Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

De minst imperialistische natie ter wereld
W. Drees Jr.

Een Amerikaan, die tijdens de tweede wereldoorlog Treasury Representative in Tsjoengking was, bezocht daarna het Midden-Oosten en Zuid-Amerika. In de jaren vijftig kwam hij voor het eerst in Europa. Terug in Washington vroeg men hem hoe hij Europa vond. ‘So much like us’ was zijn antwoord.

Levenswijze en cultuur van (West) Europa en de Verenigde Staten zijn broer en zus, waarbij vergeleken Zuid-Amerika een verre neef is en Afrika en Azië nauwelijks meer tot de familie gerekend kunnen worden. Daardoor is het contact nauwer en is het ook gemakkelijker om zich te ergeren aan wat men niet lust aan de andere zijde van de Oceaan. In de Verenigde Staten heerst (of heerste) vaak wantrouwen tegen het kolonialisme van Europese mogendheden en bestond wantrouwen in de wil tot werken en soms zelfs tot leven (Zweden). Anderzijds beschrijft De Kadt een in Europa en elders voorkomend anti-Amerikanisme waarbij hij vooral kritiek op de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten bespreekt. Een even verbreid anti-Amerikanisme is kritiek op de Amerikaanse cultuur, veel voorkomend in kringen waar men ten zeerste prijs stelt op het bondgenootschap met de Verenigde Staten. Deze culturele kritiek is meestal in hoofdzaak gebaseerd op gebrek aan kennis van zaken en voorts op het veronachtzamen van het feit dat wat in de Verenigde Staten thans gebeurt ook in Europa heel gewoon zal zijn, alleen twee decennia later.

De Verenigde Staten zijn een federatie van vrij onafhankelijke states waarvan vele groter zijn dan een Europees land. Een van de kernproblemen bij het spreken over de Verenigde Staten is ‘that there are so damned many people’^*). Het is in Nederland mogelijk dat de meeste leden van the establishment elkaar persoonlijk kennen, in het Verenigd Koninkrijk lukt dat nog enigszins. In de Verenigde Staten is dit uitgesloten, hetgeen de overredingstaak van mensen die een nieuw beleid willen volgen (bijv. Wilson, Roosevelt, Kennedy) sterk verzwaart. Het doet wat simplistisch aan wanneer De Kadt op blz. 6 schrijft over ‘een maatschappij’ waarin een niet-verkiesbare gouverneur zijn vrouw naar voren schuift, waarbij met de woorden ‘een maatschappij’ de Verenigde Staten worden bedoeld en niet de staat waarin dit verschijnsel geïsoleerd voorkwam, namelijk Alabama. De verschillen in Nederland zijn al groot (vgl. de jeugd van Staphort of Tholen met die van het Leidseplein) maar de verschillen tussen Alabama en bijv. Boston zijn vergelijkbaar met die tussen Albanië en Ierland. Veel kritiek op de federale regering miskent de beperkte bevoegdheden van deze supranationale commissie.

Het Amerikaanse verkiezingssysteem kan in de praktijk op goede resultaten bogen. Voorbeelden zijn de verkiezingen van Wilson, Roosevelt, maar ook de keus van de vice-president (Truman) in 1944. Een van de charmes van het systeem, ook op ander dan federaal niveau, is dat men stemt op een kandidaat en niet op een partij zonder gezicht. Dit miskent De Kadt als hij op blz. 7 zegt dat de Amerikaanse kiezer ‘altijd stemt op een allegaartje’. Het feit dat de kiezer niet een lijst kiest met mensen van wie sommigen

*) Uitdrukking van een V.S. staatssecretaris die moest rondreizen om uit te leggen dat een begrotingstekort de conjunctuur stimuleert.

[p. 7]

bijv. voor ontwikkelingshulp zijn maar anderen voor meer consumptieve voorzieningen en daardoor (althans in de praktijk) niet voor ontwikkelingshulp, wordt in het Amerikaanse stelsel vermeden. Ook een partij die gewoonlijk de meerderheid in een regio bezit kan het afleggen als de andere partij met een betere kandidaat komt.

Terecht kritiseert De Kadt het anti-Amerikanisme dat bestaat in permanente kritiek op de militaire en economische steun die de Verenigde Staten aan tal van landen geven. De Verenigde Staten zijn de minst imperialistische natie ter wereld. Het is voor wie de geschiedenis van wereldrijken bestudeert verrassend om hier een land te zien dat op het toppunt van zijn macht (eind eerste wereldoorlog; eind tweede wereldoorlog met het monopolie van de atoombom) zijn soldaten repatrieert, zijn leger inkrimpt en maar met moeite (na 1945 werden bijv. Griekenland en Turkije aanvankelijk door Engeland gesteund) bedreigde vrienden te hulp komt. In het geheel nagelaten wordt het scheppen van orde in gebieden waar voortdurend een schemertoestand heerst (zoals hier en daar in Zuid-Amerika) of het vroegtijdig optreden tegen potentiële doodsvijanden (zoals aanvankelijk Rusland maar ook bijv. in 1948/49 de communistische opmars in China). Begrijpelijk wordt deze houding als men beseft dat het Amerikaanse beleid niet emaneert uit een kaste van militairen of andere autoriteiten, maar nauw verwezen is met de vriendelijkheid en de op vredelievende prestaties gerichte mentaliteit van het gehele volk. Zo is dit land een toonbeeld geworden van vitale en genereuze democratie.

De Kadt eindigt met een pleidooi voor een open bondgenootschap met de Verenigde Staten als centrum en een democratisch charter als basis. Het valt op dat hij doet voorkomen alsof in deze richting nog niet gepleit is. Ik meende dat de op blz. 7 terloops genoemde Javits en anderen deze gedachte al aan de orde hadden gesteld. Het is in elk geval van grote betekenis om ook aan deze zijde van de Oceaan te bestuderen hoe een weg naar een dergelijk bondgenootschap kan worden gebouwd zonder de samenwerking met groepen in bijv. ‘de derde wereld’ te schaden.