Hollands Maandblad. Jaargang 7 (214-225)

[p. 18]

Een goed mens
Henk Romijn Meijer

‘Maar wiskunde...’

‘Kom, Mr Meijer! De beginselen! U, met uw bevoegdheden!’

Warratah Coaching College: een huiswerkcentrale in een drukke buurt van Melbourne, instituut dat zich dagelijks in de aether begaf, klinkende praatjes, afwisselend verkocht door een mannenstem en een vrouwenstem. Muziek, kabaal. De kinderen hangerig, geprikkeld? Gezanik? Gezeur? Hoofdpijn? Als bij toverslag, nog voor het verschuldigde bedrag zou zijn gestort op rekening nummer zoveel, bij wijze van spreken, zou aan dit alles een eind komen, want ‘onze’ bekwame leraren kennen de moeilijkheden van uw kind persoonlijk, en... Een bovenal op immigranten gerichte woordenvloed, want wie dan ook de leiding had van dit bloeiende bedrijf wist dat Italianen, Grieken, Polen, Duitsers opgegroeid zijn tot een grotere eerbied voor ‘an education’ dan de robuste Australiër.

‘En...’ aarzelde ik. ‘De boeken?’

Het meisje met de glimmend gepoetste nagels trok haar wenkbrauwen op. De ogen eronder namen mij wantrouwend op. De telefoon ratelde.

‘Ja?’

Ze praatte vlug en keek intussen nog eens naar het stuk papier dat ik had ingevuld.

‘Ja, Mr Meijer... Wij hebben hier altijd het systeem dat de leraar altijd de boeken gebruikt die de leerling zelf ook gebruikt, dus...’

Er viel een stilte tussen ons.

‘En die zie ik dan wanneer ik naar hem toega?’

Ze knikte.

Mijn eerste leerling was een Italiaanse jongen van een jaar of veertien, - Ennio, groot, donker, bonkig van arm en been en al vrij dik. Hij had gore nagels, een bleek vlezig gezicht, dikke lippen en broeierige bruine ogen. Hij gaf mij een hand en keek dadelijk mompelend opzij, en terwijl ik bij zijn vader stond maakte hij twee trage stappen naar de tafel en ging hij op een stoel zitten, ruggegraatloos achter een kleine stapel met dun pakpapier gekafte boeken waarvan het bovenste zijn naam vertoonde in pikzwarte, dikke, overal gevlekte lijnen, en schriften waarvan de hoeken waren geplet, de randen gerafeld, en waaruit hier en daar een te groot stuk los papier stak. Ennio leunde slaperig achterover, een hand onder zijn knoestig achterhoofd.

Ik keerde me naar de vader.

‘Good?’ vroeg hij zacht en moeilijk. Hij glimlachte verontschuldigend. Hij droeg een donker gloednieuw pak en zijn haar moest even voor mijn komst zijn gekamd.

We stonden in een donkere achterkamer. Twee deuren tegenover elkaar, een raam in de zijmuur, dat uitzag op een mager steegje en een blinde houten muur. Op de tafel lag een donkerrood kleed, boven het kleed hing een lamp met een bruin aangeslagen kap. Het behang aan de muren was vergeeld, de luie stoelen, drie, waren vergeeld en somber, de kussens ingedeukt. Hoe het mogelijk was wist ik niet, maar er drong geen enkel geluid van buiten door. Er bestond geen straat, geen leven buiten deze bruine kamer, de hoffelijke vader die glimlachte, geld stortte, gebaarde en geen Engels sprak, de zoon, zijn voetbalpostuur, zijn fors Australisch accent, zijn troosteloos schoolgerei.

Tegen de vader zei ik dat het best zou gaan.

‘Dat zei Mr. Perry ook,’ zei de jongen vanaf zijn stoel. Hij had een zachte, fluweelachtige stem.

De vader keek beduusd van de jongen naar mij en glimlachte, zijn ogen aandachtig en schuw.

‘Good?’ vroeg hij nog eens, even schuchter als de eerste maal en uit zijn minimaal gebaar begreep ik dat hij de kamer bedoelde, de tafel, de stoel met leren zitting, voor mij klaargezet, het licht dat binnenviel, de temperatuur, de stilte, al de factoren die een rol zouden kunnen spelen bij ons verbond en waarbij hij van dienst kon zijn.

‘Yes,’ zei ik beslist.

De vader maakte een bedeesd buiginkje. Bij de deur glimlachte hij nog eenmaal achterom. Toen verwijderde hij zich, plotseling gehaast.

In de stilte stelde Ennio wiskunde voor - hij had moeite met Latijn en wiskunde (en alle andere vakken), maar liever eerst wis-

[p. 19]

kunde - en hij greep meteen het bovenste boek van de stapel. Hij moest de boeken in de volgorde hebben gelegd waarin hij werken wilde. Slim, maar ook eenvoudig te doorzien. Ik opende het, - opende het op dinsdagsavonds zeven uur, een harde bel, een kamer met een overbodig opstapje waarover ik steeds struikelde, kamer vol doffe boeken en waar het eeuwig vroor, de kalende vrijgezel die nooit gevaarlijk werd, zijn plotseling gehinnik, lappen ruitjespapier bij zijn rechterarm waarop hij tekens plaatste als ik naar mijn sommen staarde. Er woonde in dat huis een oude moeder in donkere kleren die ik eens achter in de gang heb zien lopen, en van buiten zag je een veranda met drie rieten stoelen.

‘Nou,’ zei ik, ‘wiskunde,’ maar ik zag alleen sommen, meedogenloos genummerd vooraan de bladzijden, sommen gegrondvest op tafereeltjes uit het leven - iemand koopt 26 platen zink, zo lang zo breed zo duur, wat is als hij nu, - Gemakkelijk tot een zeker punt waarheen een brede weg leidt, daarna staat het verstand er bij stil.

‘Maar dit is helemaal geen wiskunde. Of noemen jullie dat soms wiskunde op school? Dan moeten we eerst maar eens -’

‘Rekenen,’ zei Ennio.

Hij vestigde mijn aandacht op som 153.

‘Moet je die voor morgen maken?’

‘Heb ik al gemaakt.’

Hij keek me aan met ingehouden trots, de uitdaging gereed voor als ik het niet geloven zou. Zelfs kwam hij een beetje overeind.

‘En komt hij goed uit?’

‘Yes, - ik geloof van wel.’

Terwijl hij zijn kladschrift voor mij opensloeg bladerde ik afwezig in het boek: mensen die balen kochten, spijkers sloegen, hout versleepten (waarom toch?), een vat vulden, een vat ledigden - mensen wier persoonlijke problemen zich opdrongen in inches, feet, miles, shillings, pounds, guineas - onnatuurlijke, onhandelbare grootheden.

‘Dan moet je eerst de prijs van elk stuk afzonderlijk uitrekenen,’ vertelde Ennio mij, ‘en daaruit kun je dan afleiden wat -’ En om mijn belangstelling verder te prikkelen toonde hij het kladschrift, een deling met een staart, maar overigens in een vorm die ik niet eerder had gezien, een vermenigvuldiging, schijnbaar zonder begin of eind, louter middenstuk.

‘Hoe doen jullie dat hier?’

‘Wat sir?’ vroeg hij gulzig.

‘Hoe zet je zo'n vermenigvuldiging hier in elkaar?’

Mijn stem was ongeduldig. Ennio begreep mij niet.

Toen liet ik hem zien dat de mensen van Nederland beginnen bij het laagste cijfer in plaats van het hoogste. Gesteld dus dat iemand acht honderd zeven en zestig zou moeten vermenigvuldigen met drie honderd een en twintig, dan zou hij eerst acht honderd zeven en zestig vermenigvuldigen met een, dan met twintig, dan met drie honderd, en niet eerst acht honderd zeven en zestig met drie honderd, dan met twintig, dan met een. Ennio knikte levendig, was al bezig om met een ballpoint hetzelfde toe te passen op negen duizend vijf honderd zeven en twintig maal twee duizend zeven honderd zes en negentig. Zijn hoofd was nu los van zijn handen en hij fronste telkens snel zijn voorhoofd. Het verschil in methode vond hij ‘interessant.’

‘Laten we iets anders doen - Latijn.’

Ik vind het moeilijk om mijn stem de klank van definitief gezag te geven, het vragende erin volkomen te verdoezelen.

‘All right,’ zei Ennio hangerig.

Ennio hield me een stukje ter vertaling voor. Alle woorden vergeten, de zinnen rekten zich schaamteloos over meer dan de lengte van de regel. Waren ze werkelijk zo ver gevorderd op die school, in dit land, vroeg ik me af, bij wijze van excuus. Of was er weer iets aan de hand, als met die omgedraaide vermenigvuldiging? Mr. Meijer! De beginselen! Ennio haalde met een plastic driehoek zwarte kloddertjes van onder zijn nagels. Met uw bevoegdheden! Grote ogen. Wat was het donker hier. De muren waren geel. Zou die jongen geen moeder hebben?

‘Lees maar voor, de eerste regels.’

Ennio dreunde, eerst in het plat Latijns-Australisch, terwijl ik naar vormen zocht, constructies, uitgangen die elkaar verdroegen.

‘Zal ik het Engels voorlezen?’

Hij keek me van opzij aan, zijn trui gerimpeld en opgeschoven, zijn hand nu tegen zijn linker oor.

Hij ratelde de zinnen af.

Ik luisterde in gedachten.

‘Is dat je huiswerk? Dat stukje?’

‘Nee.’

Hij schudde zijn hoofd.

‘Nee, voor gisteren, - hebben we gisteren al gedaan.’

‘Had je die zinnen allemaal goed?’

‘Yes’.

‘Zal ik ze laten zien,’ vervolgde hij, omdat ik niets meer vroeg.

Het was een thema in een beverig handschrift, doorkruist met rode strepen, doorzeefd met verbeteringen.

‘Was dat allemaal fout?’

‘Maar ik heb alles meteen verbeterd,’ ver-

[p. 20]

dedigde hij zich. ‘Het is in de klas voorgelezen.’

Bij het volgende stuk hakkelde hij, zijn stem vervuld van onschuld en bedrog, zijn hoofd verveeld tussen beide armen weggezakt.

‘Nou. Welk woord hoort hier nou bij?’

‘Wat, sir?’

‘Welk woord moet je hier bij trekken? Waar kijk je dan altijd eerst naar? Altijd eerst kijken naar...’ Invullen.

‘De uitgang, sir.’

‘Nou dan.’

Ik onderdrukte een geeuw die rechtsomkeerd maakte en een ogenblik later met hernieuwde kracht terugkeerde.

‘Vertaal het dan.’

‘Kan ik niet, sir.’

‘Wat vind je dan moeilijk?’

‘Ik weet niet wat dat woord betekent.’

‘Onzin. Dat is een heel gewoon woord, dat heb je natuurlijk gehad.’

‘Dat heb ik nog nooit gehad, sir, - dat woord.’

‘Natuurlijk heb je dat gehad.’

‘Maar onze leraar heeft gezegd dat we het mochten opzoeken als we een woord niet gehad hadden.’

‘Waarom zoek je het dan niet op?’

‘O - all right.’

‘Ik hoef het toch niet voor je te doen?’

Ennio glimlachte heel even uit de hoek van zijn mond, een glimlach van herkenning. Hij liet zijn ballpoint over de rijen woorden gaan, van boven naar beneden, dan omhoog, dan weer terug.

‘Heb je het nog niet?’

Hij knikte.

‘Sir?’

‘Ja?’

‘Hoe spreek je uw naam uit, sir? Meijer?’

‘Meijer? Zo: Meijer.’

‘Meijer.’

‘Nee, luister: Meijer.’

‘Meijer.’

‘M-e-ij-e-r.’

‘Meijer?’

‘Meijer.’

Ennio haalde zijn schouders op.

‘Dat woord heb je toch wel eerder gehad?’

‘Ja, toch wel, geloof ik, sir.’

‘Dat zou ik ook denken, zeg. Het is een heel gewoon woord.’

Ik vond de dag daarop zijn Latijnse grammatica tweedehands in de stad. Ik werkte hem door, van het begin af aan, maakte thema's, staarde naar het plafond met bewegende lippen tot de rijtjes ‘er muurvast inzaten’, zoals dat vroeger heette en wanneer mijn aandacht verslapte groeide ik uit tot een klassiek geleerde, mild en tot de deksel toe gevuld met wijsheid, filosofisch, subtiel van raad, vol voors en tegens...

De volgende keer trok Ennio zelf de deur voor mij open. Zodra ik in de duistere kamer stond zei hij:

‘Het hoeft niet meer.’

Ik ging op mijn oude plaats zitten.

‘Nee, heus niet. Ik begrijp het nu.’

‘Wat bedoel je?’

‘U heeft het me uitgelegd en nu hoeft het niet meer.’

Hij schudde beslist zijn hoofd.

‘U hoeft niet meer terug te komen,’ zei hij beleefd.

‘Wat begrijp je dan?’

‘Gewoon. Woordjes bij elkaar zoeken, dat soort dingen.’

Ik gaf hem een felle les, een dolksteek, waarbij ik merkte dat de jongen niets begreep, niets wist, niets wilde. Ik maakte mij zelfs kwaad, wees hem ongeduldig terecht, niets deugde van zijn werk, niets. Denk je dat je zo - Ennio pruttelde. Hij vond het niet prettig om zo toegesproken te worden. Nu was hij ook kwaad en bovendien duurde de les hem al een mijl te lang.

Tegen het einde van de les liet de vader van Ennio een mijnheer binnen, in sjieke grijze kleren, iemand met grote stappen, zeker achter in de veertig, autoritair, gehaast -.

‘Mr Perry,’ zei Ennio. Opgelucht stond hij op.

Mr. Perry kwam druk bij de tafel staan, zijn jas wagenwijd open, zijn hand in zijn leren actetas.

‘Beetje lastig,’ zei hij zonder iemand aan te kijken. ‘Enfin -’.

Ennio verloor Mr Perry niet meer uit het oog. Mr Perry hield Ennios vader een papier ter tekening voor. Hij trok in zijn schouders, streek zijn handpalm over zijn haar bijna zonder het te raken, keek vluchtig keurend de kamer rond en haalde zijn neus met twee korte rukjes op. Daarna wipten zijn hakken van de grond. Ennios vader ging zitten, legde het papier voor zich op tafel en keek gespannen naar de letters. Hij keerde het blad om, om te zien of aan de andere kant iets stond, haalde diep adem en spelde het gedrukte nog eens door, woord voor woord, van voren af. Mr. Perry liet zijn vingers kraken en keek snel om naar de deur alsof hij een geluid had gehoord. De vader reikte over de tafel naar Ennios ballpoint, glimlachte in de richting van Mr Perry en plaatste langzaam zijn handtekening. Hij reikte Mr Perry het papier aan, waarop Mr Perry lawaaierig een portefeuille uit zijn actetas haalde.

[p. 21]

‘Twee lessen eraf, dus,’ zei Mr Perry.

De vader glimlachte.

‘U bent te goed voor ons, jonge man,’ zei Mr Perry gekscherend tegen mij: een joviale heer ineens, die in verbluffend korte tijd de kamer uit, de gang op - Doktershaast.

Ennios vader maakte een minzaam buiginkje naar mij toe.

‘Vind je hem aardig?’ vroeg ik Ennio nieuwsgierig.

‘Mr Perry? Oh - he's a good man.’

Ik kwam erachter dat de leerling dertig shilling moest betalen voor een les: vijftien voor de schatkist, Mr Perry, zijn kantoor, zijn meisjes; vijftien, discreet verpakt als cheque per post, voor mij, bevoegd, ervaren.

Een paar maanden lang doorkruiste ik in mijn blauwe rook blazende Morris Minor de stad, de kaart open op de bank naast mij, en haastig zoeken bij elk stoplicht. Deze tochtjes die zoveel tijd in beslag namen als de lessen zelf en waarbij ik, zowaar, enigszins de weg in Groot Melbourne leerde kennen, vormden het aangenaamste deel van mijn miezerig werk. Rekenen en wiskunde had ik eraan gegeven, maar er bleef voldoende staan. De gedachte dat ik eraan meehielp om deze onbevangen ouders het geld uit de zak te wurmen stoorde mij niet, maar wanneer ik de mensen een hand moest geven, wanneer ze mij hun zoon toevertrouwden en ik getuige werd van hun aangeadverteerd geloof, hun opofferingsgezindheid, wanneer ze me vol vertrouwen toespraken in hun brabbelig, verknipt Engels, thee en koektrommel aandroegen, op de tenen achter onze stoel langs liepen en ik hun zo diep on-Australisch gemier en gescharrel over het schoolwerk, de ‘education’ gade sloeg zakte ik door de vloer. Dikwijls verwenste ik mijn optimisme dat me tot dit werk had verleid en dat me al zo vaak tevoren parten had gespeeld, - alsof iets ooit mee kon vallen.

De leerling die mij deed besluiten ermee op te houden kwam uit Polen. Besluiten? Zo gunstig lag het niet, - ik verzonk, verstopte mij achter een schutting tot niemand mij meer zag, iedereen mijn bestaan vergeten was. Wel heb ik mijn bed doen schudden van moordlust, Mr Perry onder het kapmes, dieven! oplichters! - dit tussen haakjes, ter volledigheid. Er was een tuintje met kiezels en gras voor het huis, en waren tekenen van welstand in de kamer aan de straat waar ik mijn lessen geven mocht, maar de schrikkerigheid, de opwinding en de angst begon bij deze mensen nog dicht aan de oppervlakte.

De vader was een forse man, in een donker pak, een rood, van boven tot onder dichtgeknoopt vest onder zijn jas, een dot grijs haar aan weerskanten van zijn hoofd boven elk uitstaand oor. Hij bejegende mij met eerbied en vertrouwen, beval zijn zoon kort en heftig om mij een hand te geven en liet de jongen bij ons staan, terwijl hij mij aankeek, handenwringend, uit hysterische wijdopen blauwe ogen.

‘Hij moet werken.’

Het lachje om zijn mond verschoot van kleur.

De jongen die een naam droeg waar niemand iets van maken kon, op school verkort tot Gaby, bleef zwijgen, met hangend hoofd. Zijn gezicht stond op strafwerk, zijn vingers plukten aan zijn trui.

De vader draaide onrustig op zijn hakken en snoof.

‘Hij moet hard werken.’

Het Engels viel aan stukken op zijn overhaaste tong.

‘We zullen het samen wel vinden.’

‘Werken.’

De jongen was dertien jaar, geloof ik. Hij had een kleine neus en levendige ogen in een sproeterig gezicht dat al bewolkt stond als ik binnenkwam, met mijn schooltas, mijn autoriteit, mijn schuldig ‘hoe gaat het,’ - de uitdrukking van silva, silvae, silvae, werkwoordsvormen, invuloefeningen. Meestal speelde zijn jongere broertje voor het huis om deze tijd, half vijf, in de tuin, of op het trottoir.

Een vrouw kam schuw de kamer binnen en bracht twee koppen thee. We veroorloofden ons een pauze en roerden stil in onze kopjes toen ze weggegleden was.

‘Kun jij nog Pools praten? Zeg?’

‘O - ik kan het verstaan, - als de mensen met elkaar praten.’

Gaby raakte zijn lippen aan en keek naar het licht van buiten dat brak, bewoog, weerkaatst

[p. 22-23]

[p. 24]

werd aan de oppervlakte van zijn thee.

‘Mijn vader en moeder praten Pools met elkaar,’ zei hij ineens, uit eigen beweging.

‘Hoe vind je dat?’

Gaby bracht het kopje naar zijn mond, maar zette het weer neer zonder dat hij een slok genomen had. Hij vond thee niet lekker, maar dronk het, omdat hij met mij mee moest drinken, van zijn vader. Hij gaf geen antwoord.

‘Maar kun je het nog spreken?’

‘Een beetje nog wel.’

Hij haalde onverschillig een schouder op, kromde zijn rug en liet zijn ballpoint een blauwe lijn volgen in zijn schrift.

Van buiten klonk een schreeuw en onmiddellijk rekte Gaby zijn hals om te zien wat zijn broertje uitvoerde. Hij sprong op, bonkte op het raam. Zijn moeder werkte overdag en Gabys overwicht moest zijn broertje op het trottoir houden, een verantwoording die hij even zwaar liet wegen als de brieven die hij voor zijn vader in het Engels schreef.

Silva, silvae, silvae, de dreun, de hapering -

Altijd was er iets gaande in het huis. Ik wist niet wie er woonde, wat visite was. Soms was de vader er niet. Dan liet Gaby mij zelf binnen, of een man die een meisje van een jaar of drie opzij schoof voor hij me vriendelijk grijnzend door liet gaan, zijn gezicht in staat van onverlichte verbazing. In een aangrenzende kamer heerste gefluister en soms praatte iemand hard door alles heen en klapte er bij in de handen. Gelachen werd er nooit, zover ik uit kon maken. Het rumoer leidde Gaby telkens af en hij probeerde, zonder het mij te laten merken, op te vangen wat er werd gezegd. Toen ik hem, geërgerd, sarcastisch vroeg waar ze het zo druk over hadden, antwoordde hij stug en ontwijkend. ‘O, over politiek en zo.’

‘Waarom doe je je best niet? Waarom probeer je niet?’ liet ik er op volgen.

Om de haverklap stond ik op en liep ik door de kamer, terwijl ik Gaby, geïrriteerd over de eentonigheid van zijn stem, monotone verwijten deed, beschuldigingen die ter beschikking staan op elk uur van de dag, grotesk in al hun eenvoud. Van zijn rechtervoet stond alleen zijn teen op de grond en het been daarboven veerde regelmatig op en neer.

‘Je had dit rijtje toch voor vandaag zullen leren?’

Gaby zweeg.

‘Nou?’

Telkens bleef hij steken op dezelfde plaats. Wanneer ik hem met een half woord over het dode punt hielp schoot hij door tot op de bodem van het paradigma. Nog eens, en weer verstarde hij op de bewuste tree. Hij schrompelde ineen en staarde onbeweeglijk ongelukkig naar zijn dichtgeslagen schrift.

‘Heb je er wel genoeg tijd aan besteed?’

Hij knikte flauw.

‘Zeg? Gaby?’

Hij knikte niet. Een stem laaide op in de andere kamer. Ik schoof mijn stoel naar achter en liep naar de deur alsof ik iets ging doen aan het lawaai.

‘Ik kan het haast niet geloven.’

Ik stond boven hem. Gaby haalde bijna onmerkbaar zijn schouders op.

‘Nog maar eens.’

Ik ging naast hem zitten, scherp luisterend naar wat hij in het Latijn te zeggen had. Zijn stem stierf weg, zijn hoofd gleed verder naar beneden. Ik tikte met mijn vulpen op zijn boek om hem aan werken te herinneren.

‘Ik doe wèl mijn best,’ zei Gaby, plotseling in de aanval.

Een bewustzijn van verlies dreef me to redeloos gescharrel, schriften open, dichtt vooruit, de haast waarmee ik soms nog on, gelezen boeken uit de kast neem, bladerlees, het ene na het andere, twee, drie blad, zijden, nooit meer, -.

Precies op het moment dat het uur voorbij was verscheen de vader.

‘How he go?’

Gaby was opgestaan. Hij keek naar de grond, frommelde een zakdoek tot een bal in beide handen.

‘Het gaat wel. Het gaat best,’ verbeterde ik mij.

Gaby treurde.

‘He work?’

‘Ja, - het gaat best.’

‘He must work.’

De vader fronste zijn kleurloze wenkbrauwen en keek over Gaby heen naar het raam. De straat erachter was uitgestorven en blakerde in de zon. Geen teken van Gabys broertje.

‘You tell him,’ zei de vader.

‘Hij doet zijn best wel, - het zal best gaan.’

‘He must work hard.’

‘Yes,’ zei ik.

‘Hè? Hè?’

Gaby hield zich stil, hoofd naar beneden, vol aandacht voor elk woord, elke kuch, snuif, elk verschuiven van de voeten.

De vader liet me zwijgend uit. Zijn stramme passen achtervolgden me, de kamer door, de gang in. Op de drempel van zijn deur kreeg ik een hoestbui die mij krom deed staan. Hij wierp me een dwingende blik toe, achterdochtig bij elke klank, zijn overspannen oren speurend naar een suggestie van betekenis. Ik verontschuldigde mij en hoestend keerde ik de man de rug toe.

[p. 25]

‘Gaby is misschien wat moe vandaag,’ stamelde ik toen ik me bijna had hersteld.

Zijn vader verstond hiervan één woord.

‘Tired? Him?’ zei hij fel. ‘Tired? What tired? I give him everything - Him young - When I was young -’.

Zijn verhaal stokte, het had lang genoeg geduurd. Werk, werk. Het suisde werk, hard werk. Hij moet werken. En de gruwelijkste geschiedenis over de jeugd van deze man wilde ik zonder slag of stoot aanvaarden, maar wist Gaby veel? Hij schreef zijn vaders brieven in voorbeeldig Engels, zonder fouten.

Het was alsof zijn ontzag voor mijn ‘education’ hem tenslotte tot bedaren bracht. Zelfs verscheen er, toen ik hem mijn hand gaf, een schuw en zenuwachtig lachje bij zijn grijze mondhoek. Gaby was toen al uit het gezicht verdwenen.

Hoewel ik tijdens de eerstvolgende les begon te zeggen dat hij nu op eigen kracht verder kon, kwam ik nog een paar maal terug. Mensen schoven door het huis, de vader hield mij sigaretten voor. Een keer vertelde Gaby mij een hakkelend verhaal waarin een voetbal voorkwam, maar toen ik hem iets naders vroeg knikte hij alleen.

Ik schreef de W.C.C. een officieel aandoend, hooggestemd briefje, waarin ik Mr Perry het feit voorhield dat ik van dan en dan af niet meer beschikbaar was. De brief vond zijn weg. Dat weet ik, omdat een van de meisjes mij nog twee, drie maal belde om te vragen of ik niet van gedachten kon veranderen, we hadden toch prettig samen gewerkt, altijd.

Ik belde de Pool om hem te zeggen dat het afgelopen was. Ik kreeg een mannenstem die ik niet kende en niet kon verstaan. De man verstond mij evenmin en ik brak af toen hij mijn naam ruwweg, in het klad, als het ware, driemaal had herhaald. Zodoende namen we niet een verhevigd afscheid.