Hollands Maandblad. Jaargang 9 (236-245)

[p. 23]

De kin van Kirk Douglas
Rob Scherjon

Met zijn handen in de zakken van zijn bruine jasje, de duimen naar voren, stond Philip Lagerwey te wachten tot de verkoopster de zeilboot, die hij zoëven had aangewezen, had ingepakt. Hij keek om zich heen en aarzelde. Een zeilboot. Hij had misschien beter iets anders kunnen uitzoeken, een cowboy-pak, een trein, een badmintonspel, of zo'n grote blauwe vrachtauto van plastic. Zo'n kleine jongen aan de waterkant, dat was gevaarlijk. Als hij er inviel... Nou ja, hij zou er bij zijn. Jeroen mocht alleen met de zeilboot weg als hij, zijn oom, er bij was.

De verkoopster legde het pak op de toonbank. De mast had ze naar beneden geklapt, dat kon als je het touwtje aan de voorkant losmaakte. Maar met die uitstekende kiel was het toch nog een heel pak. Hij was nog steeds niet zeker van zijn zaak.

‘Het is voor een jongen van zes jaar. Is het geschikt denkt u?’

Het meisje keek hem aan en glimlachte. Ze was nog jong, 17 of 18, schatte hij. Ze droeg een snoer van witte kralen op haar zwarte jurk. Stond haar goed, die jurk. En die kralen er op, dat stond ook goed.

‘Voor een jongen van zes? O ja meneer, die jongens vinden dat pràchtig’.

Terwijl ze dit zei schoof ze het pak een eindje in zijn richting, alsof ze bang was dat hij alsnog zou besluiten van de koop af te zien.

Hij haalde zijn portefeuille tevoorschijn.

‘Kan het geruild worden?’

‘Natuurlijk’, knikte ze. ‘Als u de bon maar bewaart’.

Hij betaalde en liet het wisselgeld dat het meisje in zijn hand stopte, zonder er naar te kijken in zijn zak glijden. Met het pak onder zijn arm liep hij naar de roltrap.

Morgen was Jeroen jarig. Hij was van plan al vroeg naar Marjan toe te gaan. Alleen morgen zou hij Jeroen niet meenemen op het gebruikelijke tochtje naar ‘de stad’. Morgen waren er natuurlijk een hoop vriendjes. En de familie, zijn vader en moeder en de andere broers en zusters, die hij alleen op verjaardagen zag. Marjan had gevraagd of hij bleef slapen, dat deed hij wel vaker. Er stond een veldbed in de vroegere studeerkamer van Arnold voor hem klaar. Het was gezellig: op zondagochtend beschuiten en thee op bed, door Marjan in de keuken stilletjes klaargemaakt en door Jeroen zonder morsen binnengebracht. Verrassing voor oom. ‘Kerel wat heerlijk, zet maar hier neer, op de stoel’.

Marjan, zijn jongere zuster, die in Nieuw-West woonde, was de enige van de familie bij wie hij geregeld aankwam. Dat kwam door Jeroen. De laatste tijd was het bijna een gewoonte geworden dat hij op zaterdagmiddag Jeroen kwam halen, wanneer Marjan en Arnold met het donkerblauwe autootje naar het winkelcentrum gingen om proviand in te slaan voor de komende week. Met Jeroen achter op de bromfiets (Arnold had speciaal voor hem een stoeltje voor op de bagagedrager gekocht) reed hij dan naar het centrum en dan mocht Jeroen vertellen waar het heenging: naar de dierentuin, naar de Cineac, naar de boten kijken (dat betekende minstens éénmaal met de pont heen en weer) of zomaar wat rondwandelen.

Jeroen was al gewend geraakt aan die zaterdagse uitstapjes. Toen hij een keer niet was komen opdagen had er 's avonds een briefje op zijn kamer gelegen. ‘Zijn langs geweest, dachten dat je ziek was. Arnold en Jeroen’. Zijn hospita had verteld dat er een meneer en een jongetje voor hem aan de deur waren geweest. Ze had die meneer nog gevraagd of hij misschien een kopje thee wou. Het was toch zijn zwager, was het niet? Nou, voor thee had hij geen tijd gehad, had hij gezegd, want zijn auto stond verkeerd geparkeerd. ‘Een aardige man, uw zwager. En zo'n lief zoontje’.

Terwijl de roltrap hem naar beneden voerde stond hij toch weer te aarzelen over die zeilboot. Was het nu wel verstandig? Jeroen alleen aan het water, hij moest er niet aan denken. Ze moesten hem maar eens zwemmen leren. Hij had ook niet altijd tijd om mee te gaan. En Arnold helemaal niet, met die drukke baan van 'm op het verzekeringskantoor.

Vóór hem op de roltrap stonden een dame met een volle boodschappentas en een jongetje van Jeroens leeftijd, met een bruine pet op. Lelijke pet was dat. Stond hem veel te oud. Voordat hij zijn neefje zoiets liet opzetten... Even dacht hij er aan het jongetje het pak met de zeilboot in zijn

[p. 24]

handen te stoppen. Hier jongen, dit is voor jou. Dankuwel meneer. En voordat de moeder had kunnen reageren was hij al weg, de roltrap af, weer naar boven om die grote blauwe vrachtauto te kopen.

De dame en het jongetje stapten van de roltrap en verdwenen in de menigte. Zoekend naar de uitgang bleef Philip staan. Boven het geroezemoes uit klonk de stem van een meisje, dat op fluisterende toon wat getallen opsomde. Niet voor hem bestemd... Hij knipperde met zijn ogen tegen het zonlicht toen hij door de glazen draaideur naar buiten kwam. Zijn bromfiets stond met het voorwiel in een van de metalen klemmen die voor de ingang in het trottoir waren aangebracht. Hij stopte het pak met de zeilboot in de canvas tas, die aan de bagagedrager hing. Met zijn bromfiets aan de hand stak hij het zebrapad over.

Het spitsuur was in volle gang. Voor de stoplichten stonden lange rijen wachtende auto's, blikkerend in de zon. Drommen fietsers haastten zich door het stoplicht, dat op oranje sprong; meisjes met lange blote benen, kantoorjongens in witte overhemden, de jasjes over het stuur, allemaal huis-toe. Hij ging met zijn bromfiets voor het rode licht staan. Schuin aan de overkant stond een volle tram te wachten. Een verhuiswagen versperde de rails. De verhuiswagen moest weer wachten op een bestelauto vol lege limonadeflesjes, die dwars over de weg stond en nergens heenkon. Hij merkte ineens dat het licht op groen stond. Links en rechts van hem trokken de auto's snel op, op weg naar het volgende stoplicht. Hij trapte gauw zijn bromfiets aan.

Het was niet ver naar zijn huis. De zolderkamer die hij bewoonde lag in een smalle straat in het centrum. Bij hem in de straat was de patates-friteszaak waar Jeroen 's zaterdagsmiddags altijd het eerst langs wilde. Een zak patat vormde het vaste uitgangspunt van hun middagen, ook wanneer het warm was, zoals nu, en op alle straathoeken ijskarretjes stonden.

‘Jeroen, wil je een ijsje?’

‘Nee, liever patat’.

Hij was hem een keer kwijtgeraakt in de drukte, want Jeroen liep altijd heel langzaam met de puntzak in zijn handen, verdiept in de traktatie. Hij had achterom gekeken en had Jeroen niet meer gezien. Paniek had hem overvallen, dezelfde paniek die hij vroeger, lang geleden, een keer gevoeld had op het strand, toen hij Marjan plotseling niet meer gezien had. Hij was teruggehold en had Jeroen teruggevonden in de hal van een bioscoop, waar hij al patatetend de plaatjes stond te bekijken van een film voor boven de 18 (Zij die niet terugdeinzen, heette de film).

Hij rook een scherpe baklucht toen hij langs de patates-friteszaak reed. Op straat lagen tientallen weggegooide papieren zakjes. De patatverkoper in zijn witte jas leunde werkeloos over de balie. Er waren geen klanten. De vlaggetjes van verschillende landen - Jeroen kende ze allemaal - hingen er roerloos bij; er was geen wind. Hij remde en stapte af en terwijl de motor nog napruttelde zette hij de bromfiets op zijn vaste plaats tegen de muur, in de schaduw. Hij haalde het kettingslot uit de canvas tas en maakte het voorwiel aan de regenpijp vast.

Mevrouw Hemelrijk was bezig met het schrobben van de trap. Ze draaide zich om toen ze hem binnen hoorde komen en ging met haar natte handen langs haar gebloemde schort.

‘Denkt u er om, meneer Lagerwey’. Ze zette de emmer, die ergens op een tree stond, aan de kant.

Mevrouw Hemelrijk was een kleine tengere vrouw van in de vijftig, die in een groot huis woonde, samen met haar man, die bij de spoorwegen werkte en die Philip zelden tegenkwam; dan knikte hij alleen maar. Behalve de zolder hadden ze nog een kamer verhuurd, aan een student, die beneden woonde. Zolang je niet teveel lawaai maakte en geen damesbezoek ontving na twaalven was mevrouw Hemelrijk erg aardig. Ze maakte graag een praatje. Philip vond het altijd moeilijk om zonder meer door te lopen en haar opmerkingen met een knikje af te doen.

‘Ik heb uw schone overhemden op bed gelegd’, zei ze, naar het pak kijkend dat hij onder zijn arm hield.

‘O ja, dank u’, zei Philip. Hij schoof langs haar heen, grote stappen nemend om de natte treden zo min mogelijk vuil te maken. Hij had het vermoeden dat mevrouw Hemelrijk hem nakeek, maar hij keek niet om. Toen hij op de overloop aankwam hoorde hij beneden de boender weer.

Hij hield er van om 's avonds thuis te komen en zijn kamer terug te vinden zoals hij hem 's morgens had verlaten: het bed dat een warboel was, de restanten van het ontbijt nog op de tafel onder het dakraam, zijn kleren over de stoel, de krant van gisteravond nog opengevouwen op de vloer. In het begin had mevrouw Hemelrijk het allemaal opgeruimd en was zijn kamer 's avonds onwennig netjes. Het had hem moeite gekost haar duidelijk te maken dat hij dat liever niet wilde. Niet omdat hij het niet goed vond dat ze overdag in zijn kamer kwam (had hij gezegd, staande halverwege

[p. 25]

de trap, met zijn hand aan de leuning) maar dat opruimen deed hij nu eenmaal liever zelf.

Hij deed de deur van zijn kamer achter zich dicht. Hij legde het pak met de zeilboot op tafel. Hij trok zijn bruine jasje uit, waarin de portefeuille zat met de bon. Hij legde het jasje zolang op bed. Hij kon Marjan natuurlijk morgenochtend even opbellen, voordat hij er naar toeging, om te vragen wat ze dacht van die zeilboot. Hallo Marjan, ik heb een zeilboot gekocht voor Jeroen, allereerst gefeliciteerd met zijn verjaardag natuurlijk. Ja een zeilboot. Geen echte, een kleintje, een modèl. Maar wat vind jij ervan, is het niet link. Hij kan nog niet zwemmen, het wordt trouwens tijd dat hij het leert.

Op het voeteneind van zijn bed lagen zes schone overhemden op een stapeltje, drie witte, drie lichtblauwe, met het bandje van de wasserij er nog omheen. Nu ging hij zich eerst wassen en omkleden en dan ging hij naar Linda, zijn vriendin. Hij had beloofd dat hij kwam eten vanavond.

Een lang, slank meisje met blond, opgestoken haar, lange roodgelakte nagels, een kleine gekrulde letter L op de revers van haar mantelpakje: Linda. Philip had haar leren kennen op een terrasje, waar hij iets gezegd had over de kleur van haar suède tas toen ze bij hem aan het tafeltje was komen zitten; een tas waarvan het bruin precies bij dat van zijn jasje paste. Die middag had hij een hele tijd zitten praten - zelden was hij zolang achtereen aan het woord geweest - terwijl zij voornamelijk had geluisterd en geglimlacht en kleine teugjes van haar tonic had genomen. Af en toe was haar blik weggedwaald naar de voorbijgangers, maar dan had ze hem weer aangekeken en was ze teruggekomen op iets wat hij gezegd had. ‘U zei daareven...’ Linda. 's Avonds laat was ze meegegaan naar zijn kamer. ‘Een echt vrijgezellenhok’, had ze gezegd en ze had een krant van de vloer geraapt. Naderhand had ze gezegd dat het gewoon was dat je met iemand wilde slapen als je hem aardig vond. ‘Anders vind je hem niet aardig, ik tenminste niet’, had ze gezegd. Op zijn vraag of ze al veel mensen was tegengekomen die ze aardig had gevonden had ze haar ogen half dichtgeknepen - alsof ze had nagedacht - en heel even haar hoofd geschud. Kon je ze op de vingers van één hand tellen? O makkelijk. Ze waren vrienden geworden, goeie vrienden, Linda en hij. Het kwam voor dat hij haar weken niet zag, maar als hij dan opbelde zei ze direct dat ze het ‘fijn’ of ‘mieters’ vond om mee uit te gaan. Zo bleef het; het was alsof ze zich niet alleen zijn aanwezigheid bewust was, maar ook nog die van een hoop andere dingen, net zoals die eerste middag op dat terrasje.

Door het openstaande dakraam klonken de geluiden van het verkeer op straat. Daarbovenuit hoorde je het gekwetter van de mussen op het dak, zolang je de wastafelkraan niet opendraaide; dan hoorde je alleen het suizen van de waterleiding en het gespetter in de wasbak - Philip ging zich wassen.

Op de mat vlak bij de deur lag een opgevouwen stukje papier. Het had er bij zijn binnenkomst al gelegen, maar hij merkte het pas op toen hij zich omdraaide om zijn

[p. 26]

handdoek te pakken. Hij draaide de kraan dicht - nu hoorde je de mussen weer - en bukte zich om het papier op te rapen. Hij ging vlug een paar keer met de handdoek over zijn gezicht en vouwde met zijn natte vingers het papier open.

Het was een briefje, geschreven in haastige potloodletters. ‘Beste Lagerwey. Morgenavond, zaterdag, geef ik een feestje ter gelegenheid van mijn verjaardag. Heb je zin om ook te komen? Mevrouw Hemelrijk en haar man heb ik ook gevraagd. Hans de Vogel. P.S. Je hoeft geen drank mee te nemen’.

Hans de Vogel was de student die beneden woonde. Philip kende hem nauwelijks; ze kwamen elkaar wel eens tegen op de trap. Een feestje morgen? Hij kon niet. Hij had al een verjaardag, hij ging naar Marjan en Arnold. Zo, mevrouw Hemelrijk en haar man kwamen ook op dat feestje. Hij lachte en legde het briefje op tafel - waar het naast de zeilboot kwam te liggen.

Hij ging zich verder afdrogen. Dat was toch handig van die Vogel. Na zijn vorige feest, een paar weken geleden, had mevrouw Hemelrijk erover geklaagd dat ze niet had kunnen slapen van het lawaai en nu nodigde hij haar uit. Trouwens, hij, Philip, had die nacht ook geen oog dichtgedaan (de Rolling Stones hadden hem uit de slaap gehouden). Hij had het licht aangeknipt en had wat gelezen. Tegen mevrouw Hemelrijk had hij gezegd dat hij niet veel gemerkt had van een feestje.

Hij bekeek zich in de spiegel boven de wastafel en ging met zijn vingertoppen over zijn naarvorengestoken kin. Hij ging zich scheren. Terwijl hij met het scheerapparaat over zijn wang ging besloot hij om straks even beneden langs te gaan om te zeggen dat hij morgenavond niet kon. Als De Vogel niet thuis was kon hij altijd nog een briefje onder de deur doorschuiven.

Met z'n drieën waren ze op een zaterdag naar de dierentuin gegaan, Linda, Jeroen en hij, Jeroen in het midden. Linda was er al verschrikkelijk lang niet geweest, had ze gezegd. Maar dat gaf niet, Jeroen en hij kenden de weg. Ze hadden de dieren weer gezien: de olifanten die achter het hekje stonden, de apen op de apenrots die de meeste kijkers trokken, de leeuwen en beren achter hun tralies, de lama in de kinderboerderij, waar je voor moest oppassen, de pinguins, waar Jeroen altijd weer om moest schateren. Op een terrasje hadden ze tonic, limonade en koffie gedronken en Linda had gezegd dat het jammer was geweest dat ze geen fototoestel bij zich hadden gehad. Ze hadden naar de mussen gekeken, die op hun tafeltje in een halve ijswafel hadden gepikt die door andere bezoekers was achtergelaten. Een van de mussen was er opeens mee weggevlogen. Het was laat geworden. Aan de andere tafeltjes hadden niet veel mensen meer gezeten. De kelner was stoelen recht gaan zetten en lege limonadeflesjes op gaan halen. Ze waren opgestapt. Ze waren hand in hand naar de tram gewandeld en af en toe hadden ze stilgehouden voor een etalage.

Hij legde het scheerapparaat op het glazen plaatje boven de wastafel en ging naar het bed, waar hij een van de lichtblauwe overhemden van het stapeltje pakte. Dat ging hij aandoen. Prettig roken die overhemden altijd als ze van de wasserij kwamen. Hij ging zijn zwarte das met blauwe noppen omdoen, zijn donkerblauwe pak aantrekken en zijn zwarte schoenen. Een ander mens. Dat voelde je je als je je midden op de dag in schone kleren stak.

Hij keek de kamer rond en voelde zich een ander mens. Niets vergeten? Zijn portefeuille. Hij haalde de portefeuille uit zijn bruine jasje en stak die bij zich. Voordat hij de kamer uitging trok hij nog even gauw de dekens op het bed recht.

Om in de kamer van Hans de Vogel te komen moest je door het huis van mevrouw Hemelrijk. De kamer lag achter een van de deuren in het donkere halletje. Philip was er nog nooit geweest, maar hij wist welke deur het was. Toen hij een keer beneden was geweest om de huur te betalen was Hans de Vogel uit zijn kamer gekomen en had mevrouw Hemelrijk ze aan elkaar voorgesteld. Dat was van de winter geweest. Mevrouw Hemelrijk had ze allebei meteen maar uitgenodigd om een keer te komen eten. Want altijd brood eten, zoals kamerbewoners deden, dat was niet gezond. Dan had je geen weerstand.

Ze hadden aan de ronde tafel gezeten in de kamer van mevrouw Hemelrijk, waar in de hoek een bankstel had gestaan, bekleed met rood pluche, en een televisietoestel met de trouwfoto erop van mevrouw Hemelrijk en haar man. Haar man was niet thuis geweest. Hij had avonddienst gehad. Mevrouw Hemelrijk had een grote pan op tafel gezet. Boerekool met worst. Of ze daarvan hielden. Ja? Of ze dan hun borden maar wilden bijschuiven. Er was genoeg hoor. ‘Neemt u nog wat, meneer Lagerwey’. ‘Nee dank u, echt, ik heb genoeg’, had hij gezegd. En hij had zijn handen beschermend boven zijn bord gehouden.

Hij hoorde gerinkel van vaatwerk uit de keuken. Hij stond in het halletje en klopte op de deur van Hans de Vogel. Toen er geen antwoord kwam maakte hij de deur een

[p. 27]

eindje open. Hij keek naar binnen, een grote, rommelige kamer. Er was niemand. Onder het onopgemaakte bed lagen twee damesschoentjes en er hing een rode plastic regenjas over een stoel. In de hoek stond een houten bureau met een ouderwetse schrijfmachine er op. Op de vloer, tegen de muur, stond een rijtje lege bierflessen. Op de deur van een kast was een foto geprikt van Kirk Douglas, met zijn kin naarvorengestoken en zijn ogen onderzoekend half dicht, alsof hij keek of hij zich moest scheren.

Philip zocht in zijn zakken naar een ballpoint, maar vond er geen. Op het bureau lag ook niets om mee te schrijven. Wat nu te doen. Wachten tot morgenochtend en dan langs gaan om te zeggen dat hij niet kon komen morgenavond? De Vogel bleef altijd lang uitslapen. Wacht, die schrijfmachine; daarop kon hij een briefje tikken. Hij liep naar het bureau. Er lag een zonnebril op, een kammetje, een aangebroken pakje sigaretten, een bloknoot. Hij scheurde er een blaadje af en draaide het in de schrijfmachine. Staande voor het bureau tikte hij met twee vingers, zoekend naar de letters op het toetsenbord: beste hans. Hij draaide de rol een stukje verder en keek nadenkend naar het witte papier.

‘Bent u hier’, klonk achter hem de stem van mevrouw Hemelrijk. Hij draaide zich om. Ze stond in de deuropening, met haar gebloemde schort over haar arm.

‘Ik wou even een briefje tikken’, zei hij.

‘Ja, ik hoorde de schrijfmachine en ik dacht, zou meneer De Vogel al terug zijn. Ga gerust uw gang hoor. Meneer De Vogel komt pas vanavond laat thuis, heeft hij



gezegd. Er is een fuifje morgen, wist u dat al?’

‘Ja’, knikte Philip.

Mevrouw Hemelrijk deed een paar stappen de kamer in.

‘Hij heeft zo vriendelijk gevraagd of het goed was, hij is jarig morgen. Wij komen ook, ja even maar hoor. U toch ook?’

‘Nee’, zei Philip, ‘ik kan niet. Ik heb al een verjaardag’. En toen mevrouw Hemelrijk hem vaag knikkend aan bleef kijken, alsof ze meer verwachtte, voegde hij er aan toe: ‘Mijn neefje, weet u wel’, en hij maakte een gebaar met zijn hand, om de grootte van Jeroen aan te duiden.

‘O, de kleine jongen’, riep mevrouw Hemelrijk. ‘Nee, natuurlijk, dan kunt u niet. Weet u, ik zal wel tegen meneer De Vogel zeggen dat u verhinderd bent. Schrijft u maar geen briefje. Dat is niet nodig. Ach wilt u de groeten doen aan uw zwager, dat vond ik zo'n sympathieke man’.

‘Ja, ik zal het doen’, zei Philip. Hij trok het papier uit de schrijfmachine en maakte er een propje van, dat hij in zijn zak stopte. Hij maakte een paar passen in de richting van de deur.

‘Goedenavond, mevrouw Hemelrijk’, zei hij.

Ze glimlachte en liet hem voorgaan. Haastig liep hij door het halletje naar de gang. De mat was opgenomen en stond opgerold in de hoek. Het rook er naar nat hout en zeepsop. Als mevrouw Hemelrijk het nu maar niet vergat. Met grote stappen liep hij de trap af, onderweg de deur opentrekkend. Linda wachtte op 'm.