Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 9]

Brugman en de Arabieren
W.A. Ettema

Het lijdt geen twijfel dat in Nederland de communicatie met Israël oneindig veel beter verloopt dan met de Arabische landen. Dit moet leiden tot eenzijdigheid in de meningsvorming, ongeacht de kwaliteit van de Israëlische informatie. Ik was dan ook bijzonder blij in het Hollands Maandblad van juni/juli het artikel De Arabieren en Israel te zien van prof. Brugman, die gedurende de recente oorlog in het Midden-Oosten Arabische kranten heeft kunnen lezen en waarvoor ook in het algemeen de Arabische bronnen toegankelijk zijn.

Na een inleiding over het verloop van de Arabisch-Israëlische oorlog komt Brugman tot de belofte het Arabische standpunt nader te bezien. Even daarvoor bezweert hij de Arabische plannen met Israël niet te overdrijven: ‘Want het is helemaal niet zo... dat de Arabieren er alleen maar op uit zijn om een klein land vol ongelukkige Israeli's... te verdelgen en de inwoners in zee te drijven...’.

Is er dan een ‘genocide-mythe’, bewust gehanteerd door de Israëli's om sympathie te verwerven? Aan de vooravond van de Arabische invasie in Palestina in 1948 sprak de secretaris-generaal van de Arabische Liga, Azzam Pasha, op een persconferentie in Cairo over de komende ‘war of extermination’, die nog eeuwenlang als een ‘momentous massacre’ gezien zou worden. Het kan natuurlijk zijn dat er sindsdien genuanceerder taal is gebruikt, dat dit soort uitlatingen uitzonderingen zijn geweest en door vele tegengestelde uitlatingen kunnen worden ontkracht, dan wel niet de werkelijke bedoelingen weergeven. Brugman verlangt van de lezer dat deze hem op zijn woord gelooft, maar dat lijkt me toch wel wat veel gevraagd.

Hoewel in het algemeen voor de meningsvorming zeer belangrijk, is die informatie in het kader van Brugmans artikel niet zo essentieel. Daarin gaat het immers over het Arabische standpunt.

Daarvan zegt de schrijver om te beginnen: ‘Het is niet toevallig dat geen enkele Arabische regering... ooit van een verzoening met Israel rept, laat staan van een aanvaarding van het bestaan van Israel.’

Dat is zeker niet toevallig als we bedenken dat het enige staatshoofd dat blijk gaf er anders over te denken, Abdullah van Jordanië, om die reden is vermoord. Daarmee is echter nog niets gezegd over de aard en de gefundeerdheid van de Arabische standpunten, die overigens steeds meer uit grieven blijken te bestaan. Daarop komt Brugman pas wanneer hij stelt dat in de Israëlische staat een ‘zeker expansionisme’ zit ingebouwd ‘omdat het Zionisme streeft naar de terugkeer van alle Joden naar Israel en het duidelijk (is) dat voor alle Joden in het huidige Israel eenvoudig geen plaats is’. Dit noemt hij ‘een van de redenen van de angst van de Arabieren voor Israel als staat.’

Die angst kunnen we dan hierbij wegnemen. Lang niet alle Joden zijn Zionisten. Blijft de vraag: overschrijdt het Joodse immigratiesaldo de ruimtelijke absorptiecapaciteit van Israël? Dat lijkt niet erg waarschijnlijk. Het zijn nog voornamelijk de Verenigde Staten en de Sovjet Unie die een groot aantal immigranten zouden kunnen opleveren. De Russische Joden mogen niet weg als ze dat zouden willen, de Amerikaanse willen niet erg.

Sinds het einde van de jaren '50 is de groei van de Joodse bevolking dan ook niet groter dan die van de Arabische bevolkingen in de omringende landen. Druk van de bevolking op de bestaansbronnen hoeft bovendien hier evenmin als elders tot expansionisme te leiden. De directe omgeving van Israël is dusdanig dat territoriale expansie economisch een hoogst onrendabele zaak is. Bedenken we verder dat 88% van de Israëlische bevolking een stedelijk woonmilieu heeft, dan lijkt iedere aanleiding voor expansie-angst wel verdwenen.

Zonder de agressieve politiek van de Arabische landen zou Israël dan ook nooit tot bezetting van de Sinai en Westjordanië zijn overgegaan, wat nog niet wil zeggen dat die bezetting een aangetoonde noodzaak was.

Brugman gaat dan in op het Arabische verzet tegen de Joodse kolonisatie tussen de beide wereldoorlogen. Hij doet daarbij geen poging na te gaan wie dat verzet leidde en uitvoerde en evenmin geeft hij een concretisering van de motieven ertoe. Hij beschouwt dat verzet als een logisch gevolg van het feit dat Palestina gedurende meer dan 1300 jaar een Arabisch land is geweest. Daarmee kan hij toch onmogelijk iets anders bedoelen dan het bewoonde gebied. Dit nu is in de loop

[p. 10]

van de geschiedenis gestadig gekrompen tot er aan het begin van deze eeuw zo'n 500.000 mensen woonden in enkele gedeelten van een gebied ongeveer half zo groot als Nederland - de Negev, waar bewoning hoe dan ook zeer moeilijk is, buiten beschouwing gelaten.

Centraal in de politieke agitatie in Palestina tegen de Joodse kolonisatie stond het argument dat deze leidde tot ontvreemding van de grond van inheemse boeren. Hoewel het onderzoek hiernaar niets opleverde opende de Mandaatsregering in 1931 een Register of landless Arabs bestemd voor eventuele slachtoffers van Joodse grondverwerving. Hoewel aan het register grote bekendheid werd gegeven, werden er in vijf jaar slechts 3271 claims ingediend waarvan 664 juist werden bevonden, zodat de indieners voor ‘resettlement’ in aanmerking kwamen. Het waren uiteraard Arabische bezitters die de grond van hun pachters in deze gevallen aan Zionistische organisaties hadden overgedaan...

Dat de Engelsen tenslotte de Joodse immigratie en grondaankoop beperkten was dan ook geen erkenning van de Arabische eisen, maar een gevolg van het feit dat in 1929 en van 1936-1939 plaatselijke onlusten tot een volledige burgeroorlog dreigden uit te groeien en Duitsland na 1933 in het Midden Oosten bondgenoten zocht.

Brugman gaat op al deze aspecten nauwelijks in. Wel komt hij tot de conclusie: ‘Indien een eventuele verdwijning van de Joodse staat.. al voor de Israeli's een tragedie moge zijn, het is een tragedie die de leiders en de stichters van Israel hebben kunnen en moeten voorzien.’ Mijns inziens hebben de Israëlische leiders met dit gevaar steeds rekening gehouden en daarom het grootste deel van het staatsbudget aan militaire voorzieningen besteed.

Dan gaat de schrijver in op de argumenten die worden gebruikt om de stichting van Israël te rechtvaardigen. Hij verwerpt de redenering ‘macht maakt recht’ omdat die zich tegen Israël zal keren zodra de omringende landen sterk genoeg zijn om een militaire overwinning te behalen. Vervolgens verwerpt hij de internationale juridische erkenning als rechtvaardiging voor het bestaan van Israël, omdat dat erop neerkomt dat men stelt: ‘Israël mag bestaan omdat het bestaat’. Als echter deze algemene regels, ‘macht maakt recht’ en de laatstgenoemde, niet van toepassing mogen zijn, welke blijven er dan nog over? Brugman zoekt kennelijk naar morele argumenten, door de voorgaande ‘cynisch’ te noemen. Maar hoe is het in godsnaam mogelijk de vestiging en het voortbestaan van een staat moreel te rechtvaardigen?! Tegenover wie moet er gerechtvaardigd worden? En wat als de morele rechtvaardiging van de positie van groep A de ontrechting van groep B sanctioneert en vice versa? Waarom zouden we niet eenvoudig toegeven dat er situaties zijn waarin morele argumenten geen toepassingsmogelijkheden bezitten? Dergelijke situaties doen zich in de verhouding tussen staten zeer vaak voor en het is de taak van diplomaten om in zo'n geval met de kleinst mogelijke concessies tot een overeenkomst te komen.

Wat mij bijzonder heeft verbaasd, is dat Brugman helemaal niet ingaat op de achter-

[p. 11]

gronden van de bemoeienis van de Arabische landen met Palestina. Wat voor schade hebben Egypte, Saoedi-Arabië, Transjordanië, Syrië, Irak en Libanon van de Joodse kolonisatie gehad dat ze het recht konden opeisen een poging tot verovering van Palestina te doen zodra de Engelsen zich terugtrokken? Mocht er van een schade tot een omvang die interventie rechtvaardigt geen sprake zijn, dan mogen we ons afvragen of de invasie misschien diende om de rechten van de inheemse bevolking veilig te stellen.

Gesteld dat dat valt aan te tonen, dan moeten we ons verder afvragen of men na 1948 een politiek heeft gevoerd die de ellende van de Palestijnse Arabieren zoveel mogelijk heeft beperkt. Iedere Arabische staat die bemoeienis claimt met het Palestijnse vraagstuk zal verantwoording moeten afleggen van zijn gedrag tegenover de Palestijnse Arabieren, net zo goed als dat van Israël geëist mag worden. Uiteraard doet geen van de partijen dat. Staten zijn niet zo vlot met kritisch onderzoek naar eigen gedrag en motieven. Integendeel. De tragedie die zich nu al enkele generaties lang in en om Palestina voltrekt is dan ook niet te analyseren aan de hand van de grieven, eisen en argumenten van de partijen zelf. Dié zijn bedoeld als wapens in een politieke strijd en dienovereenkomstig geselecteerd of vervaardigd. Wie zich dan al bij voorbaat met één van de partijen identificeert maakt het zichzelf onmogelijk een redelijke analyse te geven, omdat hij zich daartoe de middelen onthoudt.

Antwoord

1)	Wanneer de Joodse staat officieel streeft naar de terugkeer van alle (ongeveer 12 miljoen) Joden naar Palestina, dan kan men toch moeilijk meer ontkennen dat dit kleine land wel expansionistisch moet denken. Dat die terugkeer door de toestanden in Amerika (grote welvaart) en de Sovjet-Unie (belemmering van emigratie) vooralsnog tot staan is gebracht doet hier wel iets, maar niet alles aan af. Door allerlei omstandigheden kan hierin een wijziging komen (bijvoorbeeld door een oorlog) en kan de immigratie weer op gang worden gebracht.
2)	Het verzet tegen Joodse landaankopen in Palestina werd niet alleen veroorzaakt door wat de heer Ettema enigszins duister noemt ‘ontvreemding’ van de grond van inheemse boeren. De grond die de Joden erin slaagden te kopen werd bovendien grotendeels verkregen van grote landeigenaren en van de staat (in het laatste geval waarschijnlijk braakliggend land). Het schijnt dat niet meer dan 10% van het na de eerste wereldoorlog aangekochte land van kleine boeren werd gekocht. Het verzet betrof niet zozeer de economische kant van de aankopen maar de politieke. Er werd gevreesd (terecht, naar is gebleken) dat deze grondaankopen een politiek doel hadden, namelijk de vestiging van een niet-Arabische staat in het Arabische Palestina. Overigens kromp natuurlijk het bewoonde gebied van Palestina onder Turkse heerschappij niet ineen maar nam de bevolkingsdichtheid af, zoals ook elders in het Midden-Oosten. Haifa, Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth, om enkele uiteengelegen plaatsen te noemen, zijn altijd Arabisch en bewoond gebleven.
3)	Inderdaad gaat het vaak zo dat macht recht maakt. Mijn stelling is dat men er zich dan niet over moet verontwaardigen dat de Arabieren wachten op de gelegenheid om deze uitspraak eens in hun voordeel toe te passen en met geweld een einde te maken aan Israël als staat (niet door genocide: zie mijn antwoord aan de heer Pen). Overigens vind ik niet dat, zoals de heer Ettema stelt, de morele rechtvaardiging van groep A (als dit de Arabieren zouden zijn) de ‘ontrechting’ van groep B (i.c. de Joden) met zich mee zou moeten brengen. Ik meen juist te hebben uiteengezet dat de Joden geen ‘recht’ hebben gehad in Palestina hun staat te vestigen tegen de wil van de bewoners.
4)	Het recht van de andere Arabische landen om zich met Palestina te bemoeien heeft een zeer voor de hand liggende basis, namelijk de wil van de inwoners, die het alleen niet aankonden (en trouwens met de anderen samen ook niet). Een andere vraag is of daarmee per slot van rekening de Palestijnen zo veel mogelijk ellende bespaard is. Ik zou zeggen van niet, want de interventie is nu al enige keren mislukt. Het lot van de vluchtelingen is materieel misschien dragelijk, met voldoende voedsel en een behoorlijke hygienische verzorging, maar in andere opzichten ellendig, vreugdeloos en uitzichtloos. De Arabieren menen nu dat zij alsnog een interventie moeten proberen, en ik zou zelf geneigd zijn, zoals ik aan het einde van mijn artikel ook heb gesteld, hun te adviseren zich er inderdaad maar bij neer te leggen dat ook hier weer eens macht recht heeft gemaakt.

J. Brugman