Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 47]

At The Jazz Band's Ball
Rob Scherjon

Roel Bak zat voor me. Hij was klein, maar stevig gebouwd. Achter zijn brede rug heb ik menigmaal een voldoende voor een repetitie gehaald. Bij repetities ging Roel zo ver mogelijk op de hoek van zijn bank zitten, zodat ik ongezien het spiekbriefje uit mijn mouw kon halen. Terwijl hij dan achterover leunde en deed alsof hij diep nadacht fluisterde ik hem de vervoeging van franse werkwoorden in. Roel hield intussen de Marmot in de gaten en als er onraad was tikte hij met zijn balpoint op de bank. Voor frans heeft hij nooit hoge cijfers gehaald. De ene keer vergat hij de accenten op je préfère, een volgende keer schreef hij oublier met een oe. In de andere vakken was hij ook geen uitblinker. Hij is in de vierde van school gegaan.

Er was een ding dat Roel goed kon en dat was drummen. Hij wilde maar een ding en dat was drummer worden. In de derde was hij leider van een klasseorkest, dat altijd in de pauze speelde. Er kwam geen muziekinstrument aan te pas. Roel drumde op een knisterend boterhammenzakje, dat hij voor zich op de bank legde. Wanneer de leraar de klas had verlaten - om koffie te gaan drinken in de leraarskamer - gaf Roel tikkend met zijn voet het tempo aan: één, twee, één, twee, drie, vier, waarna Arie de Lange door een opgerold schrift de eerste maten van At The Jazz Band's Ball toeterde. Jaap Blaauw bootste een gestopte trompet na door met zijn handen een kom voor zijn mond te vormen. Henk Hol blies mooie soli op een zakkammetje met vloeipapier. Wanneer ze goed op dreef raakten gingen ze op de banken staan. Op zulke momenten luisterde de hele klas. Zelfs de meiden, vooraan in de raamrij, staakten hun gekwebbel.

Het beste klonk het als je in de gang stond, met de deur van de klas open, vanwege de akoestiek. De soli van Jaap Blaauw klonken daar zo goed dat je soms dacht dat hij op een echte trompet speelde. Ik stond altijd op de gang, dan kon ik meteen zien of er iemand aankwam. Want bij de Marmot of de directeur - die biologie gaf - diende het absoluut stil te zijn. Dat hoefde niet bij alle leraren. Bij juffrouw Prins liet ik gewoon doorspelen. Die kon toch geen orde houden. Ze was heel aardig en ook wel knap, leuk om te zien, maar bij haar werd het altijd een pan. Ze deelde wel eens straf uit. Dan moest je twintig keer een gedicht van Hooft overschrijven - ze gaf namelijk nederlands - maar als je na de les naar haar toe ging had je een goede kans dat het niet hoefde.

We hadden een natuurkundeleraar, Bilderbeek, zijn bijnaam was natuurlijk Bil, die was jazzliefhebber. Op een klasseavond liet hij ons platen horen van orkesten waar we nog nooit van gehoord hadden, Tommy Dorsey, Earl Hines. Hij had vroeger zelf in een bandje gespeeld, banjo. Waarom richten jullie geen band op, zei hij, dan help ik wel met instuderen. Maar niemand van onze klas bespeelde een instrument. Henk Hol had een broer, die speelde saxofoon in een fanfareorkest; dat was het enige instrument dat binnen ons bereik lag. Roel besloot een briefje op het mededelingenbord te hangen: musici gevraagd voor op te richten schoolorkest. Daar zijn twee pianisten uit de vijfde op afgekomen.

Henk Hol heeft de saxofoon van zijn broer een keer mee naar school genomen - zonder dat die broer het wist. In de pauze hing iedereen altijd achter in de klas. Toen Henk dat glanzende instrument met al die knoppen op de bank legde kwamen ze er allemaal omheen staan, behalve natuurlijk Wim Vlieger. Henk ging op de bank staan en blies de eerste tonen van When the saints, dat hij thuis had ingestudeerd. Verder kwam hij niet. Wel zat er een enorm volume in die sax. Ze moeten het tot in de leraarskamer gehoord hebben. Leg maar weg dat ding, zei Roel Bak. Je hebt geen techniek. Daarna speelden ze op hun oude manier verder. Ik wandelde naar de gang. De saxofoon heeft de rest van de dag bij Henk Hol onder de bank gelegen.

[p. 48]

Wim Vlieger was de beste van de klas en deed nergens aan mee. Die zat in de pauze nog te leren. Jan de Boer liet eens onder geschiedenis (dr. Hendrickx) een pepermuntje naar voren rollen, dat Vlieg opraapte en in zijn mond stak. Hij werd er prompt uitgestuurd. Je ging dan op de gang staan en hoopte maar dat de directeur niet langs zou komen.

We hadden een meisje in de klas, Ruby, die kwam uit Suriname. Haar vader was daar dokter geweest (nu was hij dat hier) en haar moeder was Surinaamse. Ruby had prachtige donkere ogen en kort kroezend haar. Ze had lange bruine benen. We gingen wel eens zwemmen met de klas, in het Nieuwe Meer. Als je een grindpad over moest steken, op je blote voeten, dan liep je op je tenen, bij elke stap je schouders intrekkend. Je zocht zo gauw mogelijk het gras weer op. Ruby niet. Die liep op het grind met een gemak alsof het niks was. Ze had in Suriname altijd op blote voeten gelopen.

De dag dat Henk Hol de saxofoon van zijn broer mee naar school had genomen - die broer heeft er nooit iets van gemerkt - liepen we met z'n drieën, Roel, Henk en ik, naar huis, Henk losjes de saxofoon dragend. Een eind voor ons uit zagen we de vier meisjes van onze klas lopen: Ruby, Anette Bijl, Alice Bremer en Sjoukje Dijkstra. Wacht even, zei Henk, hou jij mijn tas even vast. Ik nam zijn tas, een grijsblauwe dumptas van de luchtmacht, waaruit het handvat van een tafeltennisbatje stak. Henk liep snel naar de meisjes toe en toen hij vlak achter ze was blies hij keihard op de saxofoon. Wat schrokken die meiden. Ze vlogen alle kanten uit. Wij lachten ons rot. Slijmballen, riep Anette Bijl en Ruby riep niks. Ze keek met grote verbaasde ogen naar Henk. Ik hoopte dat ze ook naar mij zou kijken, maar ze keek niet.

Ik had een paar platen: van Satchmo, van Coleman Hawkins en van Bob Crosby and his Bob Cats.

Vrijdag het laatste uur, juffrouw Prins, was het meest rumoerige uur van de week. Vlak voor de paasvakantie draaide Roel zich midden onder de les om en zei: how high the moon. Hij tikte met zijn vinger op de bank en wij begonnen How High The Moon te neuriën. Eerst zacht, langzamerhand luider. De meisjes vooraan keken om. Stil jongens, riep juffrouw Prins. Het werd stil. Na een paar minuten begon Roel weer te drummen. Wij weer neuriën. Stil jongens. Wij doorgaan. Roel drumde zowat op volle kracht. Op een gegeven moment wierp hij twee denkbeeldige drumstokken de lucht in. Dat had hij Gene Krupa zien doen in The Benny Goodman Story. Het werd een hels kabaal.

Opeens fluisterde Spruitje, Nico Spruyt, die naast mij zat: kijk uit, de baas. Ik keek opzij. De directeur stond in de klas, met zijn hand nog aan de deurknop. Niemand had hem zien binnenkomen, ook juffrouw Prins niet. Ik gaf Roel een schop. Die gaf nog een roffel en toen was het stil.

De directeur was een lange magere man die altijd lichte grijze of beige pakken droeg. Hij had een smal, bruin, getaand gezicht en grijsblauwe ogen. Hij had spierwit haar. Ze zeiden dat hij zestig was. Hij zag er tien jaar jonger uit. Hij liet de deurknop los en liep naar voren. Hij bukte zich om een krijtje op te rapen. Hij legde het in het bakje bij het bord, waarop nog scheikundeformules stonden van de vorige les. Iedereen keek voor zich, ook juffrouw Prins. Het leek alsof zij zich ook betrapt voelde. Roel had haar eens zien fietsen in het Amsterdamse Bos, naast een man bij wie ze haar hand op het stuur had gelegd.

De directeur blies het krijt van zijn vingers en zei: ik nodig de heren muzikanten uit hun vinger op te steken. Wij staken een voor een onze vingers op. Jaap Blaauw, Henk Hol, Arie de Lange, Roel Bak en ik. Ik verwacht dit kwintet om half vijf op mijn kamer, zei de directeur. In het vervolg zult u van deze muzikale kwanten (Roel had klanten verstaan, vertelde hij later) geen last meer hebben, juffrouw Prins. Laat u dat maar aan mij over. Juffrouw Prins knikte bijna onmerkbaar. De directeur liep naar de deur. Henk Hol fluisterde: daar gaat onze paasvakantie. De directeur draaide zich om. Wat zeg je, Hol? Ik zei: daar gaat onze paasvakantie, meneer, zei Henk, opeens heel luid. De directeur antwoordde niet en deed de deur behoedzaam achter zich dicht.

Om half vijf stroomden de klassen leeg. Wij liepen naar de kamer van de directeur, op de eerste verdieping. Roel klopte, maar er kwam geen antwoord. De deur zat op slot. We bleven wachten. Intussen kwamen de andere klassen langs. Er werd gnuivend naar ons gekeken. De Marmot kwam voorbij, een tas vol franse proefwerken zeulend. Hij trok even zijn wenkbrauwen op.

Op het laatst waren de kapstokken aan weerskanten van de gang leeg. Alleen onze jassen hingen er nog, op onregelmatige afstanden van elkaar. Beneden sloeg een deur dicht en toen was het stil. Na een tijdje klonken er voetstappen op de stenen trap:

[p. 49]

de directeur, met een dikke map onder zijn arm. Hij haalde een bos sleutels tevoorschijn en maakte zwijgend de deur open. Hij maakte een vermoeid gebaar. We gingen naar binnen. Ik was nog nooit in die kamer geweest. Het was een ruim, in crèmekleuren geschilderd vertrek. In de hoek stond een groot aquarium.

De directeur nam plaats achter een enorm bureau, dat vol lag met paperassen. Waarschijnlijk lagen onze proefwerken biologie van de vorige week er ook bij. Achter het bureau was een wand vol boeken. Voor het bureau stonden twee grote bruinleren crapauds. Achter die crapauds stonden wij op een rijtje. Achter ons zwommen vissen.

Nadat de directeur een tijdlang zijn papieren had zitten ordenen zei hij opeens: laat eens iets horen. Wij zwegen. Je hoorde alleen het pompje van het aquarium. Arie de Lange tuurde naar het plafond. Henk Hol stond te wippen. Jaap Blaauw krabde aan zijn kin. Roel bekeek zijn vuile nagels. Ik duwde mijn bril op zijn plaats.

Toe heren, zei de directeur, geef eens een muzikale demonstratie. Henk stootte Roel aan. Roel zei: bedoelt u dat wij hier... De directeur zei: ja precies. Maken jullie maar eens wat muziek. Daar waren jullie bij juffrouw Prins toch zo goed in? Nu mag het, hoor.

How high the moon, zei Roel. Hij tikte met zijn voet op het grijze vloerkleed: één, twee, één, twee, drie, vier. Arie de Lange was de enige die inzette. Na twee maten was het weer stil. Pchsss, pchsss, ging het pompje. Ik keek naar mijn schoenen, bruine van juchtleer.

Hoor ik nog wat, heren, zei de directeur. Roel tikte weer en nu ging het beter. We deden allemaal mee. Jaap Blaauw en Henk Hol vormden met hun handen een kom voor hun mond. Pèpèpèpèpè, pèpèpèpè. Het schetterde door de kamer. De directeur keek niet op of om. Hij keek proefwerken na en deed alsof wij niet bestonden. Wij deden alsof de directeur niet bestond.

Toen het uit was nam de directeur een sigaret uit een pakje Golden Fiction, dat hij tussen de papieren op het bureau uitviste. Hij streek een lucifer aan, blies een rookwolk uit en zei: volgende nummer.

Roel keek ons even aan. When the saints, zei hij en tikte op het tapijt. Daar gingen we. Oh, when the saints, go marching in. Henk Hol en Jaap Blaauw hoorde je boven alles uit. Het klonk haast net zo goed als in de pauze. Alleen miste je de nagalm van de gang, want de deur was dicht. De directeur vertrok geen spier. Volgende nummer, zei hij verstrooid, een corrigerende streep zettend.

Bij Basin Street Blues stond de directeur op, liep naar het raam, dat op de binnenplaats uitkeek, keek naar buiten en ging weer naar zijn bureau.

Bij I've Found A New Baby kreeg ik een droge keel.

Midden onder At The Jazz Band's Ball ging de telefoon. Meteen waren we stil. De directeur legde zijn balpoint neer en nam de hoorn op. Hij luisterde even, mompelde twee keer ja en legde het ding weer neer.

Wij bleven stil. De directeur keek ons verbaasd aan. Hij vroeg: zijn de helden vermoeid? Roel zei: meer nummers kennen we niet uit ons hoofd, meneer. De directeur leunde achterover, deed alsof hij diep nadacht en zei toen: wel, dan beginnen jullie maar weer van voren af aan.

We hebben het hele repertoire weer afgewerkt. Op het laatst verlangde ik wel naar een van die twee crapauds. Op Roel zijn voorhoofd stonden zweetdruppeltjes. Zo, zei de directeur, die ons opeens weer scheen op te merken. Ik hoop dat de heren nu uitgemusiceerd zijn. Ik verwacht dat jullie je excuses aanbiedt aan juffrouw Prins. En nu opgedonderd.

Hij maakte een gebaar alsof hij vliegen van zich afsloeg.

We liepen zwijgend door de lege gangen.

Toen we buiten kwamen zagen we op de binnenplaats Bilderbeek, de natuurkundeleraar, staan praten met Jaarsma, de concierge. Die hadden natuurlijk alles gehoord. Ik liep met Roel en Henk naar huis. Henk zei: we hadden gewoon door moeten gaan toen de telefoon ging. Roel zei alleen maar: die man is crazy.

We kochten een doos bonbons voor juffrouw Prins. Ze bloosde.

Bilderbeek heeft nooit iets laten merken.

Roel Bak bleef zitten. Hij moest van school af van zijn vader. In de grote vakantie ging ik een paar keer bij hem langs, maar ik trof nooit iemand thuis. Henk Hol vertelde dat hij met zijn familie op Ameland zat. Later hoorde ik dat hij op een accountantsbureau werkte. Of hij drummer geworden is weet ik niet.

Ik miste hem vooral bij repetities. Want in de vierde kwam Wim Vlieger voor me zitten en die zat altijd diep over zijn proefwerk gebogen. Hij hield niet van spieken. Als de meisjes iets wilden weten vroegen ze het aan hem en als de leraar iets vroeg had hij het antwoord klaar. Maar samenwerken ho maar.