkt niet veel, maar het is alles. George Larisson’.

Je had gelijk, George. Het is wel zeker, dat ik er niet geschikt voor ben.