Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 57]

Journaal
J.J. Peereboom

Het besef dat het leven onvervuld verloopt overviel mij vanmorgen bij het zien in het voorbijgaan, tussen andere hoofden door, van een donkere vrouw met iets molligs in de konen maar een heel mooie oosterse zetting van de ogen. Nooit die vrouw binnen bereik, of een andere die er op lijkt; en toch was dat mijn geheime bedoeling, of een van mijn geheime bedoelingen.

Het uitzicht op een leven onvervuld tot voorbij de horizon wordt overdag al gauw benomen door andere indrukken. 's Nachts geeft het meer last, of 's morgens na ontijdig ontwaken doordat het te warm is of door het giftige fluiten van een straalvliegtuig. Dan komen er geen tegen-indrukken vanzelf, zij moeten er bijgesleept worden - de onverbloemde hopeloosheid is te hevig om opnieuw bij in te slapen. Wee de dag dat de interne toverlantaren niet meer werkt, maar voorlopig zal het wel blijven lukken om andere plaatjes in te schuiven, en de collectie gaat voort met zich uit te breiden. Dr. F.R. Stannard van University College London heeft een hypothese ontwikkeld van een tweede heelal om het onze heen, waar de tijd zich in tegenovergestelde richting beweegt: hun verleden is onze toekomst, en het onze is de hunne. Als het nog eens mogelijk wordt om de communicatie tot stand te brengen, kunnen wij elkaar van veel onzekerheid bevrijden en misschien, denkt Dr. Stannard, regenererend op elkaar gaan werken. Verkwikkende gedachte voor de onvervulde morgens: tegen het vooruitzicht van zo'n gezellige uitwisseling is geen hopeloosheid gewassen.

H. zal nu wel stappen hebben ondernomen om eindelijk aan dat huwelijk te beginnen met S. die ik weet niet hoeveel jaren lang trouw is gebleven aan zijn verwachtingen. Altijd maar weer opdraven, vriendelijk en behulpzaam, altijd met dezelfde aandrang terwijl H. de plooien van haar hart doorzocht en zich met anderen bezig hield, wat hij probeerde niet te merken. Ik neem aan dat zijn doorzetten beloond wordt, en het is jammer dat ik er niet veel van zal kunnen zien. Hij heeft al twee eerdere huwelijken op zijn naam; dat hij daar niet zakelijker van is geworden in de liefde, lijkt mij een teken dat hij leeft van de verwachting meer dan van de vervulling. Waar moet hij naar verlangen als hij zijn zin heeft gekregen? Op het eerste gezicht moet dit een huwelijk worden dat in een paar jaar verloopt, maar misschien is er meer te overwegen. Het is mogelijk dat H. hem toch dingen te verlangen zal laten, minder uit berekening dan uit onvermogen om zichzelf weg te geven.

In dat geval zal van S. gezegd kunnen worden dat hij op latere leeftijd het geluk gevonden heeft. Zou het ergens anders dan in Engeland denkbaar zijn dat hij het zo had aangepakt? Waarschijnlijk wel, maar zijn onvermoeibare vrijage past vooral in Engeland, waar de romantic love is blijven doorsudderen. Als idee heeft het iets aardigs, vooral in de geschiedenis. In de praktijk is het niet erg fris. Wat doet de romantische minnaar verder, al die tijd?

Al is er veel bevrijd dat bekneld was, de Engelse liefdescultuur noodt nog steeds niet tot meedoen. De romantische liefde, en het driftige woelen op het gras in de parken; het automatische gebruik van darling in het huiselijk verkeer, en de schuine boekwinkeltjes; de populaire liedkunst die nooit iets anders dan de liefde bezingt, en de populaire pers die door het sleutelgat kijkt - het is altijd of te netjes of te grof, en er moet minstens tweehonderd jaar terug gezocht worden voordat wij ontdekken dat de Engelse taal de liefde kan behandelen zonder onbetrouwbaar te klinken.

To the Editor

Sir - Assuming decency, like peace, to be indivisible, I want to express concern regarding certain car licence plates that have recently appeared in London, incorporating the letters L and U followed by another L. The resulting word, although harmless enough in English, is unfortunately, and perhaps at times rather thoughtlessly, used by our Dutch friends in quite a different sense. Dutch tourists on holiday in these islands may well experience considerable

[p. 58]

embarrassment when compelled to gaze for long periods at one of those licence plates on a car in front of them which the increasing congestion of our roads prevents them from overtaking. On the other hand, admittedly, some of them find cause for laughter in the sight of a smart motorist lounging at the wheel of a vehicle labelled, with comical precision, LUL 648 D; but I doubt if it can be regarded as part of the licensing authority's duties to cater for this type of humour. Moreover, the same motorist touring the low countries in his car could easily become the butt of incomprehensible pleasantries - it must be remembered, however regretfully, that in Holland many members of the public are strangers to the practice of self-restraint when something unusual catches their eye.

In view of these considerations, I wonder if we would not be well-advised to revert to a time-honoured practice by allowing the car-owners concerned to replace the second of their three letters with an asterisk. I am convinced that most of them would jump at the chance, and that L*L licences would soon become collectors' items. Yours, etc.

‘LINGUIST’

W. kan niet anders dan een onaangenaam mens zijn, te oordelen naar het ongenoegen dat zijn verschijning iedere keer in mij teweeg brengt. Hij is bijna buiten staat om zijn gedachten belangeloos te laten lopen, bezeten door de dwang om een denkbeeld van zichzelf te propageren als jongmens van talent en gezag met een aanspraak op vriendschap getemperd door respekt; in zijn lange stiltes wrokt hij omdat hij niet op zijn eigen termen door de wereld aanvaard wordt, en trouwens ook onvoldoende door zichzelf. Toen ik pas met hem te maken had, kwam er een ogenblik dat het bijna niet meer uit te houden was. Sindsdien gaat het beter. Het sociale mechanisme dat hij verstoord had heeft zich hersteld; het reageert zonder moeite op zijn conversatie, en laat hem onbekommerd over aan zijn stiltes.

Er zou reden zijn voor voldoening, als W. mij niet herinnerde aan onvoordelige kanten van mijzelf. Ook ik heb mijn partij meegeblazen als onaangenaam mens, verstrikt in situaties waar de keuze was tussen aanmatiging en smeken om sympathie. Smeken was in de praktijk lastig, en zou ook niet lang aan mijn gevoelens beantwoord hebben. Er was geen ontkomen aan de aanmatiging, en aan de kille misère van het bewustzijn ervan. Zou het W. zelf opvallen hoe afstotend hij klinkt? De stiltes doen het vermoeden, en hij kijkt er ongelukkig genoeg voor; maar de kanalen waardoor hij aardig naar buiten zou komen zijn verstopt, of zo overgevoelig dat het pijn zou doen om ze te gebruiken. Het is ellendig om een onaangenaam mens te zijn, en niet verlost te worden. Zou ik aan zijn verlossing kunnen bijdragen? Ik denk dat hij meer gebaat zou zijn bij ruzie dan bij het uitgestreken sociale mechanisme, maar er komt niet genoeg materiaal voor ruzie uit onze ontmoetingen nu en dan; of ik heb weer gewoon niet genoeg hart voor de zaak.

De BBC-televisie vertoonde vanavond een documentaire over Californië, beschouwd als de Amerikaanse staat waar de toekomst zich het eerst laat kennen. Jongetjes van acht en negen maken zich op een school vertrouwd met een computer waarvoor het bij ouderen al te laat zou zijn; een computertechnicus ontkent dat er een probleem zal bestaan als wij nog maar twee dagen hoeven te werken, want de rest van de tijd spelen wij dan, en daar zijn wij eigenlijk voor gemaakt. Lachen en dansen en plezier maken, that is what people are about. Het is mooi zoals iedere nieuwe ontwikkeling dienaren achter zich aankrijgt die er niet alleen een baan maar een filosofie aan ontlenen. Hoe durft zo'n reke-

[p. binnenkant achterplat]

naar, tegen alle traditie in, te beweren dat de mens voldoening zal vinden in niets dan spelen? In ieder geval, ik wil niet. In kniebroek al had ik de stijl te pakken van gaan-jullie-maar-ik-heb-andere-dingen-te-doen - in de meeste gevallen, vrees ik, niet uit toewijding aan mijn studie en mijn dromen, maar omdat anderen beter waren in spelen dan ik. Daarom nu ook: schaf mij af, gooi mij weg als een oude sok en vervang mij door achtjarige deskundigen, maar dwing mij niet om vijf dagen van de week te spelen.

Gelukkig veranderde alles van aanzien tegen het eind van de film, waar wij in een vergadering werden binnengevoerd van culturele experts die problemen van politieke vrijheid en individuele verantwoordelijkheid behandelden, en zichzelf of elkaar verweten dat zij niet genoeg hadden nagedacht over consequenties. Wij kunnen gerust zijn: dat gaat door. Geef mij de aktentas met mijn initialen discreet glinsterend, waar staat het handige koffertje voor een week in Florence: ik heb weer een conferentie. O, ik zit niet in de delegatie? Geen zorg, er is genoeg te doen: andere conferenties voorbereiden, krantenartikelen schrijven, mensen op het ministerie opwarmen, interviews geven. ‘Het is interessant dat U mij dat vraagt, want ik heb er zelf veel over nagedacht: blijft er bij alle drukte en verplichtingen tijd genoeg over voor spelen? Het antwoord moet ontkennend luiden, maar denk eens aan de voordelen. Altijd als ze mij aan boord komen met kun je even, wil je alsjeblieft, ga je nu eindelijk morgen - altijd kan ik zeggen, net als onze voorouders, Nee want ik heb het te druk.’

Toen wij het hadden over de schuwheid van het buurtleven in Londen gaf D.B. een paar goede voorbeelden. Een ervan kwam uit Twickenham, het westelijke villadorp waar een vriend van hem kort geleden een huis gekocht had. De eerste nacht dat hij er sliep overstroomde de Theems en klotste in de keukens; alle oeverbewoners kwamen elkaar te hulp met raad en zandzakken. Toen een paar dagen later de waterstand weer normaal was, vergaten zij allemaal hun kennismaking, en dropen zonder groeten langs elkaar heen op straat.

In Southgate waar ik zelf woonde, zei D.B., was het gewoon dat de vrouwen door de week met elkaar spraken, in de winkels en over de heggen, maar op zaterdag en zondag als hun mannen thuis waren werden de betrekkingen geschorst. De mannen werden niet geacht elkaar te kennen, voorstellen zou te lastig geweest zijn en de conversatie kon pas de volgende week worden voortgezet.

In zekere mate treedt in alle grote steden dezelfde schuwheid op, geloof ik, maar nergens gaat het waarschijnlijk zover als in Londen. Ik weet nog dat ik voor een partijtje aankwam bijna tegelijk met twee anderen, en dat wij om beurten op dezelfde deurbel drukten; daarna wisselden wij geen woord, en keken elkaar alleen tersluiks aan, totdat de gastvrouw opendeed. ‘Hebben jullie nog geen kennis gemaakt?’ zei zij. ‘How English!’

Dat iets echt Engels is, geldt voor sommige mensen als een rechtvaardiging. Opgegroeid met het idee dat haast niets ooit gerechtvaardigd was door echt Hollands te zijn, kan ik daar moeilijk inkomen. Voor mij is het allemaal gèk. Soms bevangt mij de behoefte aan levensvormen die nodig, zinrijk, heilig! zouden zijn, in plaats van zo'n cultuur die van gekkigheden aan elkaar hangt.

[p. achterplat]

[Medewerkers]

Révérend Père Anastase Prudhomme S.J.	Deze pater jezuiet liet zich tot Nederlander naturaliseren omdat, zegt hij, Nederland het enige land ter wereld is waar nog echte bekeringen plaatsvinden.
W. Hessel	Hoogleraar aan de Technische Hogeschool Twente. Tevens plaatsvervangend lid van de Sociaal-Economische Raad. Was voordien directeur van het wetenschappelijk bureau van het NVV.