Hollands Maandblad. Jaargang 6

[p. 12]

Bezoek in de middag
P.M. Reinders

Ik belde aan zonder goed te weten wat ik van plan was. Een kinderschoen die gisteren bij ons was blijven liggen, had ik in mijn hand.

‘Wie is daar?’ riep Lineke bovenaan de trap.

‘De schoenmaker’, riep ik terug met een wat verdraaide stem.

Ik liep de donkere trap op, langs de deur van de onderbuurvrouw waar ik veel over gehoord had. Een vrouw die graag ruzie maakte en dan met een bezem tegen het plafond stompte en naar boven schreeuwde dat Lineke een hoer was. Ik stelde me haar voor als een kromme heks met verwarde grijze haren en afzakkende kousen, zo een die vroeger wel door mijn dromen sprong als ik ziek was. Ik wou dat ze eens naar buiten kwam, niet alleen omdat ik nieuwsgierig was, maar ook omdat ik zo gek die trap opliep zonder goed te weten wat ik ging doen of wat er zou gaan gebeuren. Een kleine onderbreking zou welkom zijn. Maar de deur bleef dicht.

‘Dag’, zei Lineke toen ik boven was, ‘schoenmaker’.

Ze had een lieve glimlach. Het jongste kind stond naast haar. Ze tilde het op toen ik binnenliep en hield het zo voor haar gezicht dat ik haar geen zoen kon geven. Het zou natuurlijk wel gekund hebben, ik had het kind alleen maar een beetje weg hoeven duwen, maar het was duidelijk opgetild om een barrière te vormen en ik liet het dus maar zo. Ik vond het wel vreemd. Als Jane of Henk erbij waren, liet ze zich altijd een zoen geven, gisteren nog, en waarom dan nu niet? Omdat ik alleen was zeker. Vroeger was ik ook wel eens alleen bij haar geweest, in de tijd tussen haar huwelijken in. Dan zoende ik haar ook en dan zei ze: ‘Ha, eindelijk weer eens een mannezoen’, en dan gaf ik haar er ook een op de andere wang en hield ik haar schouders een beetje vast. Nu had ze weer een man en zou ze zoiets niet meer zeggen, maar daarom hoefde ze dat kind toch niet ineens voor haar gezicht te houden.

In een van de zijmuren van de kamer was een groot aquarium ingebouwd.

‘Is dat nieuw?’ vroeg ik.

‘Ja’, zei ze, ‘dat hebben we net een week. Mooi hè. Ik kan er uren naar kijken. Het is geweldig rustgevend.’

Er zwommen twee doorschijnende vissen in die onafgebroken om elkaar heen draaiden. Af en toe dook er een achter de waterplanten, maar dan was de tweede meteen ook weg, en even later kwamen ze weer te voorschijn, om elkaar heen draaiend, met starre ogen en een wrede muil die graag hapte. Ik werd er doodzenuwachtig van.

‘Ik zou al dat water toch niet zo in de kamer moeten hebben’, zei ik, ‘en dan met die bewegende dingen erin. Maar het is misschien wel mooi, ja.’

‘Wil je koffie of thee?’ vroeg ze.

‘Liever koffie’, zei ik, ‘als het kan.’

‘Het kan’, zei ze.

Ik ging het malen. Dat geeft een atmosfeer van rustige zelfverzekerdheid waarin situaties ineens helder kunnen worden en de juiste oplossing zich zonder verder nadenken voordoet. Zoiets was me al eens eerder gebeurd, jaren en jaren geleden, toen ik me in een onmogelijke verhouding gewerkt had met Jacqueline.

Lineke was een en al bedrijvigheid en liep af en aan met speelgoed, kledingstukken en kopjes. Ze schoof een paar keer rakelings langs me heen door het smalle keukentje.

‘Ik stop Basje even in bed’, zei ze, ‘het is zijn tijd.’

Van beneden klonk de stofzuiger van de onderbuurvrouw. Misschien zou straks de bezem nog komen en het geschreeuw.

‘Waarom gaf je me geen zoen, Lineke?’ zou ik moeten zeggen. ‘Ben je bang voor me? Of bang voor jezelf? Dacht je dat het een echte zoen zou worden en dat er dan god mag weten wat zou kunnen gebeuren? Dat ik je als een he-man de slaapkamer in zou dragen enzovoort? Of dat ik, de grote sterke, de integere zoals Joyce me noemt (nadat ze die integriteit op een warme avond even op de proef had gesteld) je na die echte zoen van me af zou slingeren zodat je een figuur zou slaan? Of omzeil je het gevaar uit loyaliteit tegenover Jane? Gevaar? Als ik het wist, waren we een eind verder. Zoals het nu is, begrijp ik er weinig van’. Ik zei het allemaal niet, nog niet in elk geval, we moesten eerst maar eens zien.

[p. 13]

De andere kinderen, er waren er nog twee, zouden wel niet voor een uur of vier uit school komen. Met Basje in bed hadden we het rijk alleen. We konden onze gang gaan, zoals men zegt. Lineke was druk met de koffie.

‘Neem jij er melk in?’ vroeg ze.

‘Nee’, zei ik.

Ze had een oude jurk aan en haar haar zat in de war. ‘Echt aantrekkelijke vrouwen zijn op hun aantrekkelijkst als je ze onverwachts overvalt’, had Eddy indertijd gezegd. Dat was op die ochtend geweest dat we naar Utrecht gelift waren omdat we zin hadden om Jacqueline te zien. Hij had gelijk gehad toen, en er was altijd iets van waar gebleven.

Terwijl Lineke met haar rug naar mij toe koffie stond in te schenken, zag ik dat ze geen schoenen aanhad, maar wijde zachte pantoffels, die haar iets half-uitgekleeds gaven. Ik herinnerde me een rare avond, minstens zo gek als deze middag, een jaar of dertien geleden. Jane en ik waren nog niet getrouwd. Ik zat te werken in Jane's huisje, een mooi onbewoonbaar verklaard krot met ratten onder de vloer en deuren die niet dicht konden. Jane was naar een of andere studentenbijeenkomst. Lineke kwam binnen en vroeg of ze op Jane mocht wachten. Ze zou me niet storen, zei ze. Ze trok haar schoenen uit, ging bij de boekenkast zitten, nam er een bundel gedichten uit en bleef zo de hele avond zitten lezen en bladeren. Nu heb ik schoenen uitdoen altijd als een uitnodiging tot erotische activiteit beschouwd, als een overgave eigenlijk. Ten onrechte misschien, ik heb het nooit getoetst, maar die indruk maakt het nu eenmaal. Ik heb die avond dan ook geen slag kunnen doen. Ik heb me zonder ophouden af zitten vragen of ze nog meer zou uittrekken of iets los zou gaan maken, en wat ik dan zou gaan doen. Ik had er geen idee van wat ze wilde. Was ze van plan, om Jane, haar hartsvriendin, eens een flinke loer te draaien, of wilde ze gewoon een avondje vrijen, zonder verder gezeur of gezanik? Het laatste leek me niet waarschijnlijk, zo ongecompliceerd was Lineke niet. Misschien had ze me tot daden willen verleiden en me dan eens goed voor schut zetten, met een klap in mijn gezicht bijvoorbeeld of een snijdend zinnetje. Tenslotte was ze toen behoorlijk jaloers op Jane en er was geen enkele reden om dat niet op mij te verhalen. Het zou ook nog kunnen dat ze eens wilde zien hoe zwak ik was, hoe gauw ik door de knieën zou gaan, met andere woorden, of ik wel goed genoeg was voor Jane. Dat was een hele kwestie in die tijd. Nu en dan keek ik eens naar haar (eerlijk gezegd moest ik me dwingen om niet aan één stuk naar haar benen te kijken), en dan keek ze terug, met een lieve glimlach die net zo goed een aanmoediging kon zijn als een soort zusterlijke genegenheid voor grote broer die daar zo gezellig zat te werken. Ik ben er nooit achter gekomen. Toen Jane thuiskwam, keek ze verbaasd naar Lineke op de grond met haar schoenen uit en mij in de stoel bij de tafel, maar de stilte en de rust waren zo eerlijk dat haar wantrouwen, als dat er al was, niet langer dan een paar seconden geduurd kan hebben.

Ik keek eens naar de Lineke die tegenover me zat. De lieve glimlach was er nog. Alles was er eigenlijk nog, ondanks al die jaren, haar twee huwelijken en alle narigheid daar tussenin. Ze was nog steeds een meisje waarvan men vroeger gezegd zou hebben dat ze naar seringen rook en die men nu een soft blond noemt. Jane zou gek opkijken als ik haar straks het hele verhaal zou vertellen: en toen zei ik, en toen deed ik, en toen deed zij. Ze was deze avonturen niet van me gewend. Ik zou natuurlijk ook niets kunnen zeggen, alles kan. Als ik het Jane vertelde, zou het geen drama worden. Jane zou zonder uitleg ook wel begrijpen dat ik niet op het punt stond om met Lineke weg te lopen. Maar ze zou toch ook wel willen weten wat me bezield had. Ik zou kunnen zeggen dat ik eens iets wilde schrijven en niets kon verzinnen en daarom eerst wat moest gaan beleven. Daar was ook wel iets van waar. In elk geval zou het Jane voorgoed innemen tegen realisme in de literatuur, want helemaal leuk zou ze het natuurlijk niet vinden en ze zou ook wel zeggen dat het erg onaardig was tegenover Lineke. Misschien was het juist wel erg aardig tegenover Lineke, weet ik veel. Maar voorlopig praatten we nog. Niet erg boeiend en niet opwindend.

Lineke ergerde zich aan de schilders die aan de overkant van de straat bezig waren en volgens haar op een verschrikkelijke manier de lijn trokken. Ze was er boos over en probeerde haar boosheid te ondersteunen met economische en politieke theorieën: de arbeiders hadden het veel te goed, sommige tenminste, andere hadden het weer veel te slecht, en dat kwam allemaal door het socialisme. Een melig onderwerp dat zelfs door Linekes gepassioneerdheid niet tot leven wilde komen. Ik probeerde een paar keer om haar op een ander onderwerp te krijgen, onder andere door te zeggen dat schilders en glazenwassers in elk geval meer zien dan een gewoon mens, maar daar reageerde ze een beetje kribbig op, alsof ze wilde zeggen dat ik te verburgerlijkt was om nog belangstelling te hebben voor haar soort proble-

[p. 14]

men. Ten einde raad begon ik maar over haar kinderen. Ze zijn net zo ingewikkeld als de moeder en er is altijd van alles over te vragen en te vertellen. Lammetje, de oudste, bleek aan het schrijven geslagen te zijn.

‘Ik zal je eens wat laten lezen’, zei Lineke.

Het waren verhaaltjes over prinsen waar Lammetje een assepoesterachtige verhouding mee had, hevig romantisch, met een geweldig flair verteld en zich afspelend in een onderbelichte droomwereld.

‘Prachtig’, zei ik, ‘ik vind ze werkelijk prachtig’.

Ik vroeg me af hoe Lineke geweest was toen ze twaalf was. Lammetje leek als twee druppels water op haar. Op die leeftijd was er met Lineke al van alles gebeurd. Ik werd er dromerig van. Lineke praatte door. Het leuke was, zei ze, dat Lammetje haar alles liet lezen. Zoiets zou zij zelf vroeger nooit gedaan hebben. Zou Lineke indertijd ook zulke verhalen geschreven hebben, vroeg ik me af. Of een dagboek? Ze had het wel eens over schrijfplannen gehad.

‘Alleen haar dagboek mag ik niet lezen’ zei Lineke. ‘Dat houdt ze altijd bij zich en 's avonds stopt ze het onder haar kussen. Maar ze vertrouwt het toch blijkbaar niet, want ze wil nu een dagboek met een slot erop.’

‘Met een slot?’ vroeg ik.

‘Ja, je weet toch wel, zo'n soort poëziealbum, met bloemetjes op de band, en een slot met een sleuteltje. Ik had er vroeger ook een. Ik heb het nog.’

‘Met een sleuteltje?’ vroeg ik.

‘Wil je het zien? Het ligt hier in de kast.’

Ze begon de kast uit te pakken. Grote dozen kwamen eruit, en kleine kistjes en doosjes, naaiwerk, een oude jurk, een stuk van een lamp, schoenen. Het dagboek zat flink verstopt.

‘Het was een heel eerlijk dagboek’, zei ze, ‘niemand heeft het ooit gelezen.’

Ik kreeg het er warm van. Linekes verleden was niet voor de poest geweest. Ik wist er heel wat van, voor een deel door haar eigen verhalen en de rest uit aanvullingen van Jane. Maar er waren gapingen. Ik wist bijvoorbeeld nog steeds niet wat de Fransman met haar had gedaan. Hoe ze aan hem gekomen was, weet ik niet meer, maar het was in de zomer voordat Jane en ik uit Holland weggingen. Lineke was een dag met hem naar het strand geweest en 's avonds kwam ze bij ons om het te vertellen. Ze zag er vreemd uit: één lang rood been, één rode arm en de helft van een rood gezicht. Dat was dus allemaal nogal onschuldig geweest, veel bewegingen hadden ze niet kunnen maken, maar daarna waren ze naar haar kamer gegaan. Ze had met hem naar bed gewild, maar hij wou niet. Toen had ze iets gezegd waardoor hij wel moest, zei ze, ‘en wat hij toen met me gedaan heeft, zal ik nooit aan iemand kunnen vertellen’. Hoewel het me geweldig interesseerde, had ik er nooit naar durven vragen, en Jane ook niet. Als het dagboek zo eerlijk was als Lineke zei, zou het daar wel in staan.

Ze had het boek gevonden en ging erin staan lezen.

‘Het is zo mooi’, zei ze, ‘god god wat wat is dat mooi’.

Ze las een paar regels voor, over een jongen die haar op school een briefje gegeven had waarin stond: Lieve Lineke, ik houd van je.

‘Mooi hè’, zei ze.

‘Dit is wel erg pril’, zei ik. ‘Lees liever eens wat van een paar jaar later’.

Ze sloeg een bladzij of veertig om.

‘Wil je het lezen?’ vroeg ze. ‘Je zou er een mooi verhaal over kunnen schrijven. Ik heb er zelf een boek van willen maken, maar het komt er niet van, ik kan het niet’.

‘Heeft Henk het gelezen?’ vroeg ik.

‘Niemand’, zei ze lief.

Als dat geen uitnodiging was, weet ik het niet. Achter mijn oren begonnen klokken te luiden, een onmiskenbaar teken van spanning. Als de spanning te groot wordt voor de normale verhoudingen, gaat mijn bloed achteruit stromen, net als het lint van een schrijfmachine dat zichzelf omkeert als het te strak komt te staan. Duidelijker kan ik het niet zeggen. Die twee bloedstromen botsen dan een poosje tegen elkaar op en maken het geluid van kerkklokken. Het is wel mooi, maar lastig, de buitenwereld wordt er moeilijk door te verstaan. Het zou trouwens ook nuttiger zijn als er geen alarm geslagen werd bij spanning, waar toch niet zoveel tegen te doen valt, maar bij een verkeerde handeling, als een soort hoorbaar geweten. Of, nog beter, als die klokken kwamen als iets verkeerd ging aflopen, en niks geen geweten. Ik luisterde er even naar. Het was niet het echte luiden van klokken, maar alleen de nagalm, zoals ze dat bij electronische muziek wel doen: de aanslag van de klepel wordt niet opgenomen, alleen de nagalm. Niet de aanslag van de klepel, alleen de nagalm, dacht ik, o Freud.

‘Hier’, zei ze, ‘lees maar, dan maak ik nog wat koffie’.

Ze stond vlak achter mijn stoel. Een gebaar, en er zou iets gebeuren waar nog lang over te praten, te denken en misschien te schrijven zou zijn. Emoties onder een brandglas. Maar niet genoeg zon blijkbaar.

[p. 15]

Van wie niks mag en alles moet.

Ik zag alleen maar die vissen die nergens van wisten en stompzinnig om elkaar heen tussen de waterplanten door zwommen. Het was een mooi symbool. Ik zou tegen Lineke moeten zeggen: ‘Kijk eens naar die vissen’ en dan waren we er. Of we waren er niet, maar dan wisten we tenminste waar we waren. De luchtververser maakte zilveren belletjes en het pompje kreunde door de stilte. Het is wel waar, wat Svevo zegt, dat een van de grootste moeilijkheden in het leven is te raden wat een vrouw wil. Maar het is zeker even moeilijk om te raden wat je zelf wilt. Ik probeerde het nog maar eens en vroeg me af of het me nu om een verhaal ging, of dat dat alleen maar een laf argument was om een avontuur mee te dekken. In ieder geval was ik zo langzamerhand wel aan mezelf verplicht om het avontuur om te zetten in een verhaal. Anders zou er van het zelfrespect weinig overblijven. Het leek me wel een rare manier van literatuurmaken, een tamelijk onsmakelijk spelletje met jezelf. Misschien was het ook juist de meest gewone manier, de hemel mag het weten.

Lineke ging naar de keuken en ik begon gejaagd te zoeken naar wat de Fransman met haar had gedaan. ‘Dag Lineke’, las ik aan het eind van een ingeplakte brief, ‘denk maar niet meer aan je domme onvolwassen Hans’. De datum stond eronder. Dat was uit de begintijd van Jane en mij, berekende ik. De eerste avond dat ik Lineke en Jane ontmoette, waren we met ons vieren uit geweest. Mijn vriend Eelco was verliefd op Jane en ik trok op met Lineke die toen met Hans verloofd was. Maar Hans was die hele dag nergens te vinden geweest, zodat ik inviel. Het was koninginnedag of herdenking van de bevrijding of zoiets. We zwierven door de binnenstad en kwamen tenslotte terecht in een café waar het leuk was. Ik zat de hele avond met mijn arm om Lineke heen maar kon mijn ogen niet van Jane afhouden. Ik herinner me ook nog dat we op een gegeven ogenblik met ons vieren naast elkaar op de dansvloer zaten en dat Lineke over mijn hand zat te strijken en tegen Jane zei: ‘Heeft die van jou ook haar op zijn polsen?’ Later, toen we onze jassen aantrokken, heb ik Lineke gezoend. Op weg naar huis kwamen we Hans tegen die in een automatiek wat stond te eten. Lineke heeft het daar nog vaak over gehad: ‘Ik zei tegen Pier: “Vooruit, gauw je arm om me heen”, en dat deed hij toen’, waarbij ze me dan flirtend aankeek. Maar zo was het helemaal niet. Ze schrok geweldig toen ze Hans zag en duwde me weg, ik begreep niet zo gauw wat er aan de hand was, en mijn arm was nergens. Ook zei ze later dat ik de rest van de weg naar huis zo koel gedaan had, maar dat was ook niet waar: het was Lineke die verder ongenaakbaar was geweest. Ik had nog best wat door willen gaan, wat kon Hans mij tenslotte schelen, ik kende hem nauwelijks. Maar Lineke was toen waarschijnlijk ook wel gepikeerd omdat ze gemerkt had dat ik meer belangstelling had voor Jane. Toen Jane en ik even later goed verliefd op elkaar werden en dat tegen Linekes voorspellingen in ook bleven,

[p. 16]

heeft ze me dat tenminste nog vaak voor de voeten geworpen. Het kon best zijn dat dit nog steeds de achtergrond was van haar houding tegenover mij, het kon best zijn dat ze één keer, al was het dan ook maar één keer, mij van Jane zou willen afhalen. Maar als dat zo was, waarom had ze me dan daarnet bij de deur niet gezoend? Dat zou toch een mooie inleiding geweest zijn. Of was het een opzettelijke koelheid, berekend om te prikkelen? Dat lukte dan aardig. Het kon ook best zijn, dacht ik weer, dat ze iets wilde uitlokken en zich dan terugtrekken om voor één keer, al was het dan maar één keer, wraak te nemen. Het werd op die manier wel erg ingewikkeld en het was ook lang niet uitgesloten dat het allemaal veel eenvoudiger was en dat ik me maar wat zat in te beelden, dat ik hier bij de rommelkast met het dagboek in de hand literatuur zat te bedrijven, terwijl Lineke een lieve glimlach had voor iedereen, Jan Piet en Klaas uit haar dagboek voorlas en haar schoenen uitdeed als ze pijn aan haar voeten had. Maar die avond in Americain dan, een paar weken geleden. Toen had ze toch geweldig met me zitten flirten. En dat was nu eens niet mijn verhitte verbeelding, want Jane die waarachtig geen spijkers op laag water zoekt, had het ook nogal sterk gevonden.

‘Heb je al iets moois?’ riep ze vleiend uit de keuken.

Ik was inderdaad op een passage gestuit die er wezen mocht, al ging het dan niet over de Fransman. De geschiedenis met Charles.

‘Charles’, riep ik terug.

Het was een verhaal dat ik wel kende, maar blijkbaar alleen in een gekuiste versie, hier stond veel meer. Ze kwam de kamer weer binnen en ging achter me staan om over mijn schouder mee te lezen.

‘Dat liegt er niet om’, zei ik.

Die Charles was een rotzak geweest, en het was geen fraai verhaal maar wel een opwindend. Ik vroeg me af wat er na Charles nog voor onzegbaars voor de Fransman was overgebleven.

‘Hoe oud was je toen helemaal?’ vroeg ik.

‘Zestien’, zei ze bijna pruilend, met haar haar vlakbij mijn gezicht.

‘Jezus’, zei ik.

‘Gerard heeft ontdekt wat we uitvoerden en me bij hem weggehaald’, zei ze. ‘Hier zijn zijn brieven erover’.

‘Gerard was wel je grote liefde, hè’, zei ik.

‘Kijk’, zei ze, ‘in deze brief staat mijn levensbeschouwing. Gerard en ik begrepen elkaar nooit en toen zei hij dat ik maar eens precies moest opschrijven wat ik ervan vond. Hier staat het, met zijn aantekeningen erbij.’

Het leek hooggestemd gebazel na de aardse mededelingen over Charles.

‘Jij hebt hem niet gekend, hè’ vroeg ze. ‘Hij studeerde in Groningen maar hij kwam af en toe een weekend naar Amsterdam.’

Ik had hem inderdaad nooit gezien en Lineke had nooit veel over hem verteld.

‘Hij is op een dag naar Frankrijk gegaan en heeft me een keiharde brief gestuurd. Ik heb hem nooit meer gezien.’

Ik wist niet wat ik zeggen moest.

‘Vergeet de koffie niet’, zei ik.

Ze ging terug naar de keuken.

‘Maar Kooistra kende je toch wel?’ riep ze.

Ik zou Kooistra niet kennen.

‘Heb je met hem ook?’ vroeg ik.

‘Nou’, riep ze, en ik kon horen dat haar ogen weer straalden.

Ik bladerde nog wat door.

‘Wie is Beer?’ riep ik.

‘Dat was mijn naam voor Hugo, die neef van Jane. God, wat was ik verliefd op die jongen. Wat lees je over hem?’.

‘Niks bijzonders’, riep ik terug. Ik kreeg langzamerhand het klamme gevoel dat ik door het sleutelgat van de badkamer stond te loeren en dat iemand me daar aandachtig bij stond te bekijken. Schrijvers zijn voyeurs dacht ik, er is niets aan de hand, sommige hebben er een verrekijker bij. Maar dan moet er ook een verhaal van komen, anders ben je een ordinaire gluurder. Ik had er ineens geen zin meer in. Ik deed het dagboek voorzichtig dicht en legde het in de kast. De vissen in het aquarium bleven onnozel om elkaar heen draaien.

‘Heeft Henk dat aquarium eigenlijk gemaakt?’ riep ik naar de keuken.

‘Wat?’ riep ze terug.

‘Heeft Henk dat aquarium gemaakt?’, riep ik nog eens.

‘Het aquarium?’ riep ze.

Basje kwam uit de zijkamer naar binnen. Zijn pyjamabroek hing onder zijn buik en hij wreef met een handpalm in een oog. Toen hij mij zag, bleef hij staan en mompelde iets wat ik niet verstond. Ik leidde hem naar de gang en op eigen kracht kwam hij in de keuken.

‘Och god’, hoorde ik Lineke zeggen, ‘hebben we jou wakker gemaakt, hommel?’

‘Neem jij de kopjes mee naar binnen’, riep ze naar mij, ‘dan kleed ik Basje even aan’.

En dat was dan dat, dacht ik. Ik had de kans voorbij laten gaan. Ik wist niet eens zeker of er een kans geweest was. Zelfs dat was niet duidelijk geworden. Als verleider was ik geen knip voor de neus waard. Het

[p. 17]

was wel een rustig gevoel. Ik nam de kopjes mee naar binnen en morste een beetje toen ik ze op tafel zette. Ik was trillerig geworden van al dit gedoe. Wat zou ik moeten zeggen als Lineke me straks dat dagboek mee zou willen geven? Als ze me ging pressen om een verhaal over haar te schrijven? Het beste zou zijn dat ik gewoon zei dat ik het niet kon. Ze zou verwijtend kijken, maar misschien kwam ik daar wel over heen. Vooral als straks de andere kinderen thuiskwamen. Waar bleven die in godsnaam?

Ik dronk de koffie en bleef langzaam doordrinken toen Lineke met Basje binnenkwam. Ze zou meteen zien dat ik het dagboek weggelegd had.

‘Hoor je nog wel eens wat van Eelco?’ vroeg ze.

Ik keek op en merkte dat ze me nadenkend zat aan te kijken.

‘O ja’, zei ik, ‘we schrijven elkaar geregeld. Hij komt volgende maand naar Holland’.

Waar dacht ze nu eigenlijk aan? Zou ze denken dat ik in het dagboek iets verkeerd over mezelf had gelezen en nu kwaad was? Ze had wel degelijk door dat er iets misgegaan was met mij en het dagboek. Anders begon ze niet zo'n neutraal gesprekje over Eelco, die haar zo koud liet als een steen. Het kon ook zijn dat ze precies begrepen had wat er misgegaan was, wat er deze hele middag misgegaan was. Linekes intuïtie werkte soms griezelig scherp. En als mijn intuïtie iets waard was, zou ze er geen woord meer over vuil maken ook.

‘Woont hij nog in Amerika?’ vroeg ze.

‘Ja’, zei ik, ‘daar woont hij, maar hij reist veel. Hij gaat overal heen.’

‘Ken je zijn broer ook?’ vroeg ze.

‘Ja’, zei ik, ‘de broer ken ik ook, die woont in Den Haag’.

Het was een onverdraaglijk gesprek waarbij we elkaar met grote ernstige ogen zaten aan te kijken. Het leek me dat ze deze middag scherper doorzag dan ik ooit zou kunnen.

Ik wou maar weg en zou net opstaan toen de andere kinderen thuiskwamen. Ze liepen Basje omver die bij de deur stond. Lammetje zette hem weer op zijn benen en probeerde zijn geschreeuw te smoren. Ondertussen was Wijnke (hoe kwam ze toch aan die gekke namen voor haar kinderen?) met haar hoofd tegen mijn borst gaan beuken, zodat mijn hoofd achterover gleed en ze me onder mijn kin kon kietelen, waar ik niet tegen kan. Basje begon mijn schoenveters los te trekken. Terwijl Lammetje mijn hoofd bij het haar vasthield, zocht Wijnke in mijn binnenzakken en vond twee repen chocola die voor mijn eigen kinderen bestemd waren. Basje klom over mijn benen naar mijn buik en hees zich verder omhoog aan mijn oren. Aan de oren trekken is verboden, want ik krijg er een onverbiddelijke hoofdpijn van, maar ik kon hier niet te kras optreden. Wijnke gooide mijn sleutels naar Lammetje die in mijn adamsappel kneep. Af en toe wierp ik een kind op de grond, maar steeds sprong het meteen terug.

‘Oom Pier, de kindervrind’, zei ik.

Tussen de wirwar van armen en benen kon ik zien dat Lineke het allemaal behagelijk zat op te nemen. Ik probeerde het met haar ogen te zien: zon door de ramen, koffie op tafel, een oude vriend, een vertrouwde vriend, jolig bedolven onder haar gezonde kinderen. Zou er voor haar enig verband bestaan tussen die avond dat ze op kousevoeten voor de boekenkast zat en dit tafereeltje?

‘Kom’, zei ik, ‘ik moet er eens vandoor. Jane zal niet weten waar ik blijf’.

‘Nee’, schreeuwden de kinderen, hoewel ik nog niets aardigs gedaan had. Ze dachten zeker dat het nog moest komen. De kluwen wond zich hechter om mij heen. Mijn neus en oren raakten verstopt. Er streek iets zachts langs mijn lippen en zonder nadenken zette ik mijn tanden erin. Wijnke gaf een schelle kreet en viel van mij af.

‘Hij heeft me gebeten’, schreeuwde ze, ‘de man heeft me gebeten’.

De slangengroep lost zich op.

‘Welnee, liefje’, zei Lineke, ‘dat kan toch niet’.

‘De man heeft me gebeten’, bleef het kind doorroepen.

‘Grote hemel’, zei Lineke, ‘zijn tanden staan erin’.

Ze keek me verwijtend, niet begrijpend aan.

‘Ik wist niet dat je beet’, zei ze.

‘Soms’, zei ik, ‘als ik in de knoei zit en er komt iets zachts voorbij. Je kinderen zijn niet mis’.

Ik legde een reep chocola die ze niet gevonden hadden op de zere plek, gaf de kinderen nog een paar zachte stompen en zei: ‘Nu moet ik toch echt weg’.

Ik keek nog even naar de vissen, stomme maniakken. Ik trok mijn jas aan. Lineke deed de deur van de flat open en tilde Basje op. Ik kon haar weer geen zoen geven.

‘Bedankt voor de schoen’, zei ze lief.

Misschien is ze alleen bang dat hij anders van de trap valt, dacht ik.

‘Dag’, zei ik, ‘dag Lineke’, en ik liep de trap af.