Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 28]

Afdoende
Jos Ruting

‘Mijn waarde heer neem u in acht. De beschaafde wereld kent mij. Ik ben professor dokter Cephalo-senilis. Ik heb internationale bekendheid als planoloog. In Phenoldelta vond ik de oplossing van het ruimteprobleem. Met die oplossing diende ik economische belangen, opende ik nieuwe mogelijkheden voor de vestiging van buitenlandse industrie in de hoofdstad. Door te handelen volgens mijn denkbeelden kon men meer vreemdelingen aantrekken dan ooit te voren. Door mijn toedoen verrezen tientallen torenmotels en eurobotels en neuromotollen. Meen niet dat ik mijn kostbare tijd zal verruilen tegen uw goedkope tijd. U speelt ‘De Aartsengel Michaël’ of ‘Gabriël-die-voor-God-sta’. Gezien de situatie verzoek ik u alsnog zich nader te verklaren. Ook zou ik wel gaarne weten wie deze mensen zijn die hier zwijgend langs ons gaan. Waarom dragen ze hun longen in hun handen: longkwabben met scheuren en zweren? Waarom staan hier honderden schoolbanken met kinderen die naar het mij voorkomt klassikaal bloed spugen en bloed hoesten? Spreek man, verschijning, geest of wie je dan mag zijn. Meen niet dat je mij met dit hatelijk zwijgen tot spreken kunt dwingen. Ik zal niet aanklagen, niet veroordelen, geen verklaring afleggen, geen uitspraak doen. Ik zal niet getuigen en ik zal niet bekennen, ik moet je teleurstellen, alhoewel, indien ik iets voor u kan doen, bijvoorbeeld in die zin dat u weer kon spreken, dan ben ik de eerste die bereid is om de dingen voor u te verduidelijken. Mogelijk kunt u het volgende begrijpen. In een land met snelstromende, onbevaarbare wateren legt de natuur de aldaar werkende economen en planologen zekere beperkingen op die men in een land als Phenoldelta niet kent. In Phenoldelta is elke rivier, elke sloot bevaarbaar. Het land is als van nature voorbeschikt om het uitverkoren fabrieksterrein van een heel werelddeel te worden. De Delta heeft een abnormale bevolkingsdichtheid en die maakt de phenollanders bijzonder afhankelijk. Ministers, provinciale besturen en burgemeesters zijn dan ook heel gelukkig met de nog steeds voortgaande vestiging van buitenlandse industrie. In mijn kwaliteit van planoloog maak ik plannen en mijn plannen zijn goed, ik geef zelfs les in het maken van plannen. Het slagen van mijn plannen hangt ten nauwste samen met de onmondigheid en ook met de volgzaamheid van de massa. Bij abnormale bevolkingsdichtheid bestaat het gevaar van gebrek aan ruimte, geluidshinder en ander ongerief dat de mensen prikkelbaar zou kunnen maken. Niets is zo gevaarlijk als agressie, in het bijzonder voor de aandeelhouders van de grote ondernemingen omdat die jaarlijks een grote winst moeten delen voor het algemeen belang. In Phenoldelta zijn nu bijna drie miljoen auto's, de hoofdstad is verstopt. Vooral de handel met zijn vrachtvervoer heeft veel hinder van particuliere auto's. Artsen, leraren en zelfs kunstenaars houden er tegenwoordig een auto op na. Beslist nadelig voor het maken en ten uitvoer leggen van mijn plannen is de openhartigheid van de kranten. Ter illustratie een enkel berichtje dat kan bijdragen tot het scheppen van onbehagen:

Dieren slachtoffers van vuile lucht

Het aantal dieren dat in West-Duitsland aan kanker sterft neemt toe. Men gelooft dat de luchtverontreiniging tengevolge van uitlaatgassen van auto's de voornaamste oorzaak is. Vooral honden, omdat zij de lucht dichtbij de grond inademen, lopen gevaar. Op een medische conferentie zegt de bekende Westduitse chirurg professor dokter Derra, dat ook herten, reeën en wilde zwijnen de laatste jaren in groten getale aan kanker sterven tengevolge van luchtverontreiniging. De geleerde zegt tevens dat iemand die tegenwoordig in een dichtbevolkt industriegebied leeft, elke dag een hoeveelheid giftige stoffen inademt die gelijk staat met de geïnhaleerde rook van 120 sigaretten.

Soortgelijke berichten zijn tegenwoordig vrijwel dagelijks in alle kranten te vinden, en zulks is te betreuren. Maar gelukkig staan

[p. 29]

wij planologen niet alleen. Ik illustreer dit met een tweede berichtje.

Rook onschadelijk van carbidfabriek

De rook uit de honderd meter hoge schoorsteen van de carbidfabriek N.V. Electro zuur en waterstoffabriek in Amsterdam-Noord bevat stoffen die niet schadelijk voor de gezondheid zijn, maar die in een vochtig milieu aluminiumstrippen en lak van auto's aantasten. Het laatste hangt ook af van de samenstelling van de lak. De neerslag uit de rook bevat calciumverbindingen die hiervoor aansprakelijk zijn.

Dit antwoorden burgemeester en wethouders van Amsterdam op schriftelijke vragen van de heer G.W. Keja (VVD). Er zijn geen verdere technische middelen bekend om deze hinder op te heffen.

Ik stel voor alles vast: door de honderd meter hoge schoorsteen heeft de fabriek een offer gebracht dat de bevolking moet waarderen. Men kan ook zeggen: door het bouwen van een hoge schoorsteen heeft de fabriek aflaat verworven. Maar er is meer. Niet de fabriek maar de calciumverbinding is aansprakelijk voor het aantasten van lak, en die verbinding niet alleen maar ook de samenstelling van de lak. Bij aldien staat vast dat ook de beste autolak veel teerder is dan het longweefsel van de mens. Burgemeesters en wethouders zijn niet altijd tevens longspecialisten, maar wie zou ook maar een ogenblik durven twijfelen aan hun grote kennis van de ademhalingsorganen van dieren en mensen. Elke burgemeester heeft zijn long, elke wethouder ook. Gelukkig heeft de Hoge Raad bepaald dat een gemeente de meningsuiting kan beperken, uiteraard voor het algemeen belang. In verband met een mijner plannen, eveneens voor het algemeen belang en ter bevordering van het toerisme voor de phenolwelvaart, zocht ik parkeerruimte in de hoofdstad. Ik liet de tuinen achter de huizen onteigenen en liet betonvloeren leggen. Dit was een grote verbetering maar aan klagers geen gebrek. De uitlaatgassen van de auto's bleven tussen de huizen hangen en ik moest de massa tot vervelens toe uitleggen dat die gassen schadelijk zijn voor herten en wilde zwijnen, dat in de hoofdstad van Phenoldelta geen herten en wilde zwijnen tussen de huizen lopen, dat mensen toch waarlijk wel beter zijn dan herten en wilde zwijnen. En toen weer het gejammer van mensen die een tuintje wilde hebben, ze moesten zo nodig bloemetjes begieten. Het kweken van planten wijst op een neiging tot infantiel gedrag. Zelfs de schooltuin is een ziekelijk verzinsel. Tuinieren is egoïstisch en egoïsme kan ik niet tolereren, zeker niet van de agglomeratiebewoner, evenmin als waterverspilling. Mijn streven is gericht op het scheppen van werkgelegenheid ten dienste van het productieproces. Men had een economisch kabinet, men heeft het of men krijgt het, dat spreekt vanzelf, het gaat alleen om geld. Geld voor buitenlandse en inheemse reuzen, arbeidsloon voor gastarbeiders en de inheemse bevolking. Stadstuinen zijn waardeloos. Wat doet men daar? Men heeft zon, speelt met zijn zieke massakind in een strandjurk. Men heeft schaduw, kweekt varens en het trieste longenkruid. Volkomen nutteloos. In de agglomeratie zijn alle planten bedekt met roet, zwavel, teerzuur, carbid en andere toelaatbare stoffen. Ik heb altijd gevochten voor planologisch recreatiegebied om de massa blij te maken, ik had succes. Elk kermisterrein is overvol, elk meertje is bedekt met bootjes, elke berm is uitgevuld met bermtoeristen. Honderdduizenden vinden gelijktijdig stilte en rust in de natuur langs de voorgeschreven wandelroutes. Biertenten, draaimolens, euromasten, schiettenten, gokautomaten en madurodolly zijn de grote attracties van de massa die de natuur zoekt. Het feestgedruis in badplaatsen met vijftig en zelfs honderd meter strand is niet van de lucht. Mede door

[p. 30]

mijn plannen werd Phenoldelta voor turken het beste land van Europa. De turken zijn tevreden met hun werk en goede huisvesting en ze doen hier zelfs sociaal werk. Phenollanders die in sloophout, vrachtauto's en tuinhuisjes wonen doen dit om te provoceren. Werkloze buitenlanders - dat zijn gastarbeiders die overbodig werden voor de buitenlandse industrie in Phenoldelta - krijgen wachtgeld van het belastinggeld van de phenollanders. Een duitse generaal die zo goed is dat een minister zegt: ‘Geen nader onderzoek’, koopt een kasteel en gaat daar wonen als opperbevelhebber over het planologisch Afzend. Studenten demonstreren, ze willen altijd ontgroenen, ze begrijpen het hogere planwerk niet, de politie slaat erop.

Velen beseffen nog niet dat een ingevroren amerikaanse fabriekskalkoen beter is dan een kip van Barneveld, dat fabrieksmelk beter is dan koemelk. Dat Italië groter is dan het Westland. Een merkwaardig staal mag ik u, mijnheer verschijning of uwe hoogheid met uw welnemen, niet onthouden. De lucht boven een agglomeratie is vergiftigd, de massa in zijn eenvoud klaagt. Autoriteiten verklaren de oorzaak, zoiets is doorgaans afdoende. De vergiftiging van de lucht boven vier miljoen mensen was niet de schuld van de fabriek maar van klanten van de fabriek. Geringe afname van teerzuur werd oorzaak dat men een grote voorraad van deze waardevolle stof in zijn containers bewaarde omdat de productie moest doorgaan, en door de grote voorraad ontstonden vanzelfsprekend de grote gifwolken en enig ongerief. Indien men had geweten dat de klanten zouden wegblijven, men had gezegd: beste mensen, wij maken dag en nacht meer teerzuur want wij moeten geld hebben en nu moet je verder zelf maar weten. Zonder twijfel zouden alle huisvrouwen een emmertje teerzuur hebben gehaald om de fabriek geld te brengen. Waarschijnlijk hadden ze dan het zuur in de haven gegooid en de emmer er bij als ze er maar af waren, ze kregen de kans niet, de agglomeratie lag dagenlang in een gifbank. Wat gebeurde er toen, hoge geestverschijning? Niets, absoluut niets. Zoiets dient toch tot mijn verontschuldiging. Mag ik dan plannen maken voor het algemeen belang? Zeg toch iets, ik smeek u, zeg iets. Het moet u toch zonder meer duidelijk zijn dat ik en andere planologen het slachtoffer werden van misleiding. Er was niets maar dan ook niets dat mij aanleiding gaf om de stadstuinen aarzelend te nemen.

Ik zag steeds de oliekoning, de euroheer en zijn klassewagen. Ik gaf het grauwste grauw op zijn vierkante meter grond nog een statussymbooltje dat ik meebond bij het cultuurbundelen. Heb ik iets of iemand te kort gedaan? Tot mijn verbazing worden tientallen autoriteiten overgebracht naar tuinen buiten de stad. Een autoriteit staat op de top van de euromast om beton te storten. Een autoriteit zit met een hamer in de zandbak en slaat de godgeslagen dag beton tot gruis. Een autoriteit met zijn batmannetjespakje aan speelt zaaien en gooit luid schreeuwend graszaad in de lucht. Een autoriteit die vroeger vaandrig was, loopt zwijgend om de perken met een bord ‘parkeer-verbod’. Als hij struikelt over de betonrand, helpt de zuster met het zwarte kruis hem overeind. In de speelkamer van het gesticht staan hovelingen voor de spiegel. Ze doen rode en witte broekjes aan, ze bekijken elkaar om te zien wie het mooist is. Ze ruilen speelgoed, portefeuilles en opsieringen die zij die-stinktieven noemen. In het centrum van de agglomeratie liggen honderden mensen dood op de daken. Ze verroeren zich niet als ferme knapen in hun straaljagerstoelen de ene geluidsbarrière na de andere doorbreken en traangas gooien. Overlevenden in de gasstraten demonstreren nog. De politie slaat gummistokken stuk op de demonstranten. Ook de pollutie is ijverig bezig. Een pollutie steekt zijn gummistok in een massakind, een klacht komt binnen, een vraag wordt gesteld, het hindert niet, vervolging is uitgesloten. Het leger is opgeroepen, het komt te laat. Cultuurbundelaars, tellers, planologen, voltallige commissies, overlegorganen, ze hangen bij tientallen aan de registratienetten. De klinkhamer van volksgezondheid met al zijn handlangers zit verscholen in een teerzuurketel. Een olietanker die op stoom ligt (2 miljard ton) kapt het anker en weet zee te kiezen met 50.000 directeuren. De tanker heeft een vliegdekschip, tot zinkens toe gevuld met aandelen, op sleeptouw. Het is uwe hoogheid bekend dat nog levende tijdgenoten langs de grachten gaan om gestikte kinderen uit de huizen te halen. Het is aan uwe majesteit om mij genade te geven. Men heeft mij neergeslagen, men heeft mij aan de phenolmast opgehangen, mijn stoffelijk overschot met een bijl in stukken geslagen, die stukken in de brandende olierivier gegooid. Ik hoor het starten van auto's, het gillen van fabrieksfluiten en waanzinnig lachen in de honderdmeter hoge schoorsteen. Ik besef dat roet en zwavel zullen vallen tot in alle eeuwigheid. In deze rooknacht is alleen uw fosforvlam mijn laatste licht, en hoor het spreekkoor, de doden roepen en ze blijven roepen: ‘Gras, gras, gras....’