Hollands Maandblad. Jaargang 7 (214-225)

[p. 15]

Amsterdams kwartier
N. Scheepmaker

Dat is pas journalistiek mensen: ik was persoonlijk aanwezig, je zou bijna kunnen zeggen: ik zag het ontspringen van de bron van de onlusten op de Prinsengracht op die beruchte zaterdagmiddag. Maar laat ik het even chronologisch vertellen, geen paniek. Ik reed met mijn Simca 1000 (u krijgt alles in details) van de Utrechtsestraat de Prinsengracht op, richting Amstel, in de naïeve verwachting voor het pand van Polak en Van Gennep waar de fototentoonstelling werd gehouden te kunnen parkeren. Ik merkte al dra dat ik misgegokt had, de straat werd versperd door belangstellenden die wachtten tot zij de tentoonstellingsruimte konden betreden en daardoor kwam ik slechts voetstaps vooruit.

Gelukkig had ik mijn hersens nog bij elkaar, ik toeterde niet al te provocerend, trok een geduldig gezicht en wrikte centimeter voor centimeter naar voren zonder de gram van de verzamelden op mij te laden. Maar het ging wel heel langzaam, bovendien werd mij steeds duidelijker dat de parkeerplaatsen schaars waren aan deze kant van de Prinsengracht, en daarom nam ik maar de raad van Harry Mulisch ter harte (‘weet wat je doet, provo's houden niet van auto's’), schakelde in mijn achteruit en begaf mij achterwaarts door de dunnere oploop heen, waarbij een langharige jongeman bereidwillig opzijstapte (ik herinner mij dat nog goed) omdat ik toevallig op de achterbank een Provo 6 had liggen.

Terug dus naar de Utrechtsestraat, wat geen probleem opleverde, want deze verkeersader was vrij begaanbaar voor het verkeer. Ik zette mijn auto op het Amstelveld en begaf mij opnieuw naar de Prinsengracht 820. Daar trof ik, onder meer, Joop van Tijn en zijn vrouw Gina, die voorstelden even mee te gaan naar de Olofspoort of hoe dat precies heet, in ieder geval een kaal lokaal op de Keizersgracht, eveneens vlak bij de Utrechtsestraat, om een verversing te gaan drinken. Op dat moment kwam ook Jan Wolkers eraan met zijn vrouw, Jan met een kip in zijn armen die hij tussen de menigte vandaan had geplukt toen het stomme dier als een verlengde demonstratie (naar het schijnt van één hoog) tussen de menigte was geworpen, een onsmakelijk idee, want een smeris mag dan wel eens een kip worden genoemd, het gaat niet aan om weerloze kippen als strijdmiddel tegen politie en overheidsvertegenwoordigers te misbruiken. Zo liepen we met een zeer beperkt plukje mensen (Lekkerkerker was er ook bij, hoorde ik later) van de Prinsengracht de Utrechtsestraat op, toen plotseling een Volkspolitiewagen of een Politievolkswagen van de Volkswagenpolitie eraan kwam rijden, pal voor onze neuzen stopte en twee agenten uitbraakte. Dat laatste woord klinkt provocerender dan ik het bedoel, maar het is moeilijk een beter woord te bedenken omdat die wagen onderwerp is van de zin.

De ene agent, een woordvoerder zogezegd, en bovendien een hele intelligente zegt Joop van Tijn (‘dat is die agent die zo goed Frans spreekt’, zei hij tegen Gina), want die was er bij hoe hij de Franse journalisten te woord stond die een aanklacht tegen het politieoptreden kwamen indienen, welke aanklacht later verdraaid in het politierapport bleek te zijn opgenomen, zei tegen Jan Wolkers: ‘U loopt aan het hoofd van een volksoptocht, waar gaat de reis naar toe?’ Wolkers, die zich juist uit het gedrang had gewerkt om de kip in veiligheid te brengen, keek verbaasd achterom, zei dat hij op weg was naar huis en dat hij bij zijn weten alleen maar gelijk op liep met het vijftal hierboven al genoemde personen.

Inmiddels waren er natuurlijk al nieuwsgierigen toegestroomd om te horen wat de politie tegen Jan Wolkers te zeggen had terwijl aan de andere kant de Volkspolitiewagen nu pas goed het verkeer belemmerde in de verkeersader, nog afgezien van het feit dat wij, rustig op weg naar de Olofspoort, er niet door konden. ‘Ik zou maar heel snel doorlopen’ zei dezelfde agent enigszins sarcastisch (wat zijn goed recht is), ‘want voor u het weet hebt u een sabel in uw nek’. ‘Ja, ja’, antwoordde Wolkers met zijn halfhoge, nasale stem, ‘daar weet ik alles van, ik kom net van die tentoonstelling af, daar kunt u het allemaal zien’, wat ik nogal ad rem van hem vond. Trouwens, hij bleef de rust

[p. 16]

zelve, een jongen die zo'n situatie wel kan ‘handlen’. ‘Gaat u nu maar snel weg’, zei de agent, ‘u bent gewaarschuwd, als er straks iets gebeurt hebben wij het weer gedaan’, een en ander meer in het bijzonder tot Joop van Tijn.

Enfin, goede staatsburgers die wij zijn, liepen wij dus verder, Jan Wolkers naar huis, wij naar de Olofspoort of hoe het daar mocht heten, en we zeiden nog tegen elkaar: ‘Daar komt straks nog gedonder van’, niet verwachtend dat het al zo snel en zo hevig zou uitbarsten. De menigte was immers nauwelijks opgeschoten, meer afwachtend (op de opening van de tentoonstelling) dan uitdagend, en bovendien zou de politie wel wijzer wezen, dachten we nog in onze onschuld. Je kan natuurlijk zeggen dat het verkeer werd belemmerd op de even zijde van de Prinsengracht, maar dat was maar in één richting, bovendien wordt het verkeer dag in dag uit belemmerd op de Amsterdamse grachten door lossende en ladende vrachtauto's zonder dat een agent ooit de bullepees uit de schede trekt. We waren trouwens niet de enigen die dachten dat het zo'n vaart niet zou lopen, want menige publicist stond een gracht verder in de Olofspoort een biertje te drinken toen kort na onze aankomst het bericht binnenkwam dat de zuiveringsacties een aanvang hadden genomen. Dus daar gingen we weer, na enige aarzeling (plicht gaat voor de sinas, maar aan de andere kant zou het wel weer net zijn afgelopen als we er aankwamen, er was in diepste wezen immers niets aan de hand?), maar jawel hoor: het was weer raak! Agenten die ‘doorlopen!’ zeggen tegen de voorsten van een menigte, die voorsten die alleen al om technische redenen niet snel uit de voeten kunnen, de agent die dan tegen ze aan begint te duwen, de geduwden die een geïrriteerde afweerbeweging maken (‘blijf met je poten van m'n lijf’ of zoiets) en de agent die dan uithaalt. Wie provoceert er eigenlijk? Na het even vanaf de overkant te hebben aangekeken besloten we het café binnen te gaan op de hoek van Utrechtsestraat en Prinsegracht, de eigenaar deed de deur op slot, en daar stonden we, op de stoelen, over het gordijntje heen kijkend, ‘mag ik een jus d'orange van u?’, een stelletje razende reporters dat heet van de naald de indrukken gezeefd door de spiegelruit op zich in liet werken, dat is pas journalistiek!

Het is vaak een kwestie van bekijken en van strategie, zeg ik altijd, later kwam Aad van der Mijn er ook nog bij, je kan wel zeggen dat de bloem der journalistieke natie daar, goed afgeschermd in een aangename omgeving, zijn werk stond te doen. De mening zou misschien kunnen postvatten dat vanachter een caféraam de essentie van zo'n rel niet gevat kan worden, maar dat lijkt me te pessimistisch gezien. ‘Als je zo'n charge eenmaal een paar keer aan den lijve hebt ondervonden,’ zei Joop van Tijn trouwens, ‘gaat de animo er een beetje af’. Wat zagen wij daar nu, vanachter dat raam? Bekende passanten bijvoorbeeld: Harry Mulisch, Bram de Swaan, Hugo Brandt Corstius, notabele provo's waaronder een raadskandidaat en niet te vergeten de agent die pal voor onze neus met een bullepees een oud gekromd vrouwtje hielp oversteken. ‘Oom agent in moderne uitrusting’. Pal voor ons remde ook het overvalbusje, de deur werd opengeworpen en een agent pakte er een armvol sabels uit, een stuk of acht zou ik zeggen, die hij als een schoof korenaren opnam en meenam om ze rond te delen onder de agenten, neem ik aan.

Er ontspon zich, pal voor de ruit, ook een discussie tussen buurtgenoten, twee kijvende vrouwen, van wie ik merkwaardig genoeg geen woord kon verstaan (televisie met weggedraaid geluid), maar waarvan een stamgast, die er pal naast stond met slechts de ruit als scheiding tussen hem en de vrouwen in, een plastische reportage gaf, waarvan de authenticiteit niet te achterhalen viel. ‘Je moer was zelf een hoer!’, meldde hij enthousiast aan de andere inzittenden van het café, en ‘rot op met je geverfde smoel’, een gesprek dus waarvan het verband met de omliggende gebeurtenissen moeilijk te achterhalen viel.

Na een uurtje leek de rust weer enigszins te zijn weergekeerd, weliswaar was het verkeer door de Utrechtsestraat nog steeds wat ontregeld door het regelend optreden van de politie, maar de grootste commotie leek voorbij, een overvalbusje reed weg, een politievolkswagen verdween, ik rekende af en begaf mij naar het Amstelveld om de auto te halen. Wie liepen dezelfde kant op? Precies ja, Peter Schat, Harry Mulisch en zijn Ineke, en Bram de Swaan die allemaal net zo verrast opkeken als ik toen op het Amstelveld een rij politie te paard bleek te staan, als in een remise, een peloton Blücher dat op het beslissende moment zou komen toeslaan als de strijd tegen de provo's verloren dreigde te gaan. Bram de Swaan (hij zonder sabel) raakte helemaal begeesterd, ging naast de rij op zijn hurken zitten om te kijken of ze wel goed gericht stonden, en gaf behulpzame aanwijzingen: ‘Vijfde paard ietsje naar voren!’ Dat heet zuigen, als ik het wel heb, Engelse paradewachten voor Buckingham Palace en soortgelijke beziens-

[p. 17]

waardigheden zijn daar bijzonder goed tegen getraind, en dat heus niet alleen voordat de Engelsen zo eerbiedig naar hen staren, daar heb ik wel andere staaltjes van meegemaakt, zo provocerend, dat ik het zelfs als buitenlander gênant begon te vinden.

Maar goed, Amsterdammers zijn geen Londenaren, dat geldt zeker voor onze agenten. Een van die agenten te paard reed uit het gelid weg om tien meter voor hem twee langharige jongetjes die tegen een auto stonden te leunen weg te jagen, u weet wel, het paard dat met zijn hoofd zwaait vlak langs de koppen van die jongens, een verwijzing naar moedwillige beschadiging van de auto, de jongens die onwillig uit hun leunende positie omhoog komen, de agent die weer achterwaarts terug manoeuvreert het gelid in, de ene jongen die iets mompelt van ‘ouwehoer’, een andere agent die kordaat met zijn paard naar voren stapt en boos tegen die jongen zegt: ‘wij zijn geen ouwehoeren!’ en de jongens een eindweegs van de auto vandaan jaagt, kortom: er gebeurde niets, nog net niet, maar stel die ene jongen had de bullepees gevoeld, had hij dat dan geprovoceerd?, of mag je van een agent verwachten dat hij net als iedere behoorlijke scheidsrechter niet alles ‘hoort’ wat er door de spelers aan zijn adres wordt gezegd, want dan kan je wel aan de gang blijven. Nog afgezien van het feit dat een scheidsrechter niet met een bullepees rondloopt, en zijn functie niet als een vak uitoefent, maar uit liefhebberij.

Enfin, ik ben daarna weggereden, in de overtuiging dat de hele rel achterwege zou zijn gebleven als de politie gewoon was blijven kaarten in het posthuis. In Athene (kleine twee miljoen verhitte inwoners) werd vorig jaar een student (Sotiris Petroulas) gedood bij een demonstratie doordat hij, na te zijn neergeknuppeld door de politie, verstikte in een naast hem neergeworpen rookbom. De begrafenis zou een enorme demonstratie worden en gevreesd werd dat er daarbij nog meer doden zouden vallen als het tot een botsing zou komen tussen de politie en de demonstranten. De politie bleef thuis. Er vielen geen doden, geen gewonden.

Ik ben, achteraf gezien, voor het huwelijk. Een paar maanden geleden was ik zo ondeugend mijn auto in mijn eigen straat te parkeren, naast de straatlange parkeerhaven, op de plaats waar deze net iets te vroeg ophield, maar ik geef toe: daar is trottoir. Mijn auto zette ik met zijn twee linkerwielen op het trottoir, de andere twee bleven in de parkeerhaven, en als geschoold voetballer neem ik dan aan dat hij nog niet in overtreding is, immers: de bal moet de lijn geheel

[p. 18]

en al gepasseerd zijn voordat hij ‘uit’ is.

Maar goed, H. Hermandad dacht er anders over, er zat een bonnetje onder de ruitenwisser. Het is dan de bedoeling dat je meteen dezelfde dag of anders de volgende dag naar het betreffende bureau gaat, niet eens zozeer om excuses aan te bieden of een en ander ongedaan te maken, maar om de exacte personalia op te geven en zevenenhalve gulden te betalen. Wat mij daar soms van weerhoudt zijn ten eerste de parkeermoeilijkheden bij zo'n politiebureau (voor je het weet heb je weer een bon) en ten tweede hetzelfde tijdgebrek dat mij er vaak toe dwingt verkeerd te parkeren.

Hoe dan ook, ik had geen tijd om naar het bureau te gaan, en geruime tijd later kreeg ik bericht dat ik vijftien gulden moest storten, want administratieve bezigheden schijnen hoog gehonoreerd te worden bij de gemeente. Ik vergat dat, ik geef het toe, en moest dus, op een maandag, om half drie, voor de kantonrechter of zoiets verschijnen. Tijdgebrek, en (ik geef het opnieuw toe) 40% vergeetachtigheid zorgden ervoor dat ik me ook dat te laat herinnerde, zodat het mij niet hoefde te verbazen dat ik onlangs bericht kreeg te zijn veroordeeld tot vijfentwintig gulden boete of vijf dagen hechtenis. Dat is nogal wat, vijf dagen brommen voor twee wielen op de stoep, maar de hemel zij dank werd tegelijk bericht dat een en ander mij vrijgescholden werd wegens het huwelijk van prinses Beatrix.

Kijk, en nu heb je mensen die principieel zijn, en hoog opspelend naar het bureau gaan en zeggen dat zij eisen hun boete (of nog liever hun vijf dagen) te mogen betalen, maar daar heb ik mij gelukkig aan weten te ontworstelen. Want weet u, die kwijtschelding is alleen voor het huwelijk van Beatrix, Claus wordt niet genoemd, dus ik bedoel maar, àls, ja dan, maar nu hoeft het niet, want enzovoort.

Leonard Huizinga eindigde zijn artikel in De Telegraaf van vrijdag 18 maart met een welgemeend ‘Sieg Heil!’, althans in de buiteneditie. In de daarop volgende stadseditie was het weggelaten, want u weet: Amsterdam is een lastige stad. Toch miste het stukje nu de finishing touch, vond ik, men kan niet ongestraft schrappen in literair werk.