Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 30]

Yoga
K. van Hippel

We mogen er niet omheen draaien: de dood is misschien dichtbij.

Soms wordt een mens te vroeg wakker, het is nog niet licht en ook geen tijd om op te staan. Het ogenblik is dan aangebroken om na te gaan, hoeveel sigaretten hij in zijn leven al heeft gerookt, en om zich ongestoord te concentreren op de vage pijnen die hij al sinds maanden in menig lichaamsdeel kan waarnemen.

Een onmetelijk gevoel van verlatenheid sluipt bij hem onder de dekens. Opstaan en een slokje water nemen mag niet baten omdat hij overal in huis met grote hoeveelheden peuken wordt geconfronteerd. Het enige wat er te zeggen valt, is dat Vader Colt en Oom Alcohol op den duur je beste vrienden zijn.

Toch zijn er overdag soms gruwelijke meevallers.

In Hoppe stond een man die ik vaag kende, voornamelijk omdat ik zijn vrouw aardig vond. Hij bleek van haar te zijn gescheiden.

Je ziet er goed uit, zei ik. Hoe gaat het met je?

Overbodige vraag, leek mij, want: dikke wangen, gezonde gelaatskleur, opgewekte oogopslag.

Ik kom net uit het ziekenhuis, was het antwoord.

Hoezo? - Je durft het niet te hopen, maar het blijkt inderdaad zo te zijn.

Een gezwel, zei hij, op zijn borst wijzend.

Longkanker?

Ja, longkanker.

Hoe oud ben je nou?

Zesendertig.

Maar je rookt wel door, zei ik, op een blauwe Bastos tussen zijn vingers wijzend.

Het bleek dat dit genoegen hem met mate door de dokter was toegestaan en dat hij ook sterke drank mocht drinken, in dit geval jonge jenever.

Kankerpatienten, vooral die met aangetaste longen, zien we te weinig in het dagelijks leven. Ten eerste zijn zij tastbare objecten van identificatie, die in onze denkwereld moeilijk gemist kunnen worden; en ten tweede zijn ze bronnen van de meest belangwekkende inlichtingen.

Het bleek dat de hier beschreven patient veertig tot vijftig blauwe Bastossen per dag had gerookt en dat hij dit meer dan tien jaar had volgehouden. Vóór die tijd was hij wat matiger geweest. Nooit had hij gehoest, nooit met bloed vermengde bijprodukten kunnen ontdekken, altijd had hij zich zo gezond als een vis gevoeld, tot hij op een mooie ochtend in zijn auto door Frankrijk reed, op weg naar zijn vakantieoord.

Achter het stuur gezeten kreeg hij plotseling een zeer rood hoofd, had het gevoel alsof zijn schedel opzwol en zijn hele lichaam zich direkt onder zijn hersenpan verzameld had. Dezelfde verschijnselen hadden hem al eens in mindere mate gehinderd, waarop de Nederlandse geneesheer hem aspirientjes had voorgeschreven. De geraadpleegde Franse arts geloofde dat er onmiddellijk specialisten in gemengd moesten worden, zo gezegd zo gedaan - ik sla een paar details over - en de patient werd opgenomen in het ziekenhuis, waar geconstateerd werd dat een gezwel een belangrijke ader of slagader dreigde af te snijden. Vandaar het rode hoofd.

Een vriend reed de auto terug naar Nederland. De patient kwam na korte tijd in een Nederlands ziekenhuis terecht, waar het vooronderzoek een aanvang nam.

Vind je het niet vervelend, vroeg ik, dat ik je zoveel vragen stel?

Hij vond het niet vervelend, het kon hem eigenlijk niets schelen, hij vertelde rustig verder, deed af en toe een trekje aan zijn sigaret of nam een slokje van zijn borrel.

Het onderzoek blijkt voor de patient even erg te zijn als de kwaal. Een longpunctie, die hij beschreef als een handeling waarbij met een soort lange tang een stukje uit je long geplukt wordt terwijl je volledig bij bewustzijn bent, is een onmetelijke marteling. Nog meer pijnlijke exercities worden er verricht vóór de therapie begint, en in dit geval was dat bestraling. Het gezwel wordt ausradiert, maar de omgeving blijft niet geheel en al gespaard, en na elke bestraling dacht mijn vriend dat hij het sterven nabij was. Tenslotte werd hij uit het ziekenhuis ontslagen en ging hij na verloop van een paar dagen weer eens naar Hoppe.

[p. 31]

Hoe is het met je doodsangst, vroeg ik.

Dat bleek wel te gaan zolang hij tranquillizers slikte, maar was deze dope eenmaal uitgewerkt dan greep het hem nog sterk aan.

Verwachtingen van de toekomst?

De dokters konden er nog niets van zeggen. Voor dagelijks werk was hij nog niet sterk genoeg. En verder was hem aanbevolen, met het oog op de onzekerheid, maar wat aan geestelijke Yoga te gaan doen.

Karrière

In 1902 wordt in een arme buurt in Amsterdam een gezonde jongen geboren, die ondanks de moeilijke tijden voorspoedig opgroeit. Hij doorloopt de lagere school en begint daarna aan de Mulo, maar in de nijpende winter van 1917 sterft zijn vader, waardoor hij als vijftienjarige gedwongen is, de kost te gaan verdienen. Voorlopig treedt hij in dienst bij een bakkersbedrijf, waar hij een volwassen broodbezorger meehelpt bij het duwen van de kar. Het werk bevalt hem goed, hij ontmoet veel mensen en in de buitenlucht is het beter dan op kantoor. De tijd vliegt en voor hij het weet is het 1922.

In dat jaar sterft zijn maat als een moegeduwd, versleten bezorger achter de kar. De jongen heeft er veel verdriet van. Bovendien is hij wat conservatief van aard, en als hem door de directie van de bakkerij gevraagd wordt of hij het volwassen bezorgerswerk wil overnemen, antwoordt hij bevestigend.

Achter de kar droomt hij van promotie, daarbij denkend aan de jaren die hij op de Mulo heeft doorgebracht. Dit onderwijs zal hem een voorsprong op zijn collega's geven. Hij zal het tot opzichter over de bezorging brengen, later tot bakkersvoorman en tenslotte misschien nog eens aan het hoofd staan van een eigen zaak.

In 1929 breekt de crisis uit. De promotie die in het verschiet lag, gaat niet door en hij prijst zich gelukkig dat hij zijn oorspronkelijke werk mag blijven doen. In 1935 herstelt de economie zich langzaam, maar voor een bevordering is hij al wat oud geworden. Energieke jongeren dringen op. Inmiddels is hij getrouwd en heeft kinderen. De verantwoordelijkheden zijn te groot en de tijden te onzeker, zodat van het experiment met een andere werkkring moet worden afgezien.

1940. De oorlog breekt uit. Vier jaar later breekt de hongerwinter aan. Zijn kar wordt omgegooid door een woedende menigte. Toch wordt hij door de directie gecomplimenteerd met zijn moedig gedrag. Later zal hij een van de eerste bezorgers in Nederland zijn, die met de laatste faze van de distributie van het Zweedse wittebrood belast wordt.

In 1952 zien wij hem nog steeds achter de kar. De hoop op karrière heeft hij opgegeven. Hij heeft een hobbie, is duivenhouder geworden, en neemt zich voor, zich na zijn pensionering geheel aan deze dieren te wijden.

Nog één belangrijk jaartal moeten we noemen: 1961, als in de grotere bezorgingswijken de gemotoriseerde bakkerskar wordt ingevoerd, en hij met zijn oudere tweewieler naar een kleinere wijk wordt overgeplaatst.

Eindelijk breekt 1967 aan: het jaar van zijn pensionering, waarnaar hij met toenemend verlangen heeft uitgezien. Op de dag van zijn vertrek wordt de 65-jarige, nu krom van rug en de handen vol ouderdomsvlekken, nog één maal op de kamer van de directie ontboden. Een korte toespraak, aan het eind waarvan hem een zilveren horloge en een gesloten envelop met f 100, - wordt overhandigd. Als de plechtigheid is afgelopen, spoedt hij zich meteen naar huis, waar zijn vrouw bij de koffie wacht. Zelden in zijn leven heeft hij zich zo licht en vrolijk gevoeld. Fluitend loopt hij door de straten.

Thuisgekomen drukt hij zijn vrouw (63) aan zijn borst, tilt haar op, zet haar weer neer, maakt met haar een korte rondedans door de kamer en drukt haar daarna opnieuw krachtig tegen zich aan.

Dit is de vrouw te machtig. Door een beroerte getroffen zakt ze in elkaar. De dokter stelt vast dat haar beide benen verlamd zijn en dat de kans op herstel zeer gering is. De voormalige bezorger koopt een invalidenwagentje, waarachter hij voortaan, gekromd als altijd, zijn vrouw door de straten duwt.

Camera

De candid camera staat nooit stil. De vraag is alleen, wat je met de negatieven moet doen. Het blijkt zeer moeilijk te zijn, een echte, gewetenloze paparazzo te worden; want neem bijvoorbeeld het volgende geval.

De paparazzo zit in de bioscoop en kijkt naar het onvergankelijke meesterwerk De

[p. 32]

kanonnen van Navarone. Voor hem zit een vrijend paar, waarvan de linkerhelft steeds meer op een vooraanstaand Nederlands auteur gaat lijken die in zijn geschriften het huwelijk ontzettend hoog houdt. De rechterhelft is ook bekend, hoewel niet als zijn vrouw. Druk necking en petting, tot vijf of drie minuten voor het einde hieraan abrupt een einde komt. Gedekt door het duister verlaat het gelukkige paar de bioscoop. De paparazzo, zijn ogen nog niet kunnend geloven, er achteraan. Een snelle blik in de neon-verlichte hal leert hem, dat hij zich niet heeft vergist. Maar wat doe je met zo'n overwinning? Niets, want hoewel het de man zijn verdiende loon zou zijn als hij hier met naam en toenaam werd genoemd, is het geweten van de paparazzo nog niet gedepraveerd genoeg om tot de opzienbarende publicatie over te gaan.

Tweede geval. 12 september, 12.30 voor het rode stoplicht van de Bezuidenhoutseweg in Den Haag. De ware paparazzo kijkt even vaak in zijn achteruitkijkspiegel als door de voorruit. En in zijn spiegel ziet hij deze keer een grote auto, voorzien van een blauw bordje met enige sterren. De vertegenwoordiger van de Power Elite zit dromerig op de achterbank en heeft zijn rechterwijsvinger tot het tweede kootje in zijn neus, haalt dan voorzichtig op en neemt de hap, nog juist voor het licht weer op groen springt. De chauffeur, zich niet bewust van de adembenemende ontwikkelingen achter zijn rug, geeft weer gas en het incident is gesloten.

Als een onbeschrijfelijk tevreden Repelsteeltje gaat de paparazzo zijns weegs.

Derde geval. Hij loopt een al vrijwel volle bioscoop binnen, stommelt langs de rij op weg naar zijn plaats en ziet dan opeens op de rij daarvoor iemand zeer snel wegduiken, kennelijk met de bedoeling iets op te zoeken wat pas gevonden wordt als de lichten uit zijn. De snelle duiker is de directeur van een wereldbekend bedrijf, die op deze avond met zijn secretaresse een film gaat zien. Niets aan de hand.

Jaren later kom je de man weer eens tegen. Hij is licht beschonken en begint onmiddellijk over die avond in de bioscoop.

Zo blijkt hoe je in iemands herinnering voort kunt leven. De beste manier om op iemand een onuitwisbare indruk te maken, is niet een meesterwerk te schrijven of een belangrijk schilderij te maken, maar de deur open te rukken waarachter hij iets geheims aan het doen was.