Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 31]

Onbedachtzaamheid
Peter Andriesse

- Eerst heb ik drie jaar op de flexo gezeten, daarna nog een paar jaar op de afdeling van meneer Barends... je weet wel, die man met dat grijze haar, die hier altijd voorbij loopt...

- Er lopen hier veel mannen met grijs haar, zegt Mark. Hoe houd ik het hier uit, denkt hij, twee dagen en ik begin al grijs te worden. Buiten schijnt de zon...

Het dikke, blonde meisje tegenover hem heeft haar schrijfmachine opzij geschoven en schilt een sinaasappel. - Ik sta 's morgens om zes uur op, zegt ze. Dan rook ik een sigaretje en daarna...

-	Rook je op de nuchtere maag? vraagt de man naast Mark.
-	Ja, als ik niet eerst een sigaretje heb gerookt dan ben ik...
-	Het is funest voor de maag. Je moet eerst eten. Ik denk ...
-	Ik heb een ijzersterke maag. Maar mijn vader...
-	Waar is het toilet hier? (Mark)
-	Ben je hier nog nooit naar de w.c. geweest?
-	Ik heb een grote blaas, maar vanmorgen ...
-	Nou, je gaat hier op de gang rechtsaf, je loopt voorbij de afdeling brand, je weet wel, de afdeling van meneer Brandsma met al die mooie meiden. Daartegenover is een andere gang en...

Nog veertig jaar, dan laten ze me weer los, denkt Mark als hij langs de vijf rijen van telkens zeven aan elkaar geschoven buro's loopt. Je kunt beter visser zijn in Zuid-Frankrijk, of stratemaker.

Achter de deur met Heren is een witbetegelde ruimte met langs de rechterwand zes porceleinen urinoirs en in de linkerwand vijf groene deuren. Recht voor hem zijn twee wastafels met grote spiegels erboven.

Mark pist in één van de wasbakken en bekijkt zijn gezicht in de spiegel. Bleek en mager, een vooruitstekende mond met dikke lippen. Onder de ogen donkere kringen. Hij legt zijn voorhoofd tegen het koele glas en onderzoekt zijn ogen van dichtbij. Blauw, denkt hij, met spottende lichtjes erin, zegt Lize altijd, maar ik zie ze niet. Met deze dingen zie ik de wereld, maak ik de wereld. Als iemand met me praat, probeert hij in mijn pupillen te kijken om daar godweetwat in te ontdekken. Het zijn gewoon twee gaatjes in een glazige substantie in bolvorm, met lensjes en een diafragma. Een klein kameraatje waarmee ik momentopnamen van m'n omgeving maak. Alles wat ik weet, wat ik denk, wat ik bèn is door dat kameraatje en door de mikrofoontjes van m'n oren naar binnen gekomen. Het zijn m'n kameraadjes.

Hij wast zijn handen met de stinkende zeep waarnaar ze de hele dag zullen blijven ruiken. Er hangt een witte nevel in het toilet als hij weggaat. - Het eksistentialisme is dood, leve het determinisme! roept hij zacht.

In de garderobe in de kelder trekt hij zijn jas aan. Hij loopt langs het glazen hokje van de portier en langs de prikklok (die op 2u30 staat) naar buiten.

In een donker kafee met houten tafels en stoelen gaat hij bij het raam zitten en bestelt een kop koffie. Buiten schijnt de zon. Hij probeert het nieuws van de dag in de Telegraaf te lezen, maar hij kan zijn gedachten er niet bij houden.

In de zon op het plein weet hij niet waar hij heen moet gaan. Naar Lize niet, denkt hij. Ze zal vragen waarom ik niet op kantoor ben. Misschien stuurt ze me wel terug. Toch zal ze het moeten weten. Ik ben een zoeker, zal ik zeggen, dat klinkt goed. Op de bank zal ik zeker niets vinden, misschien nergens. Maar wàt zoek ik eigenlijk? Een rechtvaardiging van m'n bestaan? Ik besta al, als dat waar is dan is het een feit dat geen rechtvaardiging meer behoeft, als het niet waar is, zijn we helemaal klaar. De zin van het leven? Onzin. Problemen die alleen bij de gratie van het denken bestaan. Het denkvermogen heeft ons nooit andere dan materiële voordelen opgeleverd en een wereld vol gekkenhuizen.

Misschien zoek ik alleen rust. Geen gezeur aan m'n kop, geen schrijfmachines en uitgebreide opstalpolissen.

Ik kan toch maar beter naar Lize gaan.

[p. 32]

Voor de etalage van een schoenwinkel overvalt hem ineens een gevoel van onbehagen. Alsof er iets aan hem mankeert.

Hij bekijkt zichzelf in de spiegelruit, maar er is niets bizonders te zien. Door het gat in de zak van zijn regenjas voelt hij of zijn gulp dicht is. Alles is zoals het zijn moet, maar het gevoel blijft.

Hij kijkt nog eens naar zijn spiegelbeeld. Vreemd, denkt hij, ik dacht dat het onbewolkt was.

In de ruit ziet hij boven zijn hoofd de weerspiegeling van iele, witte wolkjes. Hij draait zich om en kijkt naar boven: de lucht is strakblauw.

Maar boven zijn hoofd, in de weerspiegeling van de ruit, hangen nog steeds wolkjes, als kondensletters van een reklamevliegtuig. Hij doet twee stappen naar rechts. De wolkjes gaan mee.

Het zal te maken hebben met de kwaliteit van het glas, denkt hij. De tram komt met knersende wielen de bocht om.

-	Heb je nu al een snipperdag genomen? Lize zit achter haar weefgetouw. Mark kan haar gezicht niet zien vanaf de plaats waar hij staat.
-	Zo zou je het kunnen noemen. Eén van haar twee dikke katers springt van de hoge stellage en komt hem kopjes geven tegen zijn been. Hij neemt het beest op en loopt naar Lize. Hij geeft haar een zoen in haar nek, waarvoor hij een vluchtige op zijn mond terugkrijgt. - Je moet zuinig zijn met je snipperdagen, zegt ze. Wacht even, ik moet dit eerst even afmaken, dan kom ik bij je. Wil je water opzetten voor thee? Mark zet de kater op zijn schouder en loopt met trippelpasjes naar het kleine keukentje.
-	Weet je wie er gaan trouwen? vraagt Lize als hij terug is.
-	Ik zou het niet weten, zegt hij en gaat in de rieten stoel bij het raam zitten. Buiten schijnt de zon. Beneden, in de smalle straat waar de zonnestralen niet kunnen komen, is een oude man vuilnisvaten aan het schoonspoelen. Eenvoudig en eerlijk werk, denkt hij. Je bent je eigen baas en altijd in de vrije buitenlucht. Waarom zou je meer willen?
-	Je kunt het toch wel raden?
-	God nee, hoe zou ik? Beneden smakt de oude man een vuilnisemmer omgekeerd op het trottoir.
-	Wat ben je stil. (Lize)
-	Wat zei je?
-	Dat je zo stil was.
-	O, ik dacht dat ...
-	Je moet niet denken, je moet luisteren.

De fluitketel. Mark gaat naar de keuken. Twee lepeltjes thee in de pot. Terwijl hij het water opgiet kijkt hij in het spiegeltje boven het aanrecht. Er hangen rookwolkjes boven zijn hoofd!

Nu ziet hij duidelijk dat het letters zijn, maar hij kan het spiegelschrift niet lezen. Het lijkt wel of die letters uit mijn hoofd komen, denkt hij. Hij buigt zich naar het spiegeltje toe en probeert de letters te ontcijferen. Jezus, denkt hij, dat is moeilijk. De letters veranderen steeds.

Ineens herkent hij in de kondensletters het woord Jezus, de rest vervliegt zo snel dat hij het niet kan volgen.

De woorden ontstaan vlak boven zijn hoofd, ze groeien als onkruid uit zijn schedel. Nieuwe woorden drukken de andere naar boven. Op de derde regel beginnen de letters te vervagen en lossen op in de stoom uit de fluitketel. Het zijn mijn gedachten!

Hij grijpt naar de letters en slaat nog net het woord gedachten uit elkaar. De d ziet kans te ontsnappen, maar als hij tegen het plafond botst, valt hij uiteen.

Verstomd kijkt hij naar de stroom van nieuwe gedachten die zich boven zijn hoofd opstapelen.

- Waar blijf je toch met die thee? roept Lize.

Wat moet ik doen? Ik kan zo niet naar binnen.

- Ik kom zo! roept hij terug. Hij zet de waterketel op het aanrecht en slaat nog eens de wolkjes boven zijn hoofd uiteen.

Hoe lang loop ik zo al rond. Ik kan niet naar binnen. Als ik denk Ach trut, zeur niet, dan staat het boven mijn hoofd te lezen. Het enige wat ik er aan kan doen is niet te denken.

[p. 33]

Hij zet zijn tanden op elkaar, trekt zijn neus op, blaast zijn wangen bol, steekt zijn tong uit en kijkt scheel. Hij is zo verdiept in zijn gezichtentrekkerij dat hij er niet meer aan denkt boven zijn hoofd te kijken. Meteen als hij dat beseft wolkt hij weer als een lokomotief.

Ze kan ieder moment komen, denkt hij. Hij voelt het zweet in zijn hals lopen.

- Waar blijf je nou?

Hij opent de keukendeur die op de gang uitkomt, trekt zijn jas aan en rent met drie treden tegelijk de trap af. Voor hij de deur achter zich dichttrekt, hoort hij Lize nog roepen: Mark, wat is er toch?

In de wastafelspiegel op zijn kamer ziet hij de kondensletters zich scherp aftekenen tegen de donkere kastdeur achter hem.

Het is geen hallucinatie. Wat moet ik doen? Denken heeft me nog nooit anders dan ellende bezorgd, en nu dit weer.

De kamer hangt spoedig vol witte mist. Hij gooit het raam open. Misschien houdt het vanzelf weer op, denkt hij, net zo als het begon. Maar hoelang duurt dat nog? Ik kan zo niet onder de mensen komen. Ik moet er wat aan doen.

Hij vraagt het verkoopstertje of hij de zwart-wit geruite pet in een kleedhokje mag passen.

- U kunt hem toch hier passen, zegt ze verbaasd. Hier is een spiegel. Met zijn kaken op elkaar geklemd probeert Mark de stroom van inwendige verwensingen inwendig te houden. Angstig kijkt hij in de spiegel en ziet dat er een klein rookwolkje, als van een vulkaan in ruste, boven zijn hoofd kringelt.

Het meisje kijkt hem vragend aan.

- Ik... eh... ik vind het niet netjes om kleding te passen in het bijzijn van een dame. Hij krijgt het warm en durft het meisje niet aan te kijken. - En... eh... misschien staat hij me idioot.

- Niemand ziet u hier, alleen ik, zegt het meisje.

- Dat is het juist. Zijn lichaam begint

[p. 34]

overal te jeuken en zweetdruppels staan op zijn voorhoofd.

- Als u er op staat. Het meisje kijkt hem aandachtig en een beetje angstig aan. - Komt u maar mee.

Ze trippelt voor hem uit naar het kleedhokje. Het gordijn wordt voor hem opengehouden en Mark schiet langs het meisje naar binnen. Zorgvuldig sluit hij het gordijn achter zich, zet de pet op zijn hoofd en kijkt in de spiegel. Hij probeert wat te denken, maar er schiet hem nu niets anders te binnen dan: Wat een stom wijf!

In de spiegel ziet hij hoe de woorden zich van zijn pet losmaken.

Even later staat hij met een hoge zije in het kleedhokje.

Zo zie ik er nog idioter uit dan met kondensletters, denkt hij. De woorden staan weer onverbiddelijk boven zijn hoofd, een paar centimeter boven de hoed.

- Ik kan niet slagen, zegt hij nors tegen het meisje, als hij de hoed voor haar op de toonbank legt.

Voor zijn wastafelspiegel oefent hij urenlang in het niet-denken, maar het enige wat hij bereikt is hardop denken, waarbij de wolkjes wegblijven:

- Een spoedkursus gedachtenonderdrukken. Opgeruimd staat netjes. Vraag een gratis studiepakket aan met vulpen en een foto van uw leraar. Denk er niet langer over na, doe het nu!

Maar zelfs het hardop denken kan hij niet volhouden en berustend kijkt hij de letters na die weer met grote regelmaat uit zijn hoofd komen puilen.

Doorbreek uw isolement. Gratis proefles ...proef de les... reeds na drie weken eenvoudige gedachten onderdrukken, na twee maanden weet u niet meer wat denken is... niet meer denken, nooit meer, heerlijk rustig... Herejezus, wat moet ik met Lize.

Hij begint handig te worden in het lezen van spiegelschrift. Bedachtzaam toekijkend ziet hij hoe de woorden elkaar in snel tempo opvolgen. Het gaat niet helemaal zonder fouten. Eenvoudige schrijffouten zijn niet van de lucht. Soms proberen twee woorden zich tegelijk uit zijn hoofd te persen.

Doe uw gedachten de deur uit. Nooit meer denken, niet meer, niet... ta... ta... taterata, tedumtumtum... pompom...

Hij heeft het gevonden: als hij zachtjes neuriet komt er geen rook uit zijn hoofd!

Het leven van Markus heeft een beslissende wending genomen. Nadat hij eraan gewend is geraakt altijd in zichzelf te neuriën heeft



hij alle moeilijkheden snel overwonnen.

Hij gaat terug naar zijn kantoor en maakt daar spoedig promotie, zonder er een gedachte aan vuil te maken. Hij vraagt Lize ten huwelijk en gedachtenloos, maar vrolijk neuriënd verwekt hij acht kinderen die allen hun opgewekte vader op de handen dragen.

Hij weet dat hij op kantoor Tedum genoemd wordt, maar daar denkt hij niet verder over na. Eén keer gebeurt het dat hij zichzelf vergeet en kloot denkt als de man aan het buro naast hem zijn kop koffie omstoot, en Marks keurig getypte polissen met bruin vocht worden doordrenkt. Maar in het paniekje dat ontstaat let niemand op hem.

In zijn hoofd hangt een witte mist die steeds dikker wordt, en ook al tracht hij deze mist moedwillig binnen te dringen op zoek naar nog een enkele gedachte, hij stoot slechts op een nòg dikkere mist.

[p. 35]