Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 24]

Notities op de achterkant van een Tax Free Price List
Paul van 't Veer

Op alle internationale vliegvelden bevinden zich tegenwoordig Tax Free Shops, waar camera's, sterke drank, sigaretten, horloges, electrische apparaten en parfums worden verkocht. Op alle vliegvelden is de douanecontrole verscherpt om te voorkomen dat de op ándere vliegvelden Tax Free gekochte parfums, electrische apparaten, horloges, sigaretten, sterke drank en camera's zonder betaling van Tax, Free worden binnengesmokkeld.

Jet passagiersvliegtuigen zijn ontworpen voor de Atlantische routes. De laatste jaren hebben de luchtvaartmaatschappijen ontdekt dat ze ook op de Aziatische routes geld kunnen verdienen als ze met behulp van de nieuwe jetvliegtuigen de omloopsnelheid der passagiers verhogen. Sindsdien zijn overal langs de grote luchtwegen van Europa naar Tokio, Manilla, Hongkong, Djakarta en Sydney de hotels der luchtvaartmaatschappijen opgeheven. Er wordt niet meer geslapen onderweg. Er wordt nauwelijks meer gestopt onderweg. Slapen en stoppen vertragen de omloopsnelheid der passagiers. Er wordt hijgend gevlogen met 150 passagiers in dubbele rijen van drie in cabines waarin vóór de verschijning van de DC8's, Boeings en Caravelles op de Aziatische routes hoogstens 75 mensen ondergebracht waren.

Wat op een betrekkelijk korte vlucht over de Atlantische Oceaan nog te harden is (gebrek aan beenruimte, klaargestoomde standaardmaaltijden, drie toiletten voor 150 mensen, slechte leeslampen etc.) wordt onverdragelijk op een luchtreis van 24 of 36 uur. Soms duren de stops zo kort dat de passagiers niet mogen uitstappen. Opstaan onderweg om eens even de benen te strekken is onmogelijk voor wie niet het geluk heeft aan het gangpad te zitten. De bemanning wordt na uiterlijk acht uur afgelost. De passagiers donderen voort, steeds verkrampter, incomfortabeler, humeuriger.

De Franse maatschappij UTA serveert geen diner op de vlucht van Saigon naar Djakarta (17.30 tot 21.00 uur). Anders dan de argeloze passagiers, bent u nu tevoren gewaarschuwd.

Er is geen ruimte meer voor handbagage in de jetvliegtuigen. Als de handtas niet onder de stoel past, mag de passagier er de hele reis met zijn benen overheen hangen.

Storage space is at a premium in the galleys of our DC-8-jets. This means that, much as we'd like to, we can't always carry a full choice of maincourses for every passenger aboard. Should choice be limited aboard this flight, please accept our apologies.

- Aantekening op de menukaarten Bangkok-Karachi van de KLM. Ik bedoel maar.

‘Wij mogen tot onze spijt geen nootjes meer bij de borrel geven, meneer. Het mag niet van de IATA, ziet u’. Van de IATA mag niets meer. Van de IATA mogen we onze tarieven niet verlagen. Van de IATA moeten de gordijnen dicht. Van de IATA mag u niet aan de voorkant uitstappen.

Wie is die terreurorganisatie in het luchtverkeer? Het is de organisatie van de luchtvaartmaatschappijen zelf.

De Thai Airways geeft zijn passagiers op de vlucht van Bangkok naar Hongkong een waaiertje (mannen) of een orchidee (vrouwen) kado. Als de IATA dáár achter komt...

In de DC8 is de stoelruimte precies uitgekiend. Als de voorste passagier zijn rugleuning laat zakken, moet de hele rij tot achter aan toe mee. Het is of een rij domineestenen langzaam omvalt.

Ik wil niet virulynen over de tijd dat de woestijnen van West-Azië nog échte woestijnen waren, maar ik heb nog meegemaakt dat een vliegreis naar Indonesië zeven dagen duurde en onderbroken werd door fatsoenlijke nachtstops in Cairo, Basra, Karachi, Calcutta en Bangkok. 's Avonds ging je onder leiding van de bemanning te voet of in een KLM-busje gezellig de uitgehongerde mensen bekijken die op straat lagen te slapen.

[p. 25]

De KLM is de enige maatschappij in het Verre of Nabije Oosten waarvan de stewardessen nog niet in nationale klederdracht door de cabine schuiven.

In Cairo en Karachi mogen de passagiers niet opstaan alvorens de Health Inspector de cabine geinspecteerd heeft. Hij loopt langs met een kleine flitspuit en blaast hier en daar een wolkje insecticide over de hoofden der passagiers.

Kort na het vertrek uit Djakarta deelt een trotse purser via de luidspreker mee: ‘Dit toestel heeft zojuist zijn vijftien-miljoenste mijl gevlogen. Het is de oudste DC8 van de KLM’.

De meest begeerde betrekking op de vliegvelden van Azië is die van beambte aan het loket voor overvracht. Aan deze racket wordt nog meer verdiend dan op de boekingskantoren voor Chinese vluchtelingen, die het slachtoffer zijn van financiële afpersing, onverschillig of zij uit Indonesië, Thailand, de Philippijnen, Birma of Viet Nam náár China vluchten, dan wel ùit China via Hongkong naar het ‘vrije’ Azië trekken. Voor de overvracht geldt een gemiddelde corruptiekoers van een op zes. Zestig dollar aan het loket tegen een officieel ontvangstbewijs is gelijk aan een afkoopsom van tien dollar voor de zak van de loketbeambte.

Het dichtste binnenlandse luchtnet van Azië is op het ogenblik dat van het Ameri-



kaanse Air Lift Command in Viet Nam. Elke dag worden met grote viermotorige vliegtuigen acht tot tien vluchten gemaakt langs vijf verschillende vliegvelden bij de grote Amerikaanse bases. Deze vluchten zijn alleen bestemd voor loslopende militairen en burgers.

Er is tóch een grens aan het aantal deviezenformulieren dat op de vliegvelden van Azië moet worden ingevuld. Hoe verder naar het oosten, hoe groter de chaos, hoe meer formulieren. De grens ligt in Indonesië. Daar is de chaos zo groot dat helemaal geen formulieren meer ingevuld hoeven te worden. Wel worden kostbaarheden als camera, schrijfmachine en transistorradio bij aankomst in de pas bijgeschreven. Wie zijn schrijfmachine tweede-hands in Indonesië verkoopt, kan van de opbrengst een maand in een eenvoudig hotel leven, alle maaltijden inbegrepen.

Het voortdurend verzetten der horloges op de transcontinentale routes van Europa naar Azië heeft tot gevolg dat de passagiers alle tijdsbesef verliezen. Net als zij zich gereed willen maken voor de nacht, blijkt het tijd voor het ontbijt te zijn. Alleen de bemanning, elke acht uur een andere frisse ploeg, weet nog hoe de dag in elkaar zit. De omloopsnelheid van de passagiers is zo groot geworden dat zij zich versuft laten transporteren, zich zonder protest laten wekken voor de maaltijden en haast gaan geloven dat zij het waren die erom hebben gevraagd in 25 vlieguren van Amsterdam naar Djakarta gesleurd te worden.