Hollands Maandblad. Jaargang 8 (226-235)

[p. 28]

Voor een kersepit mag je wat zien
Jos Ruting

Onze vakantie is bere-goed, het regent alle dagen. Oma heeft een doos voor mij gekocht, niet halma en ook niet scrabble, maar een soort bouwplaat. Oma zegt: ‘Het is een bouwdoos voor jongens en hij is goed want hij komt van Nijkerk, het is een christelijke bouwdoos. Ik weet het van mijn ongehuwde nichtje Toos. Nijkerk is een christelijke plaats. Wat van Nijkerk komt is altijd goed maar de mensen weten het niet. Ze zeggen “Amerika brengt u het goede der aarde” en ze zeggen “dank u Amerika” en dan bedanken ze in advertenties voor iets dat in Nederland gemaakt werd. Dat is zo verzonnen in het onderontwikkelde gebied om Nederland zo goedkoop mogelijk van de Nederlanders af te nemen. Die meneer van de bouwdoos weet dit alles en hij wil de bouwdoos verkopen en daarom doet hij alsof die uit het land van donald-duck-van-de-flintstoon-van de-betman-van-sjeems-bont komt. Zoiets is mooi! Ze hoeven het niet te doen’.

‘Godkanonne’, zei ik, ‘voor mij mag het’. Ik maakte de doos open en toen heb ik het ding gebouwd dat in de doos voor jongens zat. Het is geen starfighter, maar toch iets dat ook naar beneden valt en het heet guillotine. Er is ook een gevangene bij die er bij hoort en die je moet doodmaken. Nou ik dacht meteen: Dank u Amerika, met die guillotine is die gevangene zo van de kaart. Ik heb ook een mandje om afgehakte hoofden in te doen en Tineke haalde een bakje uit haar verfdoos om het bloed op te vangen. Wij hebben het hoofd van de gevangene een keer of tien afgehakt en het na elke onthoofding weer vastgeplakt met brandvrije smurrie die er bij hoort. Het hoofd rolde telkens precies in het mandje en dat was dus wel goed maar je zag geen bloed.

Tineke heeft een beetje vermiljoen uit een tube in het bakje gedaan om een beetje bloed te hebben. Ze zegt: ‘Ik vind het saai om steeds dezelfde gevangene dood te maken. Zullen we een briefje schrijven naar Nijkerk en vragen of ze al een martelhuisje of iets anders dat leuk is in de handel brengen?’ Met een poppenjurkje maakte Tineke van onze gevangene een provomeisje dat op straat in haar handen had geklapt. Dat meisje was dus ontzettend provocerend voor de fascistische Es-Es-democratie, dat mochten wij natuurlijk onthoofden. Een meisje dat op straat in haar handen klapt is heel anders dan een jonge moeder die in het zuigelingengesticht de colleges van een maatschappelijk werkster volgt. Zo'n moeder màg niet in haar handen klappen maar zij mòet klappen en zingen ‘draai het wieltje nog eens om klap eens in je handjes’. Dat is nodig voor de maatschappelijke vorming en voor het verstandig ouderschap. Als een moeder het diploma ‘spelen-met-baby’ haalt krijgt zij de ‘vande-wieg-tot-het-graf-medaille’ en zoiets is mooi! Ze hoeven het niet te doen. Dat gèven bedoel ik.

Wij maakten een meisje dat niet in haar handen mag klappen en dat het toch gedaan had, dat toch in haar handen klapte dat zo maar in haar handen klapte. Het is godverdomme om des duivels te worden. Ik zei: ‘Helemaal uitkleden en overal voeljeren’. Maar dat hebben wij niet gedaan want onze gevangene was niet meer dan een gewone ruimtevaarder in een ruimtevaarderspakje dat geverfd was met daarover een poppenjurkje van een pop van Tineke. En zo'n ruimtevaardertje willen wij niet eens voeljeren. Dat is toch helemaal niks. Tineke zei: ‘Het beste is, meteen onthoofden. Onze gevangene is een mod-meisje en dat heeft krentjes uitgedeeld. In haar hoofd zit al een hersenbloeding. Die is er in geslagen door een meneer met een lange wapenstok. Een hoofd met een hersenbloeding er in is niet veel waard, je mag het gerust afhakken. Eigenlijk moèt je het afhakken om het slachtoffer van de lange meneer van de lange wapenstok van haar bedorven hoofd te verlossen.

‘Voor mij mag het’, zei ik maar ik dacht: Beultje spelen en tien keer hetzelfde hoofd

[p. 29]

afhakken door gebrek aan gevangenen. Die doos is wel aardig maar nog niet helemaal af. Het assortiment gevangenen is te klein. En er is ook geen dodencel bij: een eng klein hokje met een poppetje er in dat ter dood veroordeeld is. Bij zoiets kan je een leuk beultje maken, iemand in het zwart. Het beultje haalt de gevangene uit de dodencel. De gevangene is echt geboeid en heeft een stokje in zijn broekje om hem te treiteren omdat hij een gevangene is. Je moet een gevangene zo erg treiteren dat hij zelfmoord wil plegen maar dat kan hij natuurlijk niet. Hij moet geduldig alles verdragen en wachten, eindeloos wachten in onzekerheid tot het ogenblik komt dat ik de valbijl laat vallen. Bij de guillotine zet ik een rechtertje dat uitstel geeft. Ik zal de gevangene nog niet doodmaken want het rechtertje geeft ‘uitstel van executie’. Ontzettend leuk verzonnen, zo'n mooi woord voor iets dat je met de gevangene kunt doen als je een guillotine hebt.

Het rechtertje geeft niet twee of drie keer uitstel, maar tien of twintig keer. Na de twintigste keer hoopt de gevangene dat de beul zijn hoofd eindelijk zal afhakken. De gevangene wil bruutweg een eind maken aan het spel van de meneertjes maar die gaan kalm en waardig door want ze willen zien hoe iemand doet die krankzinnig wordt van ellende.

Op een dag ondekt de gevangene dat de meneertjes zich amuseren met zijn wanhoop en hij verzint iets om aan de guillotine te ontkomen: hij gaat een best-seller schrijven die voor tenminste 25 miljoen amerikaanse psychiaters een openbaring zal zijn. De gevangene is bezig met deel twee en hij krijgt bezoek in zijn cel. Een dikke meneer zegt: ‘U bent een groot auteur. Houdt in uw verbeelding de dood voor ogen. Zulks geeft uw standaardwerk een geweldige diepte. Ik neem aan dat u een cyclus begonnen bent van tenminste 24 delen. Ik en mijn medeautoriteiten zien uw verdere publikaties met grote belangstelling tegemoet. Haast u zich niet. Overhaasting zou dit werk van grote psychologische betekenis kunnen schaden’.

Nu gaat de gevangene in de dodencel rekenen. Hij neemt aan dat men het vonnis niet zal veranderen maar hij begrijpt dat hij met zijn pen zelf in staat is om het doodvonnis in levenslang te veranderen.

Dan is het ogenblik gekomen waarop Tineke en ik onze guillotine uit de doos halen, wij zetten hem op het dorpsplein bij de kerk. Al de huisjes van onze bouwdozen en al de boertjes en boerinnetjes en al de koetjes en schaapjes en al de directeurtjes en al hun fabriekjes zetten wij in een kring om de guillotine. De gastarbeidertjes zetten wij op de eretribune; een turkje in de koningsloge omdat de wet geen discriminatie kent.

Zo spelen wij dan toch nog, maar je moet wel verrekte veel fantasie hebben om er wat van te maken. En weet je wat ik ook zo eng vind? Als ik de gevangene bij de guillotine breng zie ik hem niet verbleken, niet beven en niet flauw vallen; de gevangene doet niks. De gevangene zegt niet eens: ‘Maak het kort’ (en dat is toch wel het minste wat ik eisen mag), hij zegt niks. En als ik zijn hoofd afhak met mijn valbijl geeft hij geen gil, gaat hij niet spartelen of stuiptrekken, doet hij niks.

De grootmoeder van oma heeft nog gezien dat een soldaat in Den Haag op een plein werd opgehangen. Ze zag kans om vooraan te komen, dicht bij het schavot met de galg. De soldaat was een openbaar spreker of misschien werd hij dat opeens omdat de gevangenen vroeger nog geen boeken voor 25 miljoen amerikaanse psychiaters konden schrijven of misschien kreeg hij het omdat hij met touwen vastgebonden was en naast de vrolijke beul stond die zijn dievenmaskertje van plezier had opgedaan en uit de gaatjes naar de menigte gluurde, naar al die mensen vol verlangen om te zien hoe de vastgebonden soldaat zou spartelen als hij aan een touw hing.

Die soldaat zei dat hij een zondaar was, en dat de straf rechtvaardig was, dat hij ootmoedig de dood inging, dat zijn straf een waarschuwing was, een voorbeeld voor hen die de brede weg des verderfs wilden gaan.

Goed dat was dan in de goede oude tijd, maar vergelijk zoiets met mijn plastic gevangene die voor stommetje speelt. Wij hebben eerst enige poppen onthoofd en daarna ging Tineke rupsen zoeken. Nu zeggen rupsen ook niet veel maar misschien zit er iets in. Van vliegen verwacht ik niets. Ze zijn erg onhandelbaar met al die pootjes die je moet vastbinden volgens de gebruiksaanwijzing.

Zoals je wel zult begrijpen was de doos van oma voor Tineke en mij verre van bevredigend, maar toch bracht die ons op een aardig idee. Wij zijn er in geslaagd om dit idee te verwerkelijken en wij hebben in het loodsje waar nooit iemand komt de echte grote guillotine gebouwd. Tineke ontdekte een buurjongen die naar haar benen kijkt en die naar wij aannemen verliefd op haar is. Zij bracht hem in de loods en zij zei: ‘Je moet meedoen’. De jongen heeft een lange dunne hals en hij is dus erg bruikbaar voor ons omdat wij met de grote guillotine moeten oefenen. Wij hebben tenslotte nog geen ervaring

[p. 30-31]

[p. 32]

met dit werk en alle begin is moeilijk. Het gaat niet! De jongen wil zijn hoofd niet onder de valbijl leggen terwijl wij hem toch glashelder uitleggen dat het hier om een spel en niets anders dan een spel gaat. De jongen heeft aanpassingsstoornissen. Hij wil soldaat worden, hij wil vallen voor het vaderland. Als ik het vaderland was zou ik hem meteen goedkeuren.

Een exhibitionist van 30 doet alsof hij 3 is en dat mag niet. Hij moet in overeenstemming met zijn leeftijd reageren. Een soldaat van 20 mag doen alsof hij 12 is. Hij moet een groot kinderhart hebben en niet in overeenstemming met zijn leeftijd reageren.

Voor mij mag het hoor, grote mensen zijn toch gek, maar hoe kom ik aan een hoofd? Ik kijk naar de televisie om te leren hoe je iemand moet verdoven. Iemand die verdoofd is kan ik vastbinden en onder onze nieuwe grote valbijl leggen. En ik denk wel eens, zou ik de BVD een briefje schrijven en vragen of zij iemand hebben, bijvoorbeeld een Nederlander die Nederland niet wil weggeven aan de amerikaanse en duitse olie-meneren? Zo eentje kan ik best krijgen om zijn hoofd af te hakken want de eurosineministers willen de Nederlanders wegdoen uit Nederland. Zoiets kan een jongen van negen begrijpen als hij naar de televisie kijkt naar het weu-programma van de liefde van Kate en de jes-zeur-zakjes en al die andere rotzooi om de kleine klootjes van de Rijndelta te steriliseren. Tenslotte mamma, deze confidentie....

Tot zover dit briefje van een jongen van negen aan zijn moeder.

Vanzelfsprekend zit er geen enkel gevaar in het speelgoed waar hij over schrijft. Als kind op de lagere school zong ik: ‘tsal op mijn hoedje blijven staan of je mijn hoofd al af mocht slaan tis oranje boven’. Jongens kijken niet op een hoofd meer of minder als ze maar geen ‘bloedje’ aan hun knie hebben. In kinderboeken worden de hoofden van trollen en draken bij tientallen afgeslagen, schieten de dieven eerst maar is Sjeems Bont hen vòòr.

Twee nichtjes van mij die engeltjes zijn, zagen de voddenboel in de Tower te Londen - 's avonds op het kampeerterrein van Epping Forest speelden ze onthoofden, schattig om te zien. Pedagogen weten al lang dat tinnen soldaatjes en plastic sabels jongens niet kunnen aantasten.

Bijaldien ontdekte het jongetje dat met zijn zusje Tineke bij zijn grootouders logeerde een luikje in een deur van een kamer die vroeger het kantoor van zijn grootvader was. Het meisje Tineke kwam op het idee om de echte valbijl boven dit luikje te construeren. En het verzon ook iets om het hoofd van haar grootvader door dit luikje onder de valbijl te krijgen. Tineke maakte een doos met een luikje van papier en ze ging naar haar grootvader en zei: ‘Voor een kersepit mag je wat zien’. De grootvader had geen kersepit maar hij gaf een dubbeltje en hij keek met zijn hoofd door het papieren luikje in de doos.

Hij zag een circuit met honderd dinkietoy-autootjes en in die autootjes waren duitsers die de zee wilden zien en die vast zaten in het circuit ‘Ouden-Rijn’. Boven dit tafreel was zonder spellingsfouten geschreven: ‘Duitsers die urenlang moeten wachten voor de Ouden-Rijn beleven nu eindelijk hun ware ‘Wacht-am-Rhein’.

De grootvader zei dat hij het prachtig vond maar hij was verbaasd omdat zijn kleinkinderen van 9 en 10 grappen verzonnen over vreselijke gebeurtenissen die naar zijn mening te maken hadden met de ondergang van het Koninkrijk der Nederlanden. In zijn jeugd had hij geleerd: Zij zullen het niet hebben zolang de IJ-stad staat. Zolang in Neerland's aderen, een polsslag ‘Neerlands’ slaat. En hij dacht: Zou het waar zijn dat het woord des Zwijgers moedwillig werd verzaakt? Zeg dat die ‘De Zwijger’ een demagoog was, dat die wilde heersen, maar wat anders toch dan zo'n man die blij was met een groot huis en het betreurde dat hij daarvoor ook nog de nationale zaak diende te dienen. God weet gebruikt de Allerhoogste onschuldige kinderen om ons inzicht te geven in grote zaken. In onze waanwijsheid hebben wij veel gering geacht.

Dit alles dacht die grootvader. Zijn kleindochter Tineke zei: ‘Voor een kersepit mag je wat zien’. De oude man gaf een dubbeltje en hij stak zijn hoofd door het luikje van de deur van het kantoortje van vroeger. Hij hield van zijn kleinkinderen en hij was ook een beetje nieuwsgierig naar hun nieuwe ideeën, zo anders dan die vroegere verzinsels van uitgeknipte engelen en bloemen en een kruis met rozen. Hij zag rode en witte paddestoelen en een rebus die hij moest oplossen.

‘Ik zal het proberen’, zei hij, zijn hoofd door het luikje. Toen zijn hoofd in het mandje viel zag hij dat het plafond zo wit werd als het zonlicht en opeens was het zwart. Hij hoorde de engelen juichen en hij herkende de stemmen van Tineke en zijn lieve kleinzoon. En dit was het laatste wat hij hoorde, hun lieve stemmen in een diepe duisternis, hun juichende engelenzang.