Hollands Maandblad. Jaargang 6

[p. 36]

De missiereizen van Pater Key
Raoul Chapkis

Dertiende hoofdstuk
waarin Pater Key via het eiland Brno op het eiland Vpro komt. De professoren Hamermaker, Kistenmaker en Sickbock leggen uit wat er op Vpro gebeurt. Stottert God? Drie preken tegen psychokinese. Wat nu? Contactlenzen met ruitenwissers tegen de tranen. Meld u aan als lid van de Tros! Theokinese ex machina.

Toen Pater Key op die zonnige woensdagmiddag in mei aanspoelde op het Noordelijke strand van het eilandje Brno, waarheen men voor f 420 een veertiendaagse ité-vliegreis kan maken, zodat het wel zeker is dat het echt bestaat daar in de Adriatische zee voor Joegoslavië, had niemand het minste vermoeden welke vreemde avonturen hij daar zou beleven. Zo'n vermoeden zou trouwens onjuist zijn geweest. De gehele bevolking van Brno bevond zich namelijk op het Zuidelijk strand waar de 21-jarige Olga Rapefruit een monokini ondersteboven had aangetrokken. Het strand waar Key lag was dus leeg, en er zat niets anders voor hem op, dan zich weer in zee te laten glijden. Dichtbij Brno ligt het eiland Vpro, en daar spoelde onze Key tenslotte aan. En daar had geen mens een vermoeden welke vreemde dingen hij ging beleven.

Het eiland Vpro beleeft een intellectuele welvaart. Men wordt er als doctorandus geboren, en wie op zijn achttiende nog niet gepromoveerd is wordt eredoctor. Zo kwam het dat drie eenvoudige strandjutters, de professoren Hamermaker, Kistenmaker en Sickbock de natte pater in welgekozen bewoordingen uitlegden hoe het op hun Vpro toeging. Vpro wordt, zo vertelden zij de zich afdrogende pater, bewoond door Psykochinezen. Deze kunnen, zo verzekerden ze, een balletje dat op een staafje valt, naar links of naar rechts laten vallen. ‘Zo, zo’ zei Pater Key, tevreden dat hij weer op bijgeloof stuitte, ‘zo'n balletje kan ook moeilijk anders dan naar links of naar rechts vallen.’

‘Ha, hij begrijpt het niet’ riepen Hamermaker, Kistenmaker en Sickbock uit, ‘maar het is toch strikt wetenschappelijk bewezen. Gaat u maar eens mee.’ En ze brachten Key naar een tempel. Boven het altaar waren in de vorm van een kerstboom een aantal ijzeren staafjes bevestigd. Op deze spijkers vielen van boven ijzeren balletjes. De menigte in de kerk zat geconcentreerd de balletjes naar rechts te denken (want het was een oneven dag; op even dagen dachten ze naar links. Net als het parkeren in Frankrijk dus). Key zette zijn bril op om het apparaat te onderzoeken, maar dit werd hem verboden. Op Vpro dragen we allemaal contactlenzen.

‘Kijk’, zeiden Hamermaker, Kistenmaker en Sickbock ‘de mensen wensen het balletje naar rechts, en het valt naar rechts’.

‘Behalve die dan’, riep Key. Hamermaker lachte honend. ‘U moet het statistisch zien. Er mag eens een schaap verkeerd gaan, maar statistisch gaat de kudde de gewenste kant op’.

‘Dan is het apparaat niet zuiver’, riep Key. Kistenmaker lachte honend. ‘Dat apparaat is fysisch volkomen zuiver want het heeft f 2800 gekost.’ Er vielen nu een hele tijd balletjes naar links. ‘Nu klopt het toch

[p. 37]

niet meer’ riep Key. Sickbock lachte honend. ‘Ja, dat is merkwaardig, maar psychologisch wel te verklaren. Het naar rechts wensen is kennelijk moeilijk. Er is altijd een duidelijke afwijking naar links. Wijst dat niet op een hogere macht? Men heeft wel gedacht dat God zelf linkshandig is. Dan zou hij dus stotteren en ...’ De drie professoren, in wie Key een statisticus, een fysicus en een psycholoog had herkend, vervielen nu in theologische twisten, want op Vpro is iedereen theoloog zo gauw hij praten kan.

Key begreep dat er werk aan de missie was. Balletjes een bepaalde kant op wensen, welja, het rook naar humanisme. Hij stapte naar het altaar, en verving het Russisch biljart door een houten kruis. ‘Nee’ zei professor Hamermaker, ‘met vier spijkers is het statistisch niet significant meer.’ ‘Nee’ zei ook professor Kistenmaker, ‘dat kruis is niet symmetrisch: zijn hoofd helt naar rechts over.’ En professor Sickbock vond dat de voorstelling de wensers uit hun concentratie haalde. Maar Key beklom de preekstoel en sprak ten eersten male, en hij zei in verkorte vorm dit:

Dat staafjesapparaat is niet eerlijk. Als het bovenste staafje inderdaad echt helemaal zuiver was, dan zou het volkomen ronde balletje er na enig stuiten op moeten blijven liggen, omdat het geen reden heeft naar links of naar rechts te vallen. Het volgende balletje zou weer recht op het eerste balletje moeten vallen en daar blijven liggen. In uw apparaat vallen ze er echter links of rechts naast, en dus is het niet geheel zuiver. Vielen er in het begin toevallig meer naar links, dan slijt het staafje links meer af dan rechts, en vallen er dus op de duur steeds meer naar links.

Het leek wel of niemand hem had gehoord. Key sprak ten tweeden male, en hij zei in verkorte vorm dit:

Stel dat we echt door wensen dingen konden bewegen. Het weer bestaat uit luchtdrukken en wolkenmassa's. Elke zondag, jaar in jaar uit, wensen meer mensen dat het mooi weer wordt dan slecht. Wat blijkt nu, waarde Hamermaker, als we nagaan hoe het weer op zondag zich verhoudt tot het weer op de andere zes dagen van de week? Hetzelfde rotweer. Evenveel centimeter neerslag, evenveel seconden zonneschijn. Deze wekelijks herhaalde proef met miljoenen vrijwilligers levert het overtuigend bewijs: psychokinese bestaat niet.

Het leek wel of niemand hem had gehoord. Key sprak ten derden male, en hij zei in verkorte vorm dit:

Aan de speeltafels van Monte Carlo, Ostende, Las Vegas, Mamaia en Deauville



wordt miljarden malen een balletje hartstochtelijk in een bepaalde richting gewenst. De proefpersonen worden direct in klinkende munt betaald voor hun concentratie. En het is niet zo dat die wensen elkaar opheffen. Want iedereen die een kwartier bij een roulette staat, merkt dat hoge inzetten andere aantrekken: er staat altijd veel meer op de ene kleur dan op de andere. En de croupiers wensen niets. Toch komen rood en zwart zo onregelmatig uit dat alle speelbanken ter wereld winst maken. Als er maar een schijntje psychokinese was zouden ze allemaal failliet gaan.

Niemand had hem gehoord. Waarom? Omdat op Vpro maar één zender is toegelaten. Pater Key werd dus gewoon niet uitgezonden. Alle inwoners van Vpro dragen contactlenzen, dat zijn geen gewone lenzen, maar miniatuur televisieschermpjes, die zestien uur per dag het officiele programma uitzenden. Acht uur wordt er niet uitgezonden. Dit noemt men slapen. Het hele klandestiene optreden van onze Key was dus ongezien gebleven. Wat dit volk nodig heeft om ze de schellen van de ogen te doen vallen is een oogarts, dacht Key. Eerst medici sturen, dan handelaars, en dan pas missionarissen. En dan de onafhankelijkheid, en dan de parachutisten. Die logische ontwikkeling kon hij niet doorbreken.

Inmiddels had het parlement van Vpro een anti-Key-wetje aangenomen, en hij werd met een helikopter van het eiland weggewenst.

Hij was nog net op tijd terug in Amsterdam om mee te lopen in een demonstratie tegen de MLF, die werd gehouden een week nadat bekend was geworden dat die MLF niet doorging. Liever een sof dan een mof. Hoera!

[p. 38]

Veertiende hoofdstuk
waarin Pater Key aanspoelt op het bewoonde eiland Lburg. Vreemde ontmoetingen en ontboezemingen. Krijgt Matje een gewenst kindje? Onze geliefde hoofdpersoon brengt een onrustige nacht door. Waar is Tom Poes gebleven? Het onvermijdelijk einde: Key wordt zogenaamd ‘wegens gezondheidsredenen’ weer in zee geworpen door de met knuppels gewapende Lburgers.

Pater Jaap Key was aangesteld als enig missionaris van het eiland Tristan da Cunha in het Zuidelijk gedeelte van de Atlantische Oceaan. Het was daarom jammer dat hij op zijn reis daarheen reeds in het Noordelijk gedeelte van de Atlantische Oceaan, in de Harderwijker bocht om precies te zijn, schipbreuk leed. Volgens sommigen was het sabotage van Belgische havenarbeiders, anderen weten het aan de wroetende krachten van homoseksuelen en kommunisten die de grondslagen van onze maatschappij vergiftigen, maar Key begreep wat de werkelijke oorzaak was: schipbreuk. Hij wilde dan ook al een geschikt drijfvlotje onder een andere opvarende uittrekken, maar merkte toen dat het water zo ondiep was dat hij best kon lopen. Een paar maal liep hij in een fuik, maar het duurde toch niet lang of hij zag de vestingmuren van het trotse Lburg voor zich opdoemen. Gelukkig had hij die middag in Het Parool van 12 januari 1965 kunnen lezen: DAGEN LENGEN, een sensationeel artikel met de ondertitel: ‘Vooral in de middag langer licht’, en daar maakte hij gebruik van.

Tegen de wal geklauterd vlijde hij zich in decoratieve staat aangespoeld neer, en werd na een poosje inderdaad gered. Er kwam een man aan, die naar hem keek, en toen in verontschuldigingen losbrak: het spijt me ontzettend dat ik u beroofd heb, en die pij van u heb uitgetrokken, en u nog een mep gegeven ook, toe vergeeft u mij alstublieft.

Key was verbaasd want niet bestolen, uitgekleed en geslagen. Maar voor hij iets kon zeggen kwam Matje langs. Voor de lezers die niet op de hoogte zijn van het culturele leven van deze tijd: Matje is een inwoonster van Lburg. Ook Matje wierp zich aan Keys voeten en smeekte om vergiffenis: het spijt mij zo dat ik toen Melis (zo heette de eerste man dus) u had uitgekleed heb moeten lachen (trouwe lezers herinneren zich het kleine mankement dat de pater tot zijn roeping had gebracht), en dat ik met het geld dat Melis had gestolen toen die schandelijke dingen heb uitgehaald. Inmiddels waren ook Stoffel, Blaas, Dingeman, Engel, Foort, Wisse, Forre, Leuntje en Miebet naderbij gekomen om hun spijt te betuigen, terwijl in de verte Kleis, Fedde, Hitte, Kaartsje, Melle, Oege en Offe kwamen aanhollen. Key maakte dat hij weg kwam. In de nauwe hoofdstraat van Lburg botste hij tegen het neergebogen hoofd van de dominee op. ‘Het spijt me, neemt u me niet kwalijk ...’ begon Key, en dat maakte een goede indruk. ‘Ja, ik begrijp het al’ sprak de dominee triest ‘u wilde mij ook al bespotten, maar daar heeft u nu spijt van. Komt u maar met me mee naar huis, dan kunt u zich wat drogen’. Natuurlijk werd Key al in het portaal om de knieën geklemd door de vrouw van de dominee, die bekende dat ze bij het zien van de pater afschuwelijke wellustige gedachten had gekoesterd. Ik laat dergelijke bekentenissen en spijtbetuigingen maar weg, ze behoren in Lburg tot het sociale leven, zoals bij ons handen geven en roddelen.

Die avond in bed moest hij even aan het eiland Vpro denken. Daar dachten de mensen dat er zou gebeuren wat ze wensten. Hier in Lburg dachten de mensen kennelijk dat al gebeurd was wat ze alleen nog maar vaag van plan waren geweest. Het schuldgevoel was zo groot dat ze het niet met een dagelijks uurtje bij de psychiater konden afdoen, maar het een volledige dagtaak vormde. Neem nu eens die vrouw van de dominee, die hem gastvrijheid verleende. Bij deze gedachte voelde Key ineens dat hij niet meer alleen in bed lag. Ja hoor, Miene (zo heette de vrouw van de dominee) lag naast hem. Het was toch wel echter dan die psychokinese op Vpro. ‘Het spijt me’ begon hij, maar Miene was het bed al uit, ‘ja, ja’ zei ze haar ogen uitwrijvend ‘ik verwachtte al zo iets. Zegt u het zondag maar even in de kerk, er is nog wel een ogenblikje open tussen twee abortussen, maar ik heb nu slaap, welterusten’. En ze was in haar slaapkamer verdwenen.

[p. 39]

Nu begon Pater Key te zweten. Die Lburgers toch, de intentie was gelijk aan de daad, hij had het vaak gezegd, maar als het letterlijk waar wordt, en je ligt in het donker in bed. Vreselijke verleidingen, waar ik echt niet veel over kan zeggen, kwamen door zijn hoofd, en werden op hetzelfde ogenblik waarheid. Tenslotte greep hij de noodrem, zoals de Vader Overste dat altijd noemde, en dacht aan Maria. Daar stond ze naast zijn bed.

‘Dat is een tijd geleden, dat u verschenen bent. Was het niet Fatima, of nee, in de tuinen van het Vatikaan bent u nog aan Pius XII verschenen. Waarom verschijnt u niet meer? Het is, met alle eerbied natuurlijk, of ineens Tom Poes uit de Volkskrant zou verdwijnen. We hebben er u op het concilie in Rome toch weer een paar eretitels bijgegeven, en toch al tien jaar niet verschenen, hoe zit dat?’

‘Ja, ziet u, ik had een persoonlijke binding met de toenmalige paus, Pius XII dus, en ik vind dat ze die op een rare manier aan de kant hebben gezet. Toen hij stierf had iedereen het nog over heilig verklaren, maar daar hoor je nu niets meer van. Nou zeggen ze wel dat hij fout was in de oorlog en dat kan best wezen, maar hij was toch maar een plaatsvervanger, dus laten ze dan zijn chef aanklagen.



Nee hoor, ik verschijn niet meer.’ En weg was ze. Dat was duidelijk, maar waarom staat Tom Poes ineens niet meer in de Volkskrant?

Het ging niet best met Key in Lburg. Missie mocht hij niet bedrijven, want de inwoners verkeerden in de dwaling dat ze al christelijk waren, en toen Key tot overmaat van ramp zei dat hun systeem tenminste het voordeel had dat er nooit ongewenste kinderen kwamen, werd hij door Kaartsje, Oege, Stoffel, Wisse en Blaas het stadje uitgeknuppeld. Daar viel hij in handen van de journalistenbenden die al weken een vruchteloos beleg om de stad hadden geslagen.

Vijftiende hoofdstuk
waarin Pater Key, of u het gelooft of niet, werkelijk effectievelijk inderdaad echt in levende lijve zelf op het eiland Tristan da Cunha aankomt. Schipbreuk. De oom van Alice in Wonderland. Onbetrouwbare verhalen. De padvinderij op Tristan da Cunha. Een onverbiddelijke besteller. Ratten en katten. Het spiegeltje van Napoleons laatste adem. De mythe van explosie, exodus en Exeter. Alles bijeen een ontnuchterend relaas vol van harde feiten, dus niet zo leuk, maar verzinnen doe ik niets, dat kunt u zelf net zo goed, dus waarom zou ik?

Key werd bij zijn superieuren geroepen. Daar gaan we weer, dacht hij, gordde zwemvest en cognachalsband om, en klopte aan. Nee Key, zo kreeg hij daar te horen, dit keer geen schipbreuken, wonderlijke reddingen en sensationele verhalen. U gaat gewoon naar Tristan da Cunha en u komt daar heelhuids aan.

Zoals u weet houdt Key best van een aardigheidje, maar hij weet ook wanneer het weer leuk is geweest. Das scheepte hij zich in en voer zonder morren, maar niet zonder

[p. 40]

heimwee langs de honderden eilanden met vreemde stammen die er tussen hier en Tristan liggen. Hij kwam aan, stapte aan wal, en achter hem zonk het schip in de haven. Toen de kinderen van het eiland dat zagen kwamen ze juichend op Key af, roepende: de oom van Alice in wonderland!

Een Tristan da Cunhaan kwam op hem af, gaf hem een noot, waarop met zwarte inkt het cijfer⁽¹⁾ was aangebracht, en legde uit dat in maart 1881 de broer van Lewis Carroll, de schrijver van ‘Alice in wonderland’, op Tristan was aangekomen als Anglicaans missionaris, en dat toen ook zijn schoener, de Henry B. Paul, in de haven was gezonken.

‘Ja’, kwam een andere Tristanees, die erbij was komen staan, vertellen, terwijl hij aan Key een noot met een⁽²⁾ erop overhandigde, ‘en Lewis Carroll zelf heeft ons ook eens gered. Want hij kende Baden Powell, u weet wel de uitvinder van de padvinderij. Nou, en in 1886 was er hier hongersnood, geen schip deed ons meer aan, en we zouden eraan zijn gegaan als Lewis Carroll toen niet Baden Powell had gevraagd om er iets aan te doen’.

‘Later’, kwam een postbode vertellen terwijl Key een noot met⁽³⁾ in de hand gedrukt kreeg, ‘kwamen er veel meer schepen. Dat was toen met die John Cramer. John Cramer was een postbesteller die hier de brieven kwam brengen, die de abonnés van “The Boy's Own” schreven aan een held die in het vervolgverhaal in dat blad op Tristan da Cunha woonde. Die Cramer was een ijverige vent, maar kon de geadresseerde niet vinden. Er is later nog veel over gepraat in het Lagerhuis’. ‘En toen’, kwam een Cunhaanse dame vertellen, nadat ze een noot met een⁽⁴⁾ had overhandigd, ‘toen hadden we die rattenplaag. Weten jullie nog dat de ratten de katten opaten?’

Een algemene lijn in de waanzin kon Key nog niet ontdekken, en u waarschijnlijk ook niet. Het was duidelijk dat de bewoners van Tristan vreemde mythen over hun geschiedenis bezaten, maar wat hadden die genummerde noten ermee te maken?

Er kwamen nog een heleboel bewoners hun nootje bij de pater inleveren. Nummer⁽²³⁾ had een merkwaardig spiegeltje in de hand, waarop, zo zei hij, de laatste adem van Napoleon nog gewasemd stond. Dat had hij meegenomen toen in 1917 de nederzetting op St. Helena werd ontruimd, en de inwoners naar Tristan waren gekomen, waar tot dan toe alleen nog schipbreukelingen hadden gewoond.

Toen men hem tenslotte (op de noot stond⁽⁶⁴⁾) trachtte wijs te maken, dat de gehele bevolking door een vulkaanexplosie van het eiland was verwijderd, en een jaar in het graafschap Devon, nabij Exeter in een kamp had gewoond werd het Key te machtig. Vpro en Lburg had hij verdragen, maar een dergelijke verzameling waanzin kon hij niet uithouden. Dan nog liever de Congo! Gillend wierp hij zich in zee, en werd na drie dagen ronddrijven opgepikt door de Achille Lauro die erg leek op de Willem Ruys, waar hij in hoofdstuk elf was afgevallen. Thuisgekomen begaf hij zich naar zijn superieuren, vertelde alles en legde zijn verzameling noten over. Deze luidden als volgt:

(1) Lewis Carroll door Florence Becker Lennon, London 1947. p. 290.

(2) zelfde werk p. 291.

(3) The Boy's Own jaargang 1897.
Report of the Royal P.O. 1898-1899, H.M. Stationary, London Appendix D p. 1020.

(4) A tangled tale door Lewis Carroll, London 1886. In de inleiding staat: ‘If a cat can kill a rat in a minute, how long would it be killing 60.000 rats? Ah. how long indeed! My private opinion is that the rats would kill the cat.’
15.000 miles in a ketch door Capt. Raymond Rallier Du Baty, London, z.j. Hierin leest men over de rattenplaag op Tristan da Cunha: ‘Cats were imported into the island, but the rats exterminated the cats!’

(23) De kleine Winkler Prins, zesde druk, kolom 1393.

(64) kranten en tijdschriften 1961-1963.