Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 34]

Het maken van kruiken
J.A. Ages

Mijn hele leven heb ik voor vrouwen kruiken gemaakt. Warm-water-kruiken. Nu gebeuren er wonderbaarlijkheden om ons heen. Zo ingrijpend in het leven van ons en van de maatschappij, dat er thans wellicht minder belangstelling voor het maken van kruiken bestaat. Toch is deze, overzichtelijk schijnende materie, complex en met verrassende aspecten. Ik kan mij voorstellen, dat er in de wetenschap - bij het vervaardigen van een proefschrift bijvoorbeeld - een onmiddellijke vraag opkomt naar documentatiemateriaal over het maken van kruiken. En dan zal dat er zijn, want ik ben tot het besluit gekomen mijn denken hierover vast te leggen. Het is nu wel duidelijk, dat het leven geen aantrekkelijkheden voor mij hebben kan en dat anderzijds de maatschappij generlei prijs op mijn tegenwoordigheid zal stellen, wat aanstonds, wellicht deze nacht nog, zal blijken. Het is daarom, dat ik nu, deze nacht, mijn gegevens verzamel en opschrijf.

Het behoeft nauwelijks toelichting, dat met het maken van kruiken het toebereiden bedoeld wordt. Ik ben zozeer vertrouwd met deze stof, dat ik eenvoudig over ‘maken’ spreek. Ik zou de gehele problematiek overzichtelijk willen stellen, door drie gevallen te behandelen, die tezamen eigenlijk wel een duidelijk beeld geven. Te spreken over A, B en C doet kil aan, terwijl het juist over een warmtebron gaat. Daarom stel ik: Agatha, Beatrice en Catherine. Hierbij valt meteen elke eenheidsgedachte in het gebruik van de kruik weg. Agatha wil de kruik plat hebben en gemaakt van kokend water. Zij slaapt op de rug en heeft die kruik op de buik. Dat is slechts mogelijk indien je, zoals Agatha, in een dikke flanellen pyjama slaapt. Zij heeft ze in het wit, met streepjes, en in de wintermaanden draagt zij daarbij nog een wollen sjaal om de hals. Met Beatrice staat daar meteen een geheel andere persoonlijkheid. Zij wenst de kruik juist goed gevuld maar zeker niet van kokend water gemaakt. Zij gebruikt de kruik tegen de rug en zij draagt nachtjaponnen geweven van zeer fijne kunstmatige vezelstof met vrijwel geen isolerende eigenschappen, zodat een kruik, toebereid met kokend water, onduldbaar voor de huid moet zijn. Catherine sliep zonder iets, gewoon naakt, en stelde daardoor weer geheel andere voorwaarden aan de kruik. Anders gezegd, zij stelde geen enkele voorwaarde. Een kruik was voor haar een kruik. Het kan nimmer bij haar zijn opgekomen, dat een kruik ook gemaakt kan worden met water van een lagere temperatuur dan 100 graden Fahrenheit (in feite: 98,8 wanneer het de opening van de hals bereikt). Zij wenste eenvoudig een kruik gevuld met water uit een ketel, wanneer die floot. Zij zal nooit hebben beseft, dat water van deze temperatuur de moderne rubberkruik van Engels type op den duur aantast en het materiaal doet vergaan.

In het begin onderging ik haar houding als oorspronkelijk en daardoor verfrissend. En ik vulde haar kruiken met plezier. Voor haar was een kruik een kruik en wanneer die op is gooi je hem weg en koop je een nieuwe. Inderdaad, deze mensen zijn er. Maar zij wist niet, dat je met deze eenvoudige benadering toch zeer nauwkeurig het gebruik van de kruik bepaalt. Immers, een bolle kruik, niet gladgestreken voor de verwijdering van de luchtblazen, op maximale temperatuur gebracht, kan bij het naakt slapen alleen gebruikt worden aan het einde van de voeten, niet eens tegen de tenen aan, maar willekeurig ergens daar in de buurt, derhalve als een warmtebron zonder lichamelijke aanraking.

Het was voor mij een onverwachte benadering en bij een verdieping in de materie heb ik ingezien, dat dit ruwe, welhaast primitieve gebruik van de kruik aanvaardbaar moet zijn. In het geval van Catherine kwamen daarbij bijzondere omstandigheden. Zij sliep op haar buik, wat bij vrouwen zelden voorkomt doordat de druk van het bovenlichaam op de borsten veelal als hinderlijk ondervonden wordt. Bovendien verlangt deze slaapwijze een betrekkelijke omvang van het bedoppervlak.

Dit voert mij tot het tweede aspect van de problematiek: de kruik en het bed. De terminologie van het bed is typisch Frans: men spreekt van Lits-Jumeaux, en, in de hotellerie wel te verstaan, van een French Bed. Twee uitersten, Lits-Jumeaux en French Bed. In het moderne hotelwezen,

[p. 35]

zoals dat door Conrad Hilton werd ingevoerd, kent men het French Bed practisch niet meer. Wat ik als een duidelijke terugval van de menselijke waarden beschouw. Want, na zorgvuldige waarnemingen ben ik tot de formule gekomen, dat het bed tot de hoogste dienstbaarheid geraakt bij de afmetingen 210 lang en 140 breed; centimeters wel te verstaan. In mijn ervaring kunnen de Lits Jumeaux slechts een enkel maal tot hun recht komen en dat is wanneer in het belendende bed een kruik leeg loopt, door slecht gebruik, door slijtage of door onnauwlettende montage van de stop. In een dergelijk geval kan je de kruikgebruikster aan het lot overlaten en rustig doorslapen, althans voorwenden, dat je in slaap bent en blijft.

Voor het overige, Lits Jumeaux, in verband met het kruik-gebruik, leiden tot onbedoelde wrijvingen in de opzet van het huwelijk. Aldus, een niet te verwaarlozen sociaal aspect. In het geval Agatha: het normale patroon van de vermenigvuldigingshandeling wordt bepaaldelijk verstoord door een uitnodiging tot het verwijderen van de kruik van de buik. Afgezien nog van de ontknoping daarna van de flanellen pyjama en het daarop geprojecteerde overschrijden van de Jumeaux-barriére, die veelal van billijk eikenhout is en daardoor geaard tot splinteren. In het geval van Beatrice: waar in hemelsnaam laat men voor een wijle de kruik-in-de-rug? Afgezien nog van al dat gedoe met die dunne weefsels, die verwijderd dienen te worden. Geloof mij, bij voortduring zal men de warme rubberkwal tussen de lakens blijven ontmoeten als een griezelige spieder, die op een zondagachtermiddag uit een inrichting ontsnapte.

De situatie met Catherine was overzichtelijk: met een snelle beweging van de voet kon de kruik uit het bed gestoten worden. Vooral de soepele Engelse kruik gedraagt zich daarbij uitnemend: zelfs de plof op de grond is ternauwernood waarneembaar.

Nu moet ik erkennen, dat ik in de eerste jaren weinig diepgang bereikte in het denken over de kruik. Wel ontwikkelde zich in die tijd enige kennis van de materie. De standaardkruik van vier gulden vijf en dertig is niet aanvaardbaar. De stop van licht metaal zet uit en is bij tussentijdse verversing van het water moeilijk te verwijderen. Bovendien leidt het voortdurend proces van uitzetting en krimping tot lekkage. De stop van polyester van 1964 betekende een aanmerkelijke vooruitgang.

Maar het gebeurde, dat gedurende een nachtwake het besef tot mij kwam, dat er in een mensenleven een plafond bestaat in het toebereiden van kruiken. Een volwassen mens kan, gerekend met een gemiddelde levensduur van zes en zeventig jaren, ten hoogste achtienduizend driehonderdtachtig kruiken maken, in welke besomming de klimatologische omstandigheden van dit deel van het land begrepen zijn.

Deze erkenning onderging ik evenwel niet als een geruststelling, doch het voerde mij allengs tot een gevoel van beklemming. Na een grondig onderzoek van mijzelf begreep ik, dat de oorzaak van mijn toenemende somberheid niet gelegen was in de becijfering dat het hier ging om de behandeling van meer dan zesduizend liter verwarmd of kokend water in de mij restende jaren, doch allereerst om de kleur van de kruiken: het vooruitzicht van nog meer dan tienduizend (de eerste achtduizend waren als het ware achteloos aan mij voorbijgegaan) van die roze blubbers in handen te hebben gaf mij een groeiend gevoel van onbehagen.

Nu zijn er wel groene kruiken in de handel - de kleur wordt jachtgroen genoemd - maar deze zijn toch kennelijk niet bemind door de vrouwen van deze generatie. De kleur is feitelijk ook niet zo belangrijk. Het is de kokende kruik, die mij tot inzicht bracht. Zelfs bij de zorgvuldigste behandeling zal hij bij de laatste scheut nog oprispen en de linkerhand kwetsen: met zesduizend liters. Dat zijn zesduizend melkflessen: zet ze eens op een rij.

Het is nu zover gekomen. Ik had berekend, dat de tienduizendste op 21 april gevuld zou worden. Het verloop hield ik bij door met een rode balpunt kruisjes te plaatsen in een in leder gebonden Succes Agenda. Het is eerder geworden, doordat de winter streng was en zij juist in de laatste weken gedurende de nacht herhaaldelijk om verversing vroeg.

Ik had berekend, dat een kruik voor gemiddeld gebruik gevuld, 1600 gram weegt, enkele grammen minder in het Oxford type, dat tegenwoordig in zwang is,

Als slagwapen blijft het evenwel onvolwaardig, doch met een matig slappe kruik, gevuld met vierhonderd twintig gram water, kan een mens gesmoord worden. De temperatuur doet er niet zoveel toe: achttien graden, had ik gedacht, Celsius. Die kruik van vierhonderd twintig omsluit neus en mond, heel zacht.

Vannacht was het de tienduizendste. Zij is dood en ligt in de linkerhelft van het bed, van het voeteneinde bezien. De kruik bedekt haar gezicht. De kruik is van een nieuwe kleur, die Oud Roze genoemd wordt en sinds enige maanden opgang maakt.